PRAWO W UNII EUROPEJSKIEJ 1
Struktura organizacyjna instytucji UE Struktura organizacyjna Unii Europejskiej została utworzona na wzór systemów obowiązujących w krajach demokratycznych, opartych na zasadzie trójpodziału władzy. Wyróżnia się w niej władzę ustawodawczą (system legislacyjny), władzę odpowiedzialną za wykonanie ustaw (system wykonawczy) oraz system wymiaru sprawiedliwości (sądownictwo). I tak: Rada Unii Europejskiej spełnia funkcje ustawodawcze, Komisja Europejska ma przede wszystkim kompetencje wykonawcze, Parlament Europejski, posiadający początkowo kompetencje kontrolne, przekształca się w organ o uprawnieniach ustawodawczych, Europejski Trybunał Sprawiedliwości jest gwarantem ochrony prawa w zakresie interpretacji i stosowania w praktyce postanowień Traktatów. Wraz z rozwojem Wspólnoty wzrosła ilość zadań stawianych przed Unią Europejską oraz liczba jej członków. Zwiększyła się także ilość oraz zakres dotychczasowych instytucji wspólnotowych. Kwestie składu poszczególnych organów reguluje Traktat Nicejski z 2000 r. Od momentu wstąpienia do Unii, Polska posiada swoich przedstawicieli we wszystkich organach Unii Europejskiej, którzy reprezentują interesy naszego kraju. 2
Rada Unii Europejskiej (Rada Ministrów) Rada Unii Europejskiej stanowi obok Parlamentu Europejskiego istotny organ Unii, o kompetencjach decyzyjnych. Członkowie Unii Europejskiej posiadają w Radzie po jednym przedstawicielu (ministrze). W sprawach ogólnych spotykają się ministrowie spraw zagranicznych lub ministrowie ds. europejskich, zaś w kwestiach szczególnych właściwi ministrowie resortowi. Do zadań Rady Ministrów należy: wydawanie przepisów prawnych na wniosek Komisji, koordynacja działań poszczególnych krajów członkowskich w zakresie polityki gospodarczej, zawieranie umów międzynarodowych, ustalanie ogólnych wytycznych politycznych. Każdy członek Rady Ministrów dysponuje określoną liczbą głosów, uzależnioną od liczby mieszkańców reprezentowanego przez niego kraju. W związku z planowanym poszerzeniem Unii Europejskiej dokonano nowego podziału głosów. Całkowita liczba głosów w Radzie wynosi 321. Niemcy (największe państwo członkowskie) dysponują 29 głosami, Malta (najmniejszy kraj) ma 3 głosy, a Polska ma 27 głosów. Przewodnictwo w Radzie sprawowane jest okresowo przez poszczególne kraje członkowskie (zmiana przewodnictwa następuje co pół roku). Dawniej niemal wszelkie decyzje musiały być podejmowane jednomyślnie. W tej chwili zasada jednomyślności obowiązuje już tylko w ważnych sprawach, a coraz więcej decyzji podejmowanych jest kwalifikowaną większością głosów, która zachodzi w przypadku oddania 232 głosów. 3
RADA UNII EUROPEJSKIEJ Zadania i funkce Rady UE zawiera art. 145-1 TWE 1/ W artykule 145 istnieje zapis: "Dla zapewnienie realizacji celów określonych w niniejszym Traktacie oraz z zastrzeżeniem przewidzianym w nim warunkach - Rada: posiada prawo podejmowania decyzji, zapewnia koordynację ogólnej polityki gospodarczej Państw Członkowskich, przekazuje Komisji, w przyjętych przez nią aktach prawnych, uprawnienia do realizacji przepisów, które Rada wydaje. Rada może nałożyć określone wymagania odnośnie do wykonywania tych uprawnień. Rada może również w szczególnych przypadkach zastrzec sobie prawo do samodzielnego wykonywania tych uprawnień. Powyższa procedura musi być zgodna z zasadmi i przepisami ustanowionymi wcześniej przez Radę działającą jednomyślnie na wniosek Komisji i po uzyskaniu opinii Parlamentu Europejskiego. Rada zajmuje główną pozycję w systemie instytucjonalnym Wspólnoty. Jest głównym organem ustawodawczym, chociaż może te prace zlecić Komisji. Funkcje rady można podzielić na: legislacyjne (dotyczące formułowania polityki) decyzyjne (dotyczące wprowadzania jej w życie) Poza tym Rada posiada uprawnienia kontrolne i nominacyjne ( w stosunku do innych instytucji). 4
