HIGIENA UKŁADÓW WENTYLACJI I KLIMATYZACJI
Zanieczyszczenia Wiele chorób oraz złe samopoczucie uŝytkowników jest w duŝej mierze skutkiem niewłaściwych parametrów nawiewanego powietrza. Powodem takiego stanu rzeczy jest brak czystości instalacji z osadów i drobnoustrojów. Zanieczyszczenia instalacji klimatyzacyjnych wpływają równieŝ na zwiększenie oporów przepływu powietrza w instalacjach, co powoduje wyraźne zmniejszenie efektywności tych urządzeń. Rodzaje zanieczyszczeń powietrza dzielimy na: Zanieczyszczenia powietrza zewnętrznego Zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego
Zanieczyszczenia powietrza zewnętrznego Na czystość powietrza w pomieszczeniach istotny wpływ ma stan powietrza zewnętrznego dostającego się do środowiska wewnętrznego. Nie jest moŝliwe całkowite ograniczenie dostawania się zanieczyszczeń do instalacji klimatyzacyjnych. NaleŜy wziąć pod uwagę, Ŝe pewna ich część osadzając się w środku instalacji będzie wtórnym źródłem zanieczyszczeń powietrza nawiewanego oraz środowiskiem dla rozwoju szkodliwych dla człowieka mikroorganizmów
Zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego Znaczącymi źródłami lotnych produktów toksycznych są materiały budowlane: farby, kleje i róŝnego typu elementy wykonane z tworzyw sztucznych. Ponadto tworzywa sztuczne znajdują powszechne zastosowanie w produkcji elementów wyposaŝenia wnętrz, takich jak: meble, materiały wykładzin podłogowych i ścian, materiały wystrojowe (dywany, obicia, firanki i zasłony) oraz materiałów temoizolacyjnych. Wszystkie te źródła emitują toksyczne gazy, a między innymi: formaldehyd, fenol, formalfenol, toluen, benzen, ksylen, naftalen i wiele innych syntetycznych chemikaliów. MoŜna, więc stwierdzić, Ŝe obecnie większość zanieczyszczeń powietrza w pomieszczeniach pochodzi nie od ludzi, ale (jak wyŝej podano) z materiałów budowlanych i wyposaŝenia pomieszczeń oraz z samych instalacji wentylacyjnych, wprowadzających zanieczyszczenia z powietrzem zewnętrznym.
Zanieczyszczenia wewnątrz pomieszczeń podzielono na dwie grupy: Do pierwszej naleŝą cząsteczki stałe, zawieszone w powietrzu i obejmujące: wdychane cząsteczki pyłów, dym tytoniowy (zwierający ciała stałe i ciecze), substancje uczulające (zarodniki pyłowe i pleśniowe), zarazki (bakterie i wirusy) prawie zawsze unoszone przez inne cząsteczki oraz radioaktywne produkty rozpadu Drugą grupę zanieczyszczeń chemicznych, na które naleŝy zwrócić szczególną uwagę, stanowią pary i gazy, zawierające: tlenek węgla, radon (produktami jego rozpadu są cząsteczki zawieszone w powietrzu), dwutlenek węgla, formaldehyd i inne aldehydy, tlenki azotu oraz inne, lotne składniki organiczne (tylko w dymie tytoniowym zidentyfikowano ich kilkaset).
Długotrwałe przebywanie w zanieczyszczonym powietrzu, wewnątrz pomieszczeń bez odpowiedniej, skutecznej wentylacji, jest przyczyną powstawania u ich uŝytkowników, nieznanych dotychczas chorób. Do symptomów takich chorób naleŝy zaliczyć: bóle i zawroty głowy, mdłości, osłabienie, ogólne wyczerpanie brak moŝliwości skoncentrowania się, nieuzasadnioną depresję, nieregularne bicie serca, podraŝnienie oczu, nosa i gardła
Rodzaje zanieczyszczeń występujących w instalacjach wentylacyjnych i klimatyzacyjnych W skład podstawowych zanieczyszczeń układów klimatyzacyjnych i wentylacyjnych wchodzą: Zanieczyszczenia pyłem Zanieczyszczenia mikroorganizmami patogenicznymi Zanieczyszczenia, których źródłem są instalacje klimatyzacyjne
Zanieczyszczenia pyłem Pył dostaje się do wnętrza instalacji wentylacyjnych lub klimatyzacyjnych wraz z powietrzem zewnętrznym oraz powietrzem recyrkulacyjnym pochodzącym z obsługiwanych pomieszczeń. Zbiera się i akumuluje na filtrach powietrza oraz na powierzchniach wewnątrz instalacji.
