222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia osiemdziesiąty drugi kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce (I kwartał 2014 r.) oraz prognozy na lata 2014 2015 KWARTALNE PROGNOZY MAKROEKONOMICZNE nr 82 (kwiecień 2014 r.) Zespół autorski: dr Bohdan Wyżnikiewicz Jacek Fundowicz dr Katarzyna Lada Krzysztof Łapiński Marcin Peterlik Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Oddział w Warszawie ul. Kołobrzeska 16 02-923 Warszawa tel. +48 22 544 20 00 faks +48 22 651 86 62 http://www.ibngr.pl Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową _ Stan i prognoza koniunktury gospodarczej 28 kwietnia 2014 r. rosnące tempo wzrostu PKB inflacja poniżej celu inflacyjnego poprawa koniunktury w przemyśle i budownictwie poprawa sytuacji na rynku pracy Sytuacja w I kwartale 2014 r. Według szacunków IBnGR, w pierwszym kwartale 2014 roku tempo wzrostu produktu krajowego brutto w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego wyniosło 2,9 proc. Po raz kolejny nastąpiło zatem przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego okres ten był trzecim z kolei kwartałem, w którym dynamika gospodarcza była wyższa niż trzy miesiące wcześniej. Tempo wzrostu PKB osiągnęło tym samym poziom najwyższy od pierwszego kwartału 2012 roku, kiedy to wyniosło ono 3,5 proc. Uwzględniając czynniki sezonowe, tempo wzrostu PKB w pierwszych trzech miesiącach roku wyniosło 0,8 proc. w stosunku do poprzedniego kwartału. Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego w pierwszym kwartale był popyt krajowy, a popyt zagraniczny dynamikę wzrostu jeszcze dodatkowo pobudzał. Tempo wzrostu popytu krajowego Instytut szacuje na 2,2 proc 1. Był to już trzeci z kolei kwartalny wzrost tej wielkości. Spośród składników popytu krajowego, najwyższą dynamiką w pierwszym kwartale odznaczały się nakłady brutto na środki trwałe, czyli wydatki inwestycyjne. W okresie od stycznia do marca wzrosły one o 2,2 proc., co w pewnej mierze wiązać można z łagodną zimą i wczesnym nadejściem wiosny, a co z tego wynika znacznie większym zakresem prowadzenia prac budowlanych niż w pierwszym kwartale ubiegłego roku. Decydujące znaczenie dla przyspieszenia dynamiki wydatków inwestycyjnych miała jednak coraz wyraźniejsza poprawa koniunktury makroekonomicznej. Na poziomie takim samym jak w ostatnim kwartale 2013 roku kształtowało się tempo wzrostu spożycia ogółem. IBnGR szacuje, że wyniosło ono w pierwszym kwartale 2014 roku 2,1 proc. Nieco wolniej, bo w tempie 1,9 proc., wzrastało spożycie indywidualne, czyli konsumpcja. 1 Kwartalne tempa wzrostu podawane są w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego. Wyjątek stanowi tempo wzrostu PKB podawane w dwóch konwencjach w porównaniu z analogicznym kwartałem roku poprzedniego oraz w porównaniu do poprzedniego kwartału, po eliminacji czynników sezonowych. 1
