Tradycje. Streszczenie.

Tradycje Streszczenie. Niniejsze opracowanie przedstawia historię Wojskowej Komendy Uzupełnień w Bielsku Podlaskim od momentu odzyskania przez Polskę niepodległości po I wojnie światowej do czasów współczesnych. Bogatym źródłem wiedzy na temat historii naszej instytucji jak również całego tła historycznego stanowią zasoby Internetu. Jednak przede wszystkim Kronika PSzW w Bielsku Podlaskim, której początek sięga 1944 roku, stała się głównym źródłem informacji niezbędnej do opracowania tego zagadnienia. O ile okres funkcjonowania naszej Komendy od 1944 roku jest obszernie opisany w dostępnych źródłach, o tyle okres XX-lecia międzywojennego jest ubogi w te informacje. Proces powstawania Powiatowej Komendy Uzupełnień na terenie Bielska Podlaskiego był szczególnie skomplikowany i trwał dłużej niż na pozostałych terenach nowopowstałego państwa polskiego. Powiat Bielsk Podlaski nawet po zakończeniu I wojny światowej przechodził z rąk do rąk w wyniku toczących się potyczek wojennych. Ostatecznie, po ukształtowaniu się granic II Rzeczpospolitej, przyłączony został do województwa białostockiego, jednocześnie jako jedyny z tego terenu, zgodnie z podziałem administracji wojskowej, został przydzielony pod utworzony Okręg Korpusu Nr IX z Dowództwem w Brześciu. Sytuacja w Bielsku Podlaskim zaraz po I wojnie światowej. 22 stycznia 1919 r. odbyły się pierwsze wybory do Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej. W tym czasie Bielsk i cała ziemia białostocka znajdowała się jeszcze pod okupacją niemiecką. W dniu 19 lutego niemieckie wojska okupacyjne opuszczają miasto a wkraczają witani z entuzjazmem oddziały Polskiej Organizacji Wojskowej. Miasto znalazło się w granicach Polski, w nowo utworzonym woj. białostockim. W tym czasie do nazwy Bielsk dodano Podlaski, która to nazwa wcześniej była używana sporadycznie i nieoficjalnie. 29 lipca 1920 roku miasto zajmują bolszewicy w czasie wojny polsko-bolszewickiej. Przez blisko miesiąc miasto traci wolność, jednak już 20 sierpnia Bielsk Podlaski zostaje odbity przez III batalion 1 Pułku Piechoty Legionów. Wejście Bielska Podlaskiego w skład odradzającego się państwa polskiego nadało mu nową rangę z ośrodka rosyjskiej administracji cywilnej i wojskowej stał się miastem polskiej administracji miejskiej i powiatowej. Samorząd powiatowy w Bielsku Podlaskim został zorganizowany na podstawie dekretów naczelnika państwa z 5 grudnia 1918 r. i 4 lutego 1919 r.na mocy uchwały Sejmu z dnia 22 lipca 1919 r. za miasta w powiecie bielskim zostały uznane następujące miejscowości: Bielsk Podlaski, Boćki, Brańsk, Ciechanowiec, Drohiczyn, Siemiatycze, Mielnik, Kleszczele i Narew.Teren powiatu bielskiego składał się dodatkowo z 19 gmin (Domanowo, Dubiażyn, Grodzisk, Kąty, Kleszczele, Łosinka, Łubin, Milejczyce, Narew, Narojki, Orla, Pasynki, Radziwiłłówka, Rudka, Siemiatycze, Skórzec, Topczewo, Widźgowo, Wyszki). Łącznie powiat zamieszkiwało ok. 130 tys. mieszkańców. Strona 1

Tworzenie się struktur TOAW. Na podstawie Tymczasowej ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej, ogłoszonej dnia 29 października 1918 r., ustanowionej Dekretem Rady Regencyjnej z dnia 12 października 1918 r. o przejściu władzy zwierzchniej nad wojskiem polskim, powołano XV Okręgów Wojskowych. 30 października 1918 roku szef Sztabu Generalnego WP generał dywizji Tadeusz Rozwadowski wydał rozkaz L. 4 o powołaniu okręgów wojskowych. O podziale Królestwa Polskiego na okręgi wojskowe postanowiła dzień wcześniej Rada Ministrów pod przewodnictwem Józefa Świeżyńskiego. W każdym okręgu rozpoczęto formowanie pułku piechoty, który miał stanowić zalążek oddziałów armii polskiej w okręgu. Z pułków miały powstać brygady, a następnie dywizje. Rozkazem L. 4 powołano jednocześnie trzy lokalne inspektoraty przyszłe dowództwa dywizji. Artykuł 21 Tymczasowej Ustawy wskazywał, że Władzą administracyjno-wojskową w okręgu wojskowym jest Okręgowa Komenda Uzupełnień, a artykuł 22 mówił: Okręgowym Komendom Uzupełnień podległe są Powiatowe Komendy Uzupełnień, które swym zasięgiem obejmują jeden lub więcej powiatów. Bielsk Podlaski w tym czasie nie był jeszcze wyzwolony.ustalono, że Na czele okręgowej komendy uzupełnień stoi wyższy rangą oficer polski, a Na czele Powiatowej Komendy Uzupełnień stoi oficer polski. Ustawa określiła szczegółowo zadania i obowiązki komend uzupełnień: Przyjmowanie zgłoszeń ochotników do wojska i agitacja werbunkowa, Przyjmowanie podań o przyjęcie do wojska, wnoszonych przez oficerów i żołnierzy byłego PKP, 1,2 i 3 Korpusu, armii rosyjskiej, austriackiej i niemieckiej, Przyjmowanie podań o przyjęcie do szkoły podoficerskiej i szkoły podchorążych, Przyjmowanie podań na Kursa żandarmerii. Dnia 24 czerwca 1919 roku minister spraw wojskowych ustanowił Powiatową Komendę Uzupełnień Białystok obejmującą powiaty: białostocki, bielski i sokólski. PKU Białystok podlegała Dowództwu Okręgu Generalnego Warszawa. W czerwcu 1921 roku PKU 42 pp podlegała DOGen. Warszawa i nadal obejmowała swoją właściwością powiaty: białostocki, bielski i sokólski. Zmiana organizacji Dowództw Terytorialnych. W czasie działań wojennych uzupełnienie wojsk organizowane było systemem terytorialnym. Kierowano się zasadą, ze każdy powiat uzupełnia jeden pułk. Poborowi wcielani byli do batalionów marszowych, tam wyposażani, szkoleni i wysyłani na front. Pod koniec października 1919 powołano 52 nowe Powiatowe Strona 2

