Przepisy, normy i projektowanie oświetlenia awaryjnego C -płaszczyzna C 9 -płaszczyzna 6 3 3 6 CEAG Sicherheitstechnik GmbH /1
Normy i przepisy Przepisy, normy i projektowanie oświetlenia Zasięg Normy Zrzeszenie ogólno- IEC IEC światowy 598-2-22 International Electrotechnical Commission europa EN CENELEC 6598-2-22 European Commitee for Electrotechnical Standardization lokalny np. np. PKN PN-EN Polski 5172 Komitet Normalizacyjny Istnieje wiele lokalnych przepisów elektrotechnicznych i budowlanych dotyczących projektowania, instalacji i kontroli urządzeń oświetlenia awaryjnego. Istnieją także europejskie i ogólnoświatowe, ujednolicone normy jasno określające wymagania w tym zakresie. Osoby odpowiedzialne za projektowanie, instalację i użytkowanie budynków powinny stosować się do wszystkich obowiązujących przepisów w danym kraju. Oświetlenie Awaryjne oświetlenie oświetlenie awakuacyjne rezerwowe dla dróg oświetlenie stref ewakuacyjnych wysokiego i stref ryzyka otwartych Oświetlenie ewakuacyjne nie zastępuje oświetlenia rezerwowego. Jego podstawowym zadaniem jest oświetlenie drogi dla szybkiego i bezpiecznego wyjścia z budynku w czasie awarii oświetlenia podstawowego. Przepisy, rozporządzenia i normy zawierają szereg wytycznych określających rodzaj oraz zastosowanie właściwego oświetlenia awaryjnego w budynku w zależności od jego przeznaczenia, powierzchnii, ilości kondygnacji itp. Prawo Budowlane PN-EN 5172 PN-EN 1838 PN-EN 1838 Zasilanie oświetlenia awaryjnego indywidualne grupowe centralne Wymagania dotyczące kontroli oświetlenia awaryjnego zgodnie z PN-EN 5172 i DIN-VDE 18. Normy te zawierają informacje o źródłach zasilania awaryjnego oraz wymagania dotyczące dualne i grupowe muszą być testowane urządzenia wyposażone w baterie indywi- obwodów końcowych. przynajmniej raz w tygodniu (przy pełnym Zawierają również wymagania zakresu konserwacji i kontroli wszystkich urządzeń: wyniki testów muszą być rejestrowane i prze- załączeniu oświetlenia awaryjnego) źródła światła w oprawach oświetlenia awaryjnego muszą być sprawne okres minimum 2 lat chowywane w księgach ewidencyjnych przez urządzenia wyposażone w baterie centralne w przypadku systemów z kontrolą automatyczną wymagane jest ręczne sprawdzanie muszą być testowane codziennie (przy pełnym załączeniu oświetlenia awaryjnego) funkcji urządzenia raz w roku! Drogi ewakuacyjne Minimalne natężenie oświetlenia Oświetlenie stref wysokiego ryzyka Minimalne natężenie oświetlenia 1 Lux 1 % oświetlenia podstawowego (nie mniej niż 15 Lux) Norma PN-EN 1838 określa wymagania techniczne oświetlenia awaryjnego w zakresie natężenia oświetlenia drogi ewakuacyjnej oraz stref wysokiego ryzyka. Natężenie oświetlenia awaryjnego powinno zostać obliczone metodą punktową. Przy projektowaniu należy uwzględnić 25% czynnik starzenia oraz zabrudzenia opraw w trakcie eksploatacji. Stosunek minimalnego i maksymalnego natężenia oświetlenia awaryjnego w żadnym punkcie nie może przekroczyć wartości 1:4. Normy PN-EN 1838 i DIN 4844 definiują zakres rozpoznawania, nasycenie oraz barwy znaków ewakuacyjnych. CEAG Notlichtsysteme GmbH /2