RADA UNII EUROPEJSKIEJ Funkcje legislacyjne: Rada ma harmonizować działania Komisji i rządów narodowych, dotyczące szczególnie polityki gospodarczej państw członkowskich Rada współpracuje ściśle z Komisją, która przedstawia jej regularne raporty i inne dokumenty, przyjmując określoną politykę Rola Rady jest znaczna, głównie we wczesnej fazie formułowania polityki wspólnoty: Rada przekazuje Komisji, poprzez przejmowane przez siebie akty prawne, kompetencje wykonywania ustanowionych przez siebie przepisów prawnych. Rada może zażądać od Komisji podjęcia wszelkich działań uważanych za nią przez niezbędne do osiągnięcia wspólnych celów i przekazać jej wszystkie propozycje. Rada określa (po zajęciu stanowiska przez Komisję) status prawny wszystkich przewidzianych Traktatami Komitetów. 5
Komisja Europejska Komisja Europejska odgrywa główną rolę w polityce Unii Europejskiej. Reprezentuje ona interesy Wspólnoty i nie może poddawać się wpływom żadnego z państw członkowskich. Każdy z pięciu dużych członków Unii Europejskiej posiada po dwóch przedstawicieli w Komisji. Po rozszerzeniu każdy z nowych krajów, także Polska, mogła powołać jednego członka Komisji. Zadania Komisji obejmują: opracowanie propozycji dotyczących dalszego rozwoju polityki wspólnotowej, kontrolę przestrzegania i prawidłowego stosowania prawa Unii Europejskiej, administrowanie i wykonywanie przepisów wspólnotowych, reprezentowanie Unii Europejskiej na forum organizacji międzynarodowych. Działalność Komisji podlega wielorakiej kontroli ze strony różnych organów: Rady, Parlamentu Europejskiego, Trybunału Obrachunkowego oraz na drodze sądowej ze strony Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. We wzajemnym porozumieniu i w uzgodnieniu z desygnowanym prezydentem, rządy krajów członkowskich wyznaczają na okres pięciu lat członków Komisji Europejskiej (komisarzy Unii Europejskiej). Komisarze muszą być zatwierdzeni przez Parlament Europejski. Komisja pracuje pod przewodnictwem Prezydenta, wybieranego przez państwa członkowskie w porozumieniu z Parlamentem Europejskim. Wszystkie decyzje i wnioski Komisji Europejskiej podejmowane są przez komisarzy (tworzących kolegium) większością głosów. 6
Parlament Europejski Obywatele Unii Europejskiej wybierają swoich przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego. Podział miejsc w Parlamencie jest na razie korzystny dla małych krajów członkowskich, gdyż w stosunku do liczby mieszkańców mają oni większą liczbę swoich przedstawicieli w parlamencie niż państwa o dużej liczbie mieszkańców, np. Niemcy, Francja lub Włochy. Polska będzie miała w Parlamencie 54 deputowanych. Zostaną oni wybrani podczas wyborów do Parlamentu Europejskiego w czerwcu 2004 r. Rola Parlamentu Europejskiego w historii Unii Europejskiej znacznie wzrosła. Do jego kompetencji należą: uprawnienia ustawodawcze, uprawnienia budżetowe, zadania w zakresie kontroli i zadania wykonawcze. Parlament musi wyrazić zgodę na przyjęcie porozumień międzynarodowych, w tym umów o przystąpieniu nowych członków, umów handlowych i umów stowarzyszeniowych podpisywanych z krajami trzecimi. Dysponuje on także prawem współdecydowania w sprawach budżetowych. W ramach czynności kontrolnych Parlament sprawuje nadzór nad członkami Komisji. Może on uchwalić wotum nieufności i na tej podstawie rozwiązać Komisję. Parlament Europejski pełni rolę strażnika praw obywateli Unii Europejskiej. Każdy obywatel może samodzielnie lub wspólnie z innymi osobami złożyć wniosek do Parlamentu Europejskiego. 7
Europejski Trybunał Sprawiedliwości Europejski Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu pełni ważną rolę, gdyż traktaty unijne w wielu przypadkach nie zawierają szczegółowych uregulowań. Wnioski do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości mogą być zgłaszane przez kraje członkowskie, organy Unii Europejskiej oraz przez osoby prawne i fizyczne. 8
DYREKTYWA UNII EUROPEJSKIEJ Dyrektywa Unii Europejskiej jest aktem prawa pochodnego Unii Europejskiej, mocą którego prawodawcy państw członkowskich Unii zostają zobowiązani do wprowadzenia określonych regulacji prawnych, służących osiągnięciu wskazanego w dyrektywie, pożądanego stanu rzeczy. Dyrektywy mają różną wagę: zalecana, obowiązująca oraz wprowadzana na okres próbny. Dyrektywy w wielu kwestiach pozostawiają krajom członkowskim Unii znaczną swobodę wyboru rozwiązań. 9
