RAPORT Z KWESTIONARIUSZY PACJENTÓW 2018 ROK Wyniki badań prowadzonych w ramach kampanii edukacyjnej Czas na czyste powietrze Raport przygotowali mgr Jan Koprowicz mgr Janusz Olczak 1
Spis treści 1. Cel badania 3 2. Materiał i metody.. 3 3. Wyniki oraz omówienie badań.. 4 a. Charakterystyka socjodemograficzna badanych grup..... 4 b. Wiedza badanych na temat niekorzystnego wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie... 9 c. Wiedza badanych na temat chorób, które może wywołać zanieczyszczone powietrze lub przyczynić się zaostrzenia ich przebiegu.... 12 d. Stanowisko badanych na temat źródeł największych zanieczyszczeń powietrza w Polsce.16 e. Wiedza badanych na temat prawidłowych zachowań podczas alertów smogowych 19 f. Zachowania wpływające na poprawę jakości powietrza zdaniem badanych... 22 g. Źródła informacji na temat zanieczyszczenia powietrza.. 28 h. Jakość i stępność informacji na temat wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie. 32 4. Podsumowanie... 37 5. Ankieta.... 39 2
1. Cel raportu Celem przeprowadzenia badań ankietowych było zbadanie wiedzy Polaków na temat wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie. 2. Materiał i metody Badaniem objęto 10528 osób, reprezentujących kobiety i mężczyzn. Udział w teście był anonimowy i browolny. Rozdano 12 000 kwestionariuszy, 170 (1,42%) nie spełniło określonych kryteriów, a nie zwrócono 1302 sztuk blankietów (10,85%). Papierowe wersje druków wypełniło 10000, natomiast umieszczone na stronie www.czasnaczystepowietrze.pl 528 osób. Podstawę analizy stanowiło 10528 prawidłowo wypełnionych ankiet, co w konsekwencji pozwoliło m.in.: scharakteryzować badane grupy pod względem socjodemograficznym, ocenić wiedzę badanych nt. niekorzystnego wpływu działania zanieczyszczonego powietrza na zdrowie, sprawdzić, czy badani znają choroby wywoływane zanieczyszczeniem powietrza, poznać źródła największych zanieczyszczeń powietrza w Polsce wskazywane przez uczestników testu, wysonwać, czy opiniodawcy zdają sobie sprawę z prawidłowych zachowań podczas alertów smogowych, określić znajomość prawidłowych zachowań wpływających na poprawę jakości powietrza wskazywanych przez biorących udział w badaniu, poznać źródła i ich jakość, z których czerpane są wiamości o zanieczyszczeniu powietrza, zapoznać się z oceną rozwiązujących test, tyczącą jakości i stępności informacji nt. wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie. W analizie statystycznej rozkłady zmiennych dychotomicznych scharakteryzowano podając liczebność (n), (k) i częstość (%) występowania kategorii tych zmiennych w grupach badanych kobiet i mężczyzn. Porównywano także zależności między płcią, wiekiem, wykształceniem i miejscem zamieszkania. W tekście użyto następujących skrótów: K kobieta k liczba danych w wybranej grupie M mężczyzna n liczba danych os. osoba Podstaw. podstawowe P wykształcenie podstawowe POChP przewlekła obturacyjna choroba płuc r.ż. rok życia ŚR wykształcenie średnie vs versus W wykształcenie wyższe 3
3. Wyniki i omówienie badań a. Charakterystyka socjodemograficzna badanych grup W badaniu wzięło udział 5513 kobiet i 5015 mężczyzn, w sumie 10 528 respondentów. Rozkład procentowy płci wizualizuje rysunek 1. Rysunek 1. Rozkład procentowy badanych z podziałem na kobiety i mężczyzn Wśród respondentów najwięcej osób miało od 16 25 lat (3921), mniejszą grupę stanowili badani w wieku powyżej 65 roku życia (2264), następnie 46 55 r.ż. (1308 os.), 56 65 r.ż. (1008), a najmniej w przedziale 36 45 r.ż. (954). Rozkład procentowy badanych w różnym wieku wizualizuje rysunek 2. Rysunek 2. setek badanych w różnym wieku 4
W tabeli 1 przedstawiono rozkład liczbowy i odsetek badanych w różnym wieku, w podziale na kobiety i mężczyzn. Najwięcej kobiet i mężczyzn było w przedziale 16 25 r.ż. K(37,7%) vs M(36,7%). Najmniej kobiet (8,9%) miało 56 65, a mężczyzn (8,2%) 36 45 lat. Tabela 1. Liczba i odsetek ankietowych w wybranych przedziałach wiekowych Wiek kobiety mężczyźni k/n 1 % k/n 2 % 16-25 lat 2077/5513 37,7 1840/5015 36,7 26-35 r.ż. 515/5513 9,3 562/5015 11,2 36-45 r.ż. 544/5513 9,9 410/5015 8,2 46-55 r.ż 6575/5513 11,9 651/5015 13,0 56-65 r.ż. 490/5513 8,9 518/5015 10,3 powyżej 65 r.ż. 1230/5513 22,3 1034/5015 20,6 r.ż. rok życia k liczba badanych w danym wieku n 1 liczba badanych kobiet n 2 liczba badanych mężczyzn Najwięcej ankietowanych miało wykształcenie średnie 4652, trochę mniej wykształcenie podstawowe 3381, a wyższe 2495 osób. Rozkład procentowy uczestników testu z różnym wykształceniem zobrazowano na rysunku 3. Rysunek 3. setek badanych z różnym wykształceniem Zależności statystyczne zmiennych dychotomicznych scharakteryzowano podając liczebność badanych z danym wykształceniem (k) i w danym wieku (n) oraz częstość (%) występowania kategorii tych zmiennych w każdej grupie kobiet i mężczyzn. Dane zebrano w tabeli 2. 5
Tabela 2. Wykształcenie i wiek badanych kobiet oraz mężczyzn Wykształcenie Podstawowe Średnie Wyższe Kobiety Mężczyźni Wiek k/n % k/n % 16-25 lat 818/1720 47,6 726/1661 43,7 26-35 r.ż. 150/1720 8,7 148/1661 8,9 36-45 r.ż. 105/1720 6,1 94/1661 5,7 46-55 r.ż 165/1720 9,6 221/1661 13,3 56-65 r.ż. 176/1720 10,2 201/1661 12,1 powyżej 65 r.ż. 306/1720 17,8 271/1661 16,3 16-25 lat 846/2518 33,6 744/2130 34,9 26-35 r.ż. 293/2518 11,6 270/2130 12,7 36-45 r.ż. 267/2518 10,6 212/2130 10,0 46-55 r.ż 336/2518 13,3 245/2130 11,5 56-65 r.ż. 203/2518 8,1 189/2130 8,9 powyżej 65 r.ż. 573/2518 22,8 470/2130 22,1 16-25 lat 413/1275 32,4 370/1224 30,2 26-35 r.ż. 74/1275 5,8 142/1224 11,6 36-45 r.ż. 170/1275 13,3 102/1224 8,3 46-55 r.ż 156/1275 12,2 185/1224 15,1 56-65 r.ż. 111/1275 8,7 128/1224 10,5 powyżej 65 r.ż. 351/1275 27,5 2971224 24,3 r.ż. rok życia k liczba badanych z danym wykształceniem n liczba badanych w danym przedziale wiekowym Wśród kobiet z wykształceniem podstawowym było 47,6% w wieku 16 25 lat; 8,7% (od 26 35); 6,1% (od 36 45); 9,6% (od 46 55); 10,2% (od 56 65) oraz 17,8% powyżej 65 lat. Rozkład procentowy u mężczyzn przedstawiał się następująco: 43,7% (od 16 25 lat); 8,9% (od 26 35);5,7% (od 36 45); 13,3% (od 46 55); 12,1% (od 56 65) oraz 16,3% powyżej 65 lat. Najwięcej badanych, zarówno kobiet i mężczyzn znalazło się w przedziałach od 15 26, a najmniej od 36 45. Wykształcenie średnie miały odpowiednio osoby w przedziale wiekowym od 16 25 r.ż. K(33,6%) vs M(34,9%); od 26 35 r.ż. K(11,6%) vs M(12,7%), od 36 45 r.ż K(10,6%) vs M(10%); od 46 55 r.ż. K(13,3%) vs M(11,5%), od 56 65 K(8,1%) vs M(8,9%), a powyżej 65 lat K(22,8%) vs M(22,1%). Wykształcenie wyższe miało najwięcej osób w wieku od 16 25 lat K(32,4%) vs M(30,2%), a najmniej kobiety od 26 35 (5,8%) i mężczyźni od 36 45 (8,3%). Ankietowani mieszkali w miastach różnej wielkości. Najwięcej pochodziło z aglomeracji od 100001 300000 (22,48%) następnie 50001 100000 mieszkańców (18,91%), z kolei najmniej mieszkało w miejscowościach liczących poniżej 1000 mieszkańców (4,25%). Rozkład procentowy miejsc zamieszkania ankietowanych ilustruje rysunek 4. 6