Zanieczyszczenia mikroorganizmami patogenicznymi Powietrze pomieszczeń mieszkalnych zawiera zanieczyszczenia mikrobiologiczne występujące w postaci bioaerozolu, czyli zawieszonych cząsteczek biologicznych. Znajdują się w nim róŝnorodne, pochodzące z wielu źródeł mikroorganizmy i cząsteczki substancji organicznych. Ich obecność moŝe spowodować powaŝne zagroŝenia dla Ŝycia. Stopień zagroŝenia przebywających ludzi zaleŝy od wieku, stanu zdrowia, trybu Ŝycia, sprawności układu immunologicznego i predyspozycji uwarunkowanych genetycznie ludzi.
Podstawowe źródła i przyczyny zanieczyszczeń w instalacjach Uszczelki, materiały doszczelniające, kleje Materiały włókniste Produkty degradacji metali Smary Ozon - emisja ozonu przez filtry elektrostatyczne na skutek oddziaływania pola elektrostatycznego powoduje zbieranie się zanieczyszczeń. Pył Lotne związki organiczne Inne pozostałości organiczne - ptasie odchody pozostające w otworach wlotowych do instalacji stwarzają ryzyko wystąpienia w nich grzybów i bakterii. Mikroorganizmy patogenne - kondensacja wilgoci na powierzchniach urządzeń, wydzielanie się jej przez materiały higroskopijne oraz adiabatyczny proces nawilŝania w komorze zraszania są powodem występowania w instalacjach mikroorganizmów. Wytwarzający się w wyniku rozmnaŝania mikroorganizmów bioaerozol oraz lotne związki organiczne niekorzystnie wpływa na zdrowie ludzi.
Kontrola czystości instalacji oraz przyrządy inspekcyjne
Boreskopy to urządzenia optyczne, przeznaczone do inspekcji stanu zanieczyszczenia central klimatyzacyjnych i sieci przewodów wentylacyjnych w miejscach niedostępnych w inny sposób. Przyrządy te zazwyczaj są wyposaŝone w okular (wziernik) i system optyczny z moŝliwością zmiany kierunku obserwacji. Istnieją dwa rodzaje boreskopów: sztywne i giętkie (fiberoskopy), róŝniące się metodą przekazywania obrazu do oka obserwatora. Badanie wnętrza przewodu wentylacyjnego przy pomocy boreskopu sztywnego
Boreskopy sztywne (endoskopy sztywne) są to przyrządy optyczne wyposaŝone w układ soczewek umieszczony w sztywnej rurce, z obiektywem na początku układu i okularem na jego końcu. Boreskopy giętkie (fiberoskopy) - są to przyrządy optyczne z sondą elastyczną zbudowane na zasadzie obrazowodu, którym obraz z obiektywu transmitowany jest do okularu endoskopu. Obraz widziany przez wiązkę światłowodową jest powiększany i posiada mniejszą rozdzielczość niŝ w boreskopie sztywnym.
Wideoboreskopy pod względem budowy są podobne do fiberoskopów, ale róŝnią się przede wszystkim w sposobie przekazywania obrazu. Obraz jest o wiele dokładniejszy, ma lepszą barwę i kontrast. Zazwyczaj stosuje się wideoboreskopy o długości roboczej sondy ok. 7,5 m
Samojezdne pojazdy inspekcyjne są to zdalnie sterowane łaziki wyposaŝone w kamerę bądź kamery oraz w oświetlenie i róŝnego rodzaju czujniki. Zasięg roboczy tych urządzeń to przewaŝnie 30m 50m; pozwala on na inspekcję wentylacji średniej wielkości.
Metody czyszczenia elementów układu wentylacji i klimatyzacji
Czyszczenie parą wodną i wodą Metodę czyszczenia instalacji parą wodną i wodą stosuje się w przypadku usuwania tłustych, mocno przywierających zanieczyszczeń (np. w instalacji wyciągowej z kuchni). Do oderwania takich zanieczyszczeń stosuje się preparaty czyszczące, których działanie jest wspomagane przez strumień gorącej wody pod ciśnieniem bądź strumień pary wodnej o temperaturze do 150 C. Preparaty czyszczące stosowane w wyciągowych instalacjach kuchennych nie mogą być łatwopalne. Nie wolno czyścić łatwopalnych elementów instalacji lub czujek automatycznego systemu przeciwpoŝarowego za pomocą czyszczących substancji chemicznych. W zanieczyszczonej instalacji kuchennej niezbędne jest regularne (przynajmniej raz w roku) czyszczenie okapów, filtrów przeciwtłuszczowych, wentylatorów oraz przewodów wentylacyjnych. Po oczyszczeniu z wykorzystaniem środków czyszczących trzeba dokładnie spłukać przewody, zbierając spływającą ciecz do zbiorników, a następnie przed wlaniem do kanalizacji, poddać ją neutralizacji.
