WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE

Podobne dokumenty
List Ojca Świętego Franciszka. z okazji setnej rocznicy ogłoszenia Listu apostolskiego Maximum illud

22 października 2017 roku

The Holy See. 30 listopada 2019 r. będziemy obchodzili setną rocznicę promulgacji Listu Apostolskiego

ADWENT, BOŻE NARODZENIE I OKRES ZWYKŁY

Ewangelizacja O co w tym chodzi?

Archidiecezjalny Program Duszpasterski ROK B OKRES PASCHALNY. Komentarze do niedzielnej liturgii słowa

Program Misji Świętej w Gromadnie września 2015 r.

Wpisany przez Redaktor niedziela, 20 listopada :10 - Poprawiony niedziela, 20 listopada :24

W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego

Pięćdziesiątnica i Paruzja. 2. Jak być lojalnym wobec Pana i swego dziedzictwa kościelnego: proroctwo i instytucja

22 października ŚW. JANA PAWŁA II, PAPIEŻA. Wspomnienie obowiązkowe. [ Formularz mszalny ] [ Propozycje czytań mszalnych ] Godzina czytań.

Do młodzieży O polskim katolicyzmie O przyszłym pokoleniu kapłanów O kulcie Najświętszego Serca Pana Jezusa...

Bp H. Tomasik: Przed nami czas zadań

Cele nauczania w ramach przedmiotu - religia.

Nabożeństwo powołaniowo-misyjne

WYMAGANIA Z RELIGII. 1. Świadkowie Chrystusa

1 Rozważania na każdy dzień. Cz. IX Marcin Adam Stradowski J.J. OPs

The Holy See. Aula del Sinodo Sabato, 28 ottobre 2017

były wolne od lęków wyjaśnia, czym charakteryzuje się postępowanie ludzi, którzy mają nadzieję. z tęsknotami Jezusa

Carlo Maria MARTINI SŁOWA. dla życia. Przekład Zbigniew Kasprzyk

Celebracja zamknięcia Roku Wiary

Zauważamy, że nowe sytuacje w rodzinach, a także w życiu społecznym, ekonomicznym, politycznym i kulturalnym. domagają się

Diecezjalna inauguracja kolejnego roku pracy Domowego Kościoła A W S D W S Z C Z E C I N I E 3 1 S I E R P N I A

Adwent i Narodzenie Pańskie

George Augustin. Powołany do radości. Z przedmową. kardynała Waltera Kaspera. Przekład. Grzegorz Rawski

ZESPÓŁ SZKÓŁ INTEGRACYJNYCH IM. POWSTAŃCÓW WIELKOPOLSKICH W INOWROCŁAWIU

PAPIESKI LIST W SPRAWIE ODPUSTÓW NA ROK MIŁOSIERDZIA

Bóg a prawda... ustanawiana czy odkrywana?

Studium Katechetyczne Wychowując w Wierze tłumaczenie po Polsku. OBJAWIENIE W PIŚMIE ŚWIĘTYM I TRADYCJI

XXVIII Niedziela Zwykła

KOŚCIÓŁ IDŹ TY ZA MNIE

Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH

List Pasterski na Adwent AD 2018

raniero cantalamessa w co wierzysz? rozwazania na kazdy dzien przelozyl Zbigniew Kasprzyk wydawnictwo wam

Program nauczania biblijnego uczniów klas gimnazjalnych. Program powstaje pod kierunkiem Elżbiety Bednarz

ORĘDZIE PAPIEŻA FRANCISZKA NA XXVI ŚWIATOWY DZIEŃ CHOREGO 2018 r.

Świątynia Opaczności Bożej - Łagiewniki. Akt oddania się Bożenu Miłosierdziu Historia obrazu Jezusa Miłosiernego. Obraz "Jezu ufam Tobie"

Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH

Uroczystość przebiegła godnie, spokojnie, refleksyjnie właśnie. W tym roku szczęśliwie się zbiegła z wielkim świętem Zesłania Ducha Świętego.

Modlitwa zawierzenia rodziny św. Janowi Pawłowi II

drogi poznania Boga. drogi poznania Boga. drogi poznania Boga, drogi poznania Boga.

Słowo abp. Zygmunta Zimowskiego do wiernych diecezji tarnowskiej i radomskiej z okazji XXIII. Międzynarodowego Dnia Chorego

FORMACJA POCZĄTKOWA DO STANU DZIEWIC

OKRES ADWENTU I BOŻEGO NARODZENIA

Święcenia prezbiteratu 26 maja 2018

Jeden Pasterz i jedno stado. Jan 10,1-11. Jedna. Jedno ciało. 1 Koryntian 12: świątynia. 1 Koryntian 3, Jedna

1 Rozważania na każdy dzień. Cz. IV Marcin Adam Stradowski J.J. OPs

Modlitwa o wstawiennictwo na drodze całego życia

Pozycja w rankingu autorytetów: 1

Zapraszamy do Szkoły Modlitwy Jana Pawła II środa, 21 września :33

XXIV Niedziela Zwykła

Chcielibyśmy bardziej służyć. Chcielibyśmy bardziej służyć

Temat: Sakrament chrztu świętego

Tytuł jednostki Treści Wymagania uczeń potrafi Nabywane postawy Uwagi

SPIS TREŚCI. Dekret zatwierdzający i ogłaszający uchwały I Synodu Diecezji Legnickiej... 5

OBRZĘDY SAKRAMENTU CHRZTU

I. Ty ścieżkę życia mi ukażesz

ZELATOR. wrzesień2016

Wierzę w Chrystusa Króla Wszechświata. Okres zwykły

Ze Zmartwychwstałym w społeczeństwie. Podręcznik do religii dla I klasy szkoły zawodowej

Pozytywna atmosfera szkoły chrześcijańskiej

XVIII Światowy Dzień Życia Konsekrowanego. Okazja do głębszej refleksji całego Kościoła nad darem życia poświęconego Bogu

Św. Jan Paweł II. Spotkania z młodzieżą

X. NAUCZANIE KOŚCIOŁA

VII PIELGRZYMA ŻYWEGO RÓŻAŃCA

VI DIECEZJALNA PIELGRZYMKA ŻYWEGO RÓŻAŃCA

Kryteria ocen z religii klasa IV

Mater Ecclesiae MARYJA MATKĄ CHRYSTUSA, KOŚCIOŁA I KAŻDEGO CZŁOWIEKA REDEMPTORIS MATER. czytaj dalej MATKA KOŚCIOŁA

ADWENT, NARODZENIE PAŃSKIE I OKRES ZWYKŁY

Jan Paweł II JEGO OBRAZ W MOIM SERCU

MODLITWA ZA RODZINY I BŁOGOSŁAWIEŃSTWO INDYWIDUALNE RODZIN

Uczeń spełnia wymagania

Ewangelizacja O co w tym chodzi?

Amen. Dobry Boże, spraw, aby symbole ŚDM, krzyż wraz z ikoną Maryi, Ojcze nasz Zdrowaś Maryjo

INTENCJE MODLITWY RÓŻAŃCOWEJ 2017 rok STYCZEŃ. Intencja ewangelizacyjna:

Jezus przed swoim ukrzyżowaniem w modlitwie do Ojca wstawiał się za swoimi uczniami (i za nami).

SŁOWO BISKUPA GLIWICKIEGO NA III NIEDZIELĘ ADWENTU. Bądźmy uczniami Chrystusa

SPIS TREŚCI. Wstęp... 5

DOŚWIADCZENIE JEDNOŚCI W KOŚCIELE WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKIM

2. Na to zaś wszystko przyobleczcie miłość, która jest więzią doskonałości (Kol 3, 14).

23 października 2016 roku

Trójca Święta wzór doskonałej wspólnoty

Eucharystia. (Konstytucja o liturgii Soboru Watykańskiego II nr 47).

Błogosławieni Męczennicy Podlascy - módlcie się za nami! List apostolski Benedykta XVI w formie «motu proprio» Portam fidei ogłaszający Rok Wiary

Załącznik 2. Przedmioty wskazujące drogę zdjęcia.

Złodziej przychodzi tylko po to, by kraść, zarzynać i wytracać. Ja przyszedłem, aby miały życie i obfitowały (Jan 10:10)

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z KATECHEZY W ZAKRESIE VI KLASY SZKOŁY PODSTAWOWEJ.

Kiedy przyjmujemy zbawienie, które Chrystus ofiarował na krzyżu, stajemy się zjednoczeni w Nim w przymierzu. Jesteśmy pojednani z Bogiem i ludźmi.

XI Kapituła generalna SMMM (maj/czerwiec 2011) zatwierdziła decyzję dotyczącą tematu Stulecie powstania. W celu wypełnienia tej decyzji, Rada

Katarzyna i Paweł Maciejewscy. Wyzwania płynp z synodu o rodzinie.

Uczeń spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą, oraz: - wykazuje w jaki sposób powstała Biblia. - opisuje symbole Ewangelistów w sztuce sakralnej

KODEKS PRAWA KANONICZNEGO. Tytuł III INSTYTUTY ŚWIECKIE

PROPOZYCJA CZYTAŃ BIBLIJNYCH tylko na Msze św. z formularzem o św. Janie Pawle II.

Spis treści. Wykaz skrótów 9 Wstęp 11 Część I

LITURGIA DOMOWA. Modlitwy w rodzinach na niedziele Adwentu Spis treści. Gliwice 2017 [Do użytku wewnętrznego]

Uroczystości nadania tytułu bazyliki mniejszej Sanktuarium Królowej Męczenników

LITURGIA DOMOWA. Spis treści. Modlitwy w rodzinach na niedziele i uroczystości. Gliwice 2015 [Do użytku wewnętrznego]


SZKOLENIE INSTYTUT STUDIÓW NAD RODZINĄ IM. ABP. KAZIMIERZA MAJDAŃSKIEGO LIDERÓW POLONIJNYCH W ZAKRESIE DORADZTWA

SŁUŻYĆ BOGU TO SZUKAĆ DRÓG DO LUDZKICH SERC

Transkrypt:

Nr 9 Rok 85 WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE PAŹDZIERNIK 2017 STOLICA APOSTOLSKA 144 Orędzie na 91. Światowy Dzień Misyjny. Jest on obchodzony w tym roku 22 października. Misja w centrum wiary chrześcijańskiej Drodzy Bracia i Siostry! Również w tym roku Światowy Dzień Misyjny zwołuje nas wokół osoby Jezusa, pierwszego i największego głosiciela Ewangelii 1, który nieustannie posyła nas na przepowiadanie Ewangelii miłości Boga Ojca w mocy Duchach Świętego. Dzień ten zachęca nas do ponownego zastanowienia się nad misją w centrum wiary chrześcijańskiej. Kościół jest bowiem misyjny ze swej natury. Gdyby tak nie było, to nie byłby on Kościołem Chrystusa, ale stowarzyszeniem pośród wielu innych, któ- 1 Paweł VI, adhort. ap. Evangelii nuntiandi, 7.

re bardzo szybko wyczerpałoby swój cel i zanikło. Musimy zatem postawić sobie kilka pytań dotykających naszej chrześcijańskiej tożsamości i naszych obowiązków jako ludzi wierzących w świecie ogłupionym wieloma złudzeniami, zranionym wielkimi frustracjami i rozdartym wieloma bratobójczymi wojnami, które niesprawiedliwie uderzają zwłaszcza w niewinnych. Co jest podstawą misji? Co jest istotą misji? Jakie jest niezbędne nastawienie misji? Misja i przemieniająca mocy Ewangelii Chrystusa, Drogi, Prawdy i Życia 1. Misja Kościoła, skierowana do wszystkich ludzi dobrej woli, opiera się na przemieniającej mocy Ewangelii. Ewangelia jest Dobrą Nowiną, która niesie w sobie udzielającą się radość, ponieważ zawiera i oferuje nowe życie: życie Chrystusa Zmartwychwstałego, który przekazując swego Ducha ożywiającego, staje się dla nas Drogą, Prawdą i Życiem (por. J 14,6). Jest Drogą, która zaprasza nas do pójścia za Nim z ufnością i odwagą. Idąc za Jezusem jako Drogą, doświadczamy Prawdy i otrzymujemy Jego Życie, które jest pełną komunią z Bogiem Ojcem w mocy Ducha Świętego, który wyzwala nas od wszelkiej formy egoizmu i jest źródłem kreatywności w miłości. 2. Bóg Ojciec pragnie tej egzystencjalnej transformacji swoich synów i córek; przemiany, która wyraża się jako cześć w Duchu i prawdzie (por. J 4,23-24), w życiu ożywianym przez Ducha Świętego, naśladując Jezusa Syna ku chwale Boga Ojca. Chwałą Boga jest żyjący człowiek 2. W ten sposób głoszenie Ewangelii staje się słowem żywym i skutecznym, które wypełnia to, co głosi (por. Iz 55,10-11), czyli Jezusa Chrystusa, który nieustannie staje się ciałem w każdej ludzkiej sytuacji (por. J 1,14). Misja to kairos Chrystusa 3. Zatem misją Kościoła nie jest upowszechnianie jakiejś ideologii religijnej, ani też propozycji wzniosłej etyki. Wiele ruchów w świecie potrafi wytworzyć wzniosłe ideały lub zasługujące na uwagę ekspresje etyczne. Jezus Chrystus poprzez misję Kościoła nadal głosi Ewangelię i działa, a zatem stanowi ona kairos, czas sprzyjający zbawieniu w dziejach. Przez głoszenie STOLICA APOSTOLSKA 2 Ireneusz, Adversus heareses IV, 20, 7. 563

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE Ewangelii Jezus staje się ciągle na nowo nam współczesny, aby ci, którzy przyjmują Go z wiarą i miłością, doświadczali przemieniającej mocy Jego Ducha Zmartwychwstałego, który użyźnia to, co ludzkie i to, co stworzone, podobnie jak to czyni deszcz z ziemią. Jego zmartwychwstanie nie należy do przeszłości; zawiera żywotną siłę, która przeniknęła świat. Tam, gdzie wszystko wydaje się martwe, ze wszystkich stron pojawiają się ponownie kiełki zmartwychwstania. Jest to siła nie mająca sobie równych 3. 4. Zawsze pamiętamy, że U początku bycia chrześcijaninem nie ma decyzji etycznej czy jakiejś wielkiej idei, jest natomiast spotkanie z wydarzeniem, z Osobą, która nadaje życiu nową perspektywę, a tym samym decydujące ukierunkowanie 4. Ewangelia jest Osobą, która stale daje siebie i nieustannie zachęca tych, którzy ją przyjmują z wiarą pokorną i wyrażającą się w czynach, do dzielenia swojego życia poprzez rzeczywisty udział w Jego paschalnej tajemnicy śmierci i zmartwychwstania. W ten sposób Ewangelia staje się przez chrzest, źródłem nowego życia, wolnego od panowania grzechu, oświeconego i przekształconego przez Ducha Świętego. Przez bierzmowanie staje się umacniającym namaszczeniem, które dzięki temu samemu Duchowi Świętemu wskazuje nowe drogi i strategie świadectwa i bliskości. A przez Eucharystię staje się pokarmem człowieka nowego, lekarstwem nieśmiertelności 5. STOLICA APOSTOLSKA 5. Świat potrzebuje przede wszystkim Ewangelii Jezusa Chrystusa. Poprzez Kościół kontynuuje On swoją misję Miłosiernego Samarytanina, opatrując krwawiące rany ludzkości, oraz misję Dobrego Pasterza, nieustannie poszukując tych, którzy się zagubili na drogach zagmatwanych i prowadzących do nikąd. Dzięki Bogu nie brakuje znaczących doświadczeń, które świadczą o przemieniającej mocy Ewangelii. Myślę o czynie tego studenta z plemienia Dinka, który za cenę własnego życia chroni mającego zostać zabitym studenta z plemienia Nuer. Myślę o owej celebracji eucharystycznej w Kitgum, w północnej Ugandzie, zroszonej wówczas krwią przez okrucieństwo grupy rebeliantów, gdy misjonarz kazał ludziom powtarzać słowa Jezusa na krzyżu: Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?, jako wyraz rozpaczliwego krzyku braci i sióstr ukrzyżowanego Pana. Celebracja ta była dla ludzi źródłem wielkiej pociechy i męstwa. Możemy też po- 3 Adhort. ap. Evangelii gaudium, 276. 4 Benedykt XVI, Enc. Deus caritas est, 1. 564 5 Ignacy Antiochenski, List do Efezjan, 20, 2.

myśleć o wielu niezliczonych świadectwach, o tym, jak Ewangelia pomaga przezwyciężyć zamknięcia, konflikty, rasizm, trybalizm promując wszędzie i pośród wszystkich pojednanie, braterstwo i dzielenie się. Misja inspiruje duchowość nieustannego wyjścia, pielgrzymowania i wygnania 6. Misja Kościoła ożywiana jest duchowością nieustannego wychodzenia. Chodzi o wyjście z własnej wygody i zdobycie się na odwagę, by dotrzeć do wszystkich peryferii potrzebujących światła Ewangelii 6. Misja Kościoła pobudza postawę nieustannej pielgrzymki przez różne pustynie życia, poprzez różne doświadczenia głodu oraz pragnienia prawdy i sprawiedliwości. Misja Kościoła inspiruje doświadczenie ciągłego wygnania, aby człowiek spragniony nieskończoności poczuł swoją kondycję wygnańca zmierzającego do ostatecznej ojczyzny, umiejscowionego między już a jeszcze nie Królestwa Niebieskiego. 7. Misja mówi Kościołowi, że nie jest on celem samym w sobie, ale jest pokornym narzędziem i pośrednictwem Królestwa. Kościół autoreferencyjny, który lubuje się sukcesach doczesnych, nie jest Kościołem Chrystusa, Jego ciałem ukrzyżowanym i chwalebnym. Dlatego właśnie powinniśmy wybierać raczej Kościół poturbowany, poraniony i brudny, bo wyszedł na ulice, niż Kościół chory z powodu zamknięcia się i wygody kurczowego przywiązania do własnego bezpieczeństwa 7. Młodzi, nadzieja misji 8. Młodzi są nadzieją misji. Osoba Jezusa i głoszona przez Niego Dobra Nowina nadal fascynuje wielu ludzi młodych. Szukają oni dróg, na których można urzeczywistniać męstwo i porywy serca w służbie ludzkości. Wielu młodych ludzi ofiaruje swą solidarną pomoc wobec nieszczęść świata i podejmuje różne formy aktywnego działania i wolontariatu. [...] Jakie to piękne, że młodzi są «pielgrzymami wiary», szczęśliwi, że mogą nieść Jezusa na każdą STOLICA APOSTOLSKA 6 Adhort. ap. Evangelii gaudium, 20. 7 Tamże, 49. 565

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE ulicę, na każdy plac, w każdy zakątek ziemi! 8. Najbliższe Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów, które odbędzie się w 2018 roku pod hasłem Młodzież, wiara i rozeznanie powołania, jawi się jako opatrznościowa okazja, by zaangażować ludzi młodych we wspólną odpowiedzialność misyjną, która potrzebuje ich bogatej wyobraźni i kreatywności. Posługa Papieskich Dzieł Misyjnych 9. Papieskie Dzieła Misyjne są cennym narzędziem, by wzbudzić w każdej wspólnocie chrześcijańskiej pragnienie wyjścia poza własne granice i ze swoich zabezpieczeń, aby wypłynąć na głębię i głosić Ewangelię wszystkim. Poprzez głęboką duchowość misyjną, którą trzeba żyć codziennie, stały trud formacyjny oraz animację misyjną, dzieci, młodzież, dorośli, rodziny, kapłani, zakonnicy i biskupi angażują się na rzecz rozwoju serca misyjnego w każdym z nich. Światowy Dzień Misyjny, promowany przez Dzieło Rozkrzewiania Wiary jest dobrą okazją, aby misyjne serce wspólnot chrześcijańskich brało udział poprzez modlitwę, świadectwo życia i wspólnotę dóbr w zaspokojeniu poważnych i wielkich potrzeb ewangelizacji. Prowadzić misję wraz z Maryją, Matką ewangelizacji STOLICA APOSTOLSKA 10. Drodzy bracia i siostry, prowadźmy misję, czerpiąc natchnienie z Maryi, Matki ewangelizacji. Ona, pod natchnieniem Ducha Świętego przyjęła Słowo życia w głębi swej pokornej wiary. Niech Dziewica Maryja pomoże nam w wypowiedzeniu naszego tak wobec pilnej potrzeby, by Dobra Nowina Jezusa rozbrzmiewała w naszych czasach. Niech nam wyjedna nowy zapał, aby wszystkim zanieść Ewangelię życia, która zwycięża śmierć. Niech wstawia się za nami, byśmy mogli zyskać świętą śmiałość poszukiwania nowych dróg, aby do wszystkich dotarł dar zbawienia. Watykan, 4 czerwca 2017 Uroczystość Zesłania Ducha Świętego FRANCISCUS 566 8 Tamże, 106.