Komendy Uzupełnień. W sumie w owym czasie było ich 110. Co do zasady, każda komenda uzupełniała jeden pułk piechoty. System ten obowiązywał do maja 1922 roku. Działania wojenne wymuszały likwidację komend uzupełnień na terenach zajmowanych przez wroga i stopniowe ich odtwarzanie po ich powtórnym opanowaniu przez wojska polskie. Na początku 1921 roku działało 76 komend, ale już pod koniec roku było ich 103, z tego 90 zwyczajnych i 13 dyspozycyjnych. Zwiększenie liczby komend uwarunkowane było też nowym podziałem terytorialnym państwa. W ich wyniku liczba komend zwiększyła się do 118. W 1921 roku zaszły zmiany w organizacji dowództw terytorialnych. Formalną podstawą do zmian była uchwała Rady Ministrów II RP z dnia 9 grudnia 1920 roku. Zgodnie z decyzją rządu polskiego rozpoczęto organizację funkcjonowania sił zbrojnych w czasie pokojowym. Zgodnie z rozkazem Ministra Obrony Polski generała dywizji Kazimierza Sosnowskiego Nr. L.7600/Org.1921, Polska została podzielona na 10 okręgów korpusów, 103 okręgi poborowe, przemianowane później na powiatowe komendy uzupełnień i 30 powiatowych komend uzupełnień koni. Również decyzją gen. Sosnowskiego, utworzony 5 lipca 1921 roku generalny okręg Brześć Litewski został przemianowany na 9 Okręg Korpusu ze sztabem w Brześciu, rozlokowany na terenie województw Poleskiego, Nowogródzkiego, Lubelskiego i Białostockiego w powiatach Brzeskim, Kobryńskim, Drohiczyńskim, Stolińskim, Łuninieckim, Pińskim, Prużańskim, Kosowskim, Słonimskim, Nowogródzkim, Baranowickim, Nieświeskim, Włodawskim, Bielskim, Biało-Podlaskim, Siedleckim, Konstantynowskim, Łukowskim, Radzyńskim i Janowskim. W związku z powyższym Powiatowa Komenda Uzupełnień Bielsk (PKU Bielsk) organ wojskowy właściwy w sprawach uzupełnień Sił Zbrojnych II Rzeczypospolitej i administracji rezerw w powierzonym mu rejonie powstała po utworzeniu 9 Okręgu Korpusu ze sztabem w Brześciu. Wiadomo, że istniała w 1922 roku. 1 W dniu 21 marca 1925 roku ukazało się Rozporządzenie wykonawcze Ministra Spraw Wojskowych w porozumieniu z Ministrami: Spraw Wewnętrznych, Zagranicznych, Sprawiedliwości, Skarbu, Kolei, Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Rolnictwa i Dóbr Państwowych, Przemysłu i Handlu z dnia 21 marca 1925 r. do ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej z dnia 23 maja 1924 r., w którym wymienia się PKU Bielsk w składzie IX Okręgu Korpusu w Brześciu obejmujący obszar powiatu bielskiego. 27 maja 1925 roku została wydana nowa instrukcja organizacyjna służby poborowej na stopie pokojowej. Zgodnie z tą instrukcją powiatowe komendy uzupełnień zostały podzielone na trzy typy składów osobowych. Skład osobowy typu I otrzymały PKU administrujące obszarem zamieszkałym przez co najmniej 300 tys. mieszkańców. Skład osobowy typu II otrzymały PKU administrujące obszarem, na którym zamieszkiwało od 200 do 300 tys. mieszkańców, natomiast PKU typu III do 200 tys. mieszkańców. PKU w Bielsku Podlaskim otrzymał skład osobowy typu III. Teren powiatu bielskiego składał się z dziewięciu miast (Bielsk Podlaski, Boćki, Brańsk, Ciechanowiec, Drohiczyn, Kleszczele, Mielnik, Narew, Siemiatycze) i 19 gmin (Domanowo, Dubiażyn, Grodzisk, Kąty, Kleszczele, Łosinka, Łubin, Milejczyce, Narew, Narojki, Orla, Pasynki, Radziwiłłówka, Rudka, Siemiatycze, Skórzec, Topczewo, Widźgowo, Wyszki). Powiat zamieszkiwało ok. 130 tys. mieszkańców. Następował dalszy wzrost liczby PKU. W 1925 było ich 107, w 1930 119, a w 1934 już 125. Powiatowe Komendy Uzupełnień składały się z czterech referatów: Strona 3

