Gra miejska Hoffmanowej

Gra miejska Hoffmanowej 2b w ramach projektu z Forum Dialogu Artyści getta, Str. 1

1. Kino Muranów 2. Teatr Kamienica 3. Kino Femina 4. Sądy 5. Kładka Chłodna 6. Błękitny Wieżowiec (ŻIH) 7. Ogród Krasińskich Kino Muranów -> Teatr Kamienica Trasa Idźcie w stronę Placu Bankowego, następnie przy skrzyżowaniu przejdźcie na drugą stronę ulicy i skręćcie w prawo w dawną ulicę Leszno (dzisiejsza Solidarności). Teraz kierujcie się prosto aż do teatru, którego afiszu nie da się przegapić. Następnie wejdźcie przez bramę na dziedziniec kamienicy. Teatr Kamienica -> Kino Femina Po wyjściu z bramy kierujcie się w lewo i idźcie prosto aż do ruchliwego skrzyżowania. Następnie idźcie się w stronę kawiarni Starbucks. Kino Femina -> Sądy Stojąc przy skrzyżowaniu rozejrzyjcie się i znajdźcie najbliższą piekarnie (jej szyld przedstawia piekarza z bagietkami), kierujcie się w jej stronę. Stojąc przodem do szyldu skręćcie w lewo i idźcie prosto aż do sklepu z zaproszeniami, przy nich skręćcie w prawo (w uliczkę o kwitnącej nazwie). Idźcie wzdłuż ulicy aż do wielkiego gmachu, którego fasada znajduje się obecnie w remoncie. Sądy -> Chłodna Przejdźcie przez arkady bloku naprzeciwko budynku sadów, przejdźcie przez osiedle i wyjdźcie przez kolejne arkady na ulicę Elektoralną. Skręćcie w prawo i kierujcie się w stronę głównego wejścia do kościoła. Chłodna -> Błękitny Wieżowiec Wróćcie się w stronę, z której przyszliście, i idźcie cały czas trzymając się ulicy Elektoralnej aż do Placu Bankowego. Gdy znajdziecie się na miejscu, zobaczycie duży Błękitny Wieżowiec, tam znajduję się następny punkt. Błękitny Wieżowiec -> Ogród Krasińskich Przejdźcie przejściem podziemnym na drugą stronę ulicy, gdzie znajdują się dobrze znane kawiarnia, fastfood i pizzeria, następnie idźcie cały czas prosto chodnikiem w kierunku północnym. Gdy dojdziecie do parku ogrodzonego kratą wejdźcie do środka. Artyści getta, Str. 2

Punkt 1 Kino Muranów W czasie wojny w miejscu Kina Muranów, pod dawnym adresem Leszno 2, znajdowała się Kawiarnia Sztuka - centrum życia muzycznego w warszawskim getcie. To tutaj występowali najbardziej najbardziej utalentowani żydowscy artyści, m.in. Marysia Ajzensztadt zwana słowikiem getta, Władysław Szpilman czy Wiera Gran. Oprócz licznych koncertów w kawiarni mieścił się kabaret, a także odbywał się program literacko-artystyczny "Żywy dziennik". Wizyty w kawiarni pozwalały mieszkańcom dzielnicy żydowskiej choć na chwilę odetchnąć od tłoku, głodu, chorób i śmierci, panujących na ulicach getta. "Bywalcy Sztuki to mały procent szczęściarzy, którzy mogli sobie na ten luksus pozwolić, oraz ci, którzy odmawiali sobie strawy, by przy szklance zabarwionej wody przez dwie godziny zapomnieć o otaczającym nas piekle" - wspominała Wiera Gran. Koniec działalności Sztuki przypada na lato roku 1942, kiedy to została ona zamknięta w związku z wysiedleniem Żydów do obozów zagłady. Sam budynek również został zburzony podczas II wojny światowej. Gracze mieli za zadanie na podstawie oryginalnego rozporządzenia o utworzeniu w Warszawie dzielnicy żydowskiej (z 1940 roku) [patrz: załącznik] zaznaczyć na mapie granice getta. Dodatkowym utrudnieniem był fakt, że mapa przedstawiała Warszawę z 1945 roku, po zakończeniu wojny, a co za tym idzie - niektóre ulice nosiły inne nazwy, także rozwiązanie zadania wymagało znajomości historii. Artyści getta, Str. 3