145 W październiku 2019 Nadzwyczajny Miesiąc Misyjny Czcigodnemu Bratu Kardynałowi Fernando Filoniemu, Prefektowi Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów 30 listopada 2019 r. będziemy obchodzili setną rocznicę promulgacji Listu Apostolskiego Maximum illud, którym Benedykt XV pragnął nadać nowy impuls odpowiedzialności misyjnej głoszenia Ewangelii. Był rok 1919: pod koniec straszliwej wojny światowej, którą nazwał bezsensowną rzezią 1, Papież dostrzegał potrzebę ewangelicznego przekwalifikowania misji w świecie, aby została oczyszczona z wszelkiego zanieczyszczenia kolonialnego i trzymała się z dala od tych dążeń nacjonalistycznych i ekspansjonistycznych, które spowodowały wiele katastrof. Kościół Boży jest powszechny i nie jest obcy żadnemu ludowi ani narodowi 2 - pisał, zachęcając także do odrzucenia wszelkich form interesowności, ponieważ tylko przepowiadanie i miłość Pana Jezusa, upowszechniane świętością życia i dobrymi uczynkami są motywem misji. W ten sposób Benedykt XV nadał więc szczególny impuls missio ad gentes, starając się za pomocą narzędzi pojęciowych i komunikacyjnych używanych w tym okresie rozbudzić, szczególnie wśród duchowieństwa, świadomość obowiązku misyjnego. Odpowiada on na nieustanne wezwanie Jezusa: Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu! (Mk 16,15). Posłuszeństwo temu poleceniu Pana nie jest dla Kościoła opcją: jest jego niezbędnym zadaniem, jak to przypomina Sobór Watykański II 3 Kościół z natury swojej jest misyjny 4 Obowiązek ewangelizacji należy uważać za łaskę i właściwe powołanie Kościoła; wyraża on najprawdziwszą jego właściwość. Kościół jest dla ewangelizacji 5. Aby odpowie- 1 Lettera ai capi dei popoli belligeranti, 1 agosto 1917: AAS IX (1917), 421-423. 2 Benedykt XV, List apostolski, Maximum illud, 30 listopada 1919: Breviarium missionum t. 1, ATK, Warszawa 1979, ss. 200-216. 3 Dekret o misyjnej działalności Kościoła Ad gentes, 7 grudnia 1965, 7. STOLICA APOSTOLSKA 4 Tamże, 2. 5 Paweł VI, Adhort. ap. Evangelii nuntiandi, 8 grudnia 1975, 14. 567

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE dzieć na tę tożsamość i głosić Jezusa, ukrzyżowanego i zmartwychwstałego dla wszystkich, Zbawiciela żyjącego, Miłosierdzie zbawiające, Sobór stwierdza ponadto, że Kościół powinien pod wpływem Ducha Chrystusowego kroczyć taką samą drogą, jaką postępował Chrystus, to znaczy drogą ubóstwa, posłuszeństwa, posługi i poświęcenia siebie 6 to znaczy, by naprawdę przekazywał Pana zasadę i wzór tej odnowionej, napełnionej braterską miłością, uczciwością i pokojowym duchem ludzkości, do której wszyscy tęsknią 7. STOLICA APOSTOLSKA To co leżało na sercu Benedyktowi XV niemal sto lat temu i to, co nam przypomina dokument soborowy od ponad pięćdziesięciu lat jest niezmiennie aktualne. Dziś, tak jak wówczas Kościół posłany przez Chrystusa celem objawienia i udzielenia miłości Bożej wszystkim ludziom i narodom, jest świadomy tego, że ma jeszcze do wypełnienia ogromne dzieło misyjne 8. W tym względzie, Jan Paweł II zauważył, że Misja Chrystusa Odkupiciela, powierzona Kościołowi, nie została jeszcze bynajmniej wypełniona do końca, i że gdy obejmujemy spojrzeniem ludzkość, przekonujemy się, że misja Kościoła dopiero się rozpoczyna i że w jej służbie musimy zaangażować wszystkie nasze siły 9. Dlatego też, w słowach, na które chciałbym obecnie zwrócić uwagę wszystkich, wezwał Kościół do odnowy zaangażowania misyjnego, w przekonaniu, że misje odnawiają Kościół, wzmacniają wiarę i tożsamość chrześcijańską, dają życiu chrześcijańskiemu nowy entuzjazm i nowe uzasadnienie. Wiara umacnia się, gdy jest przekazywana! Nowa ewangelizacja ludów chrześcijańskich znajdzie natchnienie i oparcie w oddaniu się działalności misyjnej 10. W adhortacji apostolskiej Evangelii gaudium, zbierając owoce XIII Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów, zwołanego, aby zastanowić się nad Nową ewangelizacją dla przekazu wiary chrześcijańskiej, pragnąłem ponownie przedstawić całemu Kościołowi takie pilne powołanie: Jan Paweł II zachęcił nas do uznania, że «należy troszczyć się żywo o przepowiadanie» skierowane do tych, którzy stoją z dala od Chrystusa, «gdyż 6 Dekret Ad gentes,5. 7 Tamże, 8. 8 Tamże, 10. 9 Enc. Redemptoris missio, 7 grudnia 1990, 1. 568 10 Tamże, 2.

jest to pierwsze zadanie Kościoła». Działalność misyjna «stanowi także dziś największe wyzwanie dla Kościoła», a «sprawa misji winna być na pierwszym miejscu». Co by się stało, gdybyśmy rzeczywiście potraktowali te słowa na serio? Po prostu uznalibyśmy, że działalność misyjna stanowi paradygmat każdego dzieła Kościoła 11. To, co chciałem wyrazić, wydaje mi się po raz kolejny niemożliwe do odłożenia na później: ma znaczenie programowe i poważne konsekwencje. Mam nadzieję, że wszystkie wspólnoty znajdą sposób na podjęcie odpowiednich kroków, aby podążać drogą duszpasterskiego i misyjnego nawrócenia, które nie może pozostawić rzeczy w takim stanie, w jakim są. Obecnie nie potrzeba nam «zwyczajnego administrowania». Bądźmy we wszystkich regionach ziemi w «permanentnym stanie misji» 12. Nie bójmy się podejmować, z ufnością w Bogu i wielką odwagą «opcji misyjnej», zdolnej przemienić wszystko, aby zwyczaje, style, rozkład zajęć, język i wszystkie struktury kościelne stały się odpowiednią drogą bardziej dla ewangelizowania współczesnego świata, niż do zachowania stanu rzeczy. Reformę struktur, wymagającą nawrócenia duszpasterskiego, można zrozumieć jedynie w następujący sposób: należy sprawić, by stały się one wszystkie bardziej misyjne, by duszpasterstwo zwyczajne we wszystkich swych formach było bardziej ekspansywne i otwarte, by doprowadziło pracujących w duszpasterstwie do nieustannego przyjmowania postawy«wyjścia» i w ten sposób sprzyjało pozytywnej odpowiedzi ze strony tych wszystkich, którym Jezus ofiaruje swoją przyjaźń. Jak mówił Jan Paweł II do biskupów Oceanii: «wszelka odnowa Kościoła musi mieć misję jako swój cel, by nie popaść w pewnego rodzaju kościelne zamknięcie się w sobie» 13. List apostolski Maximum illud, zachęcał z duchem proroczym i ewangeliczną odwagą, aby wyjść poza granice narodów, żeby dawać świadectwo zbawczej woli Boga poprzez powszechną misję Kościoła. Zbliżające się stulecie jego opublikowania niech będzie bodźcem do przezwyciężenia powracającej pokusy, która czai się za wszelką introwersją kościelną, za wszelkim autoreferencyjnym zamknięciem w swoich bezpiecznych granicach, za każdą formą STOLICA APOSTOLSKA 11 N. 15. 12 Tamże, 25. 13 Tamże, 27. 569

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE pesymizmu duszpasterskiego, za wszelką bezpłodną tęsknotą za przeszłością, abyśmy się otworzyli na radosną nowość Ewangelii. Także w naszych czasach, rozdartych tragediami wojny i zagrożonych smutną chęcią podkreślania różnic i wzniecania konfliktów, niech do wszystkich z odnowionym zapałem niesiona będzie Dobra Nowina, że w Jezusie przebaczenie zwycięża grzech, życie pokonuje śmierć a miłość strach, pobudzając do ufności i nadziei. Z tymi uczuciami, akceptując propozycję Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów, ogłaszam w październiku 2019 roku Nadzwyczajny Miesiąc Misyjny, aby bardziej rozbudzić świadomość missio ad gentes i podjąć z nową energią przemianę misyjną życia i duszpasterstwa. Można się na ten miesiąc dobrze przygotować także poprzez misyjny miesiąc październik przyszłego roku, aby wszystkim wiernym leżało naprawdę na sercu głoszenie Ewangelii i przekształcenie ich wspólnot w rzeczywistości misyjne i ewangelizacyjne; aby rozwinęło się umiłowanie misji, będących umiłowaniem Jezusa, ale jednocześnie miłością do Jego ludu 14. STOLICA APOSTOLSKA Tobie, Czcigodny Bracie, Dykasterii, której przewodniczysz i Papieskim Dziełom Misyjnym powierzam zadanie rozpoczęcia przygotowania tego wydarzenia, zwłaszcza poprzez szerokie uczulenie Kościołów partykularnych, Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, a także stowarzyszeń, ruchów, wspólnot i innych instytucji kościelnych. Niech Nadzwyczajny Miesiąc Misyjny będzie intensywnym i owocnym wydarzeniem łaski, aby promować inicjatywy oraz nasilić w szczególności modlitwę duszę wszelkiej misji - głoszenie Ewangelii, rozważania biblijne i teologiczne na temat misji, dzieła miłosierdzia chrześcijańskiego i konkretne działania współpracy i solidarności między Kościołami, aby rozbudził się entuzjazm misyjny i aby nigdy nas z niego nie okradziono 15. FRANCISZEK Watykan, 22 października 2017 roku XXIX Niedziela Zwykła Wspomnienie św. Jana Pawła II Światowy Dzień Misyjny 14 Tamże, 268. 570 15 Por. tamże, 80.

146 Co chrześcijaństwo może wnieść w przyszłość Europy? Papież Franciszek 28 października 2017 r. w Watykanie do uczestników kongresu Przemyśleć na nowo Europę. Chrześcijański wkład w przyszłość projektu europejskiego, zorganizowanego Komisję Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (COMECE). Eminencje, Ekscelencje, Szanowni przedstawiciele władz, Panie i Panowie! Cieszę się z możliwości uczestniczenia w zakończeniu dialogu: Przemyśleć na nowo Europę. Chrześcijański wkład w przyszłość projektu europejskiego, promowanego przez Komisję Biskupów Wspólnoty Europejskiej (COMECE). Witam szczególnie jej przewodniczącego, Jego Eminencję kardynała Reinharda Marxa, a także czcigodnego pana Antonio Tajaniego, przewodniczącego Parlamentu Europejskiego i dziękuję im za uprzejme słowa, które przed chwilą do mnie skierowali. Każdemu z was pragnę wyrazić moje głębokie uznanie za liczne wypowiedzi na tym ważnym forum dyskusyjnym. Dziękuję. Dialog minionych dni stworzył okazją do szerokiego zastanowienia się nad przyszłością Europy z wielorakiej perspektywy, dzięki obecności w waszym gronie różnych osobistości kościelnych, politycznych, naukowych czy też wywodzących się ze społeczeństwa obywatelskiego. Ludzie młodzi mogli przedłożyć swoje oczekiwania i nadzieje, skonfrontować się z osobami starszymi, które z kolei miały okazję zaoferować swój zasób pełen refleksji i doświadczeń. Jest rzeczą znamienną, że spotkanie to pragnęło być przede wszystkim dialogiem w duchu wolnej i otwartej debaty, poprzez którą można się wzajemnie ubogacać i rzucić światło na drogę przyszłości Europy, czyli drogę, do której przebycia wszyscy razem jesteśmy wezwani, aby przezwyciężyć przeżywane kryzysy i stawić czoło stojącym przed nami wyzwaniom. STOLICA APOSTOLSKA 571

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE Mówienie o chrześcijańskim wkładzie w przyszłość kontynentu oznacza przede wszystkim zastanowienie się nad naszym zadaniem jako chrześcijan dzisiaj, na tych terenach tak bogato ukształtowanych przez wiarę na przestrzeni wieków. Jaka jest nasza odpowiedzialność w czasie, gdy oblicze Europy jest coraz bardziej naznaczone pluralizmem kultur i religii, podczas gdy wielu postrzega chrześcijaństwo jako element przeszłości dalekiej i obcej? Osoba i wspólnota STOLICA APOSTOLSKA U schyłku cywilizacji starożytnej, kiedy chlubą Rzymu stawały się te ruiny, które także dzisiaj możemy podziwiać w mieście; gdy nowe narody atakowały granice starożytnego imperium, pewien młody człowiek sprawił, iż rozbrzmiał głos Psalmisty: Któż jest człowiekiem, co miłuje życie i pragnie widzieć dni szczęśliwe? 1. Proponując to pytanie w Prologu Reguły, św. Benedykt zwrócił uwagę swoich współczesnych, a także naszą, na koncepcję człowieka diametralnie różną od tej, która cechowała klasycyzm grecko- -rzymski, a tym bardziej tę brutalną, która charakteryzowała najeźdźców barbarzyńskich. Człowiek nie jest już tylko civis, obywatelem obdarzonym przywilejami, które należy konsumować w bezczynności; nie jest już miles, walecznym sługą aktualnej władzy; a przede wszystkim nie jest już servus, towarem handlowym przeznaczonym wyłącznie do pracy i znoju. Św. Benedykt nie zwraca uwagi na kondycję społeczną, ani bogactwa, ani też posiadaną władzę. Odwołuje się do wspólnej natury każdego człowieka, który niezależnie od swej kondycji, z pewnością tęskni za życiem i pragnie dni szczęśliwych. Dla Benedykta nie ma ról, są osoby. Nie ma przymiotników, są rzeczowniki. To jest właśnie jedna z podstawowych wartości, jakie wniosło chrześcijaństwo: znaczenie osoby stworzonej na obraz Boga. Na podstawie tej zasady zostaną wybudowane klasztory, które z czasem staną się kolebką odrodzenia humanistycznego, kulturowego, religijnego a także gospodarczego kontynentu. Pierwszy, a być może największy wkład, jaki chrześcijanie mogą wnieść w dzisiejszą Europę, to przypomnieć jej, że nie jest ona zbiorem liczb i instytucji, ale składa się z osób. Niestety, często zauważamy, jak wiele debat 572 1 Św. Benedykt, Reguła, Prolog, 14.

łatwo sprowadza się do dyskusji o cyfrach. Nie ma obywateli, są głosy. Nie ma imigrantów, są kwoty. Nie ma robotników, są wskaźniki ekonomiczne. Nie ma ubogich, ale istnieją progi ubóstwa. W ten sposób konkrety osoby ludzkiej zostają sprowadzone do abstrakcyjnej zasady, wygodniejszej i bardziej uspokajającej. Można zrozumieć tego przyczynę: ludzie mają twarze, zmuszają nas do podjęcia realnej odpowiedzialności, faktycznej, osobistej ; cyfry zajmują nas roztrząsaniami, nawet użytecznymi i ważnymi, ale zawsze będą bez duszy. Dają nam alibi do wykręcania się, bo nigdy nie dotykają nas osobiście. Uznanie, że drugi człowiek to przede wszystkim osoba, oznacza docenienie tego, co mnie z nim łączy. Bycie osobami łączy nas z innymi, czyni nas wspólnotą. Zatem drugi wkład, jaki chrześcijanie mogą wnieść w przyszłość Europy, to odkrycie poczucia przynależności do wspólnoty. Nie przypadkiem ojcowie założyciele projektu europejskiego wybrali właśnie to słowo, aby określić nowy tworzący się podmiot polityczny. Wspólnota jest największym antidotum na indywidualizmy charakteryzujące naszą epokę, na tę powszechną dziś na Zachodzie skłonność do pojmowania siebie i życia w samotności. Nieporozumieniem jest takie pojęcie wolności, gdy interpretuje się ją tak, jakby była ona niemal obowiązkiem bycia samotnymi, uwolnionymi od jakiegokolwiek powiązania, w następstwie czego zostało zbudowane społeczeństwo wykorzenione, pozbawione poczucia przynależności i dziedziczenia. A dla mnie jest to sytuacja poważna. Chrześcijanie uznają, że ich tożsamość jest przede wszystkim relacyjna. Są oni wszczepieni jako członki w jedno ciało, którym jest Kościół (por. 1 Kor 12,12), w którym każdy ze swoją tożsamością i osobliwościami swobodnie uczestniczy we wspólnym budowaniu. Podobnie taka relacja powinna mieć miejsce w dziedzinie stosunków międzyludzkich i społeczeństwa obywatelskiego. Wobec drugiej osoby każdy odkrywa swoje zalety i wady; swoje punkty mocne i słabości - innymi słowy odkrywa swoje oblicze, rozumie swoją tożsamość. Rodzina, jako pierwsza wspólnota, pozostaje najistotniejszym miejscem takiego odkrycia. W niej umacniana jest różnorodność, a jednocześnie jest ona ujęta w jedności. Rodzina jest harmonijnym związkiem różnic między mężczyzną a kobietą, która jest tym bardziej prawdziwa i głęboka, im bardziej jest generatywna, zdolna do otwarcia się na życie i na innych. Podobnie, wspólnota cywilna STOLICA APOSTOLSKA 573

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE jest żywa, jeśli potrafi być otwarta, jeśli umie przyjąć różnorodności i talenty każdego a jednocześnie jeśli potrafi rodzić nowe życie, a także rozwój, miejsca pracy, innowację i kulturę. Osoba i wspólnota są więc fundamentami Europy, do której budowania jako chrześcijanie chcemy i możemy wnieść swój wkład. Cegły tego budynku nazywają się: dialog, integracja, solidarność, rozwój i pokój. Miejsce dialogu Dziś cała Europa, od Atlantyku po Ural, od Bieguna Północnego po Morze Śródziemne nie może sobie pozwolić na zmarnowanie szansy, aby być przede wszystkim miejscem zarówno szczerego jak i konstruktywnego dialogu, w którym wszyscy uczestnicy mają równą godność. Jesteśmy wezwani do budowania takiej Europy, w której można się spotkać i konfrontować na wszystkich poziomach, w pewnym sensie podobnie jak starożytna Agora, będąca właściwie głównym rynkiem polis. Była to nie tylko przestrzeń wymiany gospodarczej, ale także newralgiczne centrum polityki, w którym wypracowywano prawa dla dobra wszystkich; miejsce, do którego przylegała świątynia, tak aby wymiarowi horyzontalnemu życia codziennego nie brakowało oddechu transcendentnego, który sprawia, że można spojrzeć poza to, co przemijające, ulotne, i tymczasowe. STOLICA APOSTOLSKA To prowadzi nas do rozważenia pozytywnej i konstruktywnej roli, jaką religia w ogólności posiada w budowie społeczeństwa. Myślę na przykład o wkładzie dialogu międzyreligijnego w ułatwianie wzajemnego poznania między chrześcijanami a muzułmanami w Europie. Niestety, pewne uprzedzenia laicystyczne, będące nadal w modzie, nie są w stanie dostrzec pozytywnej dla społeczeństwa wartości roli publicznej i obiektywnej religii, preferując spychanie jej do sfery wyłącznie prywatnej i uczuciowej. W ten sposób zostaje ustanawiana również dominacja pewnej poprawności ideowej 2 dość rozpowszechnionej na forach międzynarodowych, dostrzegającej w potwierdzeniu pewnej tożsamości religijnej zagrożenie dla siebie i swojej hegemonii, doprowadzając w ten sposób do sprzyjania sztucznemu przeciwstawianiu sobie prawa do wolności religijnej innym prawom podstawowym. Jest między nimi rozwód. 2 Dyktatura poprawności ideowej. Rozważanie poranne w kaplicy Domu Świętej 574 Marty, 10 kwietnia 2014.