Dyrektywy UE związane z ustawą Prawo ochrony środowiska 10
Artykuł 1 DYREKTYWA RADY 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 roku w sprawie oceny skutków niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć dla środowiska 1. Dyrektywa niniejsza odnosi się do oceny skutków powodowanych w środowisku przez przedsięwzięcia publiczne i prywatne, które mogą znacząco oddziaływać na środowisko. 2. W rozumieniu niniejszej dyrektywy następujące określenia oznaczają: "przedsięwzięcie": wykonanie prac budowlanych, instalacji lub układów, inne wkroczenie w otoczenie przyrodnicze i krajobraz, włącznie z wydobywaniem zasobów mineralnych; "inwestor": wnioskujący o zgodę na prywatne przedsięwzięcie lub organ publiczny, który inicjuje przedsięwzięcie; "zezwolenie inwestycyjne": decyzja właściwego organu władzy lub właściwych organów władzy upoważniająca inwestora do wykonania przedsięwzięcia. 3. Właściwym organem lub właściwymi organami będą organy władzy wyznaczone przez państwa członkowskie jako odpowiedzialne za wykonywanie obowiązków wypływających z niniejszej dyrektywy. 4. Dyrektywa niniejsza nie obejmuje przedsięwzięć służących obronie narodowej. 5. Dyrektywa niniejsza nie powinna być stosowana do przedsięwzięć, których szczegółowe rozwiązania zostały zatwierdzone specjalnym aktem krajowego ustawodawstwa, ponieważ cele tej dyrektywy, łącznie z dostarczeniem informacji, są osiągane w procesie ustawodawczym. 11
Artykuł 2 1. Państwa członkowskie zastosują wszystkie konieczne działania w celu zapewnienia, iż skutki przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko z powodu między innymi ich charakteru, rozmiarów lub położenia będą przedmiotem oceny zanim zostanie udzielone zezwolenie na przeprowadzenie tych przedsięwzięć. 2. Oceny oddziaływania na środowisko mogą być włączone do istniejących procedur udzielania zezwoleń na przedsięwzięcia w państwach członkowskich lub - jeśli nie zostanie to spełnione - do innych procedur albo do procedur, które będą ustanowione jako konieczne do osiągnięcia celów niniejszej dyrektywy. 3. Państwa członkowskie mogą w wyjątkowych sytuacjach wyłączyć określone przedsięwzięcie w całości lub w części spod postanowień tej dyrektywy. W takim przypadku państwa członkowskie: (a) rozważą, czy byłaby właściwa inna forma oceny i czy zebrane w ten sposób informacje powinny być udostępnione opinii publicznej; (b) udostępnią zainteresowanym informacje odnoszące się do wyłączenia spod działania dyrektywy i powody tego wyłączenia; (c) poinformują Komisję, zanim udzielona zostanie zgoda na wyłączenie, o powodach uzasadniających wyłączenie i w uzasadnionych przypadkach przekażą jej informacje, które udostępniły swoim obywatelom. Komisja przekaże otrzymane dokumenty bezzwłocznie innym państwom członkowskim. Komisja będzie składać Radzie coroczne sprawozdania ze stosowania tego ustępu dyrektywy. 12
Artykuł 3 Ocena oddziaływania na środowisko ma określać, opisywać oraz oceniać we właściwy sposób dla każdego indywidualnego przypadku i zgodnie z art. od 4 do 11 bezpośrednie i pośrednie skutki przedsięwzięcia dla następujących elementów: ludzi, fauny i flory, gleby, wód, powietrza, klimatu i krajobrazu, wzajemnego oddziaływania między elementami wymienionymi w dwóch poprzednich wierszach, dóbr materialnych i dziedzictwa kultury. Artykuł 4 1. Przedsięwzięcia zaliczone do kategorii wymienionych w załączniku I, zastrzeżeniem art. 2 ust. 3, będą przedmiotem oceny zgodnie z art. od 5 do 10. 2. Przedsięwzięcia zaliczone do kategorii wymienionych w załączniku II będą przedmiotem oceny zgodnie z art. od 5 do 10, jeśli państwa członkowskie uznają, że wymóg taki wynika z charakterystyki tych przedsięwzięć. Państwa członkowskie mogą między innymi wskazać pewne rodzaje przedsięwzięć jako podlegające ocenie albo mogą ustanowić kryteria i (lub) progi konieczne do określenia, które z przedsięwzięć kategorii wymienionych w załączniku II muszą stać się przedmiotem oceny zgodnie z art. od 5 do 10. 13
