Czy gmina potrzebuje zarządzania energią?

Bielsko-Biała miasto efektywne energetycznie Czy gmina potrzebuje zarządzania energią? Piotr Sołtysek pełnomocnik prezydenta miasta Bielska-Białej d/s zarządzania energią 1

O Bielsku-Białej Miasto położone u podnóża pasma górskiego Beskidy Stolica regionu Podbeskidzie Powierzchnia terenu miasta to 125 km 2 Liczba mieszkańców to 175 tys.

Historia zarządzania energią w Bielsku-Białej Początki: Bielsko-Biała 1991 partnerstwo z Besancon

Bielsko-Biała - lipiec 1992 pierwsze kontakty z Energie-Cites

Galeria zdjęć z III edycji konkursu KAPE na najbardziej efektywną energetycznie gminę w Polsce (2009) Bielsko-Biała najbardziej efektywną energetycznie gminą w Polsce w kategorii powyżej 100 tys. mieszkańców

Nagrody i wyróżnienia I miejsce w projekcie Energy Trophy (2005); wyróżnienie w kampanii Display (2007); 2009 I nagroda w konkursie KAPE na najbardziej efektywną energetycznie gminę w Polsce w kategorii gmin powyżej 100 tys. mieszkańców 2010 III nagroda w konkursie LIGA OZE organizowanym przez stowarzyszenie gmin Polska Sieć Energie Cites 2011 pierwsze miejsce w konkursie Gmina Przyszłości w kategorii promotor innowacji za projekt ENGAGE, wyróżnienie w kategorii innowacje dla klimatu za wykorzystanie OZE na oczyszczalni ścieków w Komorowicach 2011 pierwsze miejsce w konkursie Gmina z Klimatem za całokształt działalności - uroczyste wręczenie certyfikatu 11 września 2012 2012 II miejsce w konkursie Samorządowy Lider Zarządzania, w kat. usługi techniczne, lokalna gospodarka energetyczna za kampanię edukacyjno-promocyjną Bielsko-Biała chroni klimat oraz wyróżnienie za wieloletni program PONE 2012 wyróżnienie w konkursie KAPE Energooszczędne Biuro 2013 1 Nagroda w konkursie Science on Stage Frankfurt nad Odrą 2013 1 Nagroda za projekt Bielsko-Biała chroni klimat EPSA Europejski Instytut Administracji Publicznej Maastricht

Czy jest czym zarządzać? Pierwsze spojrzenie zasoby własne gminy

Gmina znaczącym odbiorcą paliw i energii CIEPŁO SIECIOWE - MOC [MW] GE Power Controls Fenice Publiczne obiekty gminne [MW] 0 10 20 30 40 50 60 moc sieci ciepłowniczej dla Bielska-Białej 320 MW Uwaga: nawet zakłady średniej wielkości posiadają służby głównego energetyka Dane do wykresu dotyczą roku 2010

Gmina znaczącym odbiorcą paliw i energii MOC ELEKTRYCZNA [MW] GE Power Controls 2,6 Fenice 16 Obiekty gminne i oświetl. ulic 8,2 [MW] Dane do wykresu dotyczą roku 2010 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 moc elektryczna dla Bielska-Białej 100 MW Uwaga: nawet zakłady średniej wielkości posiadają służby głównego energetyka

Oddziaływanie przedsiębiorstw energetycznych i gmin na realizację polityki energetycznej Tauron Dystrybucja tylko region Małopolska i Śląsk woj. śląskie

Gmina nie może być bezbronna! przedsiębiorstwa energetyczne to doświadczone i przygotowane służby do opracowania własnych planów rozwoju energetycznego oraz świadczenia w sposób profesjonalny usług energetycznych, posiadające zarówno sztab specjalistów jak i prawników gminy to często struktury bez komórek organizacyjnych odpowiedzialnych za planowanie i organizację zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe i bez specjalistów w tej dziedzinie