- Referat I administracji rezerw osobowych zajmował się ewidencją i administracją rezerw oraz sprawami mobilizacyjnymi, - Referat II poborowy obejmował kwestie ewidencji i administrowania poborowymi, wcielania poborowych do jednostek wojskowych oraz prowadzenie dziennika tajnego, - Referat III inwalidzki zajmował się sprawami inwalidzkimi, wdrażaniem rewizji lekarskiej względem osób będących w rezerwie lub pospolitym ruszeniu oraz prowadzeniem postępowań o uznanie żołnierzy za zaginionych, - Referat IV (kancelaria) prowadził sprawy kancelarii zwykłej działu gospodarczego, szeregowych i personelu cywilnego komendy uzupełnień. Etat Powiatowej Komendy Uzupełnień wynosił: - 1 oficer jako Komendant, - 1 sierżant sztabowy jako zastępca Komendanta, - 2 podoficerów jako pisarze, - 2 szeregowych względnie starszych żołnierzy jako ordynansów kancelaryjnych i kurierów. Jako organ pomocniczy i wykonawczy Powiatowych Komend Uzupełnień (PKU) z wyjątkiem Warszawy, Łodzi i Lublina ustanowiono w każdym powiecie stanowisko oficera ewidencyjnego, który pozostawał pod rozkazami PKU i był jej bezpośrednio podległy, spełniając w poruczonym sobie powiecie zadania ciążące na PKU. Oficer ewidencyjny otrzymywał do pomocy jednego pisarza i jednego szeregowca jako ordynansa kancelaryjnego. Powiatowa Komenda Uzupełnień w Bielsku Podlaskim. Pierwszym Komendantem Powiatowej Komendy Uzupełnień w Bielsku Podlaskim według źródeł znalezionych w Roczniku Oficerskim z 1923 roku był płk piech. Fabian Kobordo, który pełnił obowiązki Komendanta w latach 1922 II 1924. Odgrywał on główną rolę w organizacji oddziałów Wojska Polskiego na Białorusi. Płk Kobordo wyprowadził z Mińska Litewskiego 64 oficerów i 922 żołnierzy. Powodem ewakuacji był wzrastający nacisk sił bolszewickich, które zajmowały tereny opuszczane przez wojska niemieckie. 2 Kolejnym Komendantem PKU Bielsk był ppłk piech. Bolesław I Sokołowski, pełniący obowiązki w okresie II 1924r.. 1926 r. W dniu 22 grudnia 1928 roku minister spraw wojskowych zmienił nazwę PKU Bielsk na PKU Bielsk Podlaski. 3 W marcu 1930 roku PKU Bielsk nadal podlegała Dowództwu Okręgu Korpusu Nr IX i administrowała powiatem bielskim. W grudniu tego roku posiadała skład osobowy typu III. Kolejnym Komendantem PKU Bielsk Podlaski był mjr piech. Konstanty Bilczyński w okresie od III 1929roku do1935 r. Strona 4

W latach 1938-1939 127 istniejących Powiatowych Komend Uzupełnień przeformowano na Komendy Rejonów Uzupełnień. Było to efektem realizacji nowej ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym z dnia 9 kwietnia 1938 roku. Komendy Rejonów Uzupełnień podzielono na sześć typów (kategorii). Komenda kategorii I posiadała 3 stanowiska oficerskie i etat komendanta pułkownik, 3 stanowiska podoficerskie i 48 pracowników cywilnych, a np. KRU kategorii VI tylko 3 oficerów, etat komendanta major, 2 podoficerów i 22 pracowników cywilnych. Ponadto w komendach, które miały w swojej ewidencji ponad 1000 oficerów, powoływano referaty oficerskie. W miejscowościach, w których funkcjonowało kilka komend rejonów uzupełnień, ewidencję oficerów prowadziła wyznaczona komenda. Dnia 1 lipca 1938 roku weszła w życie nowa organizacja służby poborowej, zgodnie z którą dotychczasowa PKU Bielsk została przemianowana na Komendę Rejonu Uzupełnień Bielsk Podlaski przy czym nazwa ta zaczęła obowiązywać 1 września 1938 roku, z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku wojskowym. Komendant Rejonu Uzupełnień w sprawach dotyczących uzupełnień Sił Zbrojnychi administracji rezerw podlegał bezpośrednio dowódcy Okręgu Korpusu Nr IX. Rejon uzupełnień nie uległ zmianie i nadal obejmował powiat bielski. Kolejny Komendant KRU Bielsk Podlaski- mjr piech. Władysław Roman Mażewski pełnił obowiązki do czasu wybuchu II wojny światowej. Obsada personalna KRU w marcu 1939: komendant mjr piech. Władysław Roman Mażewski, kierownik I referatu ewidencji kpt adm. (piech.) Ludwik Władysław Babiński, kierownik II referatu uzupełnień kpt. piech. Stefan Ciosański. Rok 1939 stał się praktycznym egzaminem wprowadzenia w życie planu mobilizacyjnego W, którego istotnym elementem było zabezpieczenie procesu mobilizacyjnego rozwinięcia wojsk przez terenowe organy administracji wojskowej. Ostatnim akcentem działania organów administracji wojskowej w II Rzeczypospolitej, było wspieranie mobilizacji powszechnej, zakłócanej od drugiego dnia jej trwania poprzez działania zbrojne i zakończonej 10 września rozwinięciem prawie całych sił zbrojnych. Tragiczny wrzesień, zakończony okupacją niemiecko-radziecką ziem polskich przerwał na kilka lat funkcjonowanie administracji wojskowej. Latem 1944r. wyzwolone zostały wschodnie tereny naszego kraju. Rozpoczęto tworzenie terenowych władz wojskowych. Rejonowym Komendom Uzupełnień podlegały wojskowe komisje poborowe, komisje poborowe koni, punkty zborno-przesyłkowe oraz przedstawicielstwa wojska przy terenowych organach administracji państwowej. Sytuacja po 1944 r. Powstanie Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego i podległych mu jednostek oraz instytucji. Strona 5