Rysunek 4. setek badanych zamieszkujących w miastach różnej wielkości Wśród osób z wykształceniem podstawowym najwięcej kobiet i mężczyzn (po 26%) mieszkało w miejscowościach od 100001 300000 osób, a najmniej kobiet (6%) w miasteczkach poniżej 1000 osób, a mężczyzn (3%) w miejscowościach od 1001 5000. Spośród kobiet ze średnim wykształceniem najwięcej (po 21%) zamieszkiwało w miejscowościach od 50001 100000 i od 10001 5000, a najmniej (po 5%) było w miasteczkach poniżej 1000 mieszkańców i od 1001 10000. Wśród mężczyzn ze średnim wykształceniem, najwięcej mieszkało w miejscowościach od 100001 300000 (22%), a najmniej było w miasteczkach poniżej 1000 osób (3%). Z ogółu kobiet z wyższym wykształceniem, najliczniejszą grupę kobiet stanowiły mieszkanki miast od 50001 100000 mieszkańców (25%), a najmniejszą mieszkanki miasteczek poniżej 1000 osób (3%). Zależności te wśród mężczyzn z wyższym wykształceniem ogółem rozkładały się następująco: najwięcej było w miastach od 100001 300000 osób (21%), a najmniej w miasteczkach poniżej 1000 mieszkańców (4%). Zależności te przedstawiono w tabeli nr 3. 7
Tabela 3. Wykształcenie i wielkość miast zamieszkanych przez badane kobiety oraz mężczyzn Wykształcenie Wielkość miast zamieszkanych przez badanych Kobiety Mężczyźni k/n % k/n % Poniżej 1000 97/1720 6 80/1661 5 1001 5000 123/1720 7 44/1661 3 5001 10 000 175/1720 10 156/1661 9 Podstawowe 10 001 50 000 253/1720 15 236/1661 14 50 001 100 000 212/1720 12 327/1661 20 100 001 300 000 446/1720 26 432/1661 26 300 001 500 000 286/1720 17 249/1661 15 Powyżej 500 000 128/1720 7 137/1661 8 Poniżej 1000 122/2518 5 62/2130 3 1001 5000 127/2518 5 97/2130 5 5001 10 000 289/2518 11 248/2130 12 Średnie 10 001 50 000 361/2518 14 309/2130 15 50 001 100 000 517/2518 21 425/2130 20 100 001 300 000 536/2518 21 471/2130 22 300 001 500 000 366/2518 15 306/2130 14 Powyżej 500 000 200/2518 8 212/2130 10 Poniżej 1000 33/1275 3 53/1224 4 1001 5000 53/1275 4 71/1224 6 5001 10 000 131/1275 10 155/1224 13 Wyższe 10 001 50 000 167/1275 13 162/1224 13 50 001 100 000 322/1275 25 188/1224 15 100 001 300 000 225/1275 18 261/1224 21 300 001 500 000 192/1275 15 218/1224 18 Powyżej 500 000 152/1275 12 116/1224 9 k liczba badanych z danym wykształceniem n liczba badanych z miast o różnej wielkości 8
b. Wiedza badanych na temat niekorzystnego wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie Celem pracy było przede wszystkim sprawdzenie, jaką wiedzę mają badani na temat działania zanieczyszczonego powietrza na zdrowie. Większość z nich 7003 os. (66,52%) uważała, że wpływa ono niekorzystnie, 2293 (21,78%) ankietowanych podało, że nie ma ono znaczenia. Wiedzy na ten temat brakowało 1232 (11,70%) opiniodawcom. Rozkład procentowy odpowiedzi przedstawiono na rysunku 5. Rysunek 5. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących niekorzystnego wpływu zanieczyszczonego powietrza na zdrowie powiedzi kobiet i mężczyzn na temat niekorzystnego wpływu zanieczyszczonego powietrza różniły się między sobą. Kobiety (3822 os.) oraz mężczyźni (3185 os.) byli przekonani o tym, że zanieczyszczenie powietrza źle wpływa na zdrowie. Trochę więcej mężczyzn podało, że nie ma ono istotnego znaczenia. setek badanych, którzy mają różne zdania na ten temat zilustrowano na rysunku 6. Rysunek 6. setek kobiet i mężczyzn wypowiadających się pozytywnie bądź negatywnie o wpływie zanieczyszczonego powietrza na zdrowie 9
Najczęściej osoby w wieku od 15 26 lat (30,55%) nie strzegały związku między zanieczyszczeniem powietrza, a niekorzystnym wpływem na zdrowie. 74,92% 77,82% respondentów z pozostałych grup wiekowych było odmiennego zdania, co wynika także z rysunku 7. Rysunek 7. setek osób w różnym wieku, wypowiadających się nt. niekorzystnego wpływu zanieczyszczonego powietrza na zdrowie Najwięcej osób z wykształceniem wyższym było zdania, że zanieczyszczenie powietrza niekorzystnie wpływa na zdrowie. Zależności te układały się nastepująco: W(68,46%) vs ŚR(66,98%) vs P(64,45%). W przypadku negowania pierwszej odpowiedzi, wybory przedstawiały się następująco P(22,45%) vs W(21,88%) vs ŚR(21,24%). O braku wiedzy informowano P(13,10%) vs ŚR(11,78%) vs W(9,66%). Rozkład odpowiedzi na poszczególne pytania wizualizuje rysunek 8. Rysunek 8. setek osób z różnym wykształceniem, wypowiadających się nt. niekorzystnego wpływu zanieczyszczonego powietrza na zdrowie 10
Większoć ankietowanych ze wszystkich aglomeracji uważała, że zanieczyszczone powietrze ma zły wpływ na zdrowie. Tak, zaznaczyło 70,34% osób z miast o wielkości 100001 300000, 69,13% z miast 1001 5000, 69,02% z miejsowości 300001 500000, 68,74% z 5001 10000, 65,29% z powyżej 500000, 63,56% z 50001 100000, 61,97% osób z miast mniejszych niż 1000 mieszkańców. Prawie co trzeci badany z miejscowości zamieszkałej przez mniej niż 1000 osób i co czwarty z miasta 10001 50000 (25,40%) oraz 50001 100000 (25,11%) negował tę zależność. Rozkład procentowy odpowiedzi obrazuje rysunek 9. Rysunek 9. setek osób z miejscowości róznej wielkości, wypowiadających się nt. niekorzystnego wpływu zanieczyszczonego powietrza na zdrowie 11
c. Wiedza badanych na temat chorób, które może wywołać zanieczyszczone powietrze lub przyczynić się zaostrzenia ich przebiegu Opiniodawcy wśród chorób, które mogą wywołać zanieczyszczone powietrze najczęściej wymieniali choroby układu oddechowego, czyli astmę (47,06%), przewlekłe zapalenie oskrzeli (42,75%), a także choroby alergiczne (33,85%) i raka płuca (32,21%). Najrzadziej strzegali ten czynnik chorobotwórczy w związku z powstawaniem lub zaostrzeniem przebiegu choroby Parkinsona (10,03%), raka pęcherza (11,20%), udaru mózgu (12,49%), zaburzeń rytmu serca (13,38%) i choroby wieńcowej (13,45%). Rozkład procentowy odpowiedzi na ten temat zawiera rysunek 10. Procenty nie sumują się 100, ponieważ badani mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź Rysunek 10. Rozkład procentowy odpowiedzi na temat chorób wywoływanych zanieczyszczeniem powietrza Częściej kobiety niż mężczyni były przekonane o tym, że zanieczyszczenie powietrza może wywołać lub wzmóc przebieg astmy: K(14,76%) vs M(13,77%), przewlekłe zapalenie płuc: K(8,30%) vs M(7,95%), choroby alergiczne: K(10,52%) vs M(10,00%), zawał serca K(5,41%) vs M(4,43%). wrotnie było w przypadku przewlekłego zapalenia oskrzeli M(13,09%) vs K(12,88%), raka pęcherza M(3,55%) vs K(3,26%) zaburzeń rytmu serca M(4,46%) vs K(3,67%) oraz nadciśnienia tętniczego M(6,18%) vs K(5,64%). nośnie choroby Alzheimera odnotowano K(4,51%) vs M(4,53%), a o braku wiedzy informowano K(2,82%) vs M(3,48%). Zależności uwiczniono na rysunku 11. 12