Zarządzanie energią w Bielsku-Białej: struktura i kompetencje Prezydent Miasta Sektorowy Zastępca Prezydenta Miasta Pełnomocnik Prezydenta Miasta ds. Zarządzania Energią / inż. ciepłownik Stanowisko ds. admistracyjno-biurowych Stanowisko ds. nadzoru i rozwoju rynku energii / inż. ciepłownik Stanowisko ds. efektywności energetycznej gminy / mgr fizyki Stan. ds. eksploatacji urządzeń cieplnych i gazowych / inż. ciepłownik Stan. ds. eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych / inż. elektryk Inne: 4 pracowników z uprawnieniami nadzoru i/lub eksploatacji urządzeń ciepłowniczych, gazowych i elektrycznych do 1 kv, 3 pracowników z uprawnieniami do wykonywania świadectw charakterystyki energetycznej, 2 pracowników po szkoleniu z zakresu audytu energetycznego oraz wielu innych szkoleń o podobnej tematyce.

Kompleksowe zarządzanie energią jako zadanie własne gminy OBSZAR AKT PRAWNY bezpieczeństwa energetycznego całej gminy efektywności energetycznej na własnym majątku gminy efektywności energetycznej całej gminy Prawo energetyczne Ustawa o efektywności energetycznej Plan gospodarki niskoemisyjnej / SEAP

Obszar bezpieczeństwa energetycznego całej gminy CEL: Sieciowe media energetyczne - niezawodność i bezpieczeństwo dostaw, - właściwa jakość energii, - unikanie przeinwestowania i chaosu w infrastrukturze, - dążenie do akceptowalnych cen energii. NARZĘDZIA: - Ustawa Prawo energetyczne i Prawo budowlane art. 33 ust. 6 - Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, - Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe (?), - Monitorowanie rynku mediów energetycznych.

Obszar bezpieczeństwa energetycznego całej gminy działania praktyczne aktualizacja założeń i planów energetycznych gminy (inwentaryzacja i planowanie) obowiązek co 3 lata, monitorowanie systemu zaopatrzenia miasta w media energetyczne (monitorowanie założeń i planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe), analizy techniczno-ekonomiczne źródeł ciepła dla nowych i istniejących istotnych odbiorców, optymalizacja infrastruktury energetycznej poprzez wpływ na ustalenia do MPZP, zapewnienie współpracy i koordynacja polityki energetycznej gminy z zadaniami przedsiębiorstw energetycznych, opiniowanie planów wyłączeń przedsiębiorstw energetycznych.

08 97 09 97 10 97 11 97 12 97 01 98 02 98 03 98 04 98 05 98 06 98 07 98 08 98 09 98 10 98 11 98 12 98 12 98 01 99 03 99 03 99 04 99 05 99 06 99 07 99 08 99 09 99 10 99 11 99 12 99 01 00 02 00 03 00 04 00 05 00 06 00 07 00 08 00 09 00 10 00 11 00 12 00 01 01 02 01 03 01 04 01 05 01 06 01 07 01 08 01 09 01 10 01 11 01 12 01 01 02 02 02 03 02 04 02 05 02 06 02 07 02 08 02 09 02 10 02 11 02 12 02 600 Monitoring obciążenia miejskich systemów energetycznych ciepło Liniowy (ciepło) y = -0,0841x + 3240,7 500 400 300 200 100 0 Wykres maksymalnego chwilowego obciążenia sieci cieplnej Równanie trendu liniowego : y = -0,0841*x + 3240,7 gdzie : x - kod daty

Obszar efektywności energetycznej na własnym majątku gminy (zarządzanie energią w obiektach gminy) CEL: osiągnięcie możliwie najniższych kosztów zaopatrzenia budynków w energię przy zachowaniu odpowiedniego poziomu komfortu (temperatura, wentylacja, natężenie oświetlenia itp.) zapewnienie odpowiedniej obsługi eksploatacyjnej urządzeń gwarantującej jak najdłuższą ich eksploatację NARZĘDZIA: ustawa o efektywności energetycznej analizy i monitorowanie energetycznego stanu obiektów (baza danych) opiniowanie pod względem energetycznym remontów i inwestycji gminnych pomoc administracji obiektów przy kontaktach z dostawcami energii pomoc administracji obiektów w oszczędnym użytkowaniu energii nadzór nad bieżącą eksploatacją urządzeń energetycznych obiektów

Monitoring energetyczny budynków publicznych (150 obiektów) faktury, umowy Kalkulacje i analizy baza danych anemometr pomiar jakości wentylacji Analizator sieciowy pomiar jakości prądu