Ułatwianie dialogu - wszelkiego dialogu - jest podstawowym obowiązkiem polityki. Niestety nazbyt często widzimy jak przekształca się ona raczej w miejsce starcia między siłami przeciwnymi. Głos dialogu zostaje zastąpiony krzykami roszczeń. Z wielu stron dobiegają głosy, że dobro wspólne nie jest już głównym celem, do którego się dąży, a tę obojętność dostrzega wielu obywateli. W ten sposób w wielu krajach znajdują podatny grunt formacje ekstremistyczne i populistyczne, które z protestu czynią istotę swego przesłania politycznego, nie oferując jednak alternatywy konstruktywnego projektu politycznego. Dialog jest zastępowany jałową konfrontacją, która może zagrażać także współżyciu społecznemu lub hegemonią władzy politycznej, która krępuje i uniemożliwia prawdziwe życie demokratyczne. W jednym przypadku niszczone są mosty, a w drugim budowane są mury. A dziś Europa zaznaje jednego i drugiego. Chrześcijanie są powołani do ułatwiania dialogu politycznego, zwłaszcza tam, gdzie jest on zagrożony, a zdaje się dominować konflikt. Chrześcijanie są powołani do przywrócenia godności polityce rozumianej jako najwznioślejsza służba dla dobra wspólnego, a nie jako przejmowanie władzy. Wymaga to również odpowiedniej formacji, ponieważ polityka nie jest sztuką improwizacji, ale wzniosłym wyrazem altruizmu i poświęcenia osobistego na rzecz wspólnoty. Bycie liderem wymaga studiów, przygotowań i doświadczenia. Środowisko integrujące Wspólną odpowiedzialnością przywódców jest promowanie Europy, która byłaby wspólnotą integrującą, wolną od podstawowego nieporozumienia: integracja nie jest synonimem jednolitego wyrównywania. Przeciwnie, jesteśmy prawdziwie inkluzywni, gdy potrafimy docenić różnice, przyjmując je jako wspólne i ubogacające dziedzictwo. W tej perspektywie imigranci stanowią bardziej bogactwo niż obciążenie. Chrześcijanie są powołani do poważnego rozważania stwierdzenia Jezusa: byłem przybyszem, a przyjęliście Mnie (Mt 25,35). Zwłaszcza w obliczu dramatu uchodźców i wysiedleńców nie możemy zapominać, że stajemy przed ludźmi, którzy nie mogą być wybierani lub odrzucani, jak się nam podoba, zgodnie z logiką polityczną, gospodarczą czy nawet religijną. STOLICA APOSTOLSKA 575

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE Jednak nie jest to sprzeczne z obowiązkiem każdej władzy rządowej, by zarządzać kwestią migracji za pomocą cnoty właściwej rządzącym, to znaczy roztropności 3, która musi brać pod uwagę zarówno potrzebę otwartego serca, jak i możliwości pełnej integracji osób, które przyjeżdżają do kraju, na poziomie społecznym, gospodarczym i politycznym. Nie można sobie wyobrazić, aby zjawisko migracyjne mogło być procesem masowym i bez żadnych zasad, ale nie można też wznosić murów obojętności i strachu. Natomiast sami imigranci nie mogą przeoczyć poważnego obowiązku znajomości, poszanowania, a także przyswajania sobie kultury i tradycji narodu, który ich przyjmuje. Przestrzeń solidarności Praca na rzecz wspólnoty integrującej oznacza budowanie przestrzeni solidarności. Bycie wspólnotą oznacza bowiem, że wspieramy się nawzajem, a zatem, że nie tylko nieliczni muszą nosić ciężary i ponosić nadzwyczajne ofiary, podczas gdy inni pozostają obwarowani w obronie uprzywilejowanych pozycji. Unia Europejska, która stając w obliczu swych kryzysów, nie odkryłaby poczucia, że jest jedną wspólnotą, wspierającą się i pomagającą sobie - a nie zbiorem małych grup interesów - straciłaby nie tylko jedno z najważniejszych wyzwań swej historii, ale także jedną z największych szans dla swej przyszłości. STOLICA APOSTOLSKA Solidarność, to słowo, które chciałoby się usunąć ze słowników, solidarność, która w perspektywie chrześcijańskiej znajduje swoją rację bytu w przykazaniu miłości (por. Mt 22,37-40), może być jedynie siłą napędową wspólnoty żywej i dojrzałej. Wraz z inną podstawową zasadą, jaką jest pomocniczość, obejmuje ona nie tylko relacje między państwami i regionami Europy. Bycie wspólnotą solidarną oznacza otoczenie troską najsłabszych członków społeczeństwa, ubogich, odrzuconych przez systemy ekonomiczne i społeczne, począwszy od osób starszych i bezrobotnych. Ale solidarność wymaga również odbudowy wzajemnej współpracy i wzajemnego wsparcia między pokoleniami. Począwszy od lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku ma miejsce bezprecedensowy konflikt pokoleń. Przekazując nowym pokoleniom ideały, które uczyniły Europę wielką, można powiedzieć przesadnie, że zamiast tradycji obrano zdradę. Po odrzuceniu tego, co pochodziło od ojców, nastąpił zatem 576 3 Konferencja prasowa w drodze powrotnej z Kolumbii, 10 września 2017.

czas dramatycznej bezpłodności. Nie tylko dlatego, że w Europie rodzi się mało dzieci - przeżywamy zimę demograficzną - a zbyt wielu jest tych, którzy zostali pozbawieni prawa, by się urodzić, ale również dlatego, że okazało się, iż jesteśmy niezdolni do przekazania ludziom młodym narzędzi materialnych i kulturowych, by stawić czoło przyszłości. Europa przeżywa pewien deficyt pamięci. Powrót do bycia wspólnotą solidarną oznacza ponowne odkrycie wartości swej przeszłości, aby ubogacić swoją teraźniejszość i przekazać potomstwu przyszłość nadziei. Wielu młodych ludzi jest natomiast zagubionych w obliczu braku korzeni i perspektyw, są wykorzenieni zdani na igraszkę fal i poddanych prądom nauki prowadzącej przez oszustwa i przebiegłość ludzką na manowce (por. Ef 4,14); czasami także są więźniami zaborczych dorosłych, którym trudno wypełniać właściwe im zadanie. Istnieje poważny obowiązek wychowania, nie tylko oferując zestaw wiedzy technicznej i naukowej, ale przede wszystkim dążąc do zdobywania pełnej doskonałości ludzkiej, a także w tworzeniu dobra ziemskiej społeczności i w budowaniu bardziej ludzkiego świata 4. Wymaga to zaangażowania całego społeczeństwa. Wychowanie jest zadaniem wspólnym wymagającym aktywnego uczestnictwa zarówno rodziców, szkół i uniwersytetów, jak instytucji wyznaniowych i społeczeństwa obywatelskiego. Bez edukacji nie powstaje kultura, a tkanka życiowa wspólnoty wysycha. Źródło rozwoju Europa, która odkrywa siebie jako wspólnotę, z pewnością będzie źródłem rozwoju dla siebie i dla całego świata. Rozwój musi być rozumiany w takim sensie, jaki nadał temu słowu błogosławiony Paweł VI. Aby był prawdziwy, powinien on być zupełny, to znaczy winien przyczyniać się do rozwoju każdego człowieka i całego człowieka. Dlatego jeden z wybitnych znawców tego przedmiotu z całą słusznością tak pisał: Nie godzimy się na oddzielenie spraw ekonomicznych od tego, co ludzkie, ani też na rozważanie ich odrębnie od cywilizacji, do której należą. Naszym zdaniem wielce trzeba cenić człowieka, każdego człowieka, wszelką ludzką społeczność i całą ludzkość 5. STOLICA APOSTOLSKA 4 Sobór Watykański II, Deklaracja Gravissiumum educationis, 28 października 1965, 3. 5 Paweł VI, Encyklika Populorum progressio, 26 marca 1967, 14. 577

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE Z pewnością do rozwoju człowieka przyczynia się praca, która jest istotnym czynnikiem dla godności i dojrzewania osoby. Potrzebna jest praca i potrzebne są odpowiednie warunki pracy. W ostatnim stuleciu nie brakowało wymownych wzorców przedsiębiorców chrześcijańskich, którzy zrozumieli, w jaki sposób sukces ich inicjatywy zależał przede wszystkim od możliwości oferowania szansy zatrudnienia i godnych warunków pracy. Trzeba na nowo zacząć od ducha tych inicjatyw, które są również najlepszym antidotum na zakłócenia spowodowane przez bezduszną globalizację, która zwracając większą uwagę na zyski niż osoby, stworzyła szerokie obszary ubóstwa, bezrobocie, wyzysk i niezadowolenie społeczne. STOLICA APOSTOLSKA Warto byłoby też ponownie odkryć potrzebę skonkretyzowania pracy, szczególnie dla ludzi młodych. Dziś wielu często unika pracy w sektorach niegdyś kluczowych, ponieważ uznawano je za męczące i nisko płatne, zapominając, jak bardzo są niezbędne dla rozwoju człowieka. Co by z nami się stało, bez zaangażowania osób, które swoją pracą wnoszą wkład w nasze codzienne pożywienie? Co stałoby się z nami bez cierpliwej i pomysłowej pracy osób szyjących ubrania, które nosimy lub budujących domy, w których mieszkamy? Wiele zawodów dziś uważanych za drugorzędne, ma znaczenie podstawowe. Są one fundamentalne z punktu widzenia społecznego, ale przede wszystkim z powodu satysfakcji, jaką otrzymują pracownicy, że mogą być użytecznymi dla siebie i dla innych poprzez swe codzienne zaangażowanie. Do zadań rządów należy również stworzenie warunków gospodarczych sprzyjających zdrowej przedsiębiorczości oraz odpowiedniego poziomu zatrudnienia. Sprawą polityki jest szczególnie reaktywowanie spirali sukcesu, która wychodząc z inwestycji na rzecz rodziny i edukacji, pozwala na harmonijny i pokojowy rozwój całego społeczeństwa obywatelskiego. Obietnica pokoju Wreszcie zaangażowanie chrześcijan w Europie musi stanowić obietnicę pokoju. To była główna myśl, która ożywiała sygnatariuszy Traktatów Rzymskich. Po dwóch wojnach światowych i okrucieństwach narodów przeciwko narodom nadszedł czas, aby uznać prawo do pokoju 6. Jest to prawem. Jednak także dzisiaj 578 6 Por. Przemówienie do studentów i świata akademickiego, Bolonia 1 października

widzimy, że pokój jest dobrem kruchym, a mentalność partykularna i nacjonalistyczna zagraża zniweczeniu odważnych marzeń założycieli Europy 7. Jednak bycie budowniczymi pokoju (por. Mt 5,9) oznacza nie tylko staranie się o uniknięcie napięć wewnętrznych, działanie na rzecz położenia kresu licznym konfliktom, które wykrwawiają świat lub przyniesienie ulgi tym, którzy cierpią. Bycie czyniącymi pokój oznacza stawanie się promotorami kultury pokoju. Wymaga to umiłowania prawdy, bez której nie mogą istnieć autentyczne ludzkie relacje oraz dążenia do sprawiedliwości, bez której ucisk jest normą panującą każdej wspólnoty. Pokój wymaga również kreatywności. Unia Europejska dochowa wierności swojemu zaangażowaniu na rzecz pokoju na tyle, na ile nie utraci nadziei i będzie umiała się odnowić, aby odpowiedzieć na potrzeby i oczekiwania swoich obywateli. Przed stu laty, właśnie w tych dniach rozpoczęła się bitwa o Caporetto, jedna z najbardziej dramatycznych bitew I wojny światowej. Była punktem kulminacyjnym wojny na wyniszczenie, jaką była pierwsza wojna światowa, która miała smutny prymat w krwawym żniwie niezliczonych ofiar w obliczu żałosnych dokonań. Z tego wydarzenia nauczmy się, że jeśli okopiemy się na swoich pozycjach, to w końcu polegniemy. Nie jest to więc czas na budowanie okopów, ale czas na odwagę, by działać na rzecz pełnej realizacji marzenia ojców założycieli zjednoczonej i zgodnej Europy, wspólnoty narodów pragnących dzielić razem przyszłość rozwoju i pokoju. Być duszą Europy Eminencje, Ekscelencje, Szanowni goście! Autor Listu do Diogneta stwierdza, że czym jest dusza w ciele, tym są w świecie chrześcijanie. W tym czasie, są oni wezwani, aby dać na nowo Europie duszę i rozbudzić w niej na nowo sumienie, nie aby zajmować przestrzenie, co byłoby prozelityzmem, ale aby ożywiać procesy, które zrodziły- STOLICA APOSTOLSKA 2017, n.3. 7 Tamże. 579

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE by nową dynamikę w społeczeństwie. To właśnie uczynił św. Benedykt, nie przypadkiem ogłoszony przez Pawła VI patronem Europy: nie troszczył się on o zajmowanie przestrzeni świata zagubionego i zagmatwanego. Wspierany wiarą patrzył dalej i z małej groty w Subiaco dał życie ruchowi szybko się rozprzestrzeniającemu i niepowstrzymanemu, który przekształcił oblicze Europy. Niech On, który był zwiastunem pokoju, sprawcą jedności, nauczycielem cywilizacji, ukaże także nam, dzisiejszym chrześcijanom, jak z wiary wypływa zawsze nadzieja radosna, zdolna do przemiany świata. Dziękuję. EPISKOPAT POLSKI 147 Oświadczenie Prezydium Konferencji Episkopatu Polski w sprawie ograniczenia handlu w niedzielę EPISKOPAT POLSKI W związku z trwającymi pracami legislacyjnymi nad projektem ustawy w sprawie ograniczenia handlu w niedziele, jako Prezydium Konferencji Episkopatu Polski biorąc również pod uwagę liczne głosy wiernych Kościoła rzymsko-katolickiego i chrześcijan z innych Kościołów wyrażamy nasz niepokój wobec losu obywatelskiej inicjatywy Związku Zawodowego Solidarność, która została poparta podpisami ponad 500 tys. obywateli naszego kraju. Tak Konferencja Episkopatu Polski, jak i biskupi poszczególnych diecezji wielokrotnie udzielali tej inicjatywie jednomyślnego poparcia w komunikatach i listach pasterskich, licząc na przywrócenie całemu społeczeństwu niedzieli jako dnia wypoczynku i czasu budowania więzi rodzinnych oraz umacniania relacji społecznych. Niestety, jak wynika z dotychczasowych prac nad ustawą, aktualnie proponowane rozwiązania odbiegają zasadniczo od proponowanego kształtu tej inicjatywy. Milczenie z naszej strony w tej kwestii byłoby zaniedbaniem naszego pasterskiego obowiązku stania na straży dobra wspólnego. 580

Trudno pominąć fakt, iż to właśnie Solidarność jako Związek programowo ukierunkowany na ochronę praw pracowniczych realizując własną uchwałę programową i zapis o dążeniu do wprowadzenia zasady 5-dniowego tygodnia dla wszystkich pracujących, ma szczególne prawo i obowiązek upominania się o wolne niedziele. Wolna niedziela zawiera się w etosie Solidarności, z którego nie wolno korzystać wybiórczo, zwłaszcza tym, którzy się na nią programowo powoływali i powołują. W okresie przygotowań do obchodów 100-lecia odzyskania Niepodległości otwarcie odnosząc się do dziedzictwa Solidarności nie można pominąć niedzieli jako budulca duchowej wspólnoty narodu. Ten społeczny wymiar uwolnienia niedzieli zawiera w sobie jedną z podstawowych prawd o naturze człowieka, który współistnieje z innymi tworząc z nimi wspólnotę, społeczność, naród. Chodzi również o uwolnienie człowieka, gdyż osoba, której odbiera się wolną niedzielę jest kimś wykorzystywanym. Rzecz nie dotyczy jedynie osób pracujących w handlu choć to ich los najbardziej leży nam na sercu. Wykorzystywani są również i ci, którym oferując spędzanie jedynego wolnego dnia w handlowej galerii zacieśnia się tym samym obszar budowania relacji z innymi do samej tylko konsumpcji, do zdobywania nowych towarów, mających rzekomo nieustannie poprawiać standard życia, co ostatecznie jest formą materializmu praktycznego. Apelujemy więc do tych, którzy mają realny wpływ na kształt prawa w naszym państwie, aby mieli na względzie przede wszystkim dobro obywatela i dobro społeczeństwa, zagrożone podobnie jak w innych państwach Europy laicyzacją. Nie wolno zapominać własnych haseł i postulatów wysuwanych w drodze do osiągnięcia władzy, w tak ważnej społecznie kwestii. Nie wolno nawet wobec lobbingu środowisk, dla których zysk stanowi większą wartość niż człowiek, czy naród. Konkretnym wyrazem miłości do człowieka jest umacnianie sprawiedliwości napisał św. Jan Paweł II w encyklice Centesimus Annus. Niedzielny odpoczynek jest jednym z nierozłącznych elementów sprawiedliwego traktowania wszystkich i nie może być luksusem dla wybranych. Niech zatem nie ginie sprawiedliwość i solidarność pośród nas, przygotowujących się do świętowania setnej rocznicy niepodległej Polski. Niech integralnym elementem tego święta całego narodu stanie się prawne i definitywne zabezpieczenie wolnej od pracy niedzieli, jako spoiwa umacniającego narodową wspólnotę. EPISKOPAT POLSKI 581

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE +Stanisław Gądecki Arcybiskup Metropolita Poznański Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski +Marek Jędraszewski Arcybiskup Metropolita Krakowski Zastępca Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski +Artur Miziński Biskup Sekretarz Generalny Konferencji Episkopatu Polski Warszawa, dnia 31 października 2017 roku 148 Komunikat z 377. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski EPISKOPAT POLSKI 582 W dniach 13-14 października 2017 r. w Lublinie w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II odbyło się 377. Zebranie Plenarne Konferencji Episkopatu Polski. Obradami kierował abp Stanisław Gądecki, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski. W zebraniu wziął udział abp Salvatore Pennacchio, Nuncjusz Apostolski w Polsce. 1. Po raz pierwszy w historii Lublina odbyło się w tym mieście Zebranie Plenarne KEP. Było ono związane z uroczystym rozpoczęciem roku jubileuszowego 100-lecia KUL. Biskupi wyrazili uznanie dla dorobku naukowo- -kulturalnego tego uniwersytetu, który kieruje się dewizą Deo et Patriae (Bogu i Ojczyźnie). W czasach komunizmu KUL był jedynym działającym katolickim uniwersytetem w Europie Centralnej i Wschodniej. Biskupi podkreślili wkład tej uczelni w umocnienie Kościoła w kraju i za wschodnią granicą. Obecnie KUL jest jednym ze znaczących ośrodków akademickich w Polsce i w Europie. 2. Godne uznania zaangażowanie duszpasterzy i licznych środowisk młodzieżowych w życie Kościoła budzi nadzieję na pogłębienie wiary i odpowiedzialne przeżywanie swego powołania. Biskupi zachęcają do wykorzystania programu duszpasterstwa młodzieży oraz włączenia się w proponowane

inicjatywy przygotowujące do Światowych Dni Młodzieży w Panamie i najbliższego synodu poświęconego młodzieży. Słuchając głosu młodych ludzi, proszą o wypełnianie ankiety przedsynodalnej dostępnej na stronie www.synod2018.pl. Konferencja Episkopatu Polski, ogłaszając rok 2018 Rokiem św. Stanisława Kostki, zawierza jego wstawiennictwu sprawy dzieci i młodzieży. 3. Biskupi wyrażają wdzięczność wszystkim zaangażowanym w działania Caritas Polska, m.in. w Tornister Pełen Uśmiechów, Program Stypendialny Skrzydła czy Wigilijne Dzieło Pomocy Dzieciom. Podkreślają rolę wolontariuszy Caritas oraz Szkolnych Kół Caritas. W sposób szczególny dziękują wszystkim, którzy pomagają poszkodowanym w nawałnicach. Dramat ludzi wypędzanych przez wojny, prześladowania i głód jest ciągłym wyzwaniem dla państw i Kościołów. Biskupi dziękują wspierającym program Rodzina Rodzinie, dzięki któremu ponad siedem tysięcy syryjskich rodzin otrzymało pomoc. Podkreślają wagę innych programów pomocowych, które docierają m.in. do Syrii, Jordanii, Libanu i Iraku. W tym kontekście ważne jest zaangażowanie Caritas Polska w międzynarodową kampanię kierowaną przez Caritas Internationalis Dzielić Podróż (Share the Journey), która ma na celu promocję kultury spotkania z migrantami i uchodźcami, zrozumienie ich tragedii i okazanie im najwłaściwszej pomocy. Podczas obrad biskupi zapoznali się także z założeniami pastoralnego programu Stolicy Apostolskiej Globalny Pakt na rzecz Migrantów i Uchodźców (Global Pact for Migrants and Refugees) opartego o cztery postawy wobec migrantów i uchodźców: przyjęcia, ochrony, promocji i integracji. Biskupi wyrażają wdzięczność władzom państwowym za pomoc humanitarną ofiarom konfliktu na Bliskim Wschodzie. Przypominając uchwałę Konferencji Episkopatu Polski ws. potrzeby utworzenia korytarzy humanitarnych, oczekują na inicjatywę ze strony odpowiednich władz. 4. Biskupi kontynuowali prace nad dokumentami dotyczącymi duszpasterstwa małżeństw i rodzin. Podkreślili konieczność towarzyszenia małżeństwom i rodzinom na wszystkich etapach ich życia. Dziękują jednocześnie kapłanom, osobom życia konsekrowanego i wiernym świeckim, którzy służą na co dzień pomocą w realizacji zadań i celów rodziny. EPISKOPAT POLSKI 583