Czyszczenie spręŝonym powietrzem Czyszczenie kanałów za pomocą spręŝonego powietrza wypływającego z duŝą prędkością z dyszy specjalnej konstrukcji (Rotating Whipstream Nozzle), którą przedstawiono na Rys.16. Obraca się ona z prędkością wynoszącą 10 000 12 000 obr/min, generując jednocześnie pulsujące strumienie powietrza, które z duŝą siłą uderzają o ścianki kanału, działając jak bicz powietrzny. Zasięg tych strumieni wynosi do 1m. Konstrukcja głowicy umoŝliwia podsysanie od strony czołowej powietrza wraz z cząstkami zanieczyszczeń, oderwanymi od powierzchni kanału, co jest dodatkowym wzmocnieniem efektu czyszczącego.
Czyszczenie suchym lodem Powszechnie występująca nazwa suchy lód określa dwutlenek węgla (CO2) w stanie stałym. Produkt ten nazywamy lodem suchym poniewaŝ sublimując (utleniając) się oddaje do otoczenia swoją temperaturę -73 C nie zostawiając przy tym wody. Schemat czyszczenia przewodów wentylacyjnych przy pomocy suchego lodu
Skuteczność czyszczenia granulatem suchego lodu zapewniona jest dzięki: 1.Uderzeniu podczas uderzenia energia kinetyczna, wyraŝona prędkością i masą granulek suchego lodu, jest zamieniana w siłę czyszczącą. 2.Gwałtownej sublimacji transfer ciepła pomiędzy cieplejszą powierzchnią czyszczoną a zimnym granulatem powoduje natychmiastowe przejście suchego lodu w stan gazowy. W tym procesie środek czyszczący zwiększa swoją objętość około 500 razy co pomaga oderwać wstępnie poluzowane zabrudzenie od podłoŝa i usunąć je strumieniem granulatu i powietrza. 3.Szokowi termicznemu z powodu nagłego, miejscowego ochłodzenia czyszczonej powierzchni oraz róŝnego stopnia rozszerzalności cieplnej zanieczyszczenia i przedmiotu czyszczonego powstaje napięcie, które powoduje utratę przyczepności i ułatwia odrywanie się zanieczyszczeń. 4.Zeszkleniu materiały plastyczne twardnieją pod wpływem niskiej temperatury, a po przekroczeniu punktu zeszklenia stają się kruche i są łatwiej usuwane.
Czyszczenie mechaniczne szczotkami obrotowymi Czyszczenie mechaniczne szczotkami obrotowymi Proces mechanicznego czyszczenia zawsze odbywa się przy wyłączonej instalacji, W celu ograniczenia przemieszczania się zanieczyszczeń, naleŝy odizolować czyszczony odcinek przy pomocy balonów barierowych, lub zamontowanych w przewodach przepustnic, NaleŜy uszczelnić czyszczony fragment instalacji, Na końcu kaŝdego czyszczonego odcinka powinien znajdować się wentylator wyciągowy, mający na celu usunięcie z przewodu uwolnionej warstwy pyłu
Czyszczenie za pomocą ultradźwięków System oparty jest na wytwarzaniu infradźwiękowych fal akustycznych generowanych wysokim ciśnieniem. InfradŜwięki wytwarzane są przez specjalnie zaprojektowany do tego celu agregat w którym moŝna regulować zarówno częstotliwość jak i amplitudę wytwarzanych drgań. Fale akustyczne powodują drgania ścianek kanałów na skutek których zostają oderwane od nich cząsteczki zanieczyszczeń. Trwa to tylko sekundy. Cząsteczki mniejsze niŝ te, które są widzialne dla oka ludzkiego, mogą być usunięte zarówno z kanałów poziomych jak i pionowych.
Czyszczenie przewodów wentylacyjnych w latach 30- tych XX wieku Ręczne czyszczenie przewodów
Czyszczenie urządzeń uzdatniających powietrze Wentylatory i wymienniki ciepła Do ręcznego czyszczenia wentylatorów i wymienników ciepła moŝna wykorzystać specjalnie w tym celu wykonane szczotki Dezynfekcja instalacji za pomocą biocydów W pojęciu techniki wentylacyjnej za biocydy uwaŝa się preparaty unieszkodliwiając e mikroorganizmy (zatrzymujące rozwój lub zabijające drobnoustroje) rozwijające się na powierzchniach przewodów i urządzeń w instalacjach. Ze względu na skuteczność, biocydy moŝna podzielić na: odkaŝające - muszą redukować, lecz niekoniecznie muszą eliminować, zanieczyszczenia mikrobiologiczne (99,9%); dezynfekujące - muszą eliminować mikroorganizmy chorobotwórcze (99,9%); sterylizujące - muszą eliminować wszystkie formy Ŝycia mikroorganizmów (100%).