Obszar efektywności energetycznej całej gminy CEL: osiągnięcie możliwie najmniejszego oddziaływania produkcji/konsumpcji energii w całej gminie na środowisko naturalne przy zachowaniu bezpieczeństwa dostaw energii oraz odpowiedniego poziomu komfortu użytkowania energii NARZĘDZIA: popularyzacja racjonalnego korzystania z energii wśród ludności informowanie o najlepszych praktykach w EE z terenu gminy i poza nią organizowanie szkoleń i warsztatów w EE dla mieszkańców, firm itp. popularyzacja odnawialnych źródeł energii organizowanie systemu pomocy gminy dla osób zmniejszających emisję zanieczyszczeń do powietrza ze spalania paliw (np. dotacje POE) Plan działań na rzecz zrównoważonej energii dla gminy (SEAP), albo Plan gospodarki niskoemisyjnej (dotacje NFOŚiGW) spotkania z interesariuszami dotyczącymi realizacji w/w Planów organizacja masowych imprez dni energii

Pierwszy w Polsce uchwalony przez Radę Miejską Plan działań na rzecz zrównoważonej energii powstał w Bielsku-Białej Plan Działań na Rzecz Zrównoważonej Energii (ang. Sustainable Energy Action Plan SEAP) jest kluczowym dokumentem pokazującym sposób, w jaki miasto Bielsko-Biała, sygnatariusz Porozumienia między Burmistrzami, zamierza osiągnąć cele wyznaczone do realizacji w latach 2010-2020

Podpisanie Covenant of Mayors Bielsko Biała przystąpiło do Porozumienia między Burmistrzami podpisując deklarację 10-go lutego 2009 r. podczas pierwszej Ceremonii Porozumienia między Burmistrzami w Brukseli.

Celem wyznaczonym przez Porozumienie jest:

Cel w liczbach Redukcja emisji CO 2 do 2020 o 20% w stosunku do roku bazowego (1990) wymagana wielkość redukcji emisji do osiągnięcia w Bielsku-Białej od roku 2009 do roku 2020 wynosi 186 768 ton CO 2 (średnio 15 564 ton CO 2 rocznie)

Schemat głównych aktorów przy realizacji SEAP w Bielsku-Białej jednostki miejskie: - m. zarząd dróg - m. zakład komunikacji - m. zarząd oświaty - biuro rozwoju miasta - mieszkalnictwo komunalne komunalne: Therma, AQUA, ZGO szkoły, szpital miejski, obiekty sportowe i kulturalne, opieki społ. spółdzielnie mieszkaniowe firmy odpowiedzialny Prezydent Miasta koordynator PZE MIESZKAŃCY przeds. energetyczne: - TAURON - z-d gazowniczy merytoryczne wydziały UM: - inwestycji - organizacji i nadzoru - gospodarki miejskiej - komunikacji - strategii - prawny - ochrony środowiska - funduszy europejskich organizacje ekologiczne przeds. transportowe: - PKS, PKP - prz. taksówkowe

186 tys. ton

Przegląd najważniejszych działań gminy Bielsko-Biała oraz innych kluczowych podmiotów z jej terenu w zakresie związanym z efektywnością energetyczną i odnawialnymi źródłami energii

Działania inwestycyjne w efektywność energetyczną (1990-2013) całkowita likwidacja kotłowni węglowych w budynkach publicznych gminy do 2000 roku program obniżenia emisji POE (wymiana kotłów w budynkach prywatnych) 1500 wymienionych prywatnych kotłów węglowych (w tym 900 WFOŚiGW Katowice) termomodernizacje budynków publicznych gminy termomodernizacje budynków mieszkalnych w zasobach spółdzielczych i komunalnych wieloletni program modernizacji sieci ciepłowniczych (THERMA) gruntowna modernizacja elektrociepłowni EC1 częściowa modernizacja oświetlenia publicznego

Program ograniczenia emisji 2007 2013 Dzięki dopłatom miasta w latach 2007-2013 wymieniono ponad 1500 starych kotłów, w tym 900 dzięki środkom z WFOŚiGW Katowice. Przyniosło to efekt w postaci co najmniej: o ok. 7000 ton emisji CO 2 rocznie mniej, o ok. 400 ton mniej rocznej emisji innych gazów i zanieczyszczeń pyłowych. (Wartości liczone tylko dla 900 kotłowni WFOŚiGW)