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE 5. Biskupi polscy z wielką troską odnoszą się do potrzeb duszpasterskich osób przybywających z Ukrainy do naszego kraju. Dziękując za dotychczasową życzliwość, zwracają się do wszystkich kapłanów i wiernych Kościoła katolickiego w Polsce o dalszą otwartość i gościnność. Tam, gdzie zaistnieje taka potrzeba, proszą o pomoc w organizacji punktów duszpasterskich w ścisłej współpracy z hierarchią Kościoła greckokatolickiego w Polsce. 6. W świecie, w którym kwestionowana jest rola Kościoła i chrześcijaństwa, kultura pozostaje wartością niekwestionowaną, będąc jednocześnie polem konfrontacji. Biskupi zwrócili uwagę na ważną rolę muzeów diecezjalnych w ewangelizacji przez kulturę i zatwierdzili zarząd stowarzyszenia Muzea i Skarbce Kościelne Ars Sacra. EPISKOPAT POLSKI 7. Biskupi dyskutowali także nt. przyszłości Papieskiego Kolegium Polskiego w Rzymie, które stanowi część naszego narodowego dziedzictwa w Wiecznym Mieście i ma znaczenie symboliczne. Jest znakiem twórczego wkładu Polski i Polaków w życie Kościoła Powszechnego. Założone w 1866 r., gdy Polska była jeszcze pod zaborami, bardzo pomaga w kształceniu polskich kapłanów na papieskich uczelniach. Zatrzymywał się w nim kard. Karol Wojtyła podczas swoich pobytów w Rzymie. Stamtąd wyjechał na konklawe, podczas którego został wybrany następcą św. Piotra. Księża biskupi zapoznali się także z działalnością Seminarium Orchard Lake w USA, w którym w ciągu ponad 130 lat wykształciło się około dwóch tysięcy kapłanów. Pokreślili ważną rolę i potrzeby tego seminarium, podobnie jak i innych instytucji z nim związanych, które służą Polonii w Stanach Zjednoczonych. Pasterze Kościoła błogosławią Polakom w kraju i za granicą. W Dniu Święta Edukacji Narodowej polecają w modlitwie uczących we wszystkich rodzajach szkół oraz rozpoczynających nowy rok akademicki, dziękując jednocześnie za trud nauczania i wychowania. W roku 100. rocznicy objawień fatimskich, 300-lecia Koronacji Obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej i 140. rocznicy objawień maryjnych w Gietrzwałdzie, dziękując za włączenie się w inicjatywę modlitewną Różaniec do Granic, zachęcają do stałego odmawiania różańca. Podpisali Pasterze Kościoła katolickiego w Polsce Lublin, 14 października 2017 r. 584

HOMILIE I LISTY ARCHIDIECEZJA KATOWICKA ARCYBISKUP WIKTOR SKWORC METROPOLITA KATOWICKI 149 Veni Sancte Spiritus, Inauguracja roku akademickiego na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego Homilia Arcybiskupa Katowickiego 5 października 2017 roku 1. Inauguracja roku akademickiego na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego przypada dziś, w I czwartek miesiąca października 2017 roku. To dzień, w którym oddajemy cześć Jezusowi Chrystusowi Najwyższemu i Wiecznemu Kapłanowi oraz modlimy się o powołania kapłańskie; o powołania do wyłącznej służby Ewangelii; wołamy, aby Pan żniwa posłał robotników na swoje żniwo. W tym dniu nasze myśli niejako automatycznie biegną do Wieczernika, do wydarzenia nazywanego Ostatnią Wieczerzą. Tam Jezus Chrystus jako najwyższy kapłan odprawił pierwszą Eucharystię ucztę i Ofiarę oraz polecił ją składać, ponawiać na swoją pamiątkę. Posłuszni temu poleceniu to właśnie czynimy ze świadomością, że ta godzina należy do Niego i On jest Panem tego spotkania. Jezus Chrystus nie chciał, abyśmy po Jego odejściu do Ojca pozostali sierotami. Znalazł więc sposób na przebywanie z nami do końca świata pod eucharystycznymi znakami Chleba i Wina. Zapewnił nas o tym, mówiąc: A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata (Mt 28,20). Św. Piotr z Alkantary, opisując związek Jezusa jako niebieskiego Oblubieńca z Jego ziemską Oblubienicą Kościołem świętym, mówi, iż Pan nie chciał zostawić swej Oblubienicy samotnej i opuszczonej i dlatego sam został towarzyszem jej wygnania w Przenajświętszym Sakramencie. Miejscem realizacji tej obietnicy jest skromna kaplica na Wydziale Teologicznym, gdzie ARCHIDIECEZJA KATOWICKA 585

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE ARCHIDIECEZJA KATOWICKA znajduje się święte miejsce obecności Jezusa w Eucharystii tabernakulum. Kaplica to najważniejsza katedra tego wydziału to z niej naucza Jezus Chrystus, nasz Mistrz i Nauczyciel! Trzeba oczekiwać od społeczności akademickiej Wydziału Teologicznego, aby codziennie korzystała z nauk płynących z tej katedry, aby nikt nie przechodził obok niej mimo, jakby zapominając, Kto na tym wydziale jest najważniejszy! 2. Na Wydziale Teologicznym dokonuje się również to, o czym słyszeliśmy w I czytaniu mszalnym z Księgi Proroka Nehemiasza, a mianowicie czytanie i studiowanie objawionego Słowa Bożego. Oczywiście okoliczności czytania i studiowania są inne, chociaż... Oto reszta Izraela na czele z Ezdraszem i Nehemiaszem powróciła z niewoli babilońskiej. Zgromadzili się na placu, wokół ruin świątyni i Jerozolimy. Mieli świadomość, że niejako trzeba zaczynać od początku. Oto doświadczenie ubóstwa w historii Izraela. Cały splendor i bogactwo materialne zostały mu odebrane. Jednak reszta Izraela odnalazła najcenniejszy skarb: księgę prawa Mojżeszowego. Rozpoczyna się lektura tego tekstu od rana do południa ; słuchacze i lektorzy są wytrwali; wszyscy słuchają słowa Bożego i płaczą, bo odczytywanie księgi przywraca ludowi pamięć. I tak, podczas gdy Ezdrasz czytał, a lewici objaśniali słowa Prawa, lud mówił: amen, amen. Ich płacz był płaczem radości a nie cierpienia. Radości, ponieważ doświadczyli bliskości pamięci, pamięci o zbawieniu. A to jest ważne nie tylko w wielkich chwilach historycznych, ale także w chwilach naszego życia 1. Płaczemy również dziś i my, chrześcijanie, ludzie Kościoła a to dlatego, że europejska kultura i społeczeństwa odwracają się od eklezjalnej wspólnoty; stwierdzamy: u nas nie jest jeszcze tak źle, kościoły może nie są w ruinie, ale pustoszeją; mamy wrażenie, że na wielu frontach przegrywamy; a Lud Boży popada w niewolę współczesnych władców; Babilon zwycięża i podbija; prowadzi w niewolę... Przeżywanie sytuacji ubożenia może być jednak uzdrawiające. Benedykt XVI powiedział Kościołowi w Niemczech, który wyżej opisanych zjawisk doświadcza bardziej intensywnie, że musi się odchudzić (abspecken). Przeżywanie sytuacji ubóstwa stwarza okazję do ponowienia zaufania Panu; do przyjmowania postaw miłowania i przebaczania, jak to czynili 586 1 Franciszek, 4.10.2013.

pierwsi chrześcijanie, o których Euzebiusz napisał, że: przebaczali wszystkim, nie potępiali nikogo; usprawiedliwiali wszystkich, nie byli ciężarem dla nikogo; modlili się za prześladowców. Ta ewangeliczna metoda ich sprzeciwu wybrzmiewała głośno: była formą ewangelizacji, przekonywania do racji Ewangelii w duchu pawłowego wskazania zło dobrem zwyciężaj. Trzeba pamiętać, iż Wobec zmieniających się czasów i sposobów myślenia Chrystus pozostaje niezmienny. Jest zawsze takim, jakim objawił się nam dwa tysiące lat temu. Dlatego właśnie na kartach Nowego Testamentu, a szczególnie Ewangelii, możemy i musimy poznawać Osobę i sposób działania Jezusa z Nazaretu. Nie ulega wątpliwości, że interpretujemy Ewangelie jak naucza konstytucja Dei Verbum nr 12 oświeceni przez tego samego Ducha, który kierował ich redakcją. Duch Święty źródło natchnienia dla hagiografów, jest również natchnieniem nieodzownym dla właściwego odczytania Pisma Świętego! 3. Studenci i absolwenci Wydziału Teologicznego nawet jeśli nie otrzymują misji kanonicznej mają misję do spełnienia na mocy płynącej z przyjęcia chrztu świętego i Jezusowego polecenia: Idźcie i głoście!. Wszyscy jesteśmy posłani jak uczniowie z Ewangelii wszędzie tam, gdzie Jezus sam przyjść zamierza, a wiemy, że zmierzał dotrzeć wszędzie, na cały świat, aż po krańce ziemi! To od Niego posyłani otrzymują dokładne informacje i instruktarz kim są: owcami wysłanymi między wilki; co mają ze sobą zabrać: tylko moc słowa; a czego nie: iść bez torby, zapasów itd.; co mają głosić: pokój i przybliżyło się do was Królestwo Boże! Miesiąc październik to także miesiąc Niedzieli Misyjnej, kiedy Kościół w skali globalnej uświadamia sobie swoją misyjną powinność; ta misyjna powinność dotyczy również Wydziału Teologicznego, a ziemią posłania jest przestrzeń całego uniwersytetu. Sobór Watykański II powiedział, że każdy członek Kościoła musi duchem proroctwa dawać świadectwo o Jezusie (DK 2). Nie chodzi o przewidywanie przyszłości wszak złożyliśmy ją w ręce Boga chodzi o życie świadczące o przyszłości, tej eschatologicznej, czyli definitywnej. Wszędzie musimy być misjonarzami nadziei. Im mniej nadziei w ludzkich sercach, w przestrzeni społecznej, tym bardziej potrzebna jest nasza obecność, świadectwo oparte na wierze w Tego, który dla nas umarł i zmartwychwstał! I jest z nami po wszystkie dni, aż do skończenia świata! ARCHIDIECEZJA KATOWICKA 587

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE ARCHIDIECEZJA KATOWICKA 4. Niedługo rok akademicki wejdzie w nowy rok liturgiczny i kalendarzowy. Nowy rok liturgiczny to czas realizacji nowego programu duszpasterskiego Kościoła w Polsce, obok którego Wydział Teologiczny też nie może przechodzić obojętnie. Tym bardziej że w tym czasie będziemy sobie uświadamiali, że zostaliśmy napełnieni Duchem Świętym. Osoba Ducha Świętego i Jego dary winny być przedmiotem naszej osobistej refleksji i naukowej rekapitulacji. Obecność Ducha Świętego ma wymiar kosmiczny, ponieważ od początku Duch Boży unosił się nad wodami stworzenia (por. Rdz 1,2). Ale prawdziwą przestrzenią obecności i działania Trzeciej Osoby Boskiej jest «dom, w którym przebywali» Maryja i apostołowie, czyli Kościół. Mieszkaniem Ducha Świętego jest Kościół; my jesteśmy Jego świątynią! Kościół jest domem wypełnionym Duchem Świętym. Duch Święty wzywa wszystkie narody do katolickiej jedności ludu Bożego, jak przypomniał Sobór Watykański II. Znak glosolalii wyraża właśnie tę prawdę: wszystkie ludy, języki i narody są w Kościele u siebie, są mile widziane. Nie ma już Żyda ani Greka, powie św. Paweł. Wylanie Ducha Świętego na wszystkich ludzi i na cały kosmos jest możliwe dzięki pośrednictwu Kościoła, Mistycznego Ciała Chrystusa. Duch Święty nie wychodzi poza Chrystusa i Kościół, ale przyciąga ludzi do Chrystusa, napełniając swoją obecnością dom, w którym przebywają Maryja i apostołowie, a w następnej kolejności wychodząc na cały świat z Kościoła i poprzez Kościół. Duch Święty faktycznie ma na celu przyciągnięcie ludzi do tajemnicy paschalnej Chrystusa, ukrzyżowanego i zmartwychwstałego, jedynego Pośrednika między Bogiem a ludźmi 2. Drodzy Bracia! Pozostaje nam w ten dzień inauguracji, w czasie tej Eucharystii zawołać: Veni Sancte Spiritus! Przybądź, Duchu Święty, przemieniaj nas i uczyń nas narzędziami Twego pokoju i nadziei. Wezwiemy Go teraz nie tylko nad chlebem i winem, wezwiemy Go również nad nami, aby dokonał się cud przemiany w Ciało i Krew, w Kościół, Mistyczne Ciało Chrystusa. Amen. 588 2 Por. Gaudium et spes 22.

150 Bóg jest najwyższą Racjonalnością Homilia Arcybiskupa Katowickiego Międzyuczelniana inauguracja roku akademickiego 7 października 2017 roku 1. W czytaniach wyznaczonych na XVII niedzielę per annum dwa razy słyszeliśmy o winnicy. Zarówno I czytanie z Księgi Proroka Izajasza, jak i Ewangelia mówiły o winnicy. Nie był to jednak naukowy wykład o tym, jak zakładać i uprawiać winnicę, jak organizować winobranie i jak produkować wino. Zarówno prorok Izajasz, jak i Jezus, Nauczyciel, posłużyli się obrazem wziętym ze znanej słuchaczom kultury agrarnej, aby przekazać zupełnie inne treści, związane z relacjami między Bogiem a winnicą Pana, czyli domem Izraela. Nad losem zniszczonej własną niewiernością winnicy Pana żali się psalmista. Wspomina dawną chwałę, kiedy Bóg przeniósł z Egiptu winorośl i zasadził ją, wygnawszy pogan. A ona rozpostarła swe pędy aż do morza i aż do rzeki swe latorośle. Opisuje zniszczenie chwały Izraela jako konsekwencję grzechów narodu wybranego. Dlatego w ostatnich strofach Psalmu 80 woła: Powróć, Boże Zastępów, Wejrzyj z nieba, spójrz i nawiedź tę winorośl! I chroń to, co zasadziła Twoja prawica, Latorośl, którą umocniłeś dla siebie. 2. Bóg istotnie powrócił. Odpowiedział na prośbę psalmisty i tych wszystkich, którzy nie popadli w niewierność, lecz żyli według prawa Pańskiego i oczekiwali wyzwolenia Izraela jak Maryja, Józef, Symeon i Anna, jak wszyscy anawim, czyli pokorni Izraelici. Bóg istotnie powrócił minęły czasy sędziów, proroków i wiernych Mu królów. Nadszedł czas Syna, bo tak Bóg umiłował świat i człowieka, że Syna swego dał... Mówi o tym dzisiejsza ewangeliczna przypowieść Jezusa skierowana do elity narodu, który po wygnaniu babilońskim powrócił do Ziemi Obiecanej. Jezus przychodzi jako Dziedzic, aby zebrać należne Bogu owoce sprawiedliwości i prawowierności. Przychodzi do swoich, lecz swoi Go nie przyjmują. Nie tylko odmawiają Mu prawa do zamieszkania pośród swojego ludu, ARCHIDIECEZJA KATOWICKA 589

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE ARCHIDIECEZJA KATOWICKA 590 ale i wypędzają z winnicy, zabijając Go poza świętym miastem, symbolem całego Izraela. Jezus przyszedł i zobaczył, że winnica w ogóle nie wydaje owoców, jak drzewo figowe obsypane tylko zielonymi liśćmi. Oczekiwał jednak nawrócenia, ciągle do niego wzywał, dyskutował ze starszymi ludu, piętnował ich wady, lecz jednocześnie wskazywał drogę powrotu do Boga, do pierwotnej świętości i miłości. Naprawdę oczekiwał od swoich zmiany myślenia. Lecz kiedy coraz bardziej przekonywał się, iż winnica nie da słodkich owoców, wówczas wypowiedział bardzo pesymistyczne i groźne słowa: Dlatego powiadam wam: Królestwo Boże będzie wam zabrane, a dane narodowi, który wyda jego owoce. Symbolicznym końcem tego królestwa była rozdarta zasłona świątyni i zburzenie Jerozolimy w 70 roku po Chrystusie oraz całkowite zniszczenie świątyni jerozolimskiej tak, że nie został z niej kamień na kamieniu, który by nie był zwalony. Pozostała jedynie ściana, przy której płaczą po dziś Żydzi... Dar Królestwa Bożego został powierzony innym narodom. Tu myślimy o Kościele, zbudowanym na kamieniu odrzuconym, który stał się głowicą węgła i po dzień dzisiejszy głosząc Ewangelię Jezusa Chrystusa pełni swoją uniwersalną misję: Idźcie i głoście!. 3. Wszystkie te myśli przenosimy dzisiaj w kontekst, który wyznacza inauguracja nowego roku akademickiego, i odnajdujemy punkty styczne. Posiłkując się jak zawsze ułomną analogią, można powiedzieć, że współczesna wiedza jest w pewnym sensie winnicą, a społeczność akademicka to robotnicy, którym bogactwo wiedzy zostało przekazane w depozyt nie po to, aby je konserwować, lecz pomnażać, rozwijać, dokładać kolejną cegiełkę pracy naukowej do budowy gmachu dziedzictwa wiedzy i mądrości całej ludzkości. Przypowieść o winnicy i robotnikach każe nam myśleć najpierw o codziennej, żmudnej pracy naukowej i dydaktycznej, w której nie ma łatwych dróg, a tym bardziej łatwych rozwiązań. Wiedzy i umiejętności łączenia jej fragmentów w spójny system nie osiąga się łatwo. Trzeba do tego dochodzić nieraz bardzo małymi krokami. Pociągające w tym wszystkim jest to, że dążymy do poznania prawdy, że się do niej zbliżamy, a to już rodzi radość i przynosi owoce, także w sferze etosu. Przypowieść o winnicy i zachowaniu robotników jest dla nas ostrzeżeniem dziedzictwo wiedzy jest nam zadane, jest darem, który ma być przekazywany, proklamowany z profesorskich katedr, z kart publikacji naukowych,

aby służył integralnemu rozwojowi tak samego człowieka naukowca, studenta, jak i dobru wspólnemu społeczeństwa i narodu. Myśląc o tym integralnym rozwoju i dobru wspólnym, nie sposób nie zauważyć postępującego braku szacunku wobec nauk humanistycznych (może nowa ustawa to zmieni?). Promuje się raczej to, co przydatne hic et nunc dla rozwoju gospodarki, technologii, co da się przetłumaczyć na język biznesu i natychmiast wdrożyć (piękne słowo)! Tymczasem winnica wiedzy nie byłaby tym, czym jest, gdyby nie ogromny wkład myśli o człowieku, jego historii i kulturze, nie byłaby wielka bez filozofii i trzeba to także podkreślić bez teologii. Człowiek bowiem chce bardziej być niż mieć, jego duchowy horyzont nie ogranicza się do tego świata, lecz dąży do spotkania z Tajemnicą, z Transcendencją, z rzeczywistością, która potrafi nadać sens jego dążeniu do prawdy i sens samemu życiu. Potrzebna jest więc jak ujął to ks. prof. Michał Heller, znany kosmolog postawa otwarcia: Jeżeli przyjąć, że Bóg jest najwyższą Racjonalnością, to racjonalność, która jest naszym udziałem, jest niejako zanurzona w Bożej Racjonalności i z niej czerpie to, że w ogóle jest racjonalnością, ma w niej niejako ontologiczną podstawę. Czy tego rodzaju podstawa jest potrzebna? Czym byłaby racjonalność bez takiej podstawy? Jeszcze jedną konwencją, której jedynym uzasadnieniem byłaby użyteczność 1. Robotnicy w przypowieści Jezusa zamknęli winnicę i nie pozwolili do niej wejść właścicielowi, którego reprezentowali najpierw posłani słudzy, a w końcu syn gospodarza. Zabrakło im postawy otwarcia! Pamiętajmy, Bóg niczego nie zabiera człowiekowi, przeciwnie, daje hojnie, w nadmiarze nawet po to, aby człowiek zasklepiony w kokonie doczesności mógł spojrzeć dalej. I takiej postawy otwarcia na najwyższą Racjonalność, Boga życzę wszystkim: profesorom i studentom naszych uczelni w nowym roku akademickim. Oby wszystkie wyższe uczelnie Górnego Śląska naszej Metropolii a zwłaszcza nasza Alma Mater Uniwersytet Śląski, świętujący 50-lecie powołania i istnienia były i stawały się winnicą przynoszącą oczekiwane owoce kształcenia i formacji! Winnicą, która swoimi produktami obficie zastawia stół i zaspokaja potrzeby społeczeństwa; potrzeby nauki i innowacyjnego przemysłu; potrzeby tradycji, teraźniejszości i przyszłości globalnego świata. ARCHIDIECEZJA KATOWICKA 1 M. Heller, Sens życia i sens wszechświata, Tarnów 2008, s. 108. 591