W lipcu 1944 roku w Lublinie ogłoszono pierwszy rozkaz Naczelnego Dowódcy WP, w którym ogłoszono powstanie Wojska Polskiego, a w następnym dniu wyszedł rozkaz Nr 2. W którym gen. broni M. Żymierski wzywał wszystkich żołnierzy polskich do zjednoczenia się w jednolitym Wojsku Polskim w celu wyzwolenia kraju. Dnia 18 sierpnia 1944 r. Naczelny Dowódca WP wydał rozkaz Nr 7 powołujący na wyzwolonych terenach Polski 17 Rejonowych Komend Uzupełnień. Sformowana na podstawie tego rozkazu RKU w Bielsku Podlaskim miała swoją siedzibę przy ul. Jagiellońskiej 23 i 24, obejmowała swoim zasięgiem powiat Bielsk Podlaski (obecne powiaty Bielsk Podlaski, Hajnówka, Siemiatycze) i powiat Wysokie Mazowieckie. W województwie białostockim powstały jeszcze RKU w Białymstoku oraz RKU w Augustowie. RKU Bielsk Podlaski organizowała się według etatu kategorii II. Do zakresu działania RKU należało: - przeprowadzenie poboru, - przydział osób powołanych do odpowiedniego rodzaju wojsk, - administrowanie zasobami osobowymi oraz środkami transportowymi, - przeprowadzenie mobilizacji oraz zorganizowanie przysposobienia wojskowego wśród ludności. Pierwszym Komendantem RKU Bielsk Podlaski został wyznaczony ppor. Stanisław Blicharski. Rozkazem dziennym Nr 4 z dniem 25.08.1944 r. zostały wprowadzone pieczęcie dla RKU Bielsk Podlaski według poniższych odcisków: W oparciu o rozkaz Naczelnego Dowódcy WP oraz wytyczne Szefa Mobilizacji i Formowania przystąpił do pracy personel RKU Bielsk Podlaski. Praca ich przebiegała w niezwykle trudnych warunkach. Wszystkim przedsięwzięciom mobilizacji towarzyszył opór opozycji i zbrojnego podziemia. Warunki i atmosferę tego okresu pracy RKU bardzo wymownie charakteryzuje w meldunku z dnia 28 sierpnia 1944 r. zastępca Komendanta RKU Bielsk Podlaski ppor. Kazimierz Drzewiński: 1. Do tego czasu nie istnieją władze administracyjne. 2. Brak środków lokomocji. 3. Brak dostatecznej ilości druków dekretów i zarządzeń, posiadamy tylko kilkaset, tak iż na gminę przypadło po 4-5 zarządzeń, skutkiem czego wielu poborowych nie stawiło się do poboru, nie wiedząc o niczym. 4. Ograniczona ilość pracowników RKU. 4 Nastrój ogólny wyczekujący, nieufny. Istnieje tajenie lat urodzenia, stopni wojskowych, uchylanie się sołtysów i milicji od dopilnowania swoich obowiązków, brak spisów ludności, ogólne lekceważenie zarządzeń, rozkazów. Nieco wcześniej, bo dnia 19 sierpnia 1944 roku, w myśli rozkazu Naczelnego Dowództwa Wojsk Polskich Nr 9, miał nastąpić pobór roczników 1921-1924. Poborowi Bielskiej RKU mieli być kierowani do 2 Samodzielnej Brygady Zaporowej Bielsk Podlaski według rozdzielnika 2304 osoby i 8 Dywizji Piechoty Siedlce według rozdzielnika 5196 osób. Ogółem w ilości 7500 ludzi. W dniu 9 października 1944 roku, zgodnie z rozkazem Departamentu Mobilizacyjnego, ppor. Stanisław Blicharski zdał agendy Komendanta RKU wyznaczonemu na to stanowisko ppłk Franciszkowi Zielińskiemu. Z tej okazji opuszczając Bielsk Podlaski i udając się do dyspozycji Departamentu Mobilizacyjnego, ppor. Blicharski wyraził podziękowania wszystkim oficerom, podoficerom i pracownikom cywilnym za sumienną, gorliwą i pełną wysiłku pracę w tak trudnych warunkach. Strona 6

W listopadzie 1944 roku Naczelny Dowódca WP oraz Szef Mobilizacji i Uzupełnieńwydali dalsze zarządzenia mające na celu usprawnienie pracy RKU i zmniejszenie liczby uchylających się od stawiennictwa do poboru i rejestracji. Komendantów RKU zobowiązano m.in. do wydania odpowiednich zarządzeń zabraniających poborowym zmiany miejsca zamieszkania bez zgody RKU. Kierownicy przedsiębiorstw państwowych, samorządowych i prywatnych nie mogli przyjmować do pracy ludzi, którzy nie mieli uregulowanego stosunku do służby wojskowej. W RKU zaprowadzono ścisłą ewidencję blankietów wojskowych dokumentów rejestracyjnych. Reklamowani i posiadający krótkoterminowe zwolnienia od wcielenia otrzymywali odpowiednie zaświadczenia. Zarządzony spis ludności w grudniu 1944 r. pozwolił ostatecznie ustalić rzeczywisty stan zasobów ludzkich choć nie miał praktycznego znaczenia dla przebiegu mobilizacji w 1944 r. ponieważ do jego wykonania przystąpiono dopiero w 1945 r. Rozkazem dziennym Nr 64 z dnia 19 marca 1945 r. wprowadzono nową obsadę personalną RKU Bielsk Podlaski. Jak wynika z tej obsady rozbudowano bardziej Referat Gospodarczy oraz wprowadzono obsadę wojskowej Komendy Poborowej i Drużyny Ochrony RKU. Zostały przydzielone środki transportowe tj.: 1 samochód ciężarowy, 1 samochód osobowy, 2 konie. W dniu 23 marca 1945 roku zgodnie z rozkazem Departamentu Mobilizacyjnego obowiązki Komendanta RKU przyjął kpt. Jerzy Banaszkiewicz. W dniu 9 maja, po zaledwie dwóch miesiącach, na stanowisko Komendanta RKU przybył mjr Franciszek Łuczak. W tym samym dniu na stanowisko Z-cy Komendanta RKU do spraw polityczno-wychowawczych przybył chor. Antoni Buła. W dniu 15.07.1945 r. odbyło się uroczyste przeniesienie zwłok ofiar barbarzyństwa hitlerowskiego z miejsca straceń w Lesie Pilickim na miejscowy cmentarz. W uroczystości wziął udział cały personel RKU Bielsk Podlaski. W dniu 7 września 1945 roku, mjr Franciszek Łuczak przekazał agendy Komendanta RKU ppor. Feliksowi Narożniakowi, udając się do RKU Krosno. Przez nieco ponad rok do tego dnia było łącznie 5 zmian na stanowisku Komendanta RKU. Z dniem 1 października 1945 r. została wprowadzona nowa obsada personelu RKU Bielsk Podlaski a w listopadzie przekazano powiat Wysokie Mazowieckie pod administrację RKU Białystok. 26 kwietnia 1947 r. kpt. Feliks Narożniak przekazał obowiązki Komendanta RKU ppor. Hieronimowi Michalczakowi. W listopadzie 1947 roku biuro RKU Bielsk Podlaski zostało przeniesione z budynków prywatnych przy ulicy Jagiellońskiej 23 i 24 do budynku wojskowego przy ul. Dubiażyńskiej 2. Budynek RKU wybudowano przed 1900 rokiem. Wchodził on w skład budynków koszarowych Armii Rosyjskiej. Do 1915 roku w koszarach stacjonował "SUZDALSKI PUŁK UDERZENIOWY". Od 1915 roku do 1936 roku koszary były własnością władz miejskich i w tym czasie zostały rozebrane za wyjątkiem istniejącego Strona 7