Rysunek 11. Rozkład procentowy odpowiedzi na temat wybranych chorób wywoływanych zanieczyszczeniem powietrza w podziale na płeć ankietowanych Najczęściej badani powyżej 65 lat (15,1%) uważali, że zanieczyszczenie powietrza może wywołać lub wzmóc przebieg astmy, a najrzadziej w wieku od 26 35 lat (12,4%). W przypadku POChP, najwięcej w przedziale 56 65 (9,8%), a najmniej w grupie 16 25 (7,3%). Przewlekłe zapalenia oskrzeli wymieniały najczęściej osoby między 26 a 35 r.ż. (14,3%), najrzadziej powyżej 65 lat (12,3%). W przypadku porównań grup wiekowych nie strzeżono konkretnych różnic i trendów. Wyniki obrazuje rysunek 12. 13
Rysunek 12. Rozkład procentowy odpowiedzi na temat wybranych chorób wywoływanych zanieczyszczeniem powietrza, w podziale na wiek ankietowanych 14
Wykształcenie nie wpływało znacząco na różnice odpowiedzi tyczących wpływu zanieczyszczonego powietrza na powstanie wybranych chorób lub zaostrzenie ich przebiegu. Niewielkie różnice zaobserwowano w przypadku POChP wykształcenie podstawowe (6,61%) vs średnie (8,28%) vs wyższe (9,87%) i odpowiednio zawału serca podstawowe (3,95%) vs średnie (5,05%) vs wyższe (6,07%). W tych dwóch przypadkach najniższy odsetek występował u badanych z wykształceniem podstawowym, a najwyższy z wykształceniem wyższym. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących poszczególnych chorób znajduje się w tabeli 4. Tabela 4. Rozkład procentowy odpowiedzi na temat wybranych chorób wywoływanych zanieczyszczeniem powietrza, w podziale na wykształcenie ankietowanych Choroba Wykształcenie Podstawowe Średnie Wyższe Astma 14,37% 14,21% 14,29% Przewlekła obturacyjna choroba płuc 6,61% 8,28% 9,87% Przewlekłe zapalenie oskrzeli 13,50% 12,81% 12,61% Choroby alergiczne 10,82% 10,80% 8,54% Rak płuca 10,33% 10,13% 8,29% Rak pęcherza 3,46% 3,57% 2,99% Inne nowotwory 4,71% 4,87% 6,52% Zaburzenia rytmu serca 3,62% 4,50% 3,85% Choroba wieńcowa 4,15% 4,03% 4,07% Zawał serca 3,95% 5,05% 6,07% Nadciśnienie tętnicze 5,70% 5,81% 6,29% Udar mózgu 3,53% 3,93% 3,94% Alzheimera 5,65% 4,12% 3,74% Parkinsona 3,17% 3,02% 2,96% Żadna z wymienionych 2,82% 2,04% 2,89% Nie wiem 3,62% 2,82% 3,08% 15
d. Stanowisko badanych na temat źródeł największych zanieczyszczeń powietrza w Polsce 2018 roku obserwuje się poprawę wiedzy Polaków na temat źródeł zanieczyszczeń powietrza w kraju. Z badania przeprowadzonego przez firmę Kantar Public w październiku 2017 wynika, że 54% zanieczyszczeń powietrza pochodziły ze spalin samochowych, 38% tworzyły zakłady przemysłowe, a inne źródła stanowiły 8%. Po pół roku parametry te zmieniły się diametralnie, co wykazało badanie CBOS 56% uważało, że podstawowym źródłem były spaliny pochodzące z pieców i kotłów w gospodarstwach mowych. Również osoby wypełniające ankietę opracowaną w ramach projektu Czas na Czyste Powietrze twierdziły, że zanieczyszczenia powietrza pochodzą przede wszystkim ze starych pieców i gospodarstw mowych (49,24%). Respondenci podawali ponadto, że z zakładów przemysłowych i energetycznych (46,12%), transportu drogowego (44,70%) i rolnictwa (38,35%). Niepokojącym jest jednak fakt, iż 16,26% ankietowanych nie miało wiedzy na ten temat. Rozkład odpowiedzi wizualizuje rysunek 13. Procenty nie sumują się 100, ponieważ badani mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź Rysunek 13. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących największych źródeł zanieczyszczeń powietrza w Polsce W przypadku podziału na płeć, wśród źródeł zanieczyszczeń powietrza najczęściej wymieniano stare kotły i piece K(25,05%) vs M(25,53%). Rozkład wyborów przedstawiał się nastepująco, w przypadku zakładów przemysłowych i energetycznych K(23,39%) vs M(24,07%) oraz transportu drogowego K(23,89%) vs M(21,95%), a także rolnictwa K(19,88%) vs M(19,49%). O braku wiedzy na ten temat informowało K(7,79%) vs M(8,95%). Rozkład procentowy odpowiedzi przedstawia rysunek 14. 16
Rysunek 14. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących największych źródeł zanieczyszczenia powietrza w Polsce, w podziale na kobiety i mężczyzn Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących źródeł zanieczyszczeń powietrza w Polsce zebrano w tabeli 5, kierując się podziałem wiekowym badanych. Najmniej osób głosujących na zakłady przemysłowe miało od 26 35 r.ż., rolnictwo od 16 25 r.ż., transport drogowy od 26 35 r.ż. oraz stare kotły i piece z gospodarstw mowych od 16 25 r.ż. O braku wiedzy najczęściej informowali badani od 26 35 r.ż., a najrzadziej od 36 45 r.ż. Szczegółowy rozkład procentowy odpowiedzi przedstawiono w tabeli 5. Tabela 5. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących największych źródeł zanieczyszczenia powietrza w Polsce, w podziale na wiek badanych Wiek badanych Źródła zanieczyszczeń powietrza Zakłady przemysłowe i energetyczne 16-25 r.ż. 26-35 r.ż. 36-45 r.ż. 46-55 r.ż. 56-65 r.ż. powyżej 65 r.ż. 26,60% 20,28% 21,17% 21,67% 21,34% 23,18% Rolnictwo 18,77% 21,59% 23,00% 20,61% 20,58% 18,96% Transport drogowy 23,64% 21,59% 21,92% 22,08% 24,86% 22,10% Stare kotły i piece z gospodarstw mowych 22,59% 25,33% 26,57% 26,60% 25,42% 28,06% Nie wiem 8,40% 11,20% 7,34% 9,04% 7,79% 7,69% r.ż. rok życia Najczęściej zakłady przemysłowe i energetyczne jako największe źródło zanieczyszczeń powietrza w Polsce podawały osoby z wykształceniem podstawowym (24,63%), a najrzadziej z wykształceniem wyższym (20,85%). Rolnictwo wybierane było najczęściej przez ankietowanych z wykształceniem średnim (21,17%), a najrzadziej z wykształceniem wyższym (18,26%). Transport drogowy minował wśród respondentów z wykształceniem wyższym (23,36%), a najrzadziej ze średnim (22,66%). Stare kotły i piece z gospodarstw mowych najczęściej podawali badani z wyższym wykształceniem (28,23%), najrzadziej z podstawowym (23,99%). Nie wiem, zaznaczali odpowiednio ankietowani z wykształceniem podstawowym 9,66%, średnim 6,90% i wyższym 9,30%. Rozkład procentowy odpowiedzi zawiera rysunek 15. 17