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE W tych intencjach modlimy się razem, abyśmy wszyscy wydawali oczekiwane owoce nie tylko w działalności naukowej, lecz również w życiu osobistym, co zawsze ma rangę świadectwa, świadectwa oczekiwanego przez Właściciela winnicy: Ja jestem krzewem winnym, wy latoroślami. Kto trwa we mnie, ten przynosi owoc obfity (J 15,5). 151 Mocni modlitwą różańcową Homilia Arcybiskupa Katowickiego Msza św. podczas pielgrzymki Wspólnot Różańcowych Katedra, 7 października 2017 roku ARCHIDIECEZJA KATOWICKA 1. Bracia i Siostry, osoby tworzące Żywy Różaniec i Bractwo Szkaplerzne, członkowie innych wspólnot różańcowych, drodzy czciciele Matki Bożej, Zelatorki i Zelatorzy! Zawitaj, Królowo Różańca świętego, Jedyna nadziejo człowieka grzesznego. Zawitaj, bez zmazy lilijo, Matko różańcowa, Maryjo. Tą piękną pieśnią rozpoczęliśmy dzisiejszą Eucharystię ku czci Królowej Różańca Świętego. Spotykamy się na modlitwie, świętując także w tym roku 300. rocznicę koronacji cudownego wizerunku Matki Bożej na Jasnej Górze, jak i 100. rocznicę objawień fatimskich. W naszej katedrze dwa boczne ołtarze przypominają nam te dwa wizerunki Maryi i te szczególne miejsca na mapie maryjnych sanktuariów świata, przypominają też, że Kościół, dom Boży, jest właściwym miejscem modlitwy liturgicznej dla wspólnoty parafialnej (...) Wybór sprzyjającego miejsca nie jest obojętny dla prawdziwości modlitwy (...) a pielgrzymki przypominają naszą wędrówkę na ziemi ku niebu. Tradycyjnie już są one czasem intensywnej odnowy modlitwy (KKK 2691). Więc pielgrzymujemy kolejny już raz jako żywa wspólnota ludzi różańca do Matki Kościołów archidiecezji katowickiej, do katedry! Bracia i Siostry! Kiedyś papież Paweł VI powiedział: Fatima to ołtarz świata. Na ten ołtarz zwrócone są oczy całego świata. Tu, w Fatimie, Niepokalane Serce Ma- 592

ryi otoczone cierniami wzywa świat do powrotu do Boga przez odmawianie różańca i czynienie pokuty. Fatima zajaśniała nowym blaskiem za pontyfikatu Jana Pawła II. Wpłynęło na to świadectwo samego Ojca Świętego. Oto jego słowa, wypowiedziane przed bazyliką Matki Bożej Fatimskiej 13 maja 1982 roku, w rocznicę zamachu na placu św. Piotra: Nawracajcie się (czyńcie pokutę) i wierzcie w Ewangelię (Mk 1,15) są to pierwsze słowa Mesjasza skierowane do ludzkości. Orędzie z Fatimy jest w swojej zasadniczej osnowie wezwaniem do nawrócenia i pokuty, podobnie jak w Ewangelii... To w świetle miłości matczynej rozumiemy całe orędzie Pani z Fatimy. To, co najbardziej wprost sprzeciwia się drodze człowieka do Boga to grzech, trwanie w grzechu wreszcie negacja Boga... Tymczasem wieczne zbawienie człowieka jest tylko w Bogu. Odrzucenie Boga przez człowieka, jeśli jest ostateczne, prowadzi logicznie do odrzucenia człowieka przez Boga, do potępienia (por. Mt 7,23; 10,33). Czyż Matka która całą potęgą swej miłości żywionej w Duchu Świętym pragnie zbawienia każdego człowieka może milczeć o tym, co temu zbawieniu sprzeciwia się u samych podstaw? Nie, nie może! Dlatego orędzie z Fatimy, tak bardzo macierzyńskie, jest równocześnie mocne i stanowcze. Kochani Pielgrzymi, czciciele Królowej Różańca Świętego! Jakże wymowne są słowa papieża: Czyż Matka (...) może milczeć o tym, co (...) zbawieniu sprzeciwia się u samych podstaw?. Macierzyńska opieka Maryi nie oznacza jednak wyłącznie pouczenia nas, wskazania, jaką drogą powinniśmy kroczyć, aby była to droga prowadząca do Boga. Wiemy na pewno, że w tej drodze Najświętsza Matka cały czas będzie przy nas jako Orędowniczka nasza i Wspomożycielka. Będzie przy nas jak była z apostołami w Wieczerniku: Gdy Jezus został wzięty do nieba, apostołowie wrócili do Jerozolimy z góry, zwanej Oliwną, weszli do sali na górze i przebywali w niej (...) razem z (...) Maryją, Matką Jezusa. Rok 100-lecia objawień otwiera nas na nowo na orędzie z Fatimy. Niejako otworzył na nie nowe pokolenie mieszkańców Europy i świata. Umiłowani, przybyliście do naszej katedry, bo jesteście otwarci na to orędzie! Pragniecie także praktykować I soboty miesiąca i swoje życie złączyć z różańcem i jego tajemnicami. Przybywacie do tego pierwszego kościoła Archidiecezji, by na nowo przyjąć do serca wezwanie Maryi: odmawiajcie codziennie różaniec, czyńcie pokutę, ofiarowujcie swoje cierpienie jako zadośćuczynienie za grze- ARCHIDIECEZJA KATOWICKA 593

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE chy i jako prośbę o nawrócenie grzeszników. Bóg zapłać wam za to! Bóg zapłać wam za wierność różańcowej modlitwie! Istotą orędzia z Fatimy jest uświadomienie nam, że modlitwa jest formą solidarności z innymi. Wytrwałe życie modlitwy prowadzi do wewnętrznej dojrzałości, do formułowania próśb obejmujących nie tylko nas samych, ale innych ludzi, sprawy Ojczyzny i Kościoła oraz potrzeby całej ludzkiej rodziny, wśród których potrzebą fundamentalną jest pokój, zwłaszcza na Bliskim Wschodzie, bo to jego brak jest przyczyną fali migrantów, która zalewa Europę! ARCHIDIECEZJA KATOWICKA 594 2. Drodzy Pielgrzymi! Różaniec prowadzi nas przez Maryję do świętego imienia Jezus. Ona pomaga nam w zgłębieniu i w przeżywaniu tajemnicy owocu Jej łona: Chrystusa. Maryja prowadzi naszą modlitwę, w ślad za Nią możemy wyzbyć się egoizmu, dorastamy do pełnego pokory fiat, którego oczekuje od nas Bóg. Powinniśmy również patrzeć na Fatimę z właściwej perspektywy czasowej. Nie możemy oczekiwać, że świat zmieni się w ciągu jednego dnia, od jednego gestu, lecz wszyscy winniśmy wytrwale dążyć do przemiany siebie i bliźnich przez modlitwę i pokutę; do usuwania granic, które czasem sami stawiamy Bogu i bliźnim. Pierwsi chrześcijanie cierpieli i modlili się ponad trzy wieki o wolność wiary w Chrystusa. Ich cierpienia i modlitwy zostały ostatecznie przez Boga wysłuchane. I tak jest z naszymi modlitwami. Nie mamy co do tego cienia wątpliwości, że są wysłuchiwane i zmieniają oblicze ziemi! Pomyślmy jak wiele już dokonał różaniec! Ileż mocy jest w zdrowaśkach szeptanych w ukryciu. A Ojciec twój, który widzi w ukryciu, odda tobie, zapewnił nas nasz Zbawiciel. Ileż mocy jest w zdrowaśkach wypowiadanych we wspólnotach rodzinnych oraz przez pielgrzymów zmierzających do Częstochowy, do Piekar Śląskich, do Turzy, do katowickich Bogucic, do Gietrzwałdu, do Fatimy i tylu innych sanktuariów, do katedr czy parafialnych kościołów. W różańcu poznajemy wszechmoc, miłosierdzie, miłość Boga. Różaniec nawraca, udoskonala, uświęca, daje pokój! Zawierzając się Maryi poprzez różaniec, składamy nasz los w dobre ręce bo w ręce Matki. A odmawiając różaniec, najpiękniej wyrażamy naszą miłość do Maryi i najpełniej naśladujemy Ją w postawie rozważania słowa Bożego... Chodzi o to, aby to czynić jak najlepiej. Stąd warto dziś przypomnieć sobie definicję

różańca, którą podał nam Paweł VI: Streszczenie całej Ewangelii. Podstawową cechą tej modlitwy jest to, że jest ona jednocześnie i modlitwą, i medytacją podstawowych tajemnic chrześcijańskich. Dzięki Janowi Pawłowi II oprócz tradycyjnych 15 scen z życia Jezusa i Maryi otrzymaliśmy kolejne to tajemnice światła, które przypominają publiczną działalność Jezusa i jednocześnie oświetlają zbawczymi wydarzeniami i naszą codzienność. 3. Drodzy Czciciele Matki Najświętszej! Trwamy dziś na modlitwie w I sobotę miesiąca, podczas której czcimy Niepokalane Serce Maryi. I podczas Eucharystii w ewangelicznym opisie staje przed nami Matka Zbawiciela w ikonie zwiastowania, wymalowanej pędzlem słowa... Staje przed nami, gdyż pragnie nas czegoś nauczyć, pragnie nam przypomnieć o tym, co jest najistotniejsze... Przygoda Maryi jest przygodą wiary i bierze początek z odwiedzin Boga: Posłał Bóg anioła Gabriela... Anioł wszedł do Niej i rzekł... (Łk 1,26-28). Maryja, którą kontemplujemy w ikonie zwiastowania, pozwala się nawiedzić, a Maryja została nawiedzona przez Boga, ponieważ jest pokornego serca: Wejrzał na pokorę swojej służebnicy.... W szkole Maryi także my możemy nauczyć się, jak pozwolić nawiedzać się przez Boga, który ciągle do nas przychodzi, ciągle nas odwiedza. Trzeba nam troszczyć się o serce pokorne, o serce otwarte. Patrzmy dalej na ikonę zwiastowania... Anioł mówi do Maryi: Bądź pozdrowiona, pełna łaski.... Wskazuje na pełnię łaski jako na znak wyróżniający osobę Maryi. Nazywa Ją pełną łaski, objawiając tym samym jej prawdziwe imię. A na to wszystko Maryja odpowiada: Oto ja służebnica Pańska (Łk 1,38). To lekcja dla każdego i każdej z nas... Obyśmy potrafili pełnić wolę Bożą i tak jak Ona wypowiadać słowa Niech mi się stanie.... Ostateczną odpowiedzią Maryi na zwiastowanie anioła jest więc nie tylko doskonała dyspozycyjność, lecz także radosne pragnienie współpracy z planem Boga. Takie powinno być i nasze życie. Dziś Bóg mnie odwiedza. Bóg posłał anioła do Maryi, ale nie tylko do Niej... Także i nam go posyła. Jest nim każdy, kto nam przybliża Dobrą Nowinę. Ona zmieszała się na te słowa i rozważała.... Każde Boże słowo jest zwiastowaniem. I każde zwiastowanie powinno się kończyć tak, jak w przypadku Maryi. Niech mi się stanie! Tylko w ten sposób Boże słowo otrzyma w nas ciało. Tylko w ten sposób może się stać czynem i posłużyć nam, jak i tym, do których jesteśmy posłani. ARCHIDIECEZJA KATOWICKA 595

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE 4. Siostry i Bracia! To zadanie dla nas... Wezwanie Matki Bożej z Fatimy jest wciąż aktualne i podejmowane codziennie przez miliony wiernych, biorących do ręki różaniec i realizujących różne formy pokuty i zadośćuczynienia. Dołączmy do nich i my sami, a co do pokuty, pamiętajmy, co nam w tej sprawie powiedziała siostra Łucja trzeba za własne grzechy czynić pokutę. W dniu 4 maja 1943 roku napisała:...bóg pragnie, aby duszom wyjaśnić, że prawdziwa pokuta, której On obecnie żąda, to przede wszystkim ofiara z wypełnienia naszych religijnych i codziennych obowiązków.... Bracia i Siostry! Mocni modlitwą różańcową wypełniajmy z radością jak Maryja nasze obowiązki, nasze powinności wobec Boga i człowieka! Wypełniajmy je z nadzieją na dzień naszego wniebowzięcia! Panno nad pannami, Święta nad świętymi, Matko różańcowa, Maryjo. Módl się za nami. Amen. 152 ARCHIDIECEZJA KATOWICKA Postawieni na straży winnic Homilia Arcybiskupa Katowickiego Dzień Jedności Parafialnych Rad Duszpasterskich Katedra, 14 października 2017 roku 1. Dzisiaj jako modląca się wspólnota archidiecezjalnego Kościoła przeżywamy dzień jedności Parafialnych Rad Duszpasterskich. To pierwsze takie spotkanie Przewodniczących, ich Zastępców i Sekretarzy Rad Duszpasterskich, wyłonionych w niedawnych wyborach do tego gremium. Gratuluję wam wyboru, nominacji, za którymi kryje się zaufanie i błogosławione owoce waszej wcześniejszej pracy dla parafii. To dzięki ofiarnej obecności we wspólnotach parafialnych, wynikającej ze świadomości odpowiedzialności za Kościół i losy Ewangelii, zostaliście zauważeni, poznani i wybrani. Szczególną formą waszej odpowiedzialności będzie teraz działanie w Parafialnych Radach Duszpasterskich, do których zostaliście włączeni. W przysiędze składanej na ręce Proboszcza wypowiadaliście takie słowa przyrzeczenia: Ja NN, powołany na członka parafialnej rady duszpasterskiej, przyrzekam wobec Boga, że powierzoną mi funkcję będę wykonywał według najlepszej swej woli, zgodnie z moim sumieniem i z przepisami prawa kościelnego. W szczegól- 596

ności przyrzekam, że w miarę swych sił i z poczuciem odpowiedzialności będę wspomagał proboszcza w działalności duszpasterskiej, mając na względzie tylko chwałę Bożą i dobro Kościoła. Tak mi dopomóż Bóg! Amen. Praca na chwałę Bożą i dla dobra Kościoła to nadrzędne cele działania każdego członka Parafialnej Rady Duszpasterskiej. Ważne jest w tym przypadku słuchanie głosu sumienia, w którym rozbrzmiewa głos Boga, pomagający człowiekowi wybierać między dobrem a złem. Właściwie uformowane sumienie nakazuje nam zawsze stawać po stronie dobra, sprawiedliwości i prawdy, nawet za cenę własnego poniżenia czy cierpienia. Na wzór błogosławionych, którzy słuchają słowa Bożego i strzegą go, wy wszyscy jako członkowie Parafialnych Rad Duszpasterskich jesteście wezwani w do obrony Chrystusa i Jego Kościoła we współczesnym świecie, który tak szybko i bezpodstawnie oskarża uczniów Chrystusa tylko dlatego, że myślą inaczej, albo że są wyrzutem sumienia dla tych, którzy chcieliby żyć tak, jakby Boga nie było. Jesteście powołani do dawania czytelnego świadectwa wartościom ewangelicznym! W pieśni napisanej przez Romana Brandstaettera, zatytułowanej Nikodem, czytamy: Boję się na równi dobra i zła, Bo wymagają one ode mnie dokonania wyboru. Najchętniej patrzyłbym przed siebie Obojętnym wzrokiem i z równym spokojem Przyglądałbym się dobru i złu. Ale pomyślałem: «Powinienem przejść na stronę dobroci Jak na stronę szlachetnego przeciwnika». 2. Drodzy Członkowie Parafialnych Rad Duszpasterskich! Jesteście po właściwej stronie. Łączy nas wszystkich troska i odpowiedzialność za Kościół. Aby te zadania realizować, potrzeba odwagi. Potrzeba odważnych, którzy dają pierwszeństwo słowu Bożemu, którzy upominają się o sprawiedliwość i prawdę. Podejmując współpracę z duszpasterzami, przede wszystkim z proboszczami, na rzecz wspólnot parafialnych, stajecie się świeckimi apostołami, których świadectwo życia nie pozostaje bez wpływu na postawę pozostałych członków wspólnoty parafialnej. Zgodnie ze Statutem Rad Duszpasterskich Archidiecezji Katowickiej Parafialna Rada Duszpasterska za swój podstawowy cel ma współodpo- ARCHIDIECEZJA KATOWICKA 597

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE ARCHIDIECEZJA KATOWICKA wiedzialne wspieranie kapłanów w organizacji życia duszpasterskiego danej wspólnoty 1. Zadaniem Rady jest współpraca z duszpasterzami nad budową Królestwa Bożego w naszych wspólnotach wiary. To nam, duszpasterzom, dziś w Godzinie Czytań powiedział w swojej homilii Grzegorz Wielki, papież: Zatrzymujemy godność, a pomijamy zobowiązania godności. Ci, którzy nam zostali powierzeni, opuszczają Boga, a my milczymy; pogrążyli się w nieprawości, a my nie wyciągamy pomocnej ręki. Drodzy Bracia, jesteśmy jak mówi Grzegorz Wielki postawieni na straży winnic! Na tej strażnicy nie jesteśmy jednak sami. Mamy jak widać w tej katedrze wielu sprzymierzeńców! Patrząc z tej perspektywy, byłoby niewłaściwością dopuszczanie do dysonansu między duszpasterzem a świeckimi członkami Rady. Chrystus Pan formował swych uczniów w innym duchu. Duch miłości i służby stanowi cechę wyróżniającą wspólnoty chrześcijan. Jeśliby zabrakło tego ducha w naszych działaniach, znaczyłoby to, iż odeszliśmy od Prawdy Chrystusowej, od wspólnej troski o winnicę Pana! Istnieje obszerna dziedzina wspólnego zatroskania o stan naszych parafii od diagnozy poczynając. Istnieje szeroka możliwość inicjatyw, które przy dobrej woli można podjąć, zarówno tych inspirowanych uchwałami II Synodu, jak i programem duszpasterskim Kościoła w Polsce. Pośród przybywających wyzwań najbardziej podstawową sprawą pozostaje budowanie wspólnoty parafialnej w oparciu o udział w Eucharystii. To troska o nią powinna nas zmobilizować do utworzenia w każdej parafii zespołu liturgicznego (p. 372). Nieustannym wyzwaniem dla Rad Duszpasterskich jest wspieranie kapłanów w trosce o dzieci, młodzież i seniorów, o istniejące w parafii grupy formacyjno-modlitewne. W znacznej mierze to od waszego zaangażowania i współpracy zależy dynamika życia religijnego w parafii oraz rozwiązywanie bieżących problemów duszpasterskich. A jest ich wiele kto ma otwarte oczy, widzi sprawy rodziny, dostrzega usychanie latorośli na winnym krzewie parafii, na co wskazuje m.in. procent określający udział parafian w niedzielnej mszy św. Wszyscy mieszkańcy parafii powinni odczuwać troskę pasterza i współparafian o siebie. I wszyscy powinni być o tej trosce informowani, dlatego ważna jest zarówno wewnątrzparafialna, jak i wewnątrzdekanalna komunikacja, która jest odpowiedzią na powszechne zjawisko mobilności. 598 1 Statut, p. 2.