Artykuł 5 1. W stosunku do przedsięwzięć, dla których na podstawie art. 4 musi być wykonana ocena oddziaływania na środowisko zgodnie z art. od 5 do 10, państwa członkowskie podejmą działania konieczne do zapewnienia, że inwestor dostarczy w należytej formie informacji wyszczególnionych w załączniku III, jeżeli państwa te: (a) uznają, że informacje takie są istotne dla danego etapu procedury wydawania zezwoleń i dla specyficznych właściwości określonego przedsięwzięcia lub typu przedsięwzięcia oraz dla cech środowiska, które mogą być naruszone; (b) uznają, że można w sposób uzasadniony zażądać od inwestora zebrania takich informacji, mając między innymi wzgląd na obecny stan wiedzy i stosowane metody ocen. 2. Informacje, które powinien zgodnie z treścią ust. 1 niniejszego artykułu dostarczyć inwestor, powinny zawierać co najmniej: opis inwestycji obejmujący informacje o miejscu, projekcie i wielkości inwestycji, opis działań niezbędnych do uniknięcia, zmniejszenia lub zapobieżenia, jeśli to możliwe, znaczącym szkodliwym skutkom inwestycji, dane wymagane do rozpoznania i oszacowania zasadniczych skutków, które inwestycja może spowodować w środowisku, streszczenie w języku nietechnicznym treści informacji wymienionych w ust. od 1 do 3. 3. Państwa członkowskie zapewnią, jeśli uznają to za konieczne, udostępnienie inwestorowi stosownych informacji będących w posiadaniu jakiegokolwiek organu władzy. 14
Artykuł 6 1. Państwa członkowskie podejmą działania konieczne do zapewnienia organom władzy, które ze względu na ich szczególną odpowiedzialność w zakresie ochrony środowiska mogą być zainteresowane przedsięwzięciem, sposobność do zaopiniowania wniosku o zezwolenie na inwestycję. Państwa członkowskie wyznaczą organy władzy, z którymi w tym celu należy się konsultować, na zasadach ogólnych lub rozpatrując poszczególne przypadki dotyczące wniosków o wydanie zezwolenia. Informacje zebrane na podstawie art. 5 przekazane zostaną tym organom. Państwa członkowskie przedstawią szczegółowe ustalenia dotyczące konsultacji. 2. Państwa członkowskie zapewnią: udostępnienie opinii publicznej każdego wniosku o zezwolenie na inwestycję i każdej informacji zebranej zgodnie z postanowieniami art. 5, zainteresowanej społeczności sposobność wyrażenia opinii zanim przedsięwzięcie zostanie rozpoczęte. 3. Państwa członkowskie wprowadzą szczegółowe ustalenia w sprawie tych informacji i konsultacji, które w zależności od szczególnych cech przedsięwzięć lub miejsca jego realizacji mogą: określać zainteresowaną społeczność, określać miejsca zapoznawania się z informacją, podawać sposób, w jaki opinia publiczna będzie informowana, np. przez rozlepianie afiszy w pewnym promieniu, zawiadamianie w lokalnych dziennikach, przez organizację wystaw planów, rysunków, tabel, wykresów, modeli, określać sposób konsultowania się ze społeczeństwem, np. przez zbieranie pisemnych wniosków, lub przez publiczną wymianę poglądów, wyznaczać stosowne ograniczenia czasowe dla różnych etapów procedury, ażeby zapewnić podjęcie decyzji w racjonalnym terminie. 15
Artykuł 7 Jeżeli państwo członkowskie będzie mieć świadomość, że przedsięwzięcie może oddziaływać znacząco na środowisko w innym państwie członkowskim lub na żądanie państwa członkowskiego, które może być w znacznym stopniu narażone na takie oddziaływanie, państwo członkowskie, na którego terytorium zamierza się realizować takie przedsięwzięcie, wyśle informacje zebrane zgodnie z postanowieniami art. 5 do innych państw członkowskich w tym samym czasie, w jakim udostępni je swoim obywatelom. Informacje takie posłużą jako podstawa do wszelkich konsultacji na zasadzie wzajemności i równości, w ramach dwustronnych stosunków państw członkowskich. Artykuł 8 Informacje zebrane zgodnie z postanowieniami art. 5, 6 i 7 muszą być uwzględnione w procedurze wydawania zezwolenia inwestycyjnego. Artykuł 9 Właściwy organ lub właściwe organy po podjęciu decyzji poinformują zainteresowaną opinię publiczną o: treści decyzji i związanych z nią wymogach, przyczynach i uwarunkowaniach, na których decyzję oparto, jeżeli tak stanowi prawodawstwo państw członkowskich. Państwa członkowskie wprowadzą szczegółowe zasady udzielania takich informacji. Jeżeli któremuś państwu członkowskiemu udzielono informacji na podstawie art. 7, to będzie ono również poinformowane o odnośnej decyzji. 16