Projektowanie oświetlenia awaryjnego PN-EN 1838 Przy projektowaniu oświetleniaawaryjnego należy uwzglednić: przy obliczaniu natężenia oświetlenia należy zastosować minimalny mnożnik 1,25. obliczenia muszą uwzględniać pracę opraw w trybie awaryjnym do obliczenia oświetlenia należy przyjąć strumień światła ΦE pod koniec okresu pracy awaryjnej. natężenie oświetlenia awaryjnego E oblicza się metodą punktową Wytyczne: wymagane minimalne natężenie oświetlenia 1,25 Lux (założenie) długość drogi ewakuacyjnej = 38m wysokość zamocowania oprawy h = 3 m strumień światła ΦE pod koniec okresu pracy awaryjnej = 337 lm (45 lm x 75%) powierzchnia pomiaru znajduje się,2m nad podłogą krzywa rozsyłu światła oprawy rozmieszczenie opraw prostopadle do drogi ewakuacyjnej poziom pomiaru podłoga Parametry potrzebne do obliczenia natężenia oświetlenia: krzywa rozsyłu światła opraw strumień światła ΦE pod koniec okresu pracy awaryjnej wysokość zamocowania opraw /sposób montażu Wzór do metody punktowej: I(γ) = natężenie emisjii światła pod określonym kątem zgodnie z krzywą rozsyłu (w cd/klm) ΦE = strumień światła oprawy (w lm) pod koniec okresu pracy awaryjnej γ = kąt emisji do punktu obliczeniowego h = wysokość zamocowania oprawy nad płaszczyzną pomiaru [m] H = wysokość zamocowania oprawy nad podłogą [m] E = I(γ) x ΦE h 2 cos 3 (g) E = natężenie światła [Lux] a = odległość dolnej krawędzi oprawy do punktu pomiaru [m] P = punkt pomiaru Przykład: Wyliczenie ilości opraw według metody punktowej. Sposób postępowania: obliczenie natężenia światła w różnych punktach np. E-bezpośrednio pod oprawą Natężenie światła oprawy I zgodnie z krzywą rozsyłu przy = 145 cd/klm. I(γ)2 x ΦE E(m) = h cos 3 ( ) 2 145 cd/klm x,337 klm E(m) = x 1 (2,98m) 2 E(m) = 5,4 Lx E-odległość od oprawy 5,2 m 5,2 m 2,98m 2 tanγ = 1,73; arctan (2,3) = 6 E(5,2m) = 1,26 Lx E-odległość od oprawy 6,9 m 5,2 m tanγ = 1,73; arctan (2,3) = 66,5 E(6,9m) =,64 Lx 27 cd/klm x,337 klm 2,98 m 2 tan(5,2 m) = x cos 3 (6) 3 m 2 27 cd/klm x,337 klm 2,98m 2 tan(5,2 m) = x cos 3 (66,5) Wniosek: Maksymalny odstęp między oprawami wynosi 13,8m. Wynik ten jest podwojeniem wartości natężenia światła dwóch sąsiednich opraw każda,625 Lux (ok. 6,9m od oprawy) co daje wartość 1,25 Lux. Należy również dodać, że pierwsza i ostatnia oprawa powinna się znaleźć w odległości 5,4 m od początku i końca korytarza. W celu zagwarantowania dobrej widoczności i nie przekroczenia wartości natężenia światła 1,25 [Lux], należy zastosować 3 oprawy oświetlenia awaryjnego na drodze ewakuacyjnej o długości 38m. Równomierność natężenia światła wynosi wtedy około 1:5. CEAG Notlichtsysteme GmbH /3
Projektowanie oświetlenia awaryjnego PN-EN 1838 Wytyczne do projektowania CEAG Firma CEAG we współpracy z Niemieckim Instytutem Techniki Oświetleniowej opracowała wytyczne do projektowania oświetlenia awaryjnego. W oparciu o założenia normy EN 1838 (PN-EN 1838) odnośnie natężenia oświetlenia na drogach ewakuacyjnych (1 lx o osi drogi) oraz strefach otwartych (,5 lx na całej powierzchnii) zostały opracowane tabele projektowe. wartości 1,25 lx lub,625 lx można odczytać z tabeli. Zgodnie z normą PN-EN 1838 nie bierze się pod uwagę udziału światła odbitego. W tabelach zostały podane następujące odległości: Biorąc pod uwagę wskaźnik 1,25 wynikający z zabrudzenia lub starzenia się materiału dane do obliczenia odstępów między oprawami dla odległość L1: oprawa-ściana (oprawy umieszczone równolegle do osi drogi) odległość L3: oprawa-ściana (oprawy umieszczone poprzecznie do osi drogi) odległość L2: oprawa-oprawa (oprawy umieszczone równolegle do osi drogi) odległość L4: oprawa-oprawa (oprawy umieszczone poprzecznie do osi drogi) Przykład 1 W pomieszczeniu handlowym o powierzchni 2,61 m 2 chcemy uzyskać natężenie oświetlenia awaryjnego o wartości 1,25 lx. Przy obliczeniach należy uwzględnić pozostałe zalecenia