Bracia i Siostry! Trwająca w parafiach dekanatu piekarskiego wizytacja kanoniczna przekonuje, że w naszych górnośląskich parafiach są peryferie materialnej i moralnej nędzy, do których nie dociera światło Ewangelii ani pełne nadziei wezwanie Zbawiciela: Przyjdźcie do Mnie wszyscy, którzy utrudzeni i obciążeni jesteście, a Ja was pokrzepię (Mt 11,28). Kiedy ludzie już nie przychodzą do parafialnego wieczernika, trzeba iść do nich z serdecznym zaproszeniem na ucztę Baranka. Pytał Pan proroka Izajasza: Kogo mam posłać? Kto by Nam poszedł? Odpowiedziałem: Oto ja, poślij mnie! (Iz 6,8). Oto ja, poślij mnie! Tak, Bracia i Siostry, członkowie Parafialnych Rad Duszpasterskich są w sprawach Ewangelii, Kościoła i parafii na posyłki. Tak działają np. osoby należące do Legionu Maryi, apostołując od drzwi do drzwi! Naszym wspólnym staraniem powinno być dążenie, aby w kręgach oddziaływania parafii znaleźli się wszyscy jej mieszkańcy! To od was, Bracia i Siostry, zależy, czy parafia będzie wspólnotą wspólnot, a wszyscy ją tworzący będą zabiegali, aby trwać w komunii z Bogiem i bliźnimi. Szczególne miejsce w każdej wspólnocie parafialnej zajmują chorzy i cierpiący. Ojciec Święty Benedykt XVI w swojej encyklice o nadziei zapisał słowa: Zasadniczo miarę człowieczeństwa określa się w odniesieniu do cierpienia i cierpiącego 2. Ważną rzeczą jest zaangażowanie wszystkich parafian, przy współpracy z parafialną Caritas, na rzecz osób, które z racji swego wieku i krzyża choroby pozostają w domach. Od dobrej woli nas wszystkich zależy również to, czy osoby te będą mogły regularnie spotykać się z Chrystusem w Komunii Świętej. W wielu parafiach naszej diecezji chorzy mogą w każdą niedzielę jednoczyć się z Jezusem, pozostającym wśród nas pod postacią Chleba, dzięki posłudze nadzwyczajnych szafarzy Komunii Świętej. Wśród nich wielu jest byłych lub obecnych członków Parafialnych Rad Duszpasterskich. Drodzy Bracia i Siostry! Podobało się bowiem Bogu uświęcić i zbawić ludzi nie pojedynczo (...) lecz uczynić z nich lud, który by Go poznał w prawdzie i Mu służył 3. Pozostajemy wspólnotą uczniów Chrystusa, która przemierza drogę ku naszej wspólnej ojczyźnie w niebie. Na tej drodze jesteśmy sobie nawzajem potrzebni duchowni i świeccy. Pracując wspólnie, współdziałając we wszystkim jak przystało na chrześcijan możemy skutecznie zmieniać obli- 2 Spe salvi 38. ARCHIDIECEZJA KATOWICKA 3 Lumen gentium 9. 599

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE ARCHIDIECEZJA KATOWICKA cze tego świata. Jedność jest potężną siłą, o którą rozbijają się nie tylko wrogie systemy i ideologie, ale przede wszystkim siły zła. Źródłem naszej jedności jest sam Jezus Chrystus. To On w Modlitwie Arcykapłańskiej prosił za wspólnotę swoich uczniów uczniów wszystkich czasów aby wszyscy stanowili jedno (J 17,21). Podejmujmy z przejęciem i zaangażowaniem trud budowania jedności i zgody w środowiskach naszych wspólnot parafialnych. Pamiętajcie, że to, co nas łączy w przestrzeni wiary, jest najważniejsze; dlatego nie służymy pod sztandarem żadnej partii politycznej, choć współpracujemy z nimi i z samorządami dla dobra wspólnego! Przede wszystkim służymy prawdzie i sprawie Ewangelii, Kościołowi katolickiemu a jest on jeden, święty i katolicki, to znaczy powszechny! I otwarty o czym nam niestrudzenie przypomina papież Franciszek otwarty na ludzką rodzinę i każdego człowieka, co w naszych parafiach manifestuje się otwartymi kościołami! II Synod tę sprawę postawił jasno: Zarządza się, aby w każdej parafii kościół pozostawał w ciągu dnia otwarty (p. 404). Bracia i Siostry! Wspólnota, kościelna komunia, to, co po ludzku często wydaje się niemożliwe, dzięki mocy Jezusa Chrystusa i dzięki Jego obecności w Kościele staje się rzeczywistością. Przyjmijmy z wiarą i nadzieją przesłanie dzisiejszej Ewangelii: błogosławieni ci, którzy słuchają słowa Bożego i zachowują je. Świętując dzisiaj dzień jedności Parafialnych Rad Duszpasterskich, już na początku kadencji wyrażam wam wdzięczność za ofiarną pracę, za wasz trud włożony w budowanie wspólnot parafialnych. Niech przez kolejne lata posługi prowadzi was światło Ducha Świętego, rozpraszające mroki trudnych chwil, decyzji czy też podejmowanych działań. Niech na wzór kobiety z dzisiejszej Ewangelii towarzyszy wam zawsze odwaga w zabieraniu głosu i zabieganiu o prawdę i sprawiedliwość, jedność i miłość. A podejmując decyzje, stawajcie zawsze po stronie tego, co słuszne, po stronie dobra tego dobra, które jest odblaskiem dobroci samego Boga. I pamiętajcie na słowa Jezusa: Błogosławieni ci, którzy słuchają słowa Bożego i zachowują je wiernie. 600

153 Znaczenie waszych działań mierzy się tym, jak służycie Kościołowi Homilia Arcybiskupa Katowickiego Forum Ruchów i Stowarzyszeń Katowice, 28 października 2017 roku Jak nie dziękować dziś św. Pawłowi, który na początek naszego spotkania przypomina, kim jesteśmy, wskazuje na naszą tożsamość: jesteście współobywatelami świętych i domownikami Boga, zbudowani na fundamencie apostołów i proroków, gdzie kamieniem węgielnym jest sam Chrystus Jezus. Drodzy Bracia i Siostry jesteście Kościołem w jedności z Ojcem Świętym i biskupem. Tę jedność tworzy i buduje od dnia Pięćdziesiątnicy Duch Święty, który jest duszą Kościoła przenika go i ożywia, napełnia swoją łaską, uzdalnia do dawania świadectwa i przypomina, że wszyscy zostaliśmy wszczepieni w Chrystusa, który przypomina: Ja jestem winnym krzewem, wy latoroślami (J 15,5). Świadomi bycia Kościołem, podejmujemy codziennie wspólny wysiłek duchowego wzrostu, dzięki któremu budowla Kościoła rośnie na świętą w Panu świątynię, a uprawna rola Boża ludzkich serc wydaje plon stokrotny spełnionych powołań. Powołanie wiernych świeckich urzeczywistnia się w świecie: Świeccy żyją w świecie, to znaczy pośród wszystkim razem i poszczególnych spraw i obowiązków świata, i w zwyczajnych warunkach życia rodzinnego i społecznego, z których niejako utkana jest ich egzystencja. W tym świecie prowadzą normalne życie, uczą się, pracują, utrzymują ze sobą różnorakie kontakty: przyjacielskie, społeczne, zawodowe, kulturalne 4. A ponieważ w ten świat zstąpił Bóg w Jezusie Chrystusie, uświęcając ludzkie związki, przede wszystkim rodzinę, dlatego staje się on świat polem i narzędziem ludzi świeckich w realizacji ich chrześcijańskiego powołania 5. Drodzy Bracia i Siostry! Przez chrzest otrzymaliście powołanie, które nie odrywa was od świata. Przeciwnie, Bóg powołuje was w świecie, we- 4 Christifideli laici 15. ARCHIDIECEZJA KATOWICKA 5 Tamże. 601

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE ARCHIDIECEZJA KATOWICKA wnątrz jego spraw, abyście spełniali w nim rolę ewangelicznego zaczynu, przemieniającego i uświęcającego świat. Na równinie świata jest wielkie mnóstwo ludu. Ten tłum dziś niekoniecznie chce słuchać Jezusa czy doznać od Niego uzdrowienia. Nieraz żyje, jakby Boga nie było... Dlatego potrzeba naszego świadectwa słuchania i przyjmowania Jezusa Chrystusa jako Nauczyciela i Lekarza. Takie jest wasze zadanie być świadkami Pana pośrodku świata. Wasze zadania wylicza uchwała: Świeccy w Kościele katowickim naszego II Synodu. Umiłowani! Św. Paweł podkreśla, że każdemu z nas została dana łaska według miary daru Chrystusowego (Ef 4,7). Wy, drodzy Bracia i Siostry, należący do ruchów bądź stowarzyszeń katolickich, zostaliście obdarowani, podobnie jak inni ochrzczeni, darem Ducha Świętego, który zachęca was i uzdalnia do podejmowania różnych zadań i posług w ramach konkretnego ruchu lub stowarzyszenia, zawsze jednak we wspólnocie i dla wspólnoty Kościoła. Dlatego musicie się bronić przed pokusą izolacji, przed pokusą zamknięcia się na całą wspólnotę wierzących, zwłaszcza tę najbliższą wam parafialną. Znaczenie waszych działań mierzy się tym, jak służycie całemu Kościołowi. Tworzenie komunii eklezjalnej niech będzie dla was priorytetem w podejmowaniu różnych działań, związanych z charyzmatem ruchu lub stowarzyszenia. Apostolstwo zespołowe, wspólnotowy duszpasterz są znakiem wspólnoty i jedności Kościoła w Chrystusie. Dlatego proszę was, abyście współpracowali z waszymi duszpasterzami i wszystkimi ochrzczonymi. Niech rezultatem wspólnej pracy w winnicy Kościoła będą: ożywienie umiłowania modlitwy, życia liturgicznego i sakramentalnego, działalność na rzecz wzrostu powołań do chrześcijańskiego małżeństwa, do kapłaństwa i życia konsekrowanego, gotowość uczestniczenia w przedsięwzięciach Kościoła na szczeblu lokalnym, zaangażowanie w dziedzinie katechezy i wychowania opartego na chrześcijańskich wartościach, aktywna obecność w różnych środowiskach społecznych, udział w organizowaniu i animacji dzieł charytatywnych, kulturalnych i duchowych, duch wyrzeczenia i ubóstwa jako źródło bezinteresownej miłości, nawrócenie lub powrót do wspólnoty ochrzczonych tych, którzy niegdyś odeszli 6. Szczególnie to ostatnie zadanie kładę wam na serce. Przez świadectwo wiary i pobożności, ożywiane w ramach konkretnego ruchu bądź stowarzyszenia, możecie docierać tam, gdzie drzwi ludzkich serc są zamknięte lub 602 6 Por. Christifideles laici 30.

zatrzaśnięte przed Bogiem, przed Kościołem. Przekraczajcie granice i nie zatrzymujcie się na nich bezradni! Pociągajcie innych do Chrystusa żyjącego we wspólnocie ochrzczonych, urzekajcie ich swym świadectwem. Działalność w ramach stowarzyszenia lub ruchu powinna być z gruntu misyjna, aby wszyscy ludzie doszli razem do jedności wiary i pełnego poznania Syna Bożego, do człowieka doskonałego, do miary wielkości według Pełni Chrystusa (Ef 4,13). Bracia i Siostry! Misyjną troskę chrześcijanina i całej wspólnoty Kościoła obrazuje przypowieść Pana Jezusa o drzewie figowym, które nie wydaje owocu mimo starań ogrodnika (por. Łk 13,6-9). Kiedy słyszymy polecenie pana, by drzewo wyciąć, przypominają nam się słowa Pana Jezusa, które zapisał św. Jan: Ja jestem prawdziwym krzewem winnym, a Ojciec mój jest tym, który go uprawia. Każdą latorośl, która we Mnie nie przynosi owocu, odcina, a każdą, która przynosi owoc, oczyszcza, aby przynosiła owoc obfitszy (J 15,1-2). Istotnie, pierwszym, który uprawia, jest Bóg. W świetle przypowieści Jezusa również Jego uczniowie mają zadanie współpracować z Nim w dziele budowania żywej, wydającej owoce świętości wspólnoty wierzących. Pomocnikom Boga potrzebna jest cierpliwość, konieczna, by budować w miłości. Trzeba nam wszystkim uczyć się od Boskiego Ogrodnika wyrozumiałości i łagodności, wielkoduszności i miłosierdzia. Misyjna praca wobec tych, którzy odeszli niegdyś od Boga, wymaga takich postaw, przypomniał nam o tym kończący się tydzień misyjny ( Idźcie i głoście! ). Przynależność do ruchów bądź stowarzyszeń katolickich niech stanie się okazją do wyrobienia w sobie koniecznych cnót, dzięki którym świadectwo wiary będzie jeszcze mocniej oddziaływać i przyciągać obojętnych lub zbuntowanych do Boga. Na końcu pragnę wam podziękować za to, co czynicie dla budowania komunii kościelnej w parafii i archidiecezji; za wasze zaangażowanie w życie społeczne i kulturalne, dzięki któremu możecie wnosić w te wymiary świata radość i entuzjazm wiary. Weźcie do ręki uchwały II Synodu naszej archidiecezji, podejmujcie trud realizacji synodalnego dzieła, które jest moim i waszym zadaniem. Dziękując, proszę nie ustawajcie w budowaniu Kościoła, uczestniczcie w jego misji. Pamiętajcie, że Kościół buduje się niedzielną Eucharystią! Prowadźcie do wieczernika, na Eucharystię, uczcie szanowania i świętowania niedzieli. Wołajcie do parlamentarzystów o prawo ograniczające handel w niedziele! ARCHIDIECEZJA KATOWICKA 603

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE Niech każda obecność w wieczerniku pozwoli wam w Duchu Świętym rozpoznawać Ducha życia, przez którego Ojciec ożywia ludzi umarłych na skutek grzechu, zanim ich śmiertelne ciała wskrzesi w Chrystusie. I pamiętajcie: Jesteście napełnieni Duchem Świętym, jesteście Jego świątynią! Niech Maryja napełniona Duchem Świętym, Gwiazda Nowej Ewangelizacji, przewodzi waszej działalności, świadectwu i prowadzi do Chrystusa Miary naszego człowieczeństwa i świętości. Amen. ZARZĄDZENIA I KOMUNIKATY 154 ARCHIDIECEZJA KATOWICKA 604 Centralne nabożeństwo reformacyjne, Ewangelicko-augsburski kościół Zmartwychwstania Pańskiego Słowo pozdrowienia Arcybiskupa Katowickiego Katowice, 30 października 2017 roku Biskup Diecezji Katowickiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego poprosił o wygłoszenie krótkiego pozdrowienia podczas tego nabożeństwa, które jest centralnym w obchodach 500-lecia reformacji. Serdecznie zatem pozdrawiam wszystkich zgromadzonych w tym kościele pw. Zmartwychwstania Pańskiego i wszystkich naszych braci i siostry, łączących się z nami na modlitwie dzięki telewizyjnej i radiowej transmisji. Pozdrawiam was słowami Zmartwychwstałego Pana: Pokój wam! Z pozdrowieniem i życzeniem pokoju łączę słowa świadectwa o braterskich relacjach między naszymi Kościołami; między wiernymi naszych Kościołów i duszpasterzami. Od dziesięcioleci ten kościół jest miejscem ekumenicznej modlitwy o jedność wyznawców Chrystusa; to tu biskupi katowiccy Kościoła Rzymskokatolickiego w Tygodniu Modlitw o Jedność mogą proklamować Boże Słowo analogicznie i biskupi Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego modlą się i głoszą Słowo w kościołach katolickich, katedry nie wyłączając.

I Synod Diecezji Katowickiej, którego prace został zakończone w 1975 r., rozdział XVII swoich uchwał, noszący tytuł: Ekumenizm w Kościele katowickim, poświęcił sprawie budowania jedności chrześcijan. Tytuł jednego z ostatnich rozdziałów brzmi: Ku wspólnocie życia i działania. Możemy dziś stwierdzić, że po upływie tak wielu lat od zakończenia Soboru Watykańskiego II i I Synodu staliśmy się bardziej wspólnotą życia i działania. Wspólnotą ochrzczonych, patrzących dziś z kontekście obchodów 500-lecia reformacji w jednym kierunku w kierunku Głowy Kościoła, Jezusa Chrystusa; w kierunku Tego, który wszystkich jednoczy i gromadzi w jeden lud Boży! To On w modlitwie arcykapłańskiej prosił Ojca, aby Jego uczniowie byli jedno... Na skutek naszych grzechów, zwłaszcza pychy, oporu przed przyjęciem braterskiego napomnienia i nawróceniem, stało się inaczej. Dlatego gorszący stan podziału nie powinien trwać. Naszym wspólnym zadaniem jest metanoia przemiana sposobu myślenia dla budowania jedności: modlitwą, współdziałaniem i siłą chrześcijańskiego świadectwa. W tym dziele wspiera nas sam Jezus, który wstawia się za nami u Ojca jako pośrednik i modli się do Niego o jedność swoich uczniów, aby świat uwierzył (J 17,21). To nas właśnie pociesza i pobudza do zjednoczenia z Jezusem, aby prosić Go natarczywie: Daj nam dar jedności, aby świat uwierzył w moc Twego miłosierdzia. To jest właśnie świadectwo, jakiego świat od nas oczekuje. Jako chrześcijanie będziemy wiarygodnym świadectwem miłosierdzia na tyle, na ile przebaczenie, pojednanie i współdziałanie będą między nami codziennym doświadczeniem. Wspólnie możemy głosić oraz konkretnie i radośnie ukazywać Boże miłosierdzie, broniąc i służąc godności każdej osoby. Kiedy przed pięciuset laty Marcin Luter wezwał Kościół do nawrócenia, wielu chrześcijanom po obu stronach rozpalającego się sporu zabrakło dziś widzimy to z całą jasnością umiejętności i cierpliwości w dialogu. Zatem dialog właśnie jawi się nam jako główna droga do pojednania. Jest on spotkaniem wierzących, mającym na celu wspólne podążanie ku prawdzie i nawróceniu. Jest wzajemnym odkrywaniem się, świadectwem w trudzie przezwyciężania uprzedzeń, nietolerancji, nieporozumień, a nie formą kapitulacji czy łatwego irenizmu. Dialog nie rodzi się z taktyki czy wyrachowania, pozwala na uczestnictwo w szacunku, jakim Bóg darzy ludzką wolność, wzywa do otwarcia się na różnorodność myślenia i działania. Domaga się postawy pokory. Przed dialogiem otwiera się szerokie pole działania, gdyż może on przybierać wielorakie formy i sposoby wyrazu: m.in. przekazywania ARCHIDIECEZJA KATOWICKA 605

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE ARCHIDIECEZJA KATOWICKA sobie własnych doświadczeń duchowych i tak zwanego «dialogu w codziennym życiu», poprzez który wyznawcy różnych religii dają sobie nieustannie świadectwo o ludzkich i duchowych wartościach i pomagają sobie wzajemnie żyć nimi w celu budowania społeczeństwa bardziej sprawiedliwego i braterskiego (Redemptoris missio 57). Dialog ten nie jest tylko zadaniem wąskiej grupy specjalistów, ale wszystkich wiernych i wspólnot chrześcijańskich, domagając się od nich trwania przez nawrócenie i chrzest w Jezusie Chrystusie, Synu Bożym. Niech nasze spotkanie i modlitwa umocnią nas w postawie dialogu w codziennym życiu, by dzięki świadectwu cierpliwego i pokornego dialogu świat mógł uwierzyć, a my spełnić naszą misję. Módlmy się więc, świadomi, że bez Boga nic nie możemy uczynić. Prośmy o Jego pomoc, abyśmy byli żywymi członkami, zjednoczonymi z Nim, zawsze potrzebującymi Jego łaski, aby móc razem nieść Jego Słowo światu, który potrzebuje Jego czułości i miłosierdzia. Za papieżem Franciszkiem powtarzam słowa: Podczas tego spotkania modlitewnego..., chcemy wyrazić nasze wspólne pragnienie trwania zjednoczeni z Nim, aby mieć życie. Prosimy Go: «Panie, obdarz nas łaską, byśmy byli bardziej zjednoczeni z Tobą, aby razem dawać bardziej skuteczne świadectwo wiary, nadziei i miłości» (Lund). Jest to także czas dziękowania Bogu za zaangażowanie naszych braci i sióstr z różnych wspólnot kościelnych, którzy nie pogodzili się z podziałem, ale zachowali żywą nadzieję pojednania między wszystkimi, którzy wierzą w Jedynego Pana. Zbliżając się do Chrystusa w wierze, modląc się razem, słuchając siebie nawzajem, żyjąc miłością Chrystusa w naszych relacjach, otwieramy się na moc Trójjedynego Boga. Zakorzenieni w Chrystusie i świadcząc o Nim, ponawiamy nasze postanowienie, by być wiernymi głosicielami bezgranicznej miłości Boga tu i teraz wobec mieszkańców naszej małej Ojczyzny, Górnego Śląska. Szczęść Boże wszystkim! 606