W ujęciu sektorowym najszybciej rozwijającą się częścią gospodarki było w pierwszym kwartale budownictwo. Jak wspomniano wcześniej, wpływ na ten stan rzeczy w pewnym zakresie miały warunki pogodowe. Przede wszystkim stwierdzić jednak należy, że okres kryzysu w budownictwie uznać można za zakończony, czego wyrazem są dobre wyniki odnotowane przez sektor. Tempo wzrostu wartości dodanej w budownictwie wyniosło w pierwszych trzech miesiącach roku 9,0 proc., a produkcja sprzedana budownictwa zwiększyła się w tym okresie o 10,6 proc. Wolniej niż w budownictwie wzrastała wartość dodana w przemyśle. Jej tempo wzrostu w pierwszym kwartale Instytut szacuje na 4,1 proc., a produkcji sprzedanej przemysłu na 4,8 proc. Najwolniej rozwijającą się częścią gospodarki były usługi rynkowe. Tempo wzrostu wartości dodanej w usługach rynkowych w pierwszym kwartale 2014 roku kształtowało się, zdaniem IBnGR, na poziomie trochę niższym od odnotowanego w czwartym kwartale 2013 roku i wyniosło 2,4 proc. Tempo wzrostu eksportu (w ujęciu rachunków narodowych) było w pierwszych trzech miesiącach roku wyższe niż tempo wzrostu importu. W ocenie Instytutu, eksport wzrósł w tym czasie o 3,6 proc., a import zwiększył się o 2,7 proc. Oznacza to poprawę salda handlowego Polski z zagranicą. Obrotom handlowym kraju sprzyjała stabilizacja kursu złotego względem euro i dolara amerykańskiego. W porównaniu z ostatnim kwartałem 2013 roku średni kurs euro w pierwszym kwartale 2014 roku nie zmienił się, a średni kurs dolara obniżył się o niecałe dwa grosze. Wykres 1 Stopa bezrobocia w Polsce 14,5 14,0 2014 13,5 1 2013 12,5 2012 12,0 2011 11,5 11,0 I IV V VI I IX X XI X Źródło: GUS Stopa bezrobocia na koniec pierwszego kwartału wyniosła 13,5 proc. Oznacza to jej wzrost o 0,1 punktu procentowego w porównaniu z końcem 2013 roku oraz spadek o 0,8 punktu procentowego w porównaniu z sytuacją sprzed roku. Wzrost stopy bezrobocia w porównaniu z końcem poprzedniego kwartału tłumaczyć należy efektem sezonowości. Zauważyć trzeba jednak, że zazwyczaj ma on znacznie większą skalę. Podstawowym czynnikiem wpływającym na zachowanie stopy bezrobocia miała zatem poprawa na rynku pracy wynikająca z ożywienia gospodarczego, co potwierdza spadek stopy bezrobocia w porównaniu z końcem pierwszego kwartału 2013 roku. Korzystną charakterystyką rynku pracy w pierwszych trzech miesiącach roku był również wzrost dynamiki przeciętnego realnego wynagrodzenia brutto. Tempo wzrostu wynagrodzeń w tym okresie Instytut szacuje na 3,5 proc. Średnie tempo wzrostu cen dóbr i usług konsumpcyjnych, czyli inflacja, wyniosło w okresie od stycznia do marca 0,6 proc., przy czym na koniec marca wyniosło ono 0,7 proc. (w skali roku). W pierwszym kwartale, w porównaniu z sytuacją sprzed roku, najbardziej wzrosły ceny napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych (o 3,6 proc.), wydatków związanych z rekreacją i kulturą (o 2,6 proc.) oraz wydatków związanych z użytkowaniem mieszkania lub domu i nośników energii (o 2,3 proc.). Najbardziej spadły ceny wydatków edukacyjnych (o 6,2 proc.), odzieży i obuwia (o 4,6 proc.) oraz łączności (o 3,8 proc.). 2
Prognoza na lata 2014 2015 Prezentowana prognoza została opracowana przy następujących założeniach: - w latach 2014-2015 możliwe jest nieznaczne zaostrzenie polityki monetarnej w Polsce - tempo wzrostu gospodarczego w Unii Europejskiej w latach 2014-2015 mieścić się będzie w przedziale od 1,5 do 2,5 procent. Wykres 2 Kwartalne tempo wzrostu PKB 6,0 5,0 4,9 4,5 4,3 4,4 4,0 3,5 2,7 2,9 3,2 3,3 2,4 1,9 2,0 1,3 1,0 0,8 0,7 0,5 0,0 I IV I IV I IV I IV 2011 2012 2013 2014 Tempo wzrostu produktu krajowego brutto w 2014 roku wyniesie w Polsce 3,1 proc., co oznacza, że będzie ono wyraźnie