Punkt 2 Teatr Kamienica Kamienica przy al.solidarności 93 (dawniej Leszno 13) to zabytkowy budynek powstały w 1910 roku, z inicjatywy Michała Róga, Żyda, który dzięki szyciu uprzęży i produkcji skór do pistoletów wzbogacił się na wojnie carskiej. Wszedł on w posiadanie placu poprzez jego kupno od jednego z warszawskich zegarmistrzów. Przegrywając zakład na wyścigach konnych na Służewcu, stracił kamienicę. Po tym zdarzeniu budynek stał się własnością skarbu państwa. W czasie II wojny światowej niedaleko budowli (na miejscu dzisiejszych torów tramwajowych) umiejscowiony był mur getta, oddzielający żydowską dzielnicę od wolnej Warszawy, w której znajdowała się ta kamienica. Pod jego murami stworzono podziemne korytarze, którymi Irena Sendlerowa wyprowadzała Żydów z getta. W kamienicy mieścił się Urząd do Walki z Lichwą i Spekulacją, Trzynastka (instytucja żydowska będąca półoficjalną agenturą niemiecką w getcie warszawskim). Przez cały okres istnienia była kierowana przez Abrahama Gancwajcha. Oficjalnym celem działalności Urzędu było zwalczanie przemytu oraz spekulacji. Faktycznie służyła kontrolowaniu działalności Judenratu oraz infiltrowaniu podziemnych organizacji działających w dzielnicy zamkniętej. Kamienica jako jedna z nielicznych przetrwała obie wojny światowe w bardzo dobrym stanie. Do dzisiejszych czasów zachowały się pamiątki pochodzące z tamtego okresu. W jednej z sal Teatru Kamienica zachował się otwór, w którym przechowywano narzędzia liturgiczne (np. menora). W tym samym pomieszczeniu znajduje się wnęka, gdzie ukrywała się czteroosobowa żydowska rodzina przed Hitlerowcami. Obecnie znajduje się tam Teatr Kamienica, którego właścicielem jest polski aktor Emilian Kamiński. Punkt Kamienica Leszno 13 związany jest z Władysławem Szpilmanem- wybitnym polskim pianistą żydowskiego pochodzenia. (Szpilman w czasie II wojny światowej ukrywał się w podobnych kamienicach). Grupy biorące udział w grze miejskiej miały za zadanie odgadnąć, o kim będzie mowa na punkcie (Puściłyśmy im piosenkę Czerwony autobus - grupy musiały podać tytuł i kompozytora). Następnym zadaniem było ułożenie w kolejności życiorysu Władysława Szpilmana. Artyści getta, Str. 4

Artyści getta, Str. 5

Punkt 3 Kino Femina Kino Femina mieściło się w kamienicy wzniesionej jeszcze przed wojną (po 1935 r.) pod adresem Leszno 35 (dzisiejsze Solidarności 115). Podczas wojny budynek ten znalazł się w obrębie getta. W tym okresie mieścił się tutaj teatr Femina, w którym występowali najbardziej znani artyści getta tacy jak Władysław Szpilman czy Maria Ajzensztadt. Zadanie na punkcie polegało na odszyfrowaniu informacji dotyczących tej znakomitej śpiewaczki, które zakodowane były wywodzącym się z tradycji żydowskiej szyfrem AtBash w tekście źródłowym. Uczniowie mogli dowiedzieć się m.in jak zginęła Maria Ajzensztadt, gdzie występowała i co było największą pasją "słowika getta". Wszystkie grupy znakomicie poradziły sobie z tym zadaniem. Artyści getta, Str. 6

Punkt 4 Sądy Podczas okupacji gmach sądów stał na granicy getta (nie należał jednak do niego, ale jego frontowe drzwi wychodziły na getto, połączony z częścią aryjską poprzez ulicę Białą i Chłodną). Został wzniesiony jeszcze przed wojną, był siedzibą sądów grodzkich. Abraham Lewin pisał, że w tym gmachu odbywały się spotkania żydowsko-chrześcijańskich małżeństw, kwitł także handel. Jednak gmach sądów był przede wszystkim drogą ucieczki z getta. Przekupieni policjanci przeprowadzali mieszkańców getta korytarzami na aryjską stronę. Lokalizację punktu oraz przydzieloną postać łączy ucieczka z getta Władysław Szlengel kilkakrotnie przedostawał się na stronę aryjską, jednak nie znalazł tam schronienia. Ucieczka z getta - uczestnicy mieli za zadanie wybrać przedmioty i dokumenty potrzebne podczas ucieczki na drugą stronę oraz opowiedzieć wiarygodną historię o swojej nowej tożsamości w razie wylegitymowania przez niemiecki patrol. Przyznawałyśmy do 7 punktów - 2 za historię, 5 za wybrane przedmioty dodawałyśmy 1 punkt za przedmioty niezbędne (polska kenkarta, różaniec/krzyżyk, utleniacz do włosów, aktualne pieniądze) oraz odejmowałyśmy 1 pkt. za przedmioty mogące zdradzić tożsamość (żydowski list, żydowska kenkarta, zdjęcie żydowskiej rodziny, nieaktualne pieniądze). Artyści getta, Str. 8