Artykuł 10 Postanowienia niniejszej dyrektywy nie naruszają zobowiązań właściwych organów do przestrzegania ograniczeń nałożonych przez krajowe przepisy i decyzje administracyjne oraz przez przyjęte praktyki prawne odnośnie tajemnicy przemysłowej i handlowej oraz zabezpieczenia interesu publicznego. Przekazywanie informacji innemu państwu członkowskiemu, jeżeli stosuje się postanowienia art. 7, oraz przyjęcie informacji przez inne państwo członkowskie podlegać będzie ograniczeniom obowiązującym w państwie członkowskim, w którym przedsięwzięcie jest proponowane. Artykuł 11 1. Państwa członkowskie i Komisja będą wymieniać informacje o doświadczeniach uzyskanych przy stosowaniu niniejszej dyrektywy. 2. W szczególności państwa członkowskie informować będą Komisję o kryteriach i/lub progach przyjętych do selekcji odnośnych przedsięwzięć zgodnie z treścią art. 4 ust. 2 lub też o danych rodzajach przedsięwzięć, które na podstawie art. 4 ust. 2 są przedmiotem oceny na podstawie art. od 5 do 10. 3. Komisja po upływie pięciu lat od notyfikacji niniejszej dyrektywy prześle Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie o jej stosowaniu i skuteczności. Sprawozdanie oparte będzie na wspomnianej wymianie informacji. 4. Komisja na podstawie wymiany informacji przedstawi Radzie w miarę potrzeby dodatkowe propozycje, mające na celu stosowanie dyrektywy w dostatecznie skoordynowany sposób. 17
Artykuł 12 1. Państwa członkowskie podejmą w ciągu trzech lat od notyfikacji dyrektywy7 działania konieczne do jej wykonywania. 2. Państwa członkowskie przedstawią Komisji teksty postanowień prawa krajowego, które wprowadzą w życie w zakresie objętym niniejszą dyrektywą. Artykuł 13 Przepisy niniejszej dyrektywy nie naruszają praw państw członkowskich do ustanawiania bardziej surowych regulacji odnośnie zakresu i procedury oceniania skutków w środowisku. Artykuł 14 Niniejsza dyrektywa adresowana jest do państw członkowskich. Sporządzono w Luksemburgu, dnia 27 czerwca 1985 roku. 18
ZAŁĄCZNIK III Informacje, o których mowa w artykule 5 ustęp 1 1. Opis przedsięwzięcia obejmujący w szczególności: opis charakterystyki fizycznej całej inwestycji i wymagań zagospodarowania terenu w czasie poszczególnych faz budowy i eksploatacji; opis zasadniczych właściwości procesów produkcyjnych, np. rodzaju i ilości używanych materiałów; oszacowanie typu oraz ilości spodziewanych pozostałości i emisji (zanieczyszczeń wody, powietrza i gleby, hałasu, wibracji, światła, ciepła, promieniowania itp.) jako wyniku funkcjonowania proponowanego przedsięwzięcia. 2. W razie potrzeby zarys zasadniczych wariantów rozpatrzonych przez inwestora, włącznie ze wskazaniem głównych powodów dokonanego przez niego wyboru, przy uwzględnieniu skutków dla środowiska. 3. Opis elementów środowiska, na które może w znaczący sposób oddziaływać proponowane przedsięwzięcie, obejmujący w szczególności ludność, faunę, florę, gleby, wody, powietrze, czynniki klimatyczne, składniki materialne, włącznie z dziedzictwem architektury i archeologii, krajobraz oraz wzajemne oddziaływanie między tymi czynnikami. 4. Opis możliwych znaczących skutków proponowanego przedsięwzięcia w środowisku11, wynikających z następujących czynników: istnienia inwestycji, korzystania z zasobów naturalnych, emisji zanieczyszczeń, uciążliwości i unieszkodliwiania odpadów, oraz wykonany przez inwestora opis zastosowanych metod prognozowania w celu oceny skutków w środowisku. 5. Opis przewidywanych działań mających na celu zapobieganie, zmniejszanie oraz tam, gdzie to możliwe, kompensowanie znaczących szkodliwych oddziaływań na środowisko. 6. Streszczenie w języku nietechnicznym treści informacji podawanych zgodnie z niniejszym załącznikiem. 7. Wskazanie trudności (niedostatków technicznych lub braku wiedzy), które inwestor napotkał przy zbieraniu wymaganych informacji. 19