Termomodernizacje budynków publicznych Zasób budynków publ. 165 Po pełnej TM 33% Po częściowej TM 46% Obiekty obce 3% Pozostało do TM 18%

Inwestycje ciepłownicze - program modernizacji sieci ciepłowniczych (PK Therma) lata 1998 2012: całkowita likwidacja pary, rurociągi preizolowane, dopasowane do odbioru, zdalny monitoring rurociągów i węzłów, modernizacja węzłów. Spadek strat ciepła z 30% do 12% Efekt: ok. 70 tys. ton/a (!) obniżenia emisji CO 2

Inwestycje ciepłownicze: innowacyjne rozwiązania sieciowe

Modernizacja oświetlenia publicznego w latach 1992-1996 powszechna wymiana lamp na energooszczędne oświetlenie na majątku gminy w 100% zmodernizowane oświetlenie świąteczne 100% LED nagroda za oświetlenie gminy 2012 większość oświetlenia - własność dostawcy energii - blisko 63% po modernizacji z inicjatywy dostawcy energii

Gruntowna modernizacja bielskiej elektrociepłowni EC1 przez Południowy Koncern Energetyczny Grupa Tauron Trójstronne porozumienie pomiędzy miastem, Południowym Koncernem Energetycznym oraz miejskim dystrybutorem ciepła PK THERMA w 2007 roku zaowocowało budową nowoczesnej elektrociepłowni.

Gruntowna modernizacja bielskiej elektrociepłowni EC1 przez Południowy Koncern Energetyczny Grupa Tauron (2013) Inwestycja podniosła sprawność wytwarzania z obecnych 63% do 90% Efekt ekologiczny: - spadek emisji CO 2 o 25% (o 124 tys. ton rocznie!) Zdjęcie z dnia 2011/04/13 Zdjęcie z dnia 2013/02/07 Koszt rzędu 600 mln zł inwestor TAURON, Inwestycja powstała w wyniku umowy 3-stronnej.

Działania inwestycyjne w odnawialne źródła energii (2001-2013) likwidacja emisji metanu z wysypiska śmieci i jego energetyczne wykorzystanie (Zakład Gospodarki Odpadami) wykorzystanie metanu ze ścieków do produkcji energii elektrycznej i ciepła w oczyszczalni ścieków w Komorowicach (AQUA SA) wykorzystanie ciepła ścieków i wody za pomocą pomp ciepła (Przedsiębiorstwo Komunalne AQUA SA) instalacje solarne w budynkach publicznych (3 domy pomocy społecznej, szpital, 4 obiekty sportowe, szkoła, BCKUiP) łącznie prawie 1000 m 2 instalacje solarne w budynkach prywatnych dotacje 780 instalacji w latach 2009-2013 (około 3200 m 2 ) 3 pilotażowe instalacje fotowoltaiczne: 1,38 kwp w Gimnazjum KTK (2010-2012), panele PV na BCKUiP oraz na przystanku autobusowym przy ul. Dmowskiego

Wysypisko odpadów z odzyskiem biogazu odzysk biogazu wysypiska śmieci za pomocą ok. 40 odwiertów (metan nie dostaje się do powietrza) odwierty na wysypisku produkcja prądu z biogazu ~ 4000 MWh/a odwiert elektrownia

Oczyszczalnia ścieków w Komorowicach (AQUA) - odzysk biogazu, pompy ciepła na ściekach

Biogaz z oczyszczalni ścieków w Komorowicach Zbiornik magazynowy biogazu w Komorowicach 4 reaktory fermentacyjne produkujące biogaz z osadu oraz stacja agregatów prądotwórczych: - 3100 MWh energii elektr. rocznie - 10000 GJ ciepła rocznie Wyprodukowany prąd pokrywa 50% potrzeb oczyszczalni, a ciepło 100%

Pompy ciepła na oczyszczalni ścieków 3 pompy po 35 kw zaopatrują budynki oczyszczalni w ciepłą wodę użytkową w 100%. Dolne źródło ciepła znajduje się pod dnem piaskownika. Pompy ciepła Wyprowadzenie rur z piaskownika Wyprowadzenie rur z piaskownika Piaskownik

Pompy ciepła na pływalni AQUA rozwiązanie innowacyjne 2 pompy po 175 kw zaopatrują w ciepło i chłód budynek pływalni oraz podgrzewają wodę użytkową i basenową osiągając wskaźnik COP = 5. Dolnym źródłem ciepła jest woda wodociągowa pobliskiej magistrali (!)