budynku. W 1936 roku budynek został przekazany dla potrzeb W.P., które do tego czasu korzystało z budynków prywatnych. W okresie okupacji sowieckiej tj. od września 1939 roku do czerwca 1941 roku w budynku mieścił się sowiecki "WOJENKOMAT". Od czerwca 1941 roku do sierpnia 1944 roku mieścił się magazyn drobnicowych materiałów budowlanych niemieckiej firmy "CHLUPKA". Oto kilka faktów historycznych z okresu początków działalności RKU Bielsk Podlaski, przedstawiających trudną sytuację, w jakiej musiała wykonywać swoje zadania: 17.04.1945 r. w Sokołach pow. Wysokie Mazowieckie napad, rozbrojenie i rozmundurowanie Komisji Poborowej z RKU Bielsk Podlaski, dodatkowo zniszczono całą dokumentację. 10-11.05.1945 r. Szwadron Zygmunta z V Wileńskiej Brygady AK dokonał napadu na m. Siemiatycze. Rozbroił kompanię z 11 pp WP, 4 żołnierzy zabito, 17 zostało rannych, pozostałych rozbrojono i rozmundurowano. Zniszczono dokumenty w Urzędzie Gminy, obrabowano sklepy, zabito 2 osoby cywilne. 02.04-26.06.1945 r. próby zahamowania mobilizacji oraz przypadki dezercji żołnierzy RKU. 08.07.1945 r. o godz. 19;00 na szlaku kolejowym w pobliżu miejscowości Czyżew w czasie napadu na pociąg osobowy. ppor. Mikołajowi Wierzbie z RKU Bielsk Podlaski zabrano szereg przedmiotów. Ogólnie w samym miesiącu maju 1945 roku w województwie białostockim odnotowano: 72 napady na posterunki MO, 48 napady na Urzędy Gmin, 10 napadów na kasy i banki. Zginęło między innymi: 97 funkcjonariuszy MO, 19 żołnierzy WP, 22 urzędników. Zagrożenie ze strony zbrojnego podziemia a zarazem niebezpieczeństwo dla RKU Bielsk Podlaski trwało do wiosny 1947 r. Sytuacja po wyborach styczniowych 1947 r. do Sejmu Ustawodawczego, powołanie nowego rządu, ogłoszenie w lutym drugiej amnestii dla zbrojnego podziemia w znacznym stopniu doprowadziło w kraju jako takiej stabilności. W 1949 r. na podstawie Dekretu Rady Ministrów z dnia 25 października 1948 roku w całym kraju zarządzono jednorazową rejestrację, połączoną z przeglądem lekarskim celem odtworzenia i uporządkowania wojskowej ewidencji rezerw osobowych. Obowiązkowi zgłoszenia się do rejestracji podlegały: - mężczyźni urodzeni w latach 1900-1926 bez względu na to czy ich stosunek do służby wojskowej został ustalony i czy odbywali oni służbę wojskową, - osoby urodzone w latach 1895-1926 posiadające stopień oficerski. Rejestrację prowadziły Wojskowe Komisje Rejestracyjne. Na terenie administrowanym przez RKU Bielsk Podlaski były trzy Wojskowe Komisje Rejestracyjne. Na podstawie założonych kart ewidencyjnych odnotowano m.in.: - roczniki 1914-1919 służyło w WP w 1939 r. 1360 żołnierzy, tj. 60% ogółu poborowych (dane te dotyczą tylko ewidencji szeregowych i podoficerów rez.), - roczniki 1914-1926 powołano do WP przez RKU Bielsk Podlaski w okresie sierpień 1944 grudzień 1945 179 żołnierzy (dane te dotyczą tylko ewidencji szeregowych i podoficerów rez.), - roczniki 1925-1926 powołano przez RKU do WP w latach 1946-1949 624 poborowych (dane te dotyczą tylko ewidencji szeregowych i podoficerów rez.). Strona 8