wyższe niż w roku ubiegłym. Według prognozy IBnGR, w kolejnych kwartałach bieżącego roku wzrost gospodarczy będzie przyspieszał, ale różnice między kwartałami będą niewielkie w pierwszym kwartale PKB wzrósł o 2,9 proc., a w czwartym wzrośnie o 3,3 proc. W roku 2015 prognozowane jest dalsze przyspieszenie wzrostu gospodarczego, który wynieść może 3,8 proc. Źródło: GUS, IBnGR W 2014 roku wartość dodana w przemyśle wzrośnie, według prognozy IBnGR, o 4,8 proc. Tempo wzrostu w przemyśle powinno być przez cały rok względnie stabilne i wynosić kwartalnie w granicach 4-5 proc. Według prognozy Instytutu, poprawi się wyraźnie koniunktura w sektorze budowlanym, w którym wartość dodana wzrośnie o 6,8 proc, po spadku w roku ubiegłym o 9,0 proc. Stabilizacji wzrostu oczekiwać należy natomiast w sektorze usług rynkowych, gdzie prognozowany przyrost wartości dodanej w tym roku wynosi 2,6 proc. W 2015 roku nadal poprawiać się będzie sytuacja w przemyśle, w którym, według prognozy IBnGR, wartość dodana wzrośnie o 5,6 proc. W sektorze budowlanym koniunktura będzie się nadal poprawiać wartość dodana wzrośnie o 8,5 proc. W 2015 roku na koniunkturę w budownictwie coraz wyraźniej oddziaływać będą pozytywnie inwestycje infrastrukturalne finansowane w ramach nowej perspektywy budżetowej UE. Tempo wzrostu popytu krajowego w 2014 roku wyniesie 3,2 proc., co oznacza, że odwróci się trwająca dwa lata tendencja spadkowa. Według prognozy Instytutu, spożycie indywidualne wzrośnie w tym czasie o 2,6 proc., natomiast wartość nakładów brutto na środki trwałe zwiększy się o 5,1 proc. Wzrost inwestycji wynikał będzie przede wszystkim ze zwiększenie nakładów na odnowienie majątku trwałego w sektorze przedsiębiorstw. Drugim czynnikiem wspierającym inwestycje będzie napływ nowych środków europejskich na finansowanie projektów infrastrukturalnych. W roku 2015 popyt krajowy wzrośnie o 3,5 proc. zarówno za sprawą rosnącego spożycia indywidualnego (o 3,5 proc.), jak i rosnących nakładów inwestycyjnych (o 6,0 proc.). Wkład popytu krajowego w tworzenie PKB będzie w latach 2014-2015 znacznie większy niż miało to miejsce w roku 2013. 3
I Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 82 (kwiecień 2014 r.) W latach 2014-2015 sytuacja na rynku pracy nadal nie będzie dobra, ale jednocześnie widoczna będzie wyraźna poprawa w stosunku do stanu z lat 2012-2013. Stopa bezrobocia powinna systematycznie się obniżać. Według prognozy IBnGR, na koniec 2014 roku bezrobocie w Polsce wynosić będzie 12,4 proc., natomiast rok później spadnie do poziomu 11,6 proc. Warto jednak zwrócić uwagę, że mimo poprawy sytuacji na rynku pracy, stopa bezrobocia nadal pozostawać będzie dwucyfrowa. W ocenie Instytutu spadek bezrobocia do poziomu jednocyfrowego nie będzie możliwy bez osiągnięcia wzrostu gospodarczego rzędu 5 proc. Dodatkową barierą dla spadku bezrobocia w Polsce mogą stać się zapowiadane działania rządu zmierzające do ograniczenia zatrudnienia na podstawie umów zleceń i umów o dzieło. Spadek bezrobocia sprzyjał będzie wzrostowi wynagrodzeń, które w latach 2014-2015 rosnąć powinny realnie w tempie około 3,5 proc. rocznie. Wykres 3 Inflacja w Polsce I I 5,5 I 5,0 I X 4,5 4,0 3,5 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 pasmo celu inflacyjnego Źródło: GUS, IBnGR Według