Rysunek 15. Rozkład procentowy odpowiedzi w sprawie źródeł zanieczyszczenia powietrza w podziale na wykształcenie badanych Osoby z miejscowości poniżej 1000 mieszkańców jako największe źródło zanieczyszczenia powietrza w Polsce najczęściej wybierały zakłady przemysłowe i energetyczne (28,07%), a najrzadziej rolnictwo (13,81%). Z kolejnych grup najczęściej wybór padał na stare kotły i piece z gospodarstw mowych 1001 5000 (30,28%), 5001 10000 (26,03%), 10001 50000 (24,14%), 50001 100000 (23,97%), 100001 300000 (26,94%), 300001 500000 (24,23%) oraz powyżej 500000 (25,23%). Szczegółowy rozkład odpowiedzi z uwzględnieniem wielkości miast umieszczono w tabeli 6. Tabela 6. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących największych źródeł zanieczyszczenia powietrza w podziale na wielkość miejscowości zamieszkałych przez badanych Wielkość miast Źródła zanieczyszczeń powietrza Zakłady przemysłowe i energetyczne Poniżej 1000 1001 5000 5001 10000 10001 50000 50001 100000 100001 300000 300001 500000 Powyżej 500000 28,07% 23,98% 24,47% 26,31% 23,37% 23,02% 23,22% 19,84% Rolnictwo 13,81% 20,93% 19,77% 21,05% 20,34% 18,01% 19,23% 22,76% Transport drogowy 24,94% 16,77% 18,81% 23,35% 23,17% 24,43% 23,48% 24,61% Stare kotły i piece z gospodarstw mowych 23,20% 30,28% 26,03% 24,14% 23,97% 26,94% 24,23% 25,23% Nie wiem 9,98% 8,03% 10,91% 5,16% 9,15% 7,60% 9,84% 7,55% 18
e. Wiedza badanych na temat prawidłowych zachowań podczas alertów smogowych Bardzo istotną sprawą dla zdrowia człowieka jest umiejętność zachowania się podczas alertów smogowych. Badani najczęściej wskazywali konieczność ograniczania wychodzenia na dwór minimum (44,47%), na drugim miejscu znalazły się odpowiedzi tyczące potrzeby kontaktowania się z lekarzem w razie zaostrzenia chorób układu krążenia lub oddechowego (37,52%), kolejne wskazanie tyczyło szczególnego chronienia dzieci i osób starszych (31,82%). Ponad 16% respondentów przestrzegało przed wietrzeniem mieszkań, 8,21% uważało, że nie należy się przejmować, a 7,75% nie miało na ten temat wiedzy. Szczegółowy rozkład odpowiedzi przedstawiono na rysunku 16. Procenty nie sumują się 100, ponieważ badani mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź Rysunek 16. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących prawidłowego zachowania się w czasie alertów smogowych Wśród prawidłowych zachowań podczas alertów smogowych, kobiety i mężczyźni wymieniali w kolejności: ograniczanie wychodzenia na dwór minimum K (23,11%) vs M 21,36% oraz konieczność skontaktowania się z lekarzem w razie zaostrzenia chorób układu krążenia lub oddechowego K (19,76%) vs M (17,71%). Tylko 7,61% kobiet i 8,69% mężczyzn wybrało rezygnację z wietrzenia mieszkania. Szczegółowy rozkład odpowiedzi znajduje się w tabeli 7. 19
Płeć Tabela 7. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących prawidłowego zachowania się w czasie alertów smogowych, w podziale na płeć Ograniczać wychodzenie na dwór minimum Nie uprawiać sportów na powietrzu Nie wietrzyć mieszkania W razie zaostrzenia choroby układu krążenia lub oddechowego skontaktować się z lekarzem Po przyjściu mu wziąć kąpiel Szczególnie chronić dzieci i osoby starsze Nie przejmować się Kobieta 23,11% 12,32% 7,61% 19,76% 14,20% 16,14% 3,78% 3,09% Mężczyzna 21,36% 13,39% 8,69% 17,71% 13,78% 15,74% 4,51% 4,82% Nie wiem Wiek W czasie alertów smogowych najczęściej osoby w wieku 26 35 r.ż (25,31%) i od 56 65 r.ż (24,97%) preferowały ograniczać minimum wychodzenie na dwór. O konieczności kontaktu z lekarzem najczęściej pamiętali badani w wieku od 36 45 lat (20,87%). Na potrzebę chronienia szczególnie dzieci i seniorów wskazywały najliczniej osoby mające od 46 55 lat (17,89%). Szczegółowy rozkład odpowiedzi z uwzględnieniem wieku badanych przedstawia tabela 8. Tabela 8. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących prawidłowego zachowania się w czasie alertów smogowych, z uwzględnieniem wieku badanych Ograniczać wychodzenie na dwór minimum Nie uprawiać sportów na powietrzu Nie wietrzyć mieszkania W razie zaostrzenia choroby układu krążenia lub oddechowego skontaktować się z lekarzem Po przyjściu mu wziąć kąpiel Szczególnie chronić dzieci i osoby starsze Nie przejmować się 16-25 lat 20,69% 10,60% 12,80% 19,17% 9,61% 14,71% 6,98% 5,44% 26-35 r.ż. 25,31% 11,36% 4,09% 19,05% 15,12% 15,37% 4,68% 5,01% 36-45 r.ż. 21,75% 15,13% 6,41% 20,87% 14,92% 15,22% 3,37% 2,32% 46-55 r.ż 21,00% 14,23% 6,50% 16,33% 16,97% 17,89% 3,76% 3,32% 56-65 r.ż. 24,97% 11,47% 8,61% 18,10% 15,72% 15,92% 2,38% 2,83% pow. 65 r.ż. 22,19% 14,20% 6,39% 19,01% 15,40% 16,59% 2,65% 3,57% r.ż. rok życia Rozkład odpowiedzi tyczących prawidłowego zachowania w czasie alertów smogowych w zależności od wykształcenia przedstawiono w tabeli 9. Zauważono, że najczęściej osoby zarówno z wykształceniem podstawowym (22,37%), średnim (23,50%) i wyższym (20,13%) preferowały ograniczenie wychodzenia na dwór minimum oraz w razie zaostrzenia choroby układu krążenia lub oddechowego skontaktowanie się z lekarzem W(19,57%) vs ŚR(19,25%) vs P(17,49%). Nie wiem 20
Wykształcenie Tabela 9. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących prawidłowego zachowania się w czasie alertów smogowych, z uwzględnieniem wykształcenia badanych Ograniczać wychodzenie na dwór minimum Nie uprawiać sportów na powietrzu Nie wietrzyć mieszkania W razie zaostrzenia choroby układu krążenia lub oddechowego skontaktować się z lekarzem Po przyjściu mu wziąć kąpiel Szczególnie chronić dzieci i osoby starsze Nie przejmować się Podstaw. 22,37% 10,82% 9,31% 17,49% 13,09% 16,89% 5,42% 4,62% Średnie 23,50% 12,90% 7,57% 19,25% 14,53% 15,55% 3,86% 2,84% Wyższe 20,13% 14,95% 7,70% 19,57% 14,14% 15,65% 3,03% 4,83% Wiek Podstaw. podstawowe Najczęściej osoby z najmniejszych miejscowości uważały, że w czasie alertów smogowych należy ograniczać wychodzenie na dwór minimum (26,98%), W razie zaostrzenia choroby układów krążenia lub oddechowego kontakt z lekarzem najczęściej zalecały osoby z miast od 50001 100000, o potrzebie chronienia dzieci pisały najczęściej osoby z miejscowości poniżej 1000 osób, najwięcej badanych z miast większych niż 500 000 mieszkańców podkreślało o konieczności wzięcia kąpieli po przyjściu mu. Rozkład procentowy odpowiedzi zebrano w tabeli 10. Tabela 10. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących prawidłowego zachowania się w czasie alertów smogowych, z uwzględnieniem wielkości miast, w których mieszkali ankietowani Ograniczać wychodzenie na dwór minimum Nie uprawiać sportów na powietrzu Nie wietrzyć mieszkania W razie zaostrzenia choroby układu krążenia lub oddechowego skontaktować się z lekarzem Po przyjściu mu wziąć kąpiel Szczególnie chronić dzieci i osoby starsze Nie przejmować się Poniżej 1000 26,98% 13,02% 8,49% 15,93% 6,86% 19,30% 6,40% 3,02% 1001 5000 22,86% 13,93% 8,01% 18,76% 13,21% 16,03% 3,46% 3,73% 5001 10 000 22,3% 13,31% 7,71% 17,51% 14,94% 13,78% 4,67% 5,74% 10 001 50 000 23,0% 12,66% 10,27% 19,13% 13,00% 16,36% 2,36% 3,22% 50 001 100 000 21,6% 12,79% 8,18% 20,26% 14,05% 13,91% 5,33% 3,89% 100 001 300 000 22,1% 12,92% 6,51% 19,78% 14,32% 17,36% 4,28% 2,75% 300 001 500 000 22,7% 11,86% 8,95% 17,09% 13,81% 16,76% 4,02% 4,83% Powyżej 500 000 20,1% 12,97% 7,59% 19,08% 17,45% 15,60% 2,83% 4,32% Nie wiem Nie wiem 21