Instalacje kolektorów słonecznych na budynkach publicznych łącznie prawie 1000 m 2 powierzchni - 3 domy pomocy społ., - 4 obiekty sportowe, - 3 inne obiekty. Ponadto 780 instalacji w bud. prywatnych - dotacje

Instalacja systemu fotowoltaicznego na dachu szkoły Gimnazjum KTK, w której uczniowie samodzielnie realizują projekt edukacyjny Szkoła ZEROemisyjna Obecna moc systemu 1,38 kwp pokrywa ok. 5,5% potrzeb szkoły na prąd Projekt zakłada docelowo instalację ok. 5 kwp, co ma pokryć 20% zapotrzebowania szkoły na energię elektryczną

Działania nieinwestycyjne (poza-edukacyjne) (1997 2013) powołanie ośrodka skupiającego informacje o poszanowaniu energii i OZE (Biuro Zarządzania Energią) od 1997 roku monitoring energetyczny obiektów miejskich (tradycyjny, skomputeryzowany) ok. 150 obiektów kontrola umów na zakup energii korekta mocy zamówionych o ok. 5 MW oszczędności rzędu 350 tys. zł rocznie kontrola temperatur wewnętrznych w obiektach zakup energii w trybie przetargowym (całe oświetlenie uliczne i 412 liczników w obiektach publicznych) oszczędności rzędu 3 mln zł rocznie przy wolumenie 24 GWh (ostatnia cena 205 zł/mwh dla budynków, 196 zł/mwh dla oświetlenia) monitoring dostaw energii dla Bielska-Białej (elektryczność, gaz, ciepło) monitoring stanu powietrza w mieście tablice w trzech lokalizacjach.

Efekty działań energooszczędnościowych tylko w zasobach edukacji ROK 2000 2013 zmiany Zużycie wszystkich rodzajów energii [w MWh/a] 66 241 47 829 spadek o 28% Koszty wszystkich rodzajów energii w cenach rzeczywistych danego roku [w mln zł] Koszty wszystkich rodzajów energii przy założeniu braku działań oszczędnościowych [w mln zł] 9,8 13,0 9,8 18,3 o 5,3 mln zł mniej rocznie Oszczędności ogółem w latach 2000 2013 sięgają ponad 30 mln zł.

Działania nieinwestycyjne promocyjno - edukacyjne (1997 2013) prowadzenie regularnych wydarzeń promujących efektywność energetyczną i OZE (konferencje, dni otwarte, wystawy) stoisko bezpłatnych porad energetycznych na targach budownictwa i w UM prowadzenie działań edukacyjnych w tym zakresie wśród młodzieży (spotkania w szkołach, konkursy tematyczne) utworzenie pracowni odnawialnych źródeł energii w Bielskim Centrum Kształcenia Ustawicznego i Praktycznego (projekt Schoobiedo) stworzenie gotowego produktu turystycznego w formie oferty wycieczkowo-szkoleniowej po ciekawych obiektach energetycznych i OZE w Bielsku-Białej i okolicach: www.polan-travel.com.pl/content/wycieczki_kr/1d/1.html wystawa najlepszych europejskich praktyk IMAGINE po polsku projekt Euronet 50/50 dzieci oszczędzają energię (SP nr 13, SP nr 32) Kampania Bielsko-Biała chroni klimat i projekt edukacyjny ENGAGE

Akcje konkursowe w przedszkolach, szkołach, gimnazjach i liceach w 7 kategoriach 2011-2013

konkursowe debaty energetyczne w szkołach ponadpodstawowych komisja konkursowa podczas oceny prac plastycznych

Centrum Odnawialnych Źródeł Energii w budynku Bielskiego Centrum Kształcenia Ustawicznego i Praktycznego Kształcenie młodzieży i dorosłych w zakresie montażu urządzeń energetyki odnawialnej NAGRODA za TERMOMODERNIZACJĘ ROKU! budynek po termomodernizacji centrum ruszyło ponownie od 2012 roku!