prognozy IBnGR, w roku 2014 tempo wzrostu eksportu w Polsce wyniesie 4,2 proc., natomiast import w tym samym czasie wzrośnie o 4,6 proc. Oznacza to, że wkład handlu zagranicznego w tworzenie PKB będzie nieznacznie ujemny. W roku 2015 spodziewać się należy przyspieszenia wzrostu eksportu, którego przyrost wyniesie 7,0 proc. oraz dodatniej dynamiki importu, który wzrośnie o 6,5 proc. Sytuacja w handlu zagranicznym kształtowana będzie przede wszystkim przez stan koniunktury w Unii Europejskiej, dlatego przyspieszenie tempa wzrostu polskiego eksportu do prognozowanego poziomu w przyszłym roku warunkowane jest poprawą sytuacji gospodarczej u naszych najważniejszych partnerów handlowych. W ocenie Instytutu, w roku 2014, mimo obecnych zawirowań na międzynarodowych rynkach finansowych, spodziewać się należy nieznacznej aprecjacji złotego wobec euro i dolara. Ze względu na utrzymujące się niskie stopy procentowe tendencja aprecjacyjna nie będzie jednak tak wyraźna, jak wydawać się to mogło kilka lat temu. Według IBnGR, w 2014 roku średnioroczne kursy euro i dolara wyniosą odpowiednio 4,3 oraz 3,1 zł, natomiast w 2015 roku średni kurs euro wyniesie 4,2, a średni kurs dolara zł. 2011 2012 2013 2014 W okresie objętym prognozą nie należy się spodziewać zagrożenia inflacyjnego w polskiej gospodarce. W 2014 roku inflacja wyniesie średnio 1,3 proc., a na koniec grudnia 2,1 proc. Inflacja poniżej celu inflacyjnego NBP oznacza, że w tym roku nie należy się spodziewać podwyżek stóp procentowych banku centralnego. W 2015 roku inflacja będzie nieco wyższa niż w roku 2014 jej średni poziom prognozowany jest na 2,1 proc., a poziom na koniec grudnia na 2,4 proc. Względnie niska inflacja będzie jednym z czynników pozytywnie wpływającym na dynamikę spożycia indywidualnego.. 4
Roczne i kwartalne prognozy makroekonomiczne IBnGR 2013 2014 IV I IV 2013 2014 2015 PKB % r/r 1,9 2,7 2,9 3,2 3,3 1,6 3,1 3,8 PKB % 0,6 0,9 0,8 0,9 1,0 1,1 x x x Wartość dodana w przemyśle % r/r 4,4 4,1 4,1 4,9 5,2 4,9 4,8 5,6 w budownictwie % r/r -4,2-1,5 9,0 4,5 6,5 7,5-9,0 6,8 8,5 w usługach rynkowych % r/r 2,3 2,9 2,4 2,6 2,7 2,7 2,5 2,6 3,4 Popyt krajowy % r/r 0,5 1,2 2,2 2,7 3,4 4,1 0,0 3,2 3,5 Spożycie ogółem % r/r 1,2 2,1 2,1 2,6 2,8 1,2 2,6 3,3 w tym: indywidualne % r/r 1,0 2,1 1,9 2,6 2,9 3,2 0,8 2,6 3,5 Nakłady brutto na środki trwałe % r/r 0,6 1,3 2,2 3,5 5,3 7,0-0,2 5,1 6,0 Produkcja sprzedana przemysłu % r/r 5,0 4,5 4,8 5,0 5,1 5,8 2,2 5,3 5,7 budownictwa % r/r -7,1-7,3 10,6 5,2 6,1 7,1-12,0 7,0 7,7 Inflacja (CPI; średnia) % 1,1 0,7 0,6 1,0 1,6 1,9 0,9 1,3 2,1 Inflacja (CPI; k.o.) % 1,0 0,7 0,7 1,2 1,9 2,1 0,7 2,1 2,4 Podaż pieniądza (M3, k.o.) % 6,2 6,2 5,1 5,9 6,4 7,3 6,1 7,3 7,9 Wynagrodzenie brutto realne % r/r 2,9 2,9 3,5 3,3 3,3 3,6 3,4 3,4 3,7 Przeciętne zatrudnienie w GN % r/r -1,2-1,2 1,4 1,7 1,9 2,0-0,7 1,8 2,2 Stopa bezrobocia rejestr. (k.o.) % 1 13,4 13,5 12,1 12,0 12,4 13,4 12,4 11,6 Eksport (GUS/RN) % 6,4 6,3 3,6 4,3 4,8 3,9 4,6 4,2 7,0 Import (GUS/RN) % 3,4 2,9 2,7 3,9 5,4 5,9 1,2 4,6 6,5 Saldo obr. bież. BP (krocząco) % PKB -1,9-1,4-0,8-1,4-1,5-1,9-1,4-1,9 - Średni kurs dolara (NBP) PLN/USD 3,21 7 5 3,1 3,1 3,2 3,16 3,1 Średni kurs euro (NBP) PLN/EUR 4,25 4,18 4,18 4,2 4,3 4,3 4,20 4,3 4,2 Źródło: dane historyczne GUS, NBP szacunki i prognozy IBnGR 5