W dniu 17.03.1950 roku, kpt. Hieronim Michalak przekazał obowiązki Komendanta RKU kpt. Henrykowi Kani. Od dnia 25 maja 1950 roku, zgodnie z rozkazem Wydziału ORG. MON Nr 01423/org została zmieniona dotychczasowa nazwa RKU na WKR Wojskowa Komenda Rejonowa. W składzie WKR pracowało pięć referatów: I - administracja rezerw podoficerów i szeregowców, II zajmujący się poborem, III prowadzący ewidencję oficerów rezerwy, IV kwatermistrzostwo, V kancelaria. W dniu 7 marca 1951 roku przybył, a 9 marca 1951 roku przyjął obowiązki Komendanta WKR Bielsk Podlaski kpt. Michał Kozak. Zgodnie z Rozkazem Personalnym Nr 0479 MON Departamentu Kadr z dnia 30 maja 1957 roku zwolniono ze stanowiska Komendanta WKR mjr Michała Kozaka i zaliczono w stan zmiany do Wojskowego Ośrodka Szkolenia Ogólnego Nr 4 przy Szkole Artylerii Nr 2 w Olsztynie. Dnia 1 lipca 1957 r. mjr Michał Kozak przekazał obowiązki Komendanta WKR mjr Tadeuszowi Fabianowi. Zgodnie z rozkazem wewnętrznym Nr 17 z dnia 18 września 1959 roku, na podstawie Regulaminu Służby Garnizonowej i Wartowniczej Sił Zbrojnych, na stanowisko Komendanta Garnizonu Bielsk Podlaski od dnia 18 września 1959 roku wyznaczony został por. Władysław Zemeniuk. Rozkazem dziennym Nr 1o z dnia 9 lutego 1962 roku na podstawie zarządzenia WKW Białystok Nr 0108 z dnia 5 luty 1962 roku, dokonano przeformowania istniejącej Wojskowej Komendy Rejonowej Bielsk Podlaski według etatu Nr 15/41 kat V na etat 15/53 kat. IV. W marcu 1962 roku został nadesłany przez JW. 2258/V Modlin motocykl służbowy marki M-72 do użytku służbowego tutejszej WKR. Rozkazem Nr 1 z dnia 2 stycznia 1965 roku, w związku z odejściem mjr Michała Kozaka do Akademii Sztabu Generalnego, na stanowisko Komendanta WKR naznaczony został mjr Michał Sadowski celem czasowego pełnienia obowiązków. Rozkazem Nr 04 z dnia 28 grudnia 1966 roku, na podstawie zarządzenia organizacyjnego Nr 05 z dnia 19 lutego 1966 roku WSzW Białystok i Zarządzenia Szefa Sztabu Warszawskiego Okręgu Wojskowego Nr 021/org z dnia 9 lutego 1966 roku, rozformowano istniejącą Wojskową Komendę Rejonową Bielsk Podlaski według etatu 15/53 kat. IV i włączono w nowopowstały Powiatowy Sztab Wojskowy Bielsk Podlaski według etatu Nr 15/79.Szefem PSzW został ppłk Włodzimierz Suski, który w 1970 roku został odznaczony medalem za udział w walkach o Berlin. W roku 1966, z dniem 1 listopada został sformowany Bielski Batalion Obrony Terytorialnej systemu dochodzącego według etatu Nr 15/88 o stanie osobowym stałym 6 wojskowych i 1 pracownik cywilny, 26 oficerów i podoficerów rezerwy oraz 200 szeregowych. Miejsce postoju Bielsk Podlaski. Strona 9

Na terenie byłego lotniska w Bielsku Podlaskim w styczniu 1969 r. rozpoczęto budowę strzelnicy wojskowej. W bezpośredniej pracy zaangażowany był Bielski Batalion Obrony Terytorialnej. Budowę strzelnicy zakończono w czerwcu 1969 roku. Rozkazem Nr 019/org Szefa WOW z dnia 30.08.1971 roku został rozformowany z dniem 30 września Bielski Batalion obrony Terytorialnej. W związku z uznaniem przez Główną Wojskową Komisję Lekarską ppłk Włodzimierza Suskiego niezdolnym do pełnienia zawodowej służby wojskowej, z dniem 21 marca 1974 roku wyznaczony został do czasowego pełnienia obowiązków szefa PSzW Bielsk Podlaski ppłk Stanisław Bajer. W tym samym roku został przydzielony samochód służbowy marki SYRENA 105. Ppłk Stanisław Bajer pełnił obowiązki Szefa PSzW w Bielsku Podlaskim do dnia 15.12.1974 roku, w dniu następnym obowiązki te przejął ppłk Mikołaj Ostapczuk. Zgodnie z zarządzeniem Ministra Obrony Narodowej Nr 37/MON z dnia 31 maja 1975 roku, zarządzeniem Szefa Sztabu WOW Nr 015/org z dnia 4 czerwca 1975 roku w okresie od 10 czerwca do 28 lipca 1975 roku PSzW w Bielsku Podlaskim został rozformowany. Nowo sformowana Wojskowa Komenda Uzupełnień Bielsk Podlaski z dniem 1 sierpnia 1975 roku rozpoczęła pracę w nowej strukturze organizacyjnej obejmując swoim zasięgiem teren byłych powiatów Hajnówki, Siemiatycz i Bielska Podlaskiego. PSzW Hajnówka i PSzW Siemiatycze z dniem 31 lipca 1975 roku zostały rozformowane. Dokumentacja rezerw osobowych oraz środków transportowych i maszyn inżynieryjnych została przyjęta przez nowo sformowaną WKU Bielsk Podlaski. Nowo sformowane WKU na bazie dotychczasowego PSzW Bielsk Podlaski zostało przyjęte na wszelkiego rodzaju zaopatrzenie wojska. Budynek, w którym mieścił się PSzW Bielsk Podlaski przy ul. Dubiażyńskiej 2 został przekazany przez Urząd Powiatowy dla WKU i przyjęty pod WAK J.W. 2186 w Hajnówce. Obowiązki Wojskowego Komendanta Uzupełnień pełnił nadal ppłk Mikołaj Ostapczuk. Do dnia 10 sierpnia 1975 roku opracowane zostały zadania WKU Bielsk Podlaski oraz poszczególnych osób funkcyjnych Komendy na okres czasu P i W. W Wojewódzkim Sztabie Wojskowym wręczono Puchary z okazji XXX-lecia żołnierskiej służby. Wśród wyróżnionych był Zastępca Komendanta WKU Bielsk Podlaski ppłk Stanisław Bajer. W 1975 roku przeprowadzono kapitalny remont budynku WKU. Zmieniono pokrycie dachu z blachy na eternit falisty. Odmalowano budynek na zewnątrz oraz wewnątrz. Ściany korytarzy oraz świetlicę wykonano boazerią z płyty wiórowej. Wszystkie pomieszczenia zostały odmalowane i wyłożone wykładzinami chodnikowymi i z lenteksu. Znaczną część pracy wykonano w czynie społecznym przez kadrę zawodową, pracowników cywilnych i żołnierzy służby zasadniczej WKU. W dniu 19 czerwca 1980 r. w miejsce przeniesionego w stan spoczynku ppłk Mikołaja Ostapczuka przybył z WKU Białystok ppłk Aleksander Bojaczuk by objąć stanowisko Wojskowego Komendanta Uzupełnień. Dnia 13.12.1981 roku Uchwałą Rady Państwa wprowadzono na terytorium Państwa Polskiego stan wojenny. Ukonstytuowała się Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego. WKU Bielsk Podlaski osiągnęła pełną GB/ bez uzupełniania do etatu W wzmocniona drużyną ochrony z JW. 1086 Białystok, która ochraniała rejon WKU Strona 10