f. Zachowanie wpływające na poprawę jakości powietrza zdaniem badanych Znajomość prawidłowych zachowań w znacznym stopniu przyczynić się może poprawy jakości powietrza. Co drugi ankietowany uważał, że należy zrezygnować z palenia śmieci. O modernizacji i systematycznym czyszczeniu urządzeń grzewczych wiedziało 47,06%, rezygnację: zastawiania grzejników meblami oraz z jazdy samochodem na rzecz poruszania się transportem publicznym, rowerem, metrem, tramwajem preferowało ponad 44%, natomiast zastępowanie starych kotłów i pieców urządzeniami wyższej klasy proponowało 42,52%. Zarówno edukacja nt. poprawy jakości powietrza, ocieplanie budynków jak i zastępowanie starego sprzętu gospodarstwa mowego o dużym zużyciu energii (np. lodówka, bojler ciepłej wody, piekarnik itp.) sprzętem nowej generacji, oszczędzającym prąd (np.. Z oznaczeniem A+++) były ważne dla ponad 40 % respondentów. O możliwości poprawy jakości powietrza za sprawą: - montowania termostatów na grzejnikach, - rezygnacji z palenia w starych piecach opałem złej jakości, np. mułem, flotem, węglem brunatnym, - podłączania indywidualnego systemu ogrzewania sieci grzewczych, - zakręcanie kaloryferów (zaworów) podczas wietrzenia pomieszczeń, wiedziało odpowiednio 35,65%, 35,06%, 31,88% i 23,19%. Z kolei 11,98% badanych była zdania, że nie miało znaczenia w tej sprawie żadne z wymienionych w pytaniu działań, a 9,02% brakowało wiedzy na ten temat. Rozkład procentowy odpowiedzi wizualizuje rysunek 17. Procenty nie sumują się 100, ponieważ badani mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź Rysunek 17. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących zachowań wpływających na poprawę jakości powietrza zdaniem badanych 22
Zarówno kobiety jak i mężczyźni w sprawie odpowiedzi tyczącej zachowań wpływających na poprawę jakości powietrza najczęściej wskazywali Rezygnację z palenia śmieci K(9,98%) vs M(10,16%), a najrzadziej, poza pytaniami Żadne z wymienionych i Nie wiem, wybierali opcję Zakręcanie kaloryferów (zaworów) podczas wietrzenia pomieszczeń K(4,25%) vs M(5,10%). Rozkład procentowy odpowiedzi respondentów różnych płci, tyczący zachowań wpływających na poprawę jakości powietrza zebrano w tabeli 11. Tabela 11. Rozkład procentowy odpowiedzi kobiet i mężczyzn, tyczących zachowań wpływających na poprawę jakości powietrza Treść pytania Płeć ankietowanych Zastępowanie starych kotłów i pieców urządzeniami wyższej klasy Rezygnacja z palenia w starych piecach opałem złej jakości, np. mułem, flotem, węglem brunatnym Zastępowanie starego sprzętu gospodarstwa mowego o dużym zużyciu energii (np. Lodówka, bojler ciepłej wody, piekarnik itp.) sprzętem nowej generacji, oszczędzającym prąd (np. Z oznaczeniem A+++) Podłączanie indywidualnego systemu ogrzewania sieci grzewczych Kobiety Mężczyźni 8,30% 8,87% 7,15% 6,92% 8,31% 7,91% 6,25% 6,57% Ocieplanie budynków mieszkalnych 8,45% 7,93% Rezygnacja z palenia śmieci 9,98% 10,16% Modernizacja i systematyczne czyszczenie urządzeń grzewczych Montowanie termostatów na kaloryferach 9,31% 9,61% 7,93% 6,31% Rezygnacja z zastawiania grzejników meblami 8,69% 9,11% Zakręcanie kaloryferów (zaworów) podczas wietrzenia pomieszczeń 4,25% 5,10% Rezygnacja z jazdy samochodem na rzecz poruszania się transportem publicznym, rowerem, 8,98% 8,80% metrem, tramwajem Edukacja nt. poprawy jakości powietrza 8,41% 8,24% Żadne z wymienionych 2,26% 2,53% Nie wiem 1,72% 1,93% W przypadku rozkładu procentowego odpowiedzi, świadczących o wiedzy badanych na temat zachowań wpływających na poprawę jakości powietrza, osoby w wieku 16 25 r.ż. najczęściej podawały Rezygnację z palenia śmieci (11,89%) oraz Modernizację i systematyczne czyszczenie urządzeń grzewczych (10,31%), a także Zastępowanie starych kotłów i pieców urządzeniami wyższej klasy (10,18%), natomiast najrzadziej Zakręcanie kaloryferów (zaworów) podczas wietrzenia pomieszczeń (3,86%), a także Podłączanie indywidualnego systemu ogrzewania sieci grzewczych (5,47%). 23
Osoby od 26 35 r.ż. wybierały najczęściej Modernizację i systematyczne czyszczenie urządzeń grzewczych (9,41%) jak i po 9,08% badanych Ocieplanie budynków mieszkalnych a także Rezygnację z palenia śmieci. Badani w wieku 36 45 podawali najczęściej Modernizację i systematyczne czyszczenie urządzeń grzewczych (10,66%) oraz Rezygnacja z jazdy samochodem na rzecz poruszania się transportem publicznym, rowerem, metrem, tramwajem (10,42%), a najrzadziej Zakręcanie kaloryferów (zaworów) podczas wietrzenia pomieszczeń (4,38%). Respondenci 46 55 lat najczęściej zaznaczali pytanie Rezygnacja z jazdy samochodem na rzecz poruszania się transportem publicznym, rowerem, metrem, tramwajem (10,83%) oraz Rezygnację z palenia śmieci (9,37%) i Ocieplanie budynków mieszkalnych (8,87%), z kolei najrzadziej Zakręcanie kaloryferów (zaworów) podczas wietrzenia pomieszczeń (4,83%) i Montowanie termostatów na kaloryferach (6,45%). Ankietowani w wieku 56 65 najczęściej wybierali Rezygnację z palenia śmieci (9,67%) tak jak w wieku powyżej 65 lat (9,69%), a najrzadziej Zakręcanie kaloryferów (zaworów) podczas wietrzenia pomieszczeń (56 65 4,67%), a powyżej 65 lat (4,96%). Szczegółowy rozkład procentowy odpowiedzi umieszczono w tabeli 12. Tabela 12. Rozkład procentowy odpowiedzi ankietowanych w różnym wieku, tyczących zachowań wpływających na poprawę jakości powietrza Treść pytania Wiek badanych Zastępowanie starych kotłów i pieców urządzeniami wyższej klasy Rezygnacja z palenia w starych piecach opałem złej jakości, np. mułem, flotem, węglem brunatnym 16-25 r.ż 26-35 r.ż. 36-45 r.ż. 46-55 r.ż. 56-65 r.ż. Pow. 65 r.