normy PN-NE 1838. Założenia: Rodzaj opraw SL 331 CG-S 13 W, wymiary pomieszczenia 45 m x 58 m, sufit podwieszany, wysokość zamocowania opraw 4 m (na suficie), natężenie oświetlenia Emin = 1,25 lx Odczyt danych z tabeli: Dobór opraw oświetlenia awaryjnego SL 331 CG-S Dla opraw SL 331 CG-S stosuje się tylko odległości L1 i L2 z powodu symetryczno-rotacyjnej krzywej rozsyłu światła eliminującej osie poprzeczne i podłużne. Odległości (m) 1 W 13 W Wysokość Sposób montażu (m) montażu L1 L2 L1 L2 3, do sufitu 3,4 (4,4) 1,2 (13,2) 3,4 (5,4) 11,8 (15,2) 4, strefa otwarta 2,9 (4,4) 1,8 (14,2) 3,4 (5,4) 12,8 (16,6) 5,,7 (4,4) 11, (15,) 3,4 (5,4) 13,2 (17,6) 6,,7 (3,4) 7, (15,4),7 (5,4) 13,4 (18,2) 7,,7 (,7) 7,6 (15,4),7 (4,4) 9,4 (18,8) Wniosek: Maksymalny odstęp między ścianą i oprawami L1=3,4 m, maksymalny odstęp między oprawami L2=12,8 m. W celu uzyskania równomiernego natężenia oświetlenia (1,25 lx) w pomieszczeniu należy zastosować 2 opraw typu SL 331 CG-S. CEAG Notlichtsysteme GmbH /4
Projektowanie oświetlenia awaryjnego PN-EN 1838 Sposób montażu: na ścianie Przykład 2 W oparciu o dane techniczne należy zaprojektować oświetlenie awaryjne drogi ewakuacyjnej o długości 38m. Założenia: Oprawy typu 5711 CG-S z przezroczystym kloszem, długość drogi ewakuacyjnej 38m, szerokość drogi ewakuacyjnej 2 m,wysokość zamocowania 2 m, mocowanie poprzeczne na ścianie, natężenie oświetlenia Emin = 1,25 lx mierzone w osi drogi. Odczyt danych z tabeli: Dane oprawy awaryjnej 5711 CG-S zgodne z normą PN-EN 1838 Oprawy zamocowane poziomo. Odległości (m) Wysokość Rodzaj mocowania mocowania (m) L1 L2 L3 L4 2, na ścianie 2,8 (3,4) 6,8 (7,8) 3,3 (4,1) 8, (9,8) 2,5 szerokość drogi 2 m 2,9 (3,5) 7, (8,2) 3,1 (4,) 8, (1,) Wniosek: Z wytycznych do projektowania wynika, że pierwszą i ostatnią oprawę należy zamontować w odległości 3.3 m (L3) od początku i końca korytarza, a odległość między oprawami powinna wynosić 8m (L4). Takie rozmieszczenie opraw gwarantuje równomierne natężenie oświetlenia awaryjnego na poziomie 1,25 lx w osi drogi (,2 m mierzone nad podłogą). Do oświetlenia drogi ewakuacyjnej o długości 38m należy zastosować 5 opraw oświetlenia awaryjnego. Obliczenie rozmieszczenia opraw montowanych do sufitu (równolegle lub poprzecznie) należy przeprowadzić w sposób analogiczny odczytując odpowiednie dane z tabeli. Oprawy zamocowane pionowo. Sposób montażu: do sufitu Oprawy zamocowane równolegle. Oprawy zamocowane poprzecznie. CEAG Notlichtsysteme GmbH /5
Technika świetlna jest najważniejsza Laboratorium oświetlenia CEAG Rysunek 1 9 6 C C9 3 6 12 18 24 3 3 6 9 l/cd/klm Krzywa rozsyłu światła oprawy 5711 CG-S Rysunek 2 Oprawa oświetlenia awaryjnego 5711 CG-S - połowa opraw oświetlenia podstawowego pełni jednocześnie funkcję oświetlenia awaryjnego (rysunek 3) - połowa opraw oświetlenia podstawowego ze statecznikami N-EVG CEAG pełni jednocześnie funkcję oświetlenia awaryjnego (rysunek 4) - do oświetlenia awaryjnego zastosowano oprawy 5711 CG-S (rysunek 5) W porównaniu do typowego rozwiązania z wykorzystaniem opraw oświetlenia podstawowego (rysunek 3) zastosowanie stateczników CEAG N-EVG pozwala na zredukowanie pojemności akumulatorów o połowę, natomiast do zasilania opraw CEAG 5711CG-S wystarczy tylko 1/8 pojemności akumulatorów zastosowanych w rozwiązaniu konwencjonalnym. Poza tym uzyskujemy większą równomierność oświetlenia i podniesienie bezpieczeństwa użytkowników. Priorytet techniki świetlnej Filozofią firmy CEAG jest projektowanie