SPRAWY PERSONALNE 155 PERSONALIA Październik 2017 Zespół oceniający alumnów Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Katowicach, będących studentami WTL UŚ: ks. Damian Bednarski ks. Roman Buchta ks. Witold Kania ks. Bartłomiej Kuźnik ks. Dawid Ledwoń ks. Krzysztof Matuszewski ks. Andrzej Pastwa ks. Antoni Reginek ks. Wojciech Surmiak ks. Leszek Szewczyk VARIA NAGRODA LUX EX SILESIA 156 Sprawozdanie z pierwszego w nowej kadencji posiedzenia Kapituły Nagrody Arcybiskupa Katowickiego Lux ex Silesia oraz z przebiegu uroczystości wręczenia Nagrody SPRAWY PERSONALNE W oparciu o regulamin Nagrody Arcybiskupa Katowickiego Lux ex Silesia, po zakończeniu poprzedniej kadencji, Ks. Arcybiskup Wiktor Skworc 607

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE VA R I A 608 dekretem z dnia 4 listopada 2016 r. (VD II-3092/16) powołał na kolejną kadencję (do końca roku 2021) nową Kapitułę w składzie: Prof. zw. dr hab. Julian Gembalski (Akademia Muzyczna w Katowicach), Prof. zw. dr hab. Jacek Jania (Uniwersytet Śląski w Katowicach), Prof. dr hab. Zygfryd Kominek (Uniwersytet Śląski w Katowicach), Prof. dr hab. Florian Kuźnik (Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach), Ks. dr hab. prof. UŚ Artur Malina (Uniwersytet Śląski w Katowicach), Dr hab. Grażyna Markiewicz-Łoskot (Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach), Ks. dr Adam Pawlaszczyk (Oficjał Sądu Metropolitalnego w Katowicach), Prof. dr hab. Bolesław Pochopień (Politechnika Śląska w Gliwicach), Ks. dr Wojciech Surmiak jako przewodniczący (Uniwersytet Śląski w Katowicach, duszpasterz nauczycieli akademickich w archidiecezji katowickiej), Prof. dr hab. Helena Synowiec (Uniwersytet Śląski w Katowicach), Dr hab. prof. AWF Rajmund Tomik (Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach). Stosowne dekrety zostały wręczone członkom Kapituły w ramach Adwentowego Spotkania Świata Akademickiego w Wyższym Śląskim Seminarium Duchownym w Katowicach dnia 10.12.2016 r. Pierwsze posiedzenie nowej Kapituły przy pełnym jej składzie odbyło się w budynku Kurii Metropolitalnej dnia 17 maja 2017 r. W pierwszej części spotkania uczestniczył Ks. Arcybiskup Wiktor Skworc. W ramach dyskusji członkowie Kapituły przyjęli w grono kandydatów do Nagrody kilku kandydatów, którzy zostali przedstawieni Arcybiskupowi Katowickiemu. Dnia 17 sierpnia 2017 r. w Katowickiej Katedrze Ksiądz Arcybiskup Wiktor Skworc ogłosił decyzję, że tegoroczną Laureatką Nagrody została P. Prof. zw. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz. Kandydatka dnia 1 lipca br. wyraziła zgodę na otrzymanie Nagrody i postanowiła ją dedykować zmarłemu dzień wcześniej poecie śląskiemu śp. Tadeuszowi Kijonce. Uzasadnieniem przyznania Prof. zw. dr hab. Krystynie Heska-Kwaśniewicz Nagrody Lux ex Silesia jest jej nieoceniony wkład w badania nad literaturą, w których problematyka śląska zajmuje bardzo ważne o ile nie centralne miejsce, co sprawia, że jest Pani Heska-Kwaśniewicz najwybitniejszym historykiem literatury, podejmującym w swych pracach liczne problemy śląskie. Oprócz badań naukowych ważnym elementem wskazującym na Światło ze Śląska, jest działalność społeczna Pani Prof. Krystyny Heskiej-Kwaśniewicz, wśród której można przykładowo wymienić starania o budowę Pomnika Harcerzy Września na katowickim Placu Obrońców Katowic, czy też starania o powołanie Komitetu Ochrony Pamięci Powstańców i Harcerzy Śląskich Obrońców Katowic we wrześniu 1939. Dodatkowym impulsem do przyznania

Nagrody było docenienie rangi Uniwersytetu Śląskiego, świętującego Złoty Jubileusz swojego istnienia. To właśnie z tą Uczelnią poprzez lata pracy naukowej związana jest Prof. Heska-Kwaśniewicz. Uroczystość wręczenia nagrody obyła się tradycyjnie w drugą niedzielę października (tj. 8.X) na zakończenie Międzyuczelnianej Inauguracji Nowego Roku Akademickiego. Laudację dla Laureatki przygotował p. prof. dr hab. Jacek Kolbuszewski w Uniwersytetu Wrocławskiego. W jego imieniu laudację odczytała p. prof. dr hab. Małgorzata Łoboz. Po wręczeniu przez Ks. Arcybiskupa Wiktora Skworca statuetki i dyplomu głos zabrała sama Laureatka, która w swoim przemówieniu skupiła się na postaci św. Jacka jako rzeczywistego Ex Silesia Lux. Na zakończenie głos zabrał Jego Magnificencja Rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. dr hab. Andrzej Kowalczyk. Poniżej zostaną opublikowane wszystkie trzy wystąpienia. Ks. dr Wojciech Surmiak Przewodniczący Kapituły Nagrody Arcybiskupa Katowickiego Lux ex Silesia 157 Prof. zw. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz laureatka Nagrody Arcybiskupa Katowickiego Lux ex Silesia Laudacja Katedra Chrystusa Króla, 8.10.2017 Ekscelencjo Księże Arcybiskupie, Ich Magnificencje Rektorzy, Szanowni Państwo! VA R I A 17 sierpnia bieżącego roku, w czasie uroczystości związanych ze świętem katowickiej diecezji (Uroczystość Świętego Jacka), JE Ksiądz Arcybiskup Wiktor Skworc ogłosił, że tegoroczną laureatką nagrody Lux ex Silesia jest pani profesor doktor habilitowana Krystyna Heska-Kwaśniewicz. Jak Państwo wiecie, nagrodę tę dorocznie - już od 1994 roku - przyznaje arcybiskup metropolita katowicki, otrzymuje ją zaś, jak o tym stanowi regulamin nagrody, osoba związana z Górnym Śląskiem i wyróżniająca się chrześcijań- 609

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE VA R I A 610 skimi cnotami oraz wybitnym dorobkiem naukowym, artystycznym lub działalnością społeczną. Otrzymując tę nagrodę, Pani Profesor wpisana została do kręgu osób wybitnie zasłużonych dla nauki i kultury polskiej, które tę nagrodę już otrzymały, dzisiaj więc staje w jednym szeregu z takimi osobami, jak na przykład pleno titulo - Wojciech Kilar, Henryk Mikołaj Górecki, Alfons Nossol, Franciszek Pieczka czy Jan Miodek. Choć jest dzieckiem gór i miłości do Pienin i Tatr, których Pani Profesor nigdy się nie wyrzekła, fizycznie i emocjonalnie jest ona mocno związana ze Śląskiem. Na tym fundamencie emocjonalnego stosunku do rozległego kręgu tak to nazwijmy spraw śląskich oparły się zarówno jej prace naukowe, jak i dokonania w różnych zakresach życia społecznego, naukowego i kulturalnego. Jak naukowe poczynania Pani Profesor mają rozległy merytoryczny zasięg i odpowiednie do niego znaczenie, tak i wspomniany obszar różnego rodzaju jej dokonań jest rozległy, choć w sensie przestrzennym wiązać go należy głównie z Katowicami, z przestrzenią miasta i instytucjami znajdującymi się w Katowicach, czy inaczej realizującymi swoje zadania w Katowicach. W roli przykładu wystarczy przypomnieć pełen ekspresji Pomnik Harcerzy Września na katowickim placu Obrońców Katowic. Postawiony i odsłonięty we wrześniu 1983 r. Upamiętnia męczeńską śmierć śląskich harcerzy, którzy we wrześniu 1939 r. stawili opór wkraczającym do Katowic niemieckim żołnierzom i bojówkarzom. Pani Profesor była jedną z inicjatorek i realizatorek jego postawienia. Potem, w roku 1994, była inicjatorką powołania Komitetu Ochrony Pamięci Powstańców i Harcerzy Śląskich Obrońców Katowic we wrześniu 1939. Udało się jej ustalić nazwiska części poległych obrońców miasta. Wypisane są obecnie na zbiorowej mogile na panewnickim cmentarzu. Działalność ta miała swój dalszy ciąg, gdy Pani Profesor odkryła w księdze parafialnej w Kościele Mariackim wpis dokonany ręką bł. ks. Emila Szramka z dnia 8 września 1939 r., informujący o zamordowanych powstańcach, których ciała leżały na Placu Mariackim. Po długich poszukiwaniach odnalazła mogiłę tych osób na katowickim cmentarzu przy ul. Sienkiewicza oraz doprowadziła do umieszczenia tablicy, którą uroczyście odsłonięto w dniu 4 IX 2007 r. Kolejno ustaliła nazwiska osób rozstrzelanych we wrześniu 1939 r. na podwórzu dawnego Hotelu Hospitz przy ul. Jagiellońskiej 17 i doprowadziła do odsłonięcia (w dniu 19 września 2007 r.) tablicy pamiątkowej w tym miejscu. W kontekście tych faktów nie dziwi, że przedmiotem nieprzypadkowej fascynacji Pani

Profesor stała się jak mówi najpiękniejsza powieść o Katowicach Wieża spadochronowa Kazimierza Gołby. Faktycznym jej debiutem naukowym był artykuł o tym, Jak powstała Wieża spadochronowa Kazimierza Gołby, napisany dokładnie pięćdziesiąt lat temu - w 1967 roku. Sprawa faktów historycznych związanych z tą powieścią wróciła z całą ostrością w 2003 roku, gdy w odpowiedzi na artykuł Bartosza Wielińskiego w Gazecie Wyborczej (31.10), kwestionującego polską obronę Katowic we wrześniu 1939 roku, Pani Profesor napisała otwarty list protestacyjny, natomiast prawdziwy finał ta kwestia znalazła w roku 2014, gdy Profesor Krystyna Heska-Kwaśniewicz doprowadziła do wznowienia Wieży spadochronowej Kazimierza Gołby w jej opracowaniu i z poważnym Posłowiem, naświetlającym wyraźnie zarówno fakty historyczne, jak artystyczną interpretację Gołby, co ostatecznie zamknęło wszystkie polemiki dotyczące prawdy o harcerskiej obronie Katowic w 1939 roku. Dodajmy do tego, że w 2006 roku Profesor Krystyna Heska-Kwaśniewicz zorganizowała konferencję naukową, obejmującą całość dziejów śląskiego harcerstwa. Pokłosie konferencji ukazało się w postaci książki (Po ziemi naszej roześlem harcerzy Z dziejów harcerstwa polskiego na Górnym Śląsku) wydanej w 2007 roku. Te fakty staną się dla nas bardziej wyraziste i logiczne, gdy zważymy, że dzisiejsza laureatka nagrody Lux ex Silesia była w latach szkolnych aktywną harcerką, potem jako studentka prowadziła 12. Drużynę Harcerek im. Bohaterów Wieży spadochronowej, jest instruktorką ZHP i legitymuje się stopniem harcmistrzyni. Jej doświadczenia harcerskie, jak sama mówi, prowadziły w głąb Śląska i jego przeszłości, do poznawania wspaniałych ludzi, bohaterskich i mądrych, potem także do przyjaźni z niezapomnianym Józefem Kretem gazdoszkiem z Nierodzimia. Z tej przyjaźni powstała książka Józef Kret (1895-1982): opowieść o harcerskiej wierności (1997). Nie może więc dziwić, że wątek harcerski bardzo wyraźnie zarysował się w jej badaniach naukowych, nie tylko w regionalnym aspekcie śląskim. Warto tu wspomnieć choćby o cennej książce Braterstwo i Służba. Rzecz o pisarstwie Aleksandra Kamińskiego (1998), w której wyraźnie wyeksponowany został wątek śląski w życiu Kamińskiego. Skoro mowa o naukowej twórczości profesor Krystyny Heskiej-Kwaśniewicz, to godzi się podkreślić, że w jej warsztacie naukowym problematyka śląska zajmuje bardzo ważne, centralne miejsce i nie waham się przed stwierdzeniem, że jest Pani Profesor najwybitniejszym historykiem literatury, który podjął w swych pracach liczne problemy śląskie. Nie pozwolę sobie VA R I A 611

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE VA R I A 612 na hierarchizowanie tych prac, bo nie chodzi o to, która jest lepsza, która ważniejsza. Ogarnięte wzrokiem w całości jawią się jako monumentalna monografia literackiego Śląska. Badaniami swoimi i pracami krytycznoliterackimi objęła Pani Profesor prawdziwie wielu autorów i szeroki krąg problemów i twórczości. Znaleźli się wśród nich Zbyszko Bednorz, Pola Gojawiczyńska, Zofia Kossak-Szczucka, Paweł Łysek, Zdzisław Hierowski, Wilhelm Szewczyk, ksiądz Emil Szramek, Emanuel Imiela, Alojzy Targ, Jan i Stanisław Ligoniowie, wspomniany Kazimierz Gołba. Naukowe pisarstwo polonistyczne pani profesor ma jednak także pewnych bohaterów szczególnych. Wspomnę tylko o dwóch spośród nich. Filologiczną akrybię w najszlachetniejszym tego słowa znaczeniu okazała profesor Krystyna Heska-Kwaśniewicz w badaniu życia i twórczości Gustawa Morcinka, przeanalizowanych i zinterpretowanych z ogromną wnikliwością w kilku poważnych dziełach. Mam tu na uwadze Jej studia nad korespondencją pisarza i edycje jego listów. Poświęciła mu szereg publikacji, których łańcuch otwiera artykuł o współpracy Morcinka z Zaraniem Śląskim (1967), później było badanie korespondencji pisarza z Kornelem Makuszyńskim (1970), z badań źródłowych zrodziła się wartościowa praca o przyjaźni Morcinka i Józefa Kreta (1979). Potem - edycja listów do Janiny Gardzielewskiej i Władysławy Ostrowskiej (1985) a na mocnym fundamencie tych prac stanęły opracowania monograficzne świetne książki Pisarski zakon. Biografia literacka Gustawa Morcinka (1988), Kolorowy rytm życia. Studia o prozie Gustawa Morcinka (1993), a także Szelest minionego czasu. Wspomnienia o Gustawie Morcinku (1989). Tu należy również mniej znana, lecz równie ważna książeczka Gustaw Morcinek bajkopisarz (1990). Kolejną perspektywę wyznaczają tu prace Krystyny Heskiej-Kwaśniewicz o Julianie Przybosiu. Studia o nim zajmują ważne miejsce w dorobku Pani Profesor i wzbogacają wiedzę o poecie o szereg istotnych elementów. Spośród kilku, obok ważnej pracy o śląskich archiwaliach poety (1978), godzi się wymienić artykuły Śląskie lata i wiersze Juliana Przybosia z 1977 r. oraz Poeta i dziecko (1981), jak również szereg innych studiów, spośród których wielkością wkładu do wiedzy o Przybosiu wyróżniają się artykuły Julian Przyboś jako krytyk literacki (1983) i Julian Przyboś jako interpretator Kochanowskiego (1985). Pełnię wiedzy o Przybosiu i znakomity kunszt interpretatorski ukazała profesor Heska-Kwaśniewicz w mądrej i pięknej książce Miłość jak przepaść. Julian Przyboś i góry (1998). Jest ona jedną z najcenniejszych prac w góroznawczym piśmiennictwie polskim, wzbogaca

bowiem wiedzę o sposobie istnienia problematyki górskiej w literaturze polskiej, odznacza się wyrazistą tożsamością metodologiczną, w której zwraca uwagę umiejętne połączenie elementów biografistyki z precyzją w sposobie prowadzenia interpretacji wierszy poety. Pewnego rodzaju przygotowaniem do niej był artykuł Jak powstał wiersz Juliana Przybosia Z Tatr. Rozważania o genezie i tekście (1992): zasługuje on na szczególną uwagę z tego względu, że zawarta w nim znakomita interpretacja najsłynniejszego górskiego wiersza Przybosia przeprowadzona została w sposób ujawniający taternickie, wspinaczkowe kompetencje i doświadczenia autorki, którą Zbyszko Bednorz nazwał dzieckiem gór. Eksploatowanie dalej tego wątku górskiego odsunęłoby nas jednak od głównego nurtu tych rozważań, a tu koniecznie trzeba wspomnieć o dwóch wybitnych syntezach, jakie wyszły spod pióra pani profesor. Pierwszą z nich jest książka Wyznanie narodowe Śląska. Teksty literackie i paraliterackie w drukach okresu powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku (Katowice 1999), drugą monografia Taki to mroczny czas. Losy pisarzy śląskich w okresie wojny i okupacji hitlerowskiej (2004). Wspomnę tu jeszcze, że niewątpliwe duże znaczenie moralne i polityczne miała antologia Zapisani do rachunku krzywd. Tragedia kopalni Wujek w poezji (1993), opracowana przez Krystynę Heską-Kwaśniewicz. Pomijam tu niezwykle ważny i obszerny rozdział twórczości naukowej Pani Profesor, problematykę literatury dla dzieci i młodzieży, bo tu aspekt śląski zbyt wyraźnie się nie rysuje, aczkolwiek ogłaszając; przyznanie tej nagrody, ksiądz arcybiskup Skworc powiedział: Przez to wyróżnienie chcemy Pani Profesor podziękować za tyle dobra na rzecz Górnego Śląska. Chcemy m.in. podziękować za wielokrotnie wznawianą i rozwijaną książkę Tajemnicze ogrody: rozprawy i szkice z literatury dla dzieci i młodzieży. Faktem niewątpliwym jest, że profesor Krystyna Heska-Kwaśniewicz jest w zakresie badań nad literaturą dla dzieci i młodzieży niekwestionowanym wybitnym autorytetem. W swojej wypowiedzi zmuszony byłem, niestety, z powodu braku czasu pominąć szereg dokonań i prac Krystyny Heskiej-Kwaśniewicz. Tu jednym zdaniem wspomnę tylko o czynnym udziale Pani Profesor w procesie powołania Wydziału Teologicznego na Uniwersytecie Śląskim i że w początkach jego istnienia była nawet członkiem Rady Wydziału Teologicznego. Ten aspekt jej działalności także godny jest wspomnienia w chwili, gdy otrzymuje nagrodę Lux ex Silesia. VA R I A 613