oraz patrolowała teren miasta wspólnie z Milicją Obywatelską, ORMO i Związkiem Byłych Żołnierzy Zawodowych (ZBŻZ). W roku 1982 przybyła do Bielska Podlaskiego Terenowa Grupa Operacyjna (TGO)na czele z komisarzem wojskowym. Grupa ta działała na terenie miasta i podległych gmin. W okresie stanu wojennego powołano: - do czynnej służby wojskowej: 4 oficerów, 173 podoficerów i szeregowych rezerwy, - na przeszkolenie wojskowe: 22 oficerów, 150 podoficerów i szeregowych rezerwy, - do organów MO: 1 oficera, 213 podoficerów i szeregowych rezerwy, - uczestniczyło w szeregach ORMO: 63 członków. Na podstawie rozkazu personalnego DWOW Nr 60 z dnia 29 lipca 1982 roku przeniesiono służbowo do WKU Białystok na stanowisko Komendanta WKU ppłk Aleksandra Bojaczuka, który obowiązki Komendanta WKU Bielsk Podlaski przekazał w dniu 18 sierpnia 1982 roku ppłk dypl. Leopoldowi Margolowi. Po kilku miesiącach, zgodnie z rozkazem Dowódcy Warszawskiego Okręgu Wojskowego, w dniu 4 stycznia 1983 roku, przybyły z JW. 2195 Siedlce, ppłk dypl. Bazyli Kraśko objął obowiązki Komendanta WKU w Bielsku Podlaskim. W dniach 13-15 marca 1983 roku Komenda WKU przeniosła swą siedzibę z ul. Dubiażyńskiej 2 do internatu Szkoły Budowlanej w Bielsku Podlaski, przy ul. Żeromskiego przekazując swój budynek do kapitalnego remontu. W przeprowadzce pomagała JW. 2186 Hajnówka wydzielając samochód ciężarowy wraz z przyczepą i 10 żołnierzami służby zasadniczej. W dniu 20.08.1985 r. przeniesiono WKU Bielsk Podlaski do wyremontowanego budynku przy ul Dubiażyńskiej 2. Wojskowa Komenda Uzupełnień Bielsk Podlaski za całokształt pracy w 1985 r oraz za osiągnięcia w wyszkoleniu w grupie Wojsk Obrony Terytorialnej na szczeblu Warszawskiego Okręgu Wojskowego zajęła I miejsce i została wyróżniona Pucharem i Dyplomem z okazji 40-lecia WOW nadanym przez Dowódcę Warszawskiego Okręgu Wojskowego. W 1989 roku, spośród kontrolowanych Komend, Wojskowa Komenda Uzupełnień Bielsk Podlaski na szczeblu Warszawskiego Okręgu Wojskowego zajęła I miejsce, natomiast na szczeblu MON zajęła II miejsce. Za powyższe osiągnięcia Komendant WKU płk Bazyli Kraśko otrzymał dyplom uznania nadawany przez Szefa Sztabu Generalnego WP. W roku 1999 na skutek reformy administracyjnej w Polsce, zmieniającej podział administracyjny Polski, do powiatu siemiatyckiego została przyłączona gmina Perlejewo, należąca wcześniej do województwa łomżyńskiego, tym samym uległ zmianie obszar podległy pod WKU Bielsk Podlaski. W dniu 19 sierpnia 2003 roku do WKU Bielsk Podlaski przybyła z oficjalną wizytą delegacja oficerów Armii Białoruskiej z Grodna i Lidy. W trakcie wizyty dokonano prezentacji funkcjonowania poszczególnych komórek organizacyjnych WKU. Ponadto oficerowie zapoznali się z historią miasta, zwiedzili Cerkiew Prawosławną pod Wezwaniem Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny. Oficerowie złożyli wieniec na Cmentarzu Wojennym pod pomnikiem poległych żołnierzy Armii Radzieckiej w okresie II wojny światowej. W 2010 roku na podstawie Rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 marca 2010 r. w sprawie wojewódzkich sztabów wojskowych i wojskowych komend uzupełnień została rozformowana Wojskowa Komenda Uzupełnień w Zambrowie. Wskutek tego do obszaru podległego pod WKU Bielsk Podlaski dołączono cały powiat wysokomazowiecki. Od tego czasu do chwili obecnej obszar WKU Bielsk Podlaski obejmuje powiaty: bielski, hajnowski, siemiatycki oraz wosokomazowiecki. Strona 11

WKU Bielsk Podlaski dzisiaj. Obszar administrowania: powierzchnia 5757 km2 (31,7 % obszaru woj. podlaskiego), 4 powiaty: bielski, hajnowski, siemiatycki, wysokomazowiecki, (36 gmin miejskich i wiejskich), ludność ok. 218 tys. i wiejskich), Strukturę organizacyjną Wojskowej Komendy Uzupełnień tworzą wydziały: 1) wydział planowania mobilizacyjnego i administrowania rezerwami, 2) wydział rekrutacji. Podstawowe zadania Wojskowej Komendy Uzupełnień wynikające z Ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej to: 1) zapewnienie mobilizacyjnego rozwinięcia jednostek wojskowych, 2) administrowanie rezerwami osobowymi, Strona 12

