Zakład Elektrotechniki Teoretycznej i Informatyki Stosowanej Wydział Elektryczny, Politechnika Warszawska Laboratorium modelowania oprogramowania w języku UML Ćwiczenie 1 Wprowadzenie do narzędzia CASE Materiały dla nauczyciela Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Spis treści 1. Informacje wstępne...3 1.1. Cel ćwiczenia...3 1.2. Niezbędne wyposaŝenie...3 2. Scenariusz pracy...3 2.1. Demonstracja narzędzia...3 2.2. Zadanie 1...6 2.3. Zadanie 2...7 3. Sugerowana tematyka i wskazówki dydaktyczne...8 4. Zasady zaliczenia...8 5. Literatura...8 2
1. Informacje wstępne 1.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z narzędziem typu CASE Enterprise Architect (EA). Przedstawione zostaną najwaŝniejsze elementy interfejsu uŝytkownika, podstawowe funkcje narzędzia oraz sposoby tworzenia projektów, diagramów oraz innych elementów wspólnych dla wszystkich rodzajów modeli UML. Przed przystąpieniem do wykonywania ćwiczenia, student powinien posiadać podstawową wiedzę teoretyczną na temat narzędzi typu CASE wspomagających modelowanie systemów informatycznych. 1.2. Niezbędne wyposaŝenie Do przeprowadzenia ćwiczenia niezbędne jest następujące wyposaŝenie sali laboratoryjnej: rzutnik multimedialny z komputerem, stacje robocze dla kaŝdego studenta, oprogramowanie Enterprise Architect zainstalowane na kaŝdej stacji roboczej. 2. Scenariusz pracy 2.1. Demonstracja narzędzia W tej części zajęć prowadzący demonstruje studentom narzędzie Enterprise Architect. W tym celu, wszystkie wykonywane czynności naleŝy prezentować na rzutniku. Studenci powinni skupić uwagę na wykonywanych czynnościach i komentarzu prowadzącego. Proponowany scenariusz demonstracji: 1. Uruchomienie narzędzia EA. 2. Utworzenie nowego projektu (pliku z rozszerzeniem.eap) z wykorzystaniem gotowej struktury modelu lub modeli wybranego typu (Rys. 2.1). 3
Rys. 2.1 3. Prezentacja podstawowych elementów okna głównego EA (Rys. 2.2): a) Omówienie najwaŝniejszych opcji menu głównego b) Omówienie elementów widocznych w przeglądarce projektu Elementy tworzące strukturę projektu: model (model / root node), widok (view), pakiet (package), diagram (diagram) Elementy UML modelu (bez wyjaśniania semantyki poszczególnych elementów) c) Omówienie diagramu oraz nawigacji po diagramie d) Omówienie przybornika dla róŝnych rodzajów diagramów e) Omówienie okna właściwości dla wybranego elementu modelu Przy omawianiu powyŝszych elementów, naleŝy zaznaczyć, Ŝe ich umiejscowienie w oknie głównym EA moŝe być dostosowane do preferencji uŝytkownika. Rys. 2.2 4. Omówienie systemu pomocy EA (Rys. 2.3) wyszukiwanie informacji na temat posługiwania się narzędziem jak równieŝ informacji na temat semantyki elementów języka UML. 4
Rys. 2.3 5. Utworzenie nowego pustego projektu, bez uŝycia predefiniowanego szablonu. 6. Demonstracja tworzenia dowolnej struktury projektu w przeglądarce projektu a) Tworzenie nowych widoków (view) Rys. 2.4 b) Tworzenie nowych pakietów (package) 5
Rys. 2.5 c) Tworzenie nowych elementów UML w pakietach (element) d) Przenoszenie elementów struktury oraz elementów UML w obrębie drzewa projektu. 7. Tworzenie diagramów 2.2. Zadanie 1 Rys. 2.6 a) Umieszczanie istniejących elementów modelu na diagramie b) Korzystanie z przybornika w celu tworzenia nowych elementów na diagramie c) Wyszukiwanie w przeglądarce projektu elementów widocznych na diagramie i odwrotnie d) Omówienie róŝnicy pomiędzy modelem a diagramem diagram jako ilustracja wybranego fragmentu modelu. Zadanie to wykonywane jest przez prowadzącego zajęcia wspólnie ze studentami. Prowadzący prezentuje wszystkie wykonywane czynności na rzutniku multimedialnym. Studenci wykonują 6
indywidualnie te same czynności na swoich stacjach roboczych. Przykładowy scenariusz dla zadania jest przedstawiony w instrukcji dla studentów. W ramach wykonania zadania naleŝy: 1. Utworzyć nowy pusty projekt (bez wykorzystania predefiniowanych szablonów projektów). 2. Zbudować prostą strukturę projektu składającą się z widoków i pakietów o róŝnym poziomie zagnieŝdŝenia. 3. Utworzyć kilka diagramów (diagram przypadków uŝycia, diagram klas, diagram sekwencji) i umieścić na nich po kilka podstawowych dla danego typu diagramu elementów oraz powiązań między elementami. PoniŜszy rysunek (Rys. 2.7) przedstawia przykład projektu, jaki naleŝy stworzyć w tym zadaniu. Rys. 2.7 Podczas wykonywania zadania, prowadzący powinien wyjaśniać ewentualne wątpliwości, odpowiadać na pytania oraz uwzględniać sugestie zgłaszane przez studentów, dotyczące wykonywanych czynności. 2.3. Zadanie 2 Zadanie to polega na samodzielnym rozbudowaniu przez studentów modelu stworzonego w zadaniu 1. Przed przystąpieniem do realizacji zadania, prowadzący opisuje zakres rozbudowy modelu, który powinien obejmować: 1. Umieszczenie na określonym diagramie najlepiej diagramie klas dodatkowych elementów oraz powiązanie ich z elementami istniejącymi. 2. Umiejscowienie nowych elementów w przeglądarce projektu. 3. Utworzenie nowego diagramu i umieszczenie na nim nowoutworzonych elementów z przeglądarki projektu. 7
3. Sugerowana tematyka i wskazówki dydaktyczne Podczas wykonywania powyŝszych zadań zalecane jest, aby skupić uwagę przede wszystkim na budowie narzędzia EA, technik pracy z narzędziem oraz sposobów tworzenia przejrzystej struktury modeli, stanowiącej podstawę do dalszej pracy. Elementy języka UML tworzone podczas demonstracji powinny być traktowane na duŝym poziomie ogólności ich semantyka powinna być wyjaśniona jedynie w podstawowym zakresie, niezbędnym do zrozumienia wykonywanych zadań. 4. Zasady zaliczenia Zaliczenie ćwiczenia polega na sprawdzeniu poprawności wykonania zadań przez studenta. Za Ćwiczenie 1 nie przyznaje się punktów. 5. Literatura 1. OMG Unified Modeling Language, Superstructure, version 2.2, formal/2009-02-02 (http://www.omg.org/spec/uml/2.2/superstructure) 2. Martin Fowler: UML w kropelce, wersja 2.0, LTP Oficyna Wydawnicza, 2005 3. Michał Smiałek: Zrozumieć UML 2.0. Metody modelowania obiektowego, Wydawnictwo Helion, 2005 4. Grady Booch, James Rumbaugh, Ivar Jacobson: UML przewodnik uŝytkownika, wydanie drugie, WNT, 2005 5. Enterprise Architect User Guide (http://www.sparxsystems.com/bin/eauserguide.pdf) 8