Punkt 5 Chłodna W czasie wojny ulica Chłodna była ważnym szlakiem komunikacyjnym łączącym wschód Warszawy z zachodem (podobną rolę spełnia obecnie trasa W-Z). Niemcy, doceniając jej strategiczne znaczenie zdecydowali się nie umieszczać jej w granicach getta. W ten sposób po obu stronach ulicy powstało duże i małe getto. W 1942 roku nad ul. Chłodną powstała kładka, która umożliwiała przejście do drugiej części getta. Kładka ta nazywana była mostem westchnień, ponieważ było to jedyne miejsce, z którego Żydzi mogli zobaczyć jak wygląda życie poza granicami otaczających ich murów. Przedstawioną przez nas postacią jest Wiera Gran. Była piosenkarką, której sławę przyniósł utwór Jej pierwszy bal. Oskarżona o kolaboracje z wrogiem do końca życia próbowała oczyścić się z zarzutów. Artyści getta, Str. 10

Punkt 6 Błękitny Wieżowiec (ŻIH) Błękitny Wieżowiec (dawniej Złocisty lub Złoty Wieżowiec) budynek znajdujący się przy placu Bankowym 2 w Warszawie. Budynek znajduje się w miejscu zajmowanym przed II wojną światową przez warszawską Wielką Synagogę. Była symbolem judaizmu reformowanego Warszawy oraz jedną z najwspanialszych polskich budowli, wzniesionych w XIX wieku. Uroczyście otwarta 26 września 1878 roku w święto Rosz ha-szana, czyli żydowski Nowy Rok. Została osobiście wysadzona przez Jürgena Stroopa dnia 16 maja 1943, co było ostatnim aktem niszczenia przez Niemców getta żydowskiego w Warszawie. Za Błękitnym wieżowcem na ul. Tłomackie 3/5 znajduje się Żydowski Instytut Historyczny. Przed wojną gmach był siedzibą Głównej Biblioteki Judaistycznej oraz Instytutu Nauk Judaistycznych. Misją ŻIH jest upowszechnianie wiedzy na temat dziedzictwa tysiącletniej obecności Żydów na ziemiach polskich, dbanie o spuściznę żydowską przechowywaną w archiwum Instytutu. Na zbiory składa się osiem milionów stron różnorakich dokumentów. Najważniejszą częścią zbiorów jest Archiwum Podziemnego Getta Warszawskiego, zwane też Archiwum Ringelbluma. Artyści getta, Str. 11

Punkt końcowy Ogród Krasińskich Ogród Krasińskich został założony w stylu barokowym w roku 1676, jako część założenia ogrodowo-pałacowego znanego jako Pałac Krasińskich, wzniesionego dla wojewody płockiego Jana Dobrogosta Krasińskiego. Początkowo jego powierzchnia wynosiła 3,4 ha i do czasu założenia Ogrodu Saskiego był to największy park warszawski. W czasie II wojny światowej teren parku znalazł się na zewnątrz żydowskiego getta, a od strony ulicy Świętojerskiej i dzisiejszej Bohaterów Getta przebiegała jego granica. Park, podobnie jak i pałac, ucierpiały w czasie powstania warszawskiego, walczył tu m.in. powstańczy Batalion Chrobry I. Po wojnie obszar parku powiększono do 11,8 ha, włączając w granice parku m.in. tereny sąsiadujących z parkiem, a nieodbudowanych ze zniszczeń wojennych budynków. W 1965 roku ogród, wraz z bramą od dawnych Nalewek, został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 256/3. W tym samym czasie do rejestru wpisano pałac (numer 256/2) i założenie architektoniczne placu Krasińskich (numer 256/1) wraz z dwiema studniami (pozycja 258)[1]. Wśród najstarszych okazów drzew w parku, pochodzących z końca XIX wieku, na uwagę zasługują m.in. miłorząb dwuklapowy, orzech czarny, leszczyna turecka i skrzydłorzech kaukaski. Ogród Krasińskich jest popularnym miejscem spacerów, a dzięki remontowi, który miał tu miejsce po roku 2000, miejsce to przyciąga także wielu gości z zagranicy - jest to częste miejsce odwiedzin gości z Izraela, którzy przybywają z wizytą na dawne Nalewki. Wśród obiektów architektury ogrodowej na uwagę zasługuje staw ze sztuczną kaskadą, klomb na osi pałacu czy nowoczesny plac zabaw. Zadaniem uczestników było streszczenie tego, czego dowiedzieli się na poprzednich punktach i zapisanie tych informacji na niewielkim skrawku papieru. Następnie uczestnicy musieli umieścić te karteczki w różnych przedmiotach, np. zaszywać w częściach garderoby i dostarczyć je do specjalnego wysłannika. Jednak podczas dotarcia do tej osoby musieli uważać na patrole niemieckie, które krążyły po terenie Ogrodu. Na szczęście wszystkim grupom udało się dotrzeć do wysłannika, lecz nie wszystkim niezauważenie Artyści getta, Str. 12