oświetlenia awaryjnego w oparciu o technikę świetlną oraz obowiązujące normy. Taki sposób projektowania gwarantuje uzyskanie oświetlenia o wysokim standardzie przy jednoczesnym obniżeniu mocy akumulatorów urządzeń zasilających (rysunek 6 i 7). Krzywa rozsyłu światła opraw 5711 CG-S (rysunek 1) pokazuje, że są one idealne do oświetlenia awaryjnego. Z krzywej fotometrycznej wynika, że natężenie strumienia pod oprawą jest minimalne przy jednoczesnym szerokim kącie rozsyłu w przedziale od 3 do 65 z wartością 26 cd/klm. Takie parametry umożliwiają uzyskanie równomiernego oświetlenia (zgodnie z normą PN-EN 1838) nawet przy zastosowaniu niewielkiej ilości opraw rozmieszczonych w dużych odstępach. Niewielka ilość opraw oświetlenia awaryjnego małej mocy pozwala znacznie zredukować pojemność akumulatorów i koszty centralnej jednostki zasilającej. Przykład pokazuje trzy warianty oświetlenia drogi ewakuacyjnej (wszystkie zgodne z normą PN-EN 1838). Rysunek 3 Standard EVG 58 W/1 % strumienia światła, IBatt = 26 ma Batteriegröße dla 3h Entladung i 1 Leuchten 22 V/1 Ah Rysunek 4 N-EVG 58 W/3 % strumienia światła, IBatt = 12 ma Batteriegröße dla 3h Entladung i 1 Leuchten 22 V/52 Ah Rysunek 5 Rysunek 6 Projektowanie tradycyjne Akumulator Szafa Oprawy zasilania centralnego Rysunek 7 Projektowanie zalecane przez CEAG Szafa zasilania Akumulator centralnego Oprawy 5711 CG-S mit Leuchtstoffl ampe 8 W, IBatt = 3 ma Batteriegröße dla 3h Entladung i 1 Leuchten 22 V/12 Ah CEAG Notlichtsysteme GmbH /6
Oprawy które wskazują właściwy kierunek Oprawy CEAG wskazują bezpieczną drogę do wyjścia Energooszczędne stateczniki elektroniczne Technika świetlna w doskonałej formie CEAG oferuje szeroką gamę adresowalnych stateczników elektronicznych (EVG) do opraw oświetlenia awaryjnego. Oprawy wyposażone w takie stateczniki współpracują z kontrolerem umieszczonym w szafie centralnego zasilania. Kontroler monitoruje wszystkie funkcje oprawy. utrzymana na najwyższym poziomie. CEAG oferuje nowoczesne oprawy oświetlenia awaryjnego wykonane z najlepszych materiałów, które idealnie komponują się z architekturą. Projektowane komputerowo odbłyśniki gwarantują dużą wydajność świetlną opraw. Zastosowanie stateczników elektronicznych z regulacją strumienia w trybie awaryjnym znacznie redukuje pojemność akumulatorów. Całkowity pobór mocy (świetlówka 8W) Straty mocy stateczników Statecznik elektroniczny z regulacją strumienia świetlnego w trybie awaryjnym Przykład zastosowania opraw oświetlenia awaryjnego CEAG Notlichtsysteme GmbH /7
Aprobaty, normy i oznaczenia Produkty firmy CEAG odpowiadają wymaganiom dyrektywy EG 24/18/EG (wytyczne-emv) i 73/23/EEC, zamienionej na 93/68/EEC (wytyczna nisko-napięciowa) i są dopuszczone do oznaczania symbolem CE. Wyposażenie opraw w stateczniki elektroniczne wysokiej częstotliwości zgodne z wytycznymi EMV redukuje zjawisko powstawania zakłóceń. Zjawisko to może jednak występować w sporadycznych przypadkach. CEAG Notlichtsysteme GmbH nie ponosi odpowiedzialności za nieprawidłowe funkcjonowanie i uszkodzenia swoich produktów powstałe w wyniku zastosowania komponentów innych producentów nie odpowiadających wyżej wymienionym normom. Certyfikat ENEC (Europejski Certyfikat Norm Elektrycznych) jest jednym z europejskich znaków jakości wydanym przez komisję standaryzacji elektrotechnicznej i stwierdza, że urządzenie na którym występuje to oznaczenie spełnia wszystkie wymagania europejskich instytutów kontroli. CEAG Notlichtsysteme GmbH /8