ż. 10,18% 7,67% 8,36% 7,58% 8,64% 7,58% 7,21% 6,80% 7,43% 6,48% 7,59% 6,60% Zastępowanie starego sprzętu gospodarstwa mowego o dużym zużyciu energii (np. Lodówka, bojler ciepłej wody, piekarnik itp.) sprzętem nowej generacji, oszczędzającym prąd (np. Z oznaczeniem A+++) Podłączanie indywidualnego systemu ogrzewania sieci grzewczych 7,87% 7,24% 8,10% 8,73% 8,35% 8,45% 5,47% 6,04% 6,26% 7,71% 6,80% 6,76% Ocieplanie budynków mieszkalnych 6,80% 9,08% 9,32% 8,87% 8,11% 8,68% Rezygnacja z palenia śmieci 11,89% 9,08% 8,06% 9,37% 9,67% 9,69% Modernizacja i systematyczne czyszczenie urządzeń grzewczych 10,31% 9,41% 10,66% 8,67% 9,47% 8,44% Montowanie termostatów na kaloryferach 7,28% 7,74% 7,43% 6,45% 6,91% 7,28% Rezygnacja z zastawiania grzejników meblami 9,40% 8,21% 8,23% 8,15% 9,14% 9,38% Zakręcanie kaloryferów (zaworów) podczas wietrzenia pomieszczeń Rezygnacja z jazdy samochodem na rzecz poruszania się transportem publicznym, rowerem, metrem, tramwajem 3,86% 6,19% 4,38% 4,83% 4,67% 4,96% 6,08% 9,01% 10,42% 10,83% 9,19% 10,30% Edukacja nt. poprawy jakości powietrza 8,04% 7,92% 7,91% 8,68% 8,73% 8,74% Żadne z wymienionych 3,12% 3,00% 1,62% 2,34% 1,92% 1,64% Nie wiem 2,49% 2,60% 1,82% 1,32% 0,79% 1,49% 24
Osoby z różnym wykształceniem najczęściej wybierały odpowiedź Rezygnacja z palenia śmieci, w tym z wykształceniem podstawowym 10,34%, średnim 10,24% wyższym 9,46%. Wśród najniżej wykształconych, wysoką pozycję zajmowały odpowiedzi w przypadku pytań Modernizacja i systematyczne czyszczenie urządzeń grzewczych 9,06% oraz Rezygnacja z jazdy samochodem na rzecz poruszania się transportem publicznym, rowerem, metrem, tramwajem 8,71%. Badani z wykształceniem średnim vs z wyższym podawali Rezygnację z jazdy samochodem na rzecz poruszania się transportem publicznym, rowerem, metrem, tramwajem 8,75% vs 9,36% jak i Zastępowanie starych kotłów i pieców urządzeniami wyższej klasy 8,62% vs 8,46%. Najrzadziej w tym przypadku osoby z wykształceniem średnim vs z wykształceniem wyższym 4,92% vs 4,23% wskazywały pytanie Zakręcanie kaloryferów (zaworów) podczas wietrzenia pomieszczeń. W analizie tej nie brano pod uwagę rozkładu odpowiedzi na pytania Żadne z wymienionych i Nie wiem, których odsetek wskazań kształtował się w grupach z różnym wykształcenie od 1,64% 2,75%. Rozkład procentowy badanych z różnym wykształceniem przedstawia tabela 13. Tabela 13. Rozkład procentowy odpowiedzi ankietowanych z różnym wykształceniem, tyczących zachowań wpływających na poprawę jakości powietrza Treść pytań Wykształcenie Zastępowanie starych kotłów i pieców urządzeniami wyższej klasy Rezygnacja z palenia w starych piecach opałem złej jakości, np. mułem, flotem, węglem brunatnym Zastępowanie starego sprzętu gospodarstwa mowego o dużym zużyciu energii (np. Lodówka, bojler ciepłej wody, piekarnik itp.) sprzętem nowej generacji, oszczędzającym prąd (np. Z oznaczeniem A+++) Podłączanie indywidualnego systemu ogrzewania sieci grzewczych Podstawowe Średnie Wyższe 8,61% 8,62% 8,46% 7,26% 6,69% 7,38% 7,97% 8,49% 7,72% 6,16% 6,16% 7,09% Ocieplanie budynków mieszkalnych 7,95% 8,33% 8,29% Rezygnacja z palenia śmieci 10,34% 10,24% 9,46% Modernizacja i systematyczne czyszczenie urządzeń grzewczych 9,06% 9,70% 9,47% Montowanie termostatów na kaloryferach 7,80% 6,75% 7,12% Rezygnacja z zastawiania grzejników meblami 8,42% 9,32% 8,74% Zakręcanie kaloryferów (zaworów) podczas wietrzenia pomieszczeń 4,60% 4,92% 4,23% Rezygnacja z jazdy samochodem na rzecz poruszania się transportem publicznym, rowerem, 8,71% 8,75% 9,36% metrem, tramwajem Edukacja nt. poprawy jakości powietrza 8,28% 8,39% 8,28% Żadne z wymienionych 2,64% 2,02% 2,75% Nie wiem 2,19% 1,64% 1,67% 25
Różnice między odpowiedziami na pytania przekazywane przez osoby mieszkające w miastach o różnej wielkości niewiele różniły się między sobą. Osoby z miejscowości poniżej 1000 osób najczęściej wybierały odpowiedź Rezygnacja z palenia śmieci (9,68%), a najrzadziej Zakręcanie kaloryferów (zaworów) podczas wietrzenia pomieszczeń (5,08%). Osoby z miast od 1001 5000 najczęściej zaznaczały odpowiedź przy pytaniu Rezygnacja z palenia śmieci (10,50 %), najrzadziej Zakręcanie kaloryferów (zaworów) podczas wietrzenia pomieszczeń (4,56%). Ankietowani z aglomeracji od 5001 10000 najczęściej wybierali pytanie Rezygnacja z jazdy samochodem na rzecz poruszania się transportem publicznym, rowerem, metrem, tramwajem (9,52%), a najrzadziej Zakręcanie kaloryferów (zaworów) podczas wietrzenia pomieszczeń (3,94%). Respondenci z miast 10001 50000 najczęściej podawali odpowiedź Rezygnacja z palenia śmieci (10,86%), a najrzadziej Zakręcanie kaloryferów (zaworów) podczas wietrzenia pomieszczeń (5,06%). Wśród mieszkańców miast od 50001 100000 najczęściej padała odpowiedź Rezygnacja z palenia śmieci (9,70%), a najrzadziej Zakręcanie kaloryferów (zaworów) podczas wietrzenia pomieszczeń (4,83%). Badani z miast od 100001 300000 mieszkańców najliczniej podawali Rezygnację z palenia śmieci (9,61%), a najmniej licznie Zakręcanie kaloryferów (zaworów) podczas wietrzenia pomieszczeń (4,71%). Osoby z miast 300001 500000 najczęściej uważały, że trzeba zrezygnować z palenia śmieci (10,17%), a najrzadziej, iż należy zakręcać kaloryfery przy wietrzeniu pomieszczeń (4,66%). Mieszkańcy miast większych niż 500000 najliczniej podawały Rezygnacja z palenia śmieci, (12,02%), a najmniej licznie Zakręcanie kaloryferów (zaworów) podczas wietrzenia pomieszczeń (4,19%). W analizie nie brano pod uwagę odpowiedzi na pytania Żadne z wymienionych oraz Nie wiem, na które odpowiadało od 0,95% 3,27% osób pochodzących z miejscowości o zróżnicowanej wielkości. Rozkład procentowy odpowiedzi na poszczególne pytania przedstawia tabela 14. 26
Tabela 14. Rozkład procentowy odpowiedzi ankietowanych zamieszkałych w miejscowościach o różnej wielkości, tyczący zachowań wpływających na poprawę jakości powietrza Wielkość miejscowości Treść pytań Zastępowanie starych kotłów i pieców urządzeniami wyższej klasy Rezygnacja z palenia w starych piecach opałem złej jakości, np. mułem, flotem, węglem brunatnym Zastępowanie starego sprzętu gospodarstwa mowego o dużym zużyciu energii (np. Lodówka, bojler ciepłej wody, piekarnik itp.) sprzętem nowej generacji, oszczędzającym prąd (np. Z oznaczeniem A+++) Podłączanie indywidualnego systemu ogrzewania sieci grzewczych Poniżej 1000 1001 5000 5001 10 000 10 001 50 000 50 001 100 000 100 001 300 000 300 001 500 000 Powyżej 500 000 8,00% 9,90% 9,23% 7,31% 9,32% 8,45% 8,49% 8,32% 7,56% 7,72% 6,63% 6,61% 6,44% 7,20% 7,38% 7,92% 6,81% 6,25% 8,57% 9,39% 8,21% 8,21% 8,32% 6,35% 6,32% 7,61% 7,25% 6,15% 5,63% 6,49% 6,30% 6,65% Ocieplanie budynków mieszkalnych 7,56% 7,91% 7,66% 9,22% 8,88% 8,27% 7,91% 6,42% Rezygnacja z palenia śmieci 9,68% 10,50 9,02% 10,86 9,70% 9,61% 10,17 12,02% % % % Modernizacja i systematyczne czyszczenie 9,10% 8,17% 9,42% 9,40% 9,33% 9,31% 9,64% urządzeń grzewczych 10,89% Montowanie termostatów na kaloryferach 9,06% 7,34% 5,82% 7,41% 7,26% 7,44% 7,09% 6,51% Rezygnacja z zastawiania grzejników meblami 8,48% 9,64% 9,30% 8,22% 9,09% 8,70% 9,42% 8,46% Zakręcanie kaloryferów (zaworów) podczas wietrzenia pomieszczeń Rezygnacja z jazdy samochodem na rzecz poruszania się transportem publicznym, rowerem, metrem, tramwajem 5,08% 4,56% 3,94% 5,06% 4,83% 4,71% 4,66% 4,19% 9,28% 8,66% 9,52% 8,74% 8,97% 9,21% 8,44% 8,06% Edukacja nt. poprawy jakości powietrza 8,71% 7,53% 9,02% 8,25% 7,90% 8,55% 7,86% 9,05% Żadne z wymienionych 2,65% 2,52% 2,36% 2,42% 2,20% 2,07% 2,49% 3,27% Nie wiem 1,72% 1,69% 2,27% 0,95% 2,25% 1,79% 1,85% 1,88% 27