RAMOWA DYREKTYWA WODNA 2000/60/EWG 20
RAMOWA DYREKTYWA WODNA Nowe spojrzenie na gospodarkę wodną: Równoprawne traktowanie użytkowników wód, tj. sektora komunalnego, przemysłu i rolnictwa, przy uwzględnieniu konieczności ochrony środowiska naturalnego, Zobowiązanie do ochrony zasobów wodnych pod względem ilościowym i jakościowym, a także do ochrony ekosystemów wodnych i lądowych zależnych od wód, Wprowadzenie do zarządzania gospodarką wodną: - udziału społeczeństwa, dzięki któremu problemy gospodarki wodnej na obszarze danej zlewni zostaną dokładniej zidentyfikowane, a programy naprawcze odpowiednio dobrane, - instrumentów ekonomicznych mających zagwarantować ekonomiczną efektywność korzystania ze środowiska wodnego poprzez zastosowanie zasady zwrotu kosztów zasobowych i środowiskowych za usługi wodne. 21
CELE RDW Głównym celem RDW jest osiągnięcie do 2015 r. (w uzasadnionych przypadkach do 2021 lub 2027 r.) dobrego stanu wód we wszystkich państwach Unii Europejskiej poprzez: ochronę przed dalszą degradacją ekosystemów wodnych oraz ekosystemów lądowych i terenów podmokłych, zależnych od ekosystemów wodnych, propagowanie zrównoważonego korzystania z wód, dążenie do ochrony i poprawy stanu środowiska wodnego m.in. przez ograniczenie i eliminowanie zrzutów i emisji substancji niebezpiecznych, redukcję zanieczyszczeń wód podziemnych, zmniejszenie skutków powodzi i suszy. 22
DEFINICJE Art. 9. 1. Ilekroć w ustawie jest mowa o: 4b) jednolitych częściach wód podziemnych rozumie się przez to określoną objętość wód podziemnych występującą w obrębie warstwy wodonośnej lub zespołu warstw wodonośnych; 4c) jednolitych częściach wód powierzchniowych rozumie się przez to oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych, taki jak: a) jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny, b) sztuczny zbiornik wodny, c) struga, strumień, potok, rzeka, kanał lub ich części, d) morskie wody wewnętrzne, wody przejściowe lub wody przybrzeżne; 13a) silnie zmienionej jednolitej części wód powierzchniowych rozumie się przez to jednolitą część wód powierzchniowych, których charakter został w znacznym stopniu zmieniony w wyniku działalności człowieka; 13b) sztucznej jednolitej części wód powierzchniowych rozumie się przez to jednolitą część wód powierzchniowych powstałą w wyniku działalności człowieka; 23
Co oznacza pojęcie dobry stan wód? Stan osiągnięty przez jednolitą część wód: powierzchniowych, jeśli jej stan ekologiczny jest określany jako co najmniej dobry, podziemnych, jeśli zarówno jej stan ilościowy, jak i chemiczny jest określany jako co najmniej dobry. 24
System klasyfikacji stanu wód RDW ma doprowadzić do osiągnięcia celów środowiskowych, dlatego też jakość wód jest podstawą do określania ich stanu ekologicznego, który można zidentyfikować jako: bardzo dobry dla wód o niezmienionych warunkach naturalnych lub zmienionych w niewielkim stopniu, dobry gdy zmiany warunków naturalnych w porównaniu do warunków niezakłóconych działalnością człowieka są niewielkie, umiarkowany obejmujący wody przekształcone w średnim stopniu, słaby wody o znacznie zmienionych warunkach naturalnych (biologicznych, morfologicznych, fizyko-chemicznych), gdzie gatunki flory i fauny znacznie się różnią od tych, które towarzyszą danemu typowi jednolitej części wód, zły wody o poważnie zmienionych warunkach naturalnych, w których nie występują typowe dla danego rodzaju wód gatunki flory i fauny. 25
Obszary chronione Obszary przeznaczone do poboru wody w celu zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, Obszary przeznaczone do ochrony gatunków wodnych o znaczeniu gospodarczym, Jednolite części wód przeznaczone do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych, Obszary wrażliwe na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych, Obszary narażone na zanieczyszczenia związkami azotu, pochodzącymi ze źródeł rolniczych, Obszary przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków zwierząt. 26