Centrum Odnawialnych Źródeł Energii w budynku Bielskiego Centrum Kształcenia Ustawicznego i Praktycznego wyposażenie: - PV - kolektor płaski - kolektor rurowy - wiatrak - ogniwo wodorowe - stanowiska komputerowe - modele badawcze

Projekt EURONET 50/50 czas realizacji: 2010 2012, nowa edycja od 2013 Dzieci w szkole oszczędzają energię: 50% oszczędności zostaje w budżecie miasta 50% pozostaje dla szkoły i uczniów Wyniki oszczędzania w SP nr 13 w Bielsku-Białej: Tylko dzięki prostym, bezinwestycyjnym działaniom w I roku realizacji projektu (2010) szkoła zaoszczędziła sumarycznie 7,5% energii, co w przeliczeniu na złotówki daje kwotę 26.650 zł (zmniejszone wydatki na media); wynik II roku (2011) to oszczędność 31.000 zł 9% zużycia energii; szkoła otrzymała połowę tych kwot dla siebie. Był to najlepszy wynik w Polsce w ramach projektu obejmującego 10 szkół polskich i 50 europejskich. Projekt wykonywany dzięki stowarzyszeniu Polska Sieć Energie Cites.

Zdjęcia z festiwali ( Dni Energii ) Wystawa 300 plakatów z Ambasadorami Klimatu Konkurs ekologiczny podczas festiwalu Rowerowy wyścig Formuły 1 Uczniowie jednej ze szkół uczestniczących w konkursach Szanuj energię, chroń klimat na rozdaniu nagród

Występ grupy tanecznej CUBANA Prezydent Miasta i jego Z-ca wraz z innymi uczestnikami wypuszczają w świat baloniki z eko-przesłaniem Pokaz mody recyklingowej Wywiady ze sławnymi osobami Pokazy eksperymentów fizyko-chemicznych

Układanie ogromnych eko-puzzli z zieloną wizją miasta Pokaz sztuki walki CAPOEIRA Występ tancerki flamenco SAIDY Koncert grupy rockowej LORD

Przykładowe plakaty Ambasadorów Klimatu

festiwaldobrejenergii.pl

Dlaczego tak ważne są akcje edukacyjne? w SEAP obliczono, że tylko 1% oszczędności energii przypadającej na jednego mieszkańca Bielska-Białej w skali miasta daje 6 200 ton zmniejszenia emisji dwutlenku węgla rocznie poprzez wiedzę i zmianę zachowań można znacznie zmniejszyć zużycie energii (w Książnicy Beskidzkiej osiągnięto 11,9%, a w szkole SP nr 13 9% oszczędności tj. 30 tys. zł) zaangażowanie mieszkańców się opłaca im samym oraz środowisku naturalnemu (koszty, zdrowie, komfort) Nie można liczyć na zaangażowanie mieszkańców jeśli RATUSZ nie da przykładu Nie można mówić o MIEŚCIE EFEKTYWNYM ENERGETYCZNIE jeśli efektywność energetyczną zamknie się tylko w murach Ratusza

Podsumowanie korzyści z zarządzania energią w gminie Czystsze powietrze i lepsza zdrowotność mieszkańców, Spadek zużycia, a tym samym spadek kosztów zaopatrzenia w energię, Zwiększenie atrakcyjności miasta, Większe możliwości pozyskania środków pomocowych (finanse zewnętrzne), Większa skuteczność działania (działań planowanych w porównaniu z akcjami spontanicznymi), Promocja miasta.

Główne wnioski - Zespół zarządzający energią w gminie się opłaca, - Planowanie działań prędzej czy później stanie się koniecznością, - Jeśli celem jest też czyste powietrze trzeba zaangażować mieszkańców.

Dziękuję za uwagę Piotr Sołtysek pełnomocnik prezydenta miasta Bielska-Białej d/s zarządzania energią pze@bielsko-biala.pl strona internetowa: www.energia.bielsko-biala.pl tel. 33 49 71 518