g. Źródła informacji na temat zanieczyszczenia powietrza Do ogółu ankietowanych cierały wiamości na temat zanieczyszczenia powietrza z różnych źródeł. Najczęściej respondenci deklarowali, że pochodziły one z następujących mediów: telewizja 48,45%, radio 39,03%, prasa 34,69%, internet 33,78%. Wysokie pozycje zajęli też nauczyciel 32,98% oraz rodzina 31,54%. Wiedzę czerpano ponadto od znajomych (21,77%), lekarza (20,01%) i ze spotów informacyjnych (19,99%). Następnie wymieniano materiały edukacyjne (17,08%), pielęgniarkę (15,75%), farmaceutę (13,29%) i film (9,41%). Spośród respondentów co piąta osoba nie zdawała sobie sprawy, skąd cierają niej dane na ten temat. Rozkład procentowy odpowiedzi zawiera rysunek 18. Procenty nie sumują się 100, ponieważ badani mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź Rysunek 18. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących źródeł informacji, z których cierały wiamości na temat zanieczyszczenia powietrza Kobiety, jako źródło z którego najczęściej cierały informacje na temat zanieczyszczenia powietrza podawały telewizję (13,56%), następnie wybierały radio (11,23%), prasę (10,02%), internet (9,52%), nauczyciela (9,24%), rodzinę (8,73%), natomiast najrzadziej wskazywały film (2,86%), farmaceutę (3,53%) i pielęgniarkę (4,22%). Z kolei mężczyźni najczęściej wymieniali telewizję (13,53%), radio (10,59%), internet (9,39%), nauczyciela (9,37%), prasę (9,35%) i rodzinę (8,96%). Najrzadziej podawali natomiast film (2,37%), farmaceutę (3,94%), pielęgniarkę (4,64%), a także materiały edukacyjne (ulotki, plakaty) 4,90%. Rozkład odpowiedzi, z podziałem na kobiety i mężczyzn przedstawiono w tabeli 15. 28
Tabela 15. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących źródeł informacji, z których cierały wiamości na temat zanieczyszczenia powietrza, z podziałem na kobiety i mężczyzn Płeć Kobieta Mężczyzna Źródło informacji Lekarz 5,75% 5,43% Pielęgniarka 4,22% 4,64% Farmaceuta 3,53% 3,94% Nauczyciel 9,24% 9,37% Rodzina 8,73% 8,96% Znajomi 5,82% 6,40% Prasa 10,02% 9,35% Radio 11,23% 10,59% Telewizja 13,56% 13,53% Internet 9,52% 9,39% Materiały edukacyjne (ulotki, plakaty) 4,70% 4,90% Film 2,86% 2,37% Spoty informacyjne 5,95% 5,22% Nie wiem 4,88% 5,92% Respondenci w wieku 16 25 lat jako źródło, z którego najczęściej cierały informacje na temat zanieczyszczenia powietrza podawali telewizję (13,60%), następnie radio (11,66%), prasę (11,57%), nauczyciela (9,58%), internet (9,21%), rodzinę (8,70%), natomiast najrzadziej film (1,78%). Badani od 26 35 r.ż. najczęściej wymieniali telewizję (14,58%), prasę (11,06%), radio (10,78%),nauczyciela (9,76%), internet (8,56%) i rodzinę (8,51%). Najrzadziej podawali film (3,33%), materiały edukacyjne (3,84%), farmaceutę (3,89%) i pielęgniarkę (4,49%). Uczestnicy badania w wieku 36 45 r.ż. najczęściej wskazywali na telewizję (12,19%), internet (11,34%), radio (10,01%), nauczyciela (9,14%), rodzinę (8,58%) i prasę (7,71%). Najmniejszą popularnością cieszył się film (2,74%) i farmaceuta (2,82%). Ankietowani 46 55 r.ż. najczęściej zbywali informacje z telewizji (12,70%), od nauczyciela (10,62%), z radia (10,33%), internetu (9,99%) i prasy (9,05%). Najrzadziej z filmu (3,06%) i od farmaceuty (4,17%). Opiniodawcy 56 65 r.ż. czerpali wiamości najczęściej z telewizji (11,97%), radia (10,26%), od nauczyciela (9,94%) z internetu (9,74%) i z prasy (8,86%). Najrzadziej z filmu (3,45%) i od farmaceuty (3,55%). Najstarsi respondenci, w wieku powyżej 65 roku życia korzystali z wiamości telewizyjnych (14,76%), radiowych (11,08%), przekazywanych przez nauczyciela (10,45%), z prasowych (8,56%) oraz internetowych (8,37%). Najrzadziej z filmowych oraz od farmaceuty. powiedź Nie wiem najwięcej wybierało 8,96% badanych w wieku 16-25 lat oraz 5,00% od 26 35 r.ż. Rozkład odpowiedzi na ten temat, z podziałem na wiek badanych przedstawiono w tabeli 16. 29
Tabela 16. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących źródeł informacji, z których cierały wiamości na temat zanieczyszczenia powietrza, z podziałem na wykształcenie ankietowanych Wiek 16-25 26-35 36-45 46-55 56-65 powyżej Źródło informacji r.ż. r.ż. r.ż. r.ż. r.ż. 65 r.ż. Lekarz 4,69% 4,16% 6,58% 5,34% 6,07% 6,96% Pielęgniarka 3,14% 4,49% 5,04% 6,29% 5,19% 4,27% Farmaceuta 3,80% 3,89% 2,82% 4,17% 3,55% 3,82% Nauczyciel 9,58% 9,76% 9,14% 10,62% 9,94% 8,04% Rodzina 8,70% 8,51% 8,58% 8,28% 7,17% 10,45% Znajomi 4,49% 4,91% 7,12% 6,01% 8,18% 7,12% Prasa 11,57% 11,06% 7,71% 9,05% 8,86% 8,56% Radio 11,66% 10,78% 10,01% 10,33% 10,26% 11,08% Telewizja 13,60% 14,58% 12,19% 12,70% 11,97% 14,76% Internet 9,21% 8,56% 11,34% 9,99% 9,74% 8,37% Materiały edukacyjne (ulotki, plakaty) 3,39% 3,84% 6,66% 5,80% 5,65% 4,90% Film 1,78% 3,33% 2,74% 3,06% 3,45% 2,62% Spoty informacyjne 5,43% 7,13% 6,48% 3,88% 6,07% 5,44% Nie wiem 8,96% 5,00% 3,59% 4,48% 3,89% 3,60% Ankietowani z różnym wykształceniem deklarowali, iż informacje nt. zanieczyszczenia powietrza cierały najczęściej: z telewizji W(14,19%) vs P(13,90%) vs ŚR(13,02%), z radia ŚR(11,07%) vs W(10,95%) vs P(10,73%), z internetu ŚR(10,00%) vs P(9,91%) vs W(7,93%) z prasy W(9,87%) vs Ś(9,69%) vs P(9,57%). Najrzadziej korzystano z wiamości filmowych W(2,55%) vs ŚR(2,61%) vs P(2,75%). Szczegółowy rozkład odpowiedzi zawarto w tabeli 17. Tabela 17. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących źródeł informacji, z których cierały wiamości na temat zanieczyszczenia powietrza, z podziałem na wykształcenie ankietowanych Wykształcenie Źródło informacji Podstawowe Średnie Wyższe Lekarz 5,38% 5,41% 6,16% Pielęgniarka 4,13% 4,50% 4,61% Farmaceuta 3,89% 4,09% 2,87% Nauczyciel 9,52% 9,48% 8,73% Rodzina 8,45% 8,93% 9,06% Znajomi 5,55% 5,86% 7,15% Prasa 9,57% 9,69% 9,87% Radio 10,73% 11,07% 10,95% Telewizja 13,90% 13,02% 14,19% Internet 9,91% 10,00% 7,93% Materiały edukacyjne (ulotki, plakaty) 3,85% 5,01% 5,48% Film 2,75% 2,61% 2,55% Spoty informacyjne 5,79% 5,52% 5,48% Nie wiem 6,57% 4,79% 4,97% 30