DOBRY STAN WÓD POWIERZCHNIOWYCH Stan wód definiowany jest na podstawie takich parametrów jak: Ogólny stan ekologiczny, Elementy biologiczne, Elementy hydromorfologiczne, Parametry fizyko-chemiczne Wyjątki dotyczą jednolitych części wód zaklasyfikowanych jako sztuczne lub silnie zmienione. Zostały one bowiem tak zniekształcone przez człowieka, że niemożliwe jest w tych przypadkach przywrócenie stanu naturalnego. W ich przypadku określa się potencjał ekologiczny 27
DOBRY STAN WÓD PODZIEMNYCH Dobry stan ilościowy gdy pobór wód: nie powoduje znacznych szkód w ekosystemach lądowych i wodnych bezpośrednio zależnych od wód podziemnych, nie wywołuje takich zmian kierunków przepływu w poziomach wodonośnych, których skutkiem jest ich zanieczyszczenie (zasolenie) wodami morskimi lub wgłębnymi. Dobry stan chemiczny wód podziemnych jest wówczas gdy: nie wywołuje znaczących efektów zasolenia wywołanego poborem wód, nie przekracza norm jakości wód do spożycia w stopniu uniemożliwiającym ich wykorzystanie do zaopatrzenia komunalnego z zastosowaniem prostego uzdatniania, nie wykazuje zanieczyszczenia, które mogłoby doprowadzić do nieosiągnięcia przez powiązane z nimi wody powierzchniowe określonych celów środowiskowych. 28
MONITORING STANU WÓD Artykuł 8 Monitoring stanu wód powierzchniowych, podziemnych oraz obszarów chronionych 1. Państwa Członkowskie zapewniają opracowanie programów monitoringu stanu wód, w celu ustanowienia spójnego i kompleksowego przeglądu stanu wód na każdym obszarze dorzecza: - dla wód powierzchniowych, takie programy obejmują: (i) objętość i poziom lub natężenie przepływu w zakresie stosownym do stanu ekologicznego i chemicznego oraz potencjału ekologicznego; oraz (ii) stan ekologiczny i stan chemiczny oraz potencjał ekologiczny; - dla wód podziemnych takie programy obejmują monitoring stanu chemicznego i ilościowego, - dla obszarów chronionych, powyższe programy uzupełnia się o specyfikacje zawarte w prawodawstwie wspólnotowym, na mocy którego zostały wyznaczone poszczególne obszary chronione. 2. Te programy są wprowadzane w życie najpóźniej w ciągu sześciu lat, licząc od dnia wejścia w życie niniejszej dyrektywy, chyba że ustalono inaczej w odpowiednim prawodawstwie. Taki monitoring jest zgodny z wymogami załącznika V. 29
1.3. Monitorowanie stanu ekologicznego i stanu chemicznego wód powierzchniowych Sieć monitoringu projektowana jest w sposób umożliwiający pozyskanie spójnego i całościowego obrazu stanu ekologicznego i chemicznego w każdym dorzeczu oraz zezwala na podział części wód na pięć klas zgodnie z normatywnymi definicjami w ppkt. 1.2. Państwa Członkowskie przedstawiają mapę lub mapy ilustrujące sieć monitoringu wód powierzchniowych do planu gospodarowania wodami w dorzeczu. Na podstawie charakterystyki oraz oceny wpływu, wykonanych zgodnie z art. 5 i załącznikiem II, Państwa Członkowskie ustalają dla każdego przedziału czasowego, dla którego ma zastosowanie plan gospodarowania wodami w dorzeczu, programy monitoringu diagnostycznego oraz monitoringu operacyjnego. W niektórych przypadkach może zaistnieć potrzeba ustalenia przez Państwa Członkowskie programów monitoringu badawczego. Państwa Członkowskie monitorują parametry wskaźnikowe dla stanu każdego właściwego elementu jakości. Przy doborze parametrów biologicznych elementów jakości, Państwa Członkowskie określają właściwy poziom taksonomiczny wymagany do osiągnięcia odpowiednich poziomów ufności i dokładności w klasyfikacji elementów jakości. Szacunki poziomu ufności i dokładności wyników z programów monitoringu przedstawiane są w planie. 30
Harmonogram wdrożenia RDW Opracowanie i opublikowanie planu gospodarowania wodami dla obszarów dorzeczy 2009 2012 Opracowanie programu wodno-środowiskowego dla obszarów dorzeczy Rozpoczęcie pełnej realizacji działań zawartych w programie wodno-środowiskowym 2013 Uaktualnienie działań przeprowadzonych w 2004 r. Uaktualnienie programu wodno-środowiskowego 2015 Osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego wód powierzchniowych Osiągnięcie dobrego stanu wód podziemnych Wdrożenie standardów i realizacja założonych celów na obszarach chronionych 31