3) świadczenia na rzecz obrony, 4) współpraca z innymi organami i podmiotami w sprawach związanych z obronnością państwa, 5) rekrutacja i nabór ochotników do czynnej służby wojskowej, w tym do zawodowej służby wojskowej i służby kandydackiej, 5a) realizacja czynności w ramach gromadzenia zasobów osobowych na potrzeby uzupełnienia mobilizacyjnego Sił Zbrojnych i w czasie wojny, 6) udział w realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego w ramach terytorialnego zasięgu działania wojskowej komendy uzupełnień, 7) promocja obronności i służby wojskowej. Komendanci WKU Bielsk Podlaski. POWIATOWA KOMENDA UZUPEŁNIEŃ płk piech. Fabian Kobordo 1922 1924. ppłk piech. Bolesław I Sokołowski 1924 1926. mjr piech. Konstanty Bilczyński 1929 1935. KOMENDA REJONU UZUPEŁNIEŃ mjr piech. Władysław Roman Mażewski 1935-1939. REJONOWA KOMENDA UZUPEŁNIEŃ ppor. Stanisław Blicharski 18.08.1944 09.10.1944. ppłk Franciszek Zieliński 10.10.1944 23.03.1945. kpt. Jerzy Banaszkiewicz 24.03.1945 27.05.1945. mjr Franciszek Łuczak 28.05.1945-07.09.1945. ppor. (późn. kpt.) Feliks Narożniak 08.09.1945-26.04.1947. ppor. (późn. kpt.) Hieronim Michalak 27.04.1947 17.03.1950. kpt. Henryk Kania 18.03.1950 07.03.1951. Strona 13

WOJSKOWA KOMENDA REJONOWA kpt. (późn. mjr) Michał Kozak 08.03.1951-01.07.1957. mjr Tadeusz Fabian 02.07.1957 03.12.1958. kpt. Michał Kozak 04.12.1958 02.01.1965. mjr Michał Sadowski cz.p.o. 03.01.1965 28.12.1966. POWIATOWY SZTAB WOJSKOWY ppłk Włodzimierz Suski 29.12.1966 21.03.1974. ppłk Stanisław Bajer cz.p.o. 22.03.1974 16.12.1974. ppłk. Mikołaj Ostapczuk 17.12.1974-08.01.1980. WOJSKOWA KOMENDA UZUPEŁNIEŃ ppłk dypl. Leopold Margol cz.p.o. 09.01.1980 18.06.1980. ppłk Aleksander Bojaczuk 19.06.1980 28.07.1982. ppłk dypl. Leopold Margol 29.07.1982-03.01.1983. płk dypl. Bazyli Kraśko 04.01.1983-20.09.1991. ppłk Anatol Androsiuk cz.p.o. 21.09.1991 30.05.1993. płk Ryszard Błażejczyk 31.05.1993 31.08.1996. ppłk Anatol Androsiuk cz.p.o. 01.09.1996 13.08.1997. ppłk Mirosław Kluczyński 14.08.1997 30.04.2002. mjr Władysław Krawczyk cz.p.o. 01.05.2002 30.06.2002. ppłk Mikołaj Barszczewski cz.p.o. 01.07.2002 17.09.2002. ppłk Piotr Olesiuk 18.09.2002 20.11.2002. mjr Bogusław Korsan cz.p.o. 21.11.2002 23.01.2003. ppłk Tadeusz Bejm 24.01.2003 02.06.2007. mjr Leszek Frydrych cz.p.o. 03.06.2007 31.12.2007. ppłk Jarosław Kurcewicz 01.01.2007 31.08.2016. mjr Leszek Frydrych cz.p.o. 01.09.2016 09.04.2017. ppłk Marek Figzał 10.04.2017 - obecnie Strona 14

Strona 15

1 ród o Wikipedia- Komenda Rejonu Uzupełnień Bielsk Podlaski. Strona 16

2 Jan Engelgard: Jesień dowborczyków - udział kardy I Korpusu Polskiego w tworzeniu Wojska Polskiego i zbrojeniu Niemców w 1918 roku, 2008 r. Strona 17

3 ród o Wikipedia- Komenda Rejonu Uzupełnień Bielsk Podlaski. Strona 18

4 ród o Kronika PSzW Bielsk Podlaski. Strona 19

Bibliografia. Strona 20

Kronika PSzW w Bielsku Podlaskim. Henryk Kosieradzki: Bielsk Podlaski dzieje miasta, 1987 r. Jerzy Bołtryk Terenowe Organy Administracji Wojskowej województwa podlaskiego 1918-2018 prezentacja Microsoft PowerPoint Rozporządzenie wykonawcze Ministra Spraw Wojskowych w porozumieniu z Ministrami Spraw Wewnętrznych, Zagranicznych, Sprawiedliwości, Skarbu, Kolei, Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Rolnictwa i Dóbr Państwowych, Przemysłu i Handlu z dnia 21 marca 1925 r. do ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej z dnia23 maja 1924 r. (Dz.U. R.P. Nr. 61 poz. 609). Wyszukano w: prawo.sejmgov.pl Komenda Rejonu Uzupełnień w Bielsku Podlaskim. Wyszukano w: https://pl.wikipedia.org Komenda Rejonu Uzupełnień w Białymstoku. Wyszukano w: https://pl.wikipedia.org Almanach Oficerski na rok 1923/24 - praca zbiorowa. Wyszukano w: www.wbc.poznan.pl Ministerstwo Spraw Wojskowych - Dzienniki Rozkazów. Wyszukano w: https://www.sbc.org.pl Dymitr Zagadzki: Okręg Korpusu Nr 9 na Polesiu (1921-1939). Wyszukano w: www.polesie.org/2092/okreh-korpusu-nr-9-na-polesiu-1921-1939 Ludomir Krywieńczyk: Powszechny obowiązek służby wojskowej (Zbiór ustaw i rozporządzeń). Wyszukano w: https://drive.google.com Jan Engelgard: Jesień dowborczyków - udział kardy I Korpusu Polskiego w tworzeniu Wojska Polskiego i zbrojeniu Niemców w 1918 roku. Wyszukano w: www.bazhum.muzhp.pl Strona 21

Strona 22

Strona 23

Tekst: mgr Zbigniew Malinowski. Strona 24