Do mieszkańców z miast poniżej 1000 osób informacje o zanieczyszczeniu powietrza najczęściej cierały z telewizji (12,75%), radia (11,53%), prasy (11,10%), internetu (10,82%), nauczyciela (7,31%) i znajomych (7,02%), a najrzadziej od farmaceuty (2,29%). Badani z miast 1001 5000 osób najczęściej sięgali po informacje z telewizji (14,66%), radia (12,32%), prasy (10,46%), internetu (9,86%), od znajomych (7,25%), rodziny (6,70%),z materiałów edukacyjnych (6,54%), a najrzadziej od farmaceuty (2,62%) i z filmu (2,67%). Ankietowani z aglomeracji 5001 10000 najczęściej pobierali wiamości z telewizji (14,78%), od rodziny (11,18%), z internetu (10,36%), radia (8,49%), prasy (8,26%), a najrzadziej z filmu (3,15%), od pielęgniarki (3,48%) oraz farmaceuty (3,91%). Opiniodawcy z miast od 10001 50000 o zanieczyszczeniu powietrza najczęściej wiadywali się z telewizji (13,92%), radia (12,49%), prasy (10,99%), od rodziny (10,27%) z internetu (9,23%), a najrzadziej z filmu (2,24%). Biorący udział w badaniu, z miast 50001 100000, podawali że najczęściej poszerzają wiedzę o zanieczyszczeniu powietrza za pośrednictwem telewizji (13,41%), radia (11,16%), nauczyciela (10,69%), internetu (8,54%), rodziny (8,28%), a najrzadziej filmu (2,36%) i farmaceuty (2,79%). Uczestnicy badania z miejscowości 100001 300000 najczęściej otrzymywali informacje z telewizji (14,05%), radia (11,08%), nauczyciela (9,99%), prasy (9,69%), internetu (9,55%), a najrzadziej z filmu (3,11%) oraz od farmaceuty (3,34%). Mieszkańcy miast 300001 500000 deklarowali najczęstsze korzystanie z informacji telewizyjnych (12,02%), prasowych (10,09%), internetowych (9,90%), radiowych (9,79%), od nauczyciel (9,53%) i znajomych (9,28%), a najrzadziej filmowych (1,95%). Również mieszkańcy miast powyżej 500000 najchętniej korzystali z wiedzy przekazywanej przez media. Szczegółowe rozkład procentowy odpowiedzi przedstawia tabela 18. Tabela 18. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących źródeł informacji, z których cierały wiamości na temat zanieczyszczenia powietrza, z podziałem na wielkość miast zamieszkiwanych przez ankietowanych Źródło informacji Wielkość miast Poniżej 1000 1001 5000 5001 10 000 10 001 50 000 50 001 100 000 100 001 300 000 300 001 500 000 Powyżej 500 000 Lekarz 5,87% 5,50% 4,40% 4,98% 6,35% 5,94% 6,23% 4,54% Pielęgniarka 4,37% 2,62% 3,48% 4,93% 4,58% 4,87% 3,82% 5,02% Farmaceuta 2,29% 4,74% 3,91% 4,10% 2,79% 3,34% 5,08% 3,55% Nauczyciel 7,31% 6,10% 7,93% 7,75% 10,69% 9,99% 9,53% 10,80% Rodzina 6,88% 6,70% 11,18% 10,27% 8,28% 8,20% 9,28% 7,81% Znajomi 7,02% 7,25% 6,29% 5,11% 6,52% 5,46% 6,23% 6,97% Prasa 11,10% 10,46% 8,26% 10,99% 8,40% 9,69% 10,09% 10,43% Radio 11,53% 12,32% 8,49% 12,49% 11,16% 11,08% 9,79% 11,20% Telewizja 12,75% 14,66% 14,78% 13,92% 13,41% 14,05% 12,02% 13,03% Internet 10,82% 9,86% 10,36% 9,23% 8,54% 9,55% 9,90% 8,97% Materiały edukacyjne (ulotki, plakaty) 4,73% 6,54% 5,45% 4,03% 5,52% 4,23% 4,50% 4,68% Film 3,15% 2,67% 3,15% 2,24% 2,36% 3,11% 1,95% 2,93% Spoty informacyjne 5,09% 4,96% 6,16% 6,25% 5,74% 5,39% 5,21% 5,36% 31
h. Jakość i stępność informacji na temat wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie Wiedza odbiorców, tycząca wpływu zanieczyszczenia powietrza w dużej mierze zależeć może od stępności i jakości źródeł informacji na ten temat. Spośród ankietowanych, 35,13% podawało, że informacje przekazywane są zrozumiałym językiem. Zdaniem 34,58%, że zachęcają dbania o śrowisko, 31,72% że wzbudzają zainteresowanie tematem, a 29,62% że ukazują się często. Prawie co czwarta osoba podała, że ukazują się rzadko, a co piąta, że są trudne w odbiorze. Zdania na ten temat nie miało 18%, a o tym, że materiały są nudne deklarowało 14,98% osób. Rozkład procentowy odpowiedzi wizualizuje rysunek 19. Procenty nie sumują się 100, ponieważ badani mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź Rysunek 19. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących jakości i stępności informacji na temat wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie Z analizy wypowiedzi kobiet i mężczyzn, tyczących jakości i stępności informacji na temat wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie wynika, że kobiety częściej niż mężczyźni były zdania, iż materiały przekazywane są zrozumiałym językiem K(17,72%) vs M(15,90%), wzbudzają zainteresowanie odbiorcy tematem K(15,95%) vs M(14,44%), zachęcają dbania o śrowisko K(16,81%) vs M(16,40%), ukazują się często K(14,79%) vs M(13,70%). Z kolei mężczyźni, częściej niż kobiety uważali, że: materiały są trudne w odbiorze ze względu na: skomplikowane słownictwo M(10,55%) vs K(8,49%), ukazują się rzadko M(11,69%) vs K(11,32%), są nudne M(7,28%) vs K(7,13%). Zdania na ten temat nie miało 7,78% kobiet oraz 10,05% mężczyzn. Rozkład odpowiedzi w podziale na kobiety i mężczyzn przedstawia rysunek 20. 32
Rysunek 20. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących jakości i stępności informacji na temat wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie w podziale na kobiety i mężczyzn Osoby z wykształceniem podstawowym najczęściej podawały, że informacje na temat wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie są przekazywane zrozumiałym językiem (15,52%), zachęcają dbania o śrowisko (15,44%), ukazują się często (14,47%) i wzbudzają zainteresowanie odbiorców tematyką (14,16%). Najrzadziej podawano, że są nudne (7,46%), a także iż są trudne w odbiorze ze względu na skomplikowane słownictwo (10,48%). Ankietowani z wykształceniem średnim najczęściej twierdzili, że informacje przekazywane są zrozumiałym językiem (17,52%), zachęcają dbania o śrowisko (16,54%) i wzbudzają zainteresowanie odbiorców tematyką (15,43%). Najrzadziej stwierdzano, że są nudne (7,32%), Opiniodawcy z wykształceniem wyższym najczęściej podkreślali, że informacje zachęcają dbania o śrowisko (18,39%) i przekazywane są zrozumiałym językiem (17,43%). Najrzadziej natomiast, iż są nudne (6,66%) oraz trudne w odbiorze ze względu na skomplikowane słownictwo (7,95%). Rozkład procentowy opinii badanych na ten temat przedstawiono na rysunku 21. 33
Rysunek 21. Rozkład procentowy odpowiedzi tyczących jakości i stępności informacji na temat wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie w podziale na wykształcenie badanych 34