Wybrane dyrektywy związane z ochroną środowiska Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków Niniejsza dyrektywa dotyczy ochrony wszystkich gatunków ptaków naturalnie występujących w stanie dzikim na europejskim terytorium państw członkowskich, do których stosuje się Traktat. Dyrektywą objęto ochronę, gospodarowanie i regulowanie liczebności tych gatunków i podano w niej zasady dopuszczalnego ich wykorzystania. Postanowienia dyrektywy stosują się do ptaków, ich jaj, gniazd i siedlisk. Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory Niniejsza dyrektywa ma na celu przyczynienie się do zapewnienia różnorodności biologicznej poprzez ochronę siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory na europejskim terytorium państw członkowskich, do których stosuje się Traktat. Działania podejmowane zgodnie z niniejszą dyrektywą będą zaprojektowane tak, aby zachować siedliska naturalne oraz gatunki dzikiej fauny i flory będące przedmiotem zainteresowania Wspólnoty w stanie sprzyjającym ochronie lub aby odtworzyć taki stan. 32
DYREKTYWA RADY 96/61/WE z dnia 24 września 1996 r. dotycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli IPPC Dyrektywa 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania (kontroli) zanieczyszczeń, zwana popularnie Dyrektywą IPPC (ang. Integrated Pollution Prevention and Control) jest jednym z najważniejszych aktów prawnych Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska. Angielskie słowo control jest w wielu polskich publikacjach mylnie sprowadzane wyłącznie do kwestii nadzoru (inspekcji), podczas gdy oznacza ono znacznie więcej - pełne rozpoznanie szeroko pojętych oddziaływań na środowisko i panowanie nad procesami produkcyjnymi w celu systematycznej redukcji emisji zanieczyszczeń - przy zastosowaniu najnowszych osiągnięć technologicznych, kodyfikowanych w postaci wytycznych dla tzw. Najlepszych Dostępnych Technik (ang. BAT - Best Available Techniques). Ograniczenia emisyjne - z reguły niższe niż już obowiązujące standardy - wprowadzane są poprzez tzw. zintegrowane pozwolenia, stanowiące de facto rodzaj szczegółowej licencji na prowadzenie działalności. Transpozycja wymogów Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń do prawodawstwa polskiego, oznacza istotną zmianę podejścia do wydawania pozwoleń środowiskowych, które do tej pory traktowały rozłącznie emisję do atmosfery, hałas, odprowadzanie ścieków, czy emisje promieniowania. 33
Pytania: Przedstaw strukturę instytucji Unii Europejskiej. Czym zajmuje się Rada Unii Europejskiej? Przedstaw funkcje legislacyjne Rady Unii Europejskiej. Przedstaw zadania Parlamentu i Komisji Europejskiej. Czym jest dyrektywa? Podaj cele Dyrektywy 85/337/EWG w sprawie oceny skutków niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć dla środowiska. Jaka jest rola oceny oddziaływania na środowisko w rozumieniu Dyrektywy 85/337/EWG? Co powinny zawierać informacje dostarczone przez Inwestora przedsięwzięcia dla którego powinna być sporządzona ocena oddziaływania na środowisko (Dyrektywa 85/337/EWG)? Rola Państw Członkowskich w procedurze inwestycyjnej przedsięwzięć mogących znacząco wpływać na środowisko. Czy przepisy Dyrektywy 85/337/EWG naruszają prawa państw członkowskich do ustanawiania bardziej surowych regulacji odnośnie zakresu i procedury oceniania skutków w środowisku? Podaj cele Ramowej Dyrektywy Wodnej. Co oznacza pojęcie dobry stan wód? Proszę wymienić obszary chronione w rozumieniu Ramowej Dyrektywy Wodnej. Czy dla sztucznej części wód określamy dobry stan wód? Podaj definicję dobrego stanu ilościowego dla jednolitej, podziemnej części wód. Co ma być ujęte w monitoringu stanu wód podziemnych? Do którego roku ma być osiągnięty dobry stan ekologiczny wód powierzchniowych? Czym zajmuje się Dyrektywa 96/61/WE dotycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (IPPC)? 34