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE Nie ulega wątpliwości, że listę wymienionych tu zasług i osiągnięć można zapewne jeszcze uzupełniać, lecz to, co zostało powiedziane, wystarczająco przekonuje o wybitnych dokonaniach i niezwykłej osobowości Laureatki. Gratulując Pani Profesor tej nagrody w imieniu profesora Kolbuszewskiego, jak własnym życzę, by to Światło ze Śląska (światło symbol mądrości, wiedzy, porządku w chaosie) inspirowało realizację kolejnych twórczych przedsięwzięć Pani Profesor. Prof. dr hab. Jacek Kolbuszewski Uniwersytet Wrocławski 158 Przemówienie Laureatki Nagrody Arcybiskupa Katowickiego Lux ex Silesia Katedra Chrystusa Króla, 8.10.2017 Ekscelencje, Magnificencje, Czcigodni Kapłani, Państwo Profesorowie, Studenci, Szanowni Państwo, Druhny i Druhowie! Kochani moi! VA R I A Św. Jacek Odrowąż, od 1925 roku jest patronem (archi)diecezji katowickiej i jego statuetka w glorii jest materialnym symbolem nagrody Lux ex Silesia. Święty, urodzony w Kamieniu na Opolszczyźnie, życie spędził wędrowniczo, a jego postać od XIII wieku fascynuje wyobraźnię ludzką, i choć wiedzy rzeczowej podobno na jego temat jest niewiele, to jego postać jego otoczona została wieńcem pięknych legend 1 (o. Henryk Fros SJ i Franciszek Sowa), by wymienić tylko: Kornelię Dobkiewiczową 2, Kazimierza Goł- 1 H. Fros, F. Sowa: Księga imion i świętych. T. 3, H-Ł. Kraków 1998, s.178. 2 K. Dobkiewiczowa: Haftowane trzewiczki. Katowice 1958. 614

bę, Marię Janoszankę 3, Jadwigę Kuciankę 4, o. Jacek Salija OP 5, Stanisława Wasylewskiego 6 i piękną opowieść ks. Łukasza Kamykowskiego Laj-konik (2003). Wszystkie opowieści o św. Jacku zawierają pewien element odrębny, bo nie mają tylko wymiaru religijnego, ale też patriotyczny, eksponują bowiem związek świętego z życiem współczesnych, jego ból z powodu rozbicia dzielnicowego, starania o zjednoczenie Polski. Podobno cieszył się, że umiera w Polsce, w Krakowie, blisko Śląska. Te dwa nurty religijny i patriotyczny biegną w opowieściach o Świętym cały czas równolegle. Jacek to: żarliwy apostoł i patriota, natchniony kaznodzieja i prawdziwy homo viator. Wiedza o nim to Monumenta Poloniae Historica, kroniki Wincentego Kadłubka, Jana Długosza i zapiski współbrata, o. Stanisława. Urzeczeni postacią świętego byli dwaj niezwykli kapłani śląscy: bp Bolesław Kominek i Emil Szramek, dla którego postać Świętego musiała być szczególnie bliska, skoro był jednym z założycieli i prezesem Towarzystwa Oświaty im. św. Jacka. W Śląsku jako problemie socjologicznym zauważył: Chrześcijaństwo przyszło do Polski przez Śląsk. Tu zanotowano w Księdze Henrykowskiej pierwsze zdanie polskie, tu wydrukowano we wrocławskich statutach synodalnych pierwsze Ojcze nasz, pierwsze Zdrowaś i pierwsze Wierzę w Boga w języku polskim. Ze Śląska wyruszyła w r. 1245 z rozkazu Stolicy Apostolskiej pierwsza wyprawa na daleki wschód, której żywy opis nie dał potem spokoju Kolumbowi. Ślązakiem był pierwszy wielki misjonarz św. Jacek. To jest prawdziwe światło, które przez wieki płynie ze Śląska, o czym się przeważnie nie pamięta, a co w pełni wyraża Lux ex Silesia, będące określeniem zasługi Jackowej. Myśl Świętego wyprzedzała swoje czasy i w odniesieniu do Krzyżaków i w zabiegach o kanonizację św. Stanisława, w chrystianizacji Litwy, utwierdzaniu kościoła rzymskiego w Kijowie, wizji przyszłych granic Polski Jagiellońskiej i zjednoczenia całej Polski rozbitej z woli Krzywoustego. A więc święty z całym sztafażem legendowym (cuda, sny, wizje) z drugiej strony VA R I A 3 M. Janoszanka: Święty Jacek Odrowąż. Kraków 1931. 4 J. Kucianka: Jacka Odrowąża chwała na Rozbarku. Gość Niedzielny 1957 nr 37; Eadem: Wrocław oddaje hołd Odrowążom. Ibidem 1958, nr 37. 5 J. Salij: Legendy dominikańskie. Poznań 1985. 6 St. Wasylewski: O św. Jacku Odrowążu. W: Tenże: Meluzyna, czyli panna ze śląskiego wiatru. Katowice 1966. 615

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE patriota myślący o państwie, niemal w kategoriach współczesnych, świadom istoty i ważności związku Śląska z Polską. Fenomen postaci Jacka stanowi i to, że działał słowem i wiarą w jego niezwykłą potęgę, jakby rodem z Janowej Ewangelii o Logosie, co przydawało jego wystąpieniom niezwykłej mocy. Pojawia się nawet myśl, że to, co święty Wojciech osiągnął męczeństwem, Jacek dokonywał głosząc słowo Boże, a jego orężem był różaniec. Jacek jest najbardziej znanym polskim świętym, a nagroda Arcybiskupa Katowickiego Lux ex Silesia 7 to właśnie statuetka świętego Jacka, o czym już wspominano. Pierwszą laureatką nagrody w roku 1994 była prof. Irena Bajerowa, najdosłowniej realizująca jej ideę, bo z Krakowa, od grobu św. Jacka przywoziła atmosferę twórczego fermentu i niezależności, a w Krakowie tłumaczyła trudne dzieje Śląska, broniła przed krzywdzącymi zarzutami, wskazywała wartości śląskiej społeczności. Żyła między Krakowem a Katowicami i była pracowniczką Uniwersytetu Śląskiego. Jestem osobiście blisko związana ze św. Jackiem: moja Babcia brała ślub w kaplicy św. Jacka w kościele Św. Trójcy w Krakowie. Mój brat urodzony już na Śląsku ma na imię Jacek. Wszystko więc układa się w piękną całość, mądrą i dobrą i wiąże z Uniwersytetem Śląskim. W pięćdziesięciolecie istnienia mojego Uniwersytetu życzę mu, by wzrastał w siłę i sławę, a blask Patrona archidiecezji, Lux ex Silesia - stawał się jego blaskiem. Za tę cząstkę lśnienia, która opromieniła moją postać, najmniej godną tej nagrody, nisko i z pokorą dziękuję, a dedykuję ją pamięci niedawno zmarłego poety, Tadeusza Kijonki którego poezja promieniuje ze Śląska przydając mu sławy i sławy. VA R I A Prof. zw. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz Uniwersytet Śląski w Katowicach 7 Zob. Lux ex Silesia Światło ze Śląska. 1994 2003. Red. Ks. Marek Spyra. Katowice 2003. 616

159 Przemówienie na zakończenie Międzyuczelnianej Inauguracji Nowego Roku Akademickiego 2017/2018 i uroczystości wręczenia nagrody Lux ex Silesia Katedra Chrystusa Króla 08.10.2017 Czcigodny Księże Arcybiskupie, Księża Biskupi, Dostojni Księża Koncelebransi, Magnificencje, Społeczności akademickie uczelni śląskich, Przyjaciele, Szanowni Państwo, dla społeczności akademickiej Uniwersytetu Śląskiego dzisiejsza uroczystość jest wyjątkowa co najmniej z dwóch powodów. W sposób szczególny podczas tej międzyuczelnianej inauguracji roku akademickiego 2017/2018 wybrzmiało dziękczynienie za 50 lat istnienia i działalności naukowo-dydaktycznej Uniwersytetu Śląskiego. Z radością przyjmujemy fakt, że duszpasterstwo akademickie w krypcie archikatedry będzie również świętować jubileusz 50-lecia. W serdecznej pamięci zachowujemy ks. biskupa Herberta Bednorza, który uczynił kryptę katedry Kościołem akademickim. Pamiętamy także o kapłanach, którzy pracowali w duszpasterstwie, i dziękujemy im za trud, poświęcenie, życzliwość. Tym wszystkim, którzy obecnie sprawują posługę na rzecz społeczności akademickiej śląskich uczelni, życzymy wszelkiego dobra, żaru ducha i wytrwałości. Cieszymy się i jesteśmy dumni, że dopełnieniem naszego Uniwersytetu stał się utworzony w roku 2000 Wydział Teologiczny. Bliskie jest nam stwierdzenie Biskupa Alfonsa Nossola, że teologia nie jest samą tylko wiedzą, ale prawdziwą mądrością. Jako mądrość ma ona rację bytu na uniwersytecie, jako autentyczna dyscyplina uniwersytecka ( ). To, że [teologia] jest mądrością uzasadnia jej uplasowanie w ramach wszechnicy naukowej, jaką ( ) jest każdy uniwersytet. Uniwersytet i teologia wzajemnie się potrzebują, tak jak potrzebują się wiara i rozum, fides et ratio. Miejsce naszej Alma Mater wśród innych uczelni oraz jej pozycję naukową budują dokonania wielu pokoleń nauczycieli akademickich, którzy swoje talenty, pracę i pasję poznawczą skierowali na rozwój nauki, kształcenie studentów, doktorantów, umacnianie etosu służby drugiemu człowiekowi VA R I A 617

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE VA R I A i wypełnianie powinności społecznych. Niemały wkład w to dzieło poprzez swoją pracę naukową, dydaktyczną, a także wieloraką działalność organizacyjną, społeczną wniosła tegoroczna laureatka nagrody Lux ex Silesia, Pani Profesor Krystyna Heska-Kwaśniewicz. Nasze środowisko trud Pani Profesor docenia i odnosi się do niego z ogromnym szacunkiem. Kazimierz Twardowski zauważył, że Uniwersytet niesie ludzkości światło czystej wiedzy, wzbogaca i pogłębia naukę, zdobywa coraz to nowe prawdy i prawdopodobieństwa tworzy jednym słowem najważniejsze wartości intelektualne, które przypaść mogą człowiekowi w udziale. Jesteśmy przekonani, że światło wiedzy, światło ze Śląska niosła i niesie Profesor Krystyna Heska-Kwaśniewicz. Ogromną radością i dumą napawa nas zatem fakt, że to właśnie Pani Profesor przez prześwietną kapitułę na czele z Ks. Arcybiskupem Wiktorem Skworcem została wyróżniona nagrodą Lux ex Silesia. Odznaczenie to szczególne. Honorowane są nim bowiem osoby, które w swoim życiu kierują się cnotami chrześcijańskimi i wnoszą trwały wkład w kulturę Górnego Śląska, które potrafią łączyć w swej działalności naukowej, społecznej fides et ratio. Pani Profesor Krystyna Heska-Kwaśniewicz swoją wiedzą i mądrością, postawą tolerancji i szacunku wobec innych, a także ewangeliczną cnotą pokory i skromności wpisuje się w najlepsze tradycje uniwersyteckie. Jest Mistrzem, Nauczycielem, Wychowawcą wielu pokoleń studentów, pracowników naukowych, także harcerzy. Wielkość każdego zaszczytu zależy nie tylko od niego samego, lecz także od tego, kto go udziela. A w tym wypadku jest to znakomita kapituła nagrody z ks. Arcybiskupem Wiktorem Skworcem oraz ks. Arcybiskup Senior Damian Zimoń, pomysłodawca nagrody, wielki kanclerz Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego w latach 2001-2011, doktor honoris causa Uniwersytetu Śląskiego i przyjaciel naszej Alma Mater. Dla społeczności Uniwersytetu Śląskiego jest ogromnym zaszczytem i wyróżnieniem za które dziękujemy że inaugurując 50 rok akademicki, rok jubileuszowy, możemy radować się z uhonorowania Pani Profesor tak wyjątkową nagrodą. W sposób szczególny dziękujemy Ks. Arcybiskupowi Wiktorowi Skworcowi za przewodniczenie liturgii, za wygłoszone słowo i udzielone błogosławieństwo. Dostojną Laureatkę, Panią Profesor proszę o przyjęcie ode mnie i od całej społeczności akademickiej Uniwersytetu Śląskiego i wszystkich tu zgro- 618

madzonych serdecznych życzeń: jak najlepszego zdrowia, wielu sił w dalszej działalności naukowej i wytrwałości w podejmowaniu codziennych wyzwań. Społeczności wszystkich uczelni Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii życzę dobrego roku akademickiego: studentom radości ze zdobywanej wiedzy, pracownikom wspaniałych osiągnięć naukowych oraz dydaktycznych, a duszpasterzom akademickim dającej satysfakcję pracy, której owocem będzie rozwój duchowy studentów i profesorów. Jego Magnificencja Rektor Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach Prof. dr hab. Andrzej Kowalczyk 160 KONFERENCJA EPISKOPATU POLSKI PREWENCJA nadużyć seksualnych wobec dzieci i młodzieży i osób niepełnosprawnych w pracy duszpasterskiej i wychowawczej Kościoła w Polsce Zasady ogólne 1. Prewencja nadużyć seksualnych wobec nieletnich stanowi integralną część zaangażowania Kościoła w pracę z dziećmi i z młodzieżą. Wspólnota wiary zapewnia dzieciom i młodzieży bezpieczne i przejrzyste środowisko wzrostu, które współtworzą wszyscy odpowiedzialni za wspieranie rodziców w przekazywaniu wiary przez nauczanie i różne formy pracy duszpasterskiej. Prewencja ma na celu wyeliminowanie ryzyka popełnienia nadużyć seksualnych w ścisłym tego słowa znaczeniu przez kogokolwiek z uczestników duszpasterstwa dzieci i młodzieży. Ma również pomóc w uniknięciu psychicznych i fizycznych przekroczeń granic intymności. Cel ten ma być osiągnięty przez programy pomagające rodzicom, jak również osobom zaangażo- VA R I A 619

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE VA R I A wanym w duszpasterstwo i wychowanie, w rozpoznaniu oznak wykorzystywania seksualnego i w odpowiedniej reakcji na nie. Prewencja ma się przyczynić do promocji ochrony dzieci i młodzieży przed różnymi formami przemocy i wykorzystania również poza środowiskami kościelnymi. 2. Prewencja musi uwzględnić specyfikę zagrożeń, na jakie są narażeni chłopcy i dziewczęta. 3. Wszystkie dzieła prowadzone przez jednostki organizacyjne Kościoła podejmujące pracę z dziećmi i młodzieżą są zobowiązane do przyjęcia i stosowania przejrzystych, nieskomplikowanych i poddanych jakościowej kontroli procedur prewencji nadużyć seksualnych. Opracowanie i wprowadzenie w życie procedur prewencji ma się dokonać we współpracy wszystkich osób i grup zaangażowanych w pracę z dziećmi i młodzieżą, nie wyłączając samych dzieci i młodzieży. 4. Ze względu na specyfikę grupy, szczególnej uwagi i kompetencji wymaga prewencja w środowisku osób niepełnosprawnych, zwłaszcza umysłowo i psychicznie. 5. Prewencja wymaga: przygotowania i wdrożenia we współpracy z rodzicami szczegółowych programów profilaktycznych dla dzieci i młodzieży; 5.1. przygotowania i przestrzegania kodeksu zachowań obowiązującego wszystkie osoby skierowane do pracy z dziećmi i młodzieżą; 5.2. właściwej formacji kapłanów i przygotowujących się do kapłaństwa; 5.3. prowadzenia obowiązkowych i regularnych szkoleń w zakresie prewencji dla katechetów i innych osób pracujących z dziećmi i młodzieżą, również w charakterze wolontariuszy; 5.4. wprowadzenia pouczeń i wymagań w momencie kierowania do pracy czy do posługi z dziećmi i młodzieżą, również w charakterze wolontariuszy. 620

Zasady pracy z dziećmi i młodzieżą 6. Wszyscy wychowawcy, opiekunowie i animatorzy pracy z dziećmi i młodzieżą powinni otrzymać odpowiednie przeszkolenie dotyczące prewencji oraz mieć zapewnioną pomoc i superwizję ze strony odpowiedzialnych za prewencję o których mowa w punkcie 25. 7. Wszystkie nadrzędne kościelne struktury duszpasterstwa dzieci i młodzieży, organizacje katolickie, zrzeszenia dzieł wychowawczych i oświatowych prowadzone przez jednostki organizacyjne Kościoła powinny przyjąć i wdrażać konkretne reguły, formy i struktury prewencji odpowiednie dla różnych zakresów i form pracy z dziećmi i młodzieżą oraz dla różnych poziomów odpowiedzialności organizacyjnej za tę pracę opracowane przez powołane w punkcie 22. i 25. struktury odpowiedzialne za prewencję. 8. Przy wdrażaniu (programów) reguł, form i struktur, zapewniających dzieciom i młodzieży bezpieczne środowisko wzrostu, kościelne jednostki organizacyjne współpracują z rodzicami, wychowawcami i w razie potrzeby z kompetentnymi organami państwowymi i samorządowymi. 9. Każda katolicka instytucja służąca dzieciom i młodzieży powinna wyznaczyć osobę godną zaufania i odpowiednio przeszkoloną jako odpowiedzialną za prewencję w danej instytucji. 10. Skuteczną pomocą w różnych dziedzinach pracy z dziećmi i młodzieżą są jasne zasady określające formy bliskości i dystansu w relacjach między dorosłymi a dziećmi i młodzieżą. Dlatego każda instytucja i organizacja kościelna pracująca z dziećmi i młodzieżą powinna: 10.1. posiadać własny kodeks zachowań; 10.2. organizować szkolenia dla zatrudnianych osób oraz tych, które podejmują posługę w charakterze wolontariuszy. 11. Niestosowanie się do kodeksu zachowań powinno się wiązać z konsekwencjami służbowymi. VA R I A Zatrudnianie i przygotowanie wychowawców i opiekunów 12. Szczególną uwagę należy zwrócić na moment doboru personelu do pracy z dziećmi i młodzieżą. Temat prewencji powinien być poruszony obowiązkowo przy rozmowach kwalifikacyjnych personelu etatowego. 13. Każda zatrudniana osoba powinna przedstawić zaświadczenie o niekaralności oraz podpisać zobowiązanie przestrzegania kodeksu zachowań. 621

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE VA R I A 622 Dotyczy to zarówno pracowników etatowych, duchownych i świeckich, w instytucjach katolickich, jak i wolontariuszy angażujących się w konkretne akcje jak np. kolonie letnie, obozy, rekolekcje itp. 14. Wydziały katechetyczne i katolickie uczelnie kształcące pedagogów powinny zadbać, aby prewencja nadużyć seksualnych stała się częścią profilu wykształcenia nauczycieli religii katolickiej, nauczycieli w przedszkolach i szkołach katolickich, wychowawców w internatach oraz zakładach opiekuńczo-wychowawczych prowadzonych przez kościelne jednostki organizacyjne. 15. Skuteczna prewencja nadużyć seksualnych wymaga, aby personel odpowiedzialny na wszystkich szczeblach odpowiedzialności był odpowiednio szkolony w zakresie: 15.1. własnej kompetencji emocjonalnej i społecznej; 15.2 komunikacji i rozwiązywania konfliktów; 15.3. dynamiki psychicznej ofiar; 15.4.. strategii sprawców nadużyć seksualnych; 15.5. elementów strukturalnych w instytucjach, które mogą sprzyjać nadużyciom seksualnym; 15.6. czynów karalnych w tym zakresie oraz aktualnego ustawodawstwa cywilnego i kościelnego i procedur z nimi związanych. 16. Celem szkoleń ma być zapewnienie jakości pracy wychowawczej i formacyjnej oraz wykluczenie możliwości popełnienia czynów zabronionych przez prawo. 17. Realizacja szkoleń wymienionych w punkcie 15. powinna być monitorowana odpowiednio na poziomie krajowym i na poziomie koordynatorów poszczególnych kościelnych jednostek organizacyjnych. Zaangażowanie wolontariuszy 18. Reguły, formy i struktury prewencji dotyczące różnych zakresów i form pracy z dziećmi i młodzieżą dotyczą również wolontariuszy, którzy powinni: 18.1. otrzymać je i zapoznać się z nimi; 18.2. podpisać zobowiązanie do przestrzegania kodeksu zachowań; 18.3. otrzymać podstawowe szkolenie związane z ochroną dziecka i rozpoznawaniem zagrożeń i sygnałów wskazujących na nadużycie seksualne;

18.4. poznać osobę odpowiedzialną za prewencję w danej instytucji, czy duszpasterstwie. Uwrażliwianie i edukacja dzieci i młodzieży 19. Dzieci i młodzież przy współudziale rodziców powinny być włączone w program prewencji i w odpowiedniej formie np. przez projekty szkoleniowe czy pogadanki uwrażliwione na przekraczanie granic ich intymności oraz uświadomione, że mają prawo chronić swoją intymność, odmawiając niewłaściwych form bliskości. 20. Dzieci i młodzież powinny zostać poinformowane o istnieniu kodeksu zachowań chroniącego ich godność oraz o możliwości bezpiecznego zgłoszenia ewentualnych naruszeń kodeksu do wyznaczonej i cieszącej się ich zaufaniem osoby. 21. Możliwość zgłoszenia dotyczy naruszeń tak ze strony dorosłych jak i animatorów oraz ze strony rówieśników. Struktury pomocowe 22. Konferencja Episkopatu wyznacza osobę koordynującą działalność prewencyjną na skalę ogólnopolską. Jest nią powołany podczas 363 Zebrania Plenarnego KEP, w czerwcu 2013 r., Koordynator ds. ochrony dzieci i młodzieży. Do obowiązków Koordynatora należy: 22.1. wspieranie wymiany doświadczeń na poziomie krajowym; 22.2 wspieranie działań osób odpowiedzialnych za prewencję w kościelnych jednostkach organizacyjnych oraz w grupach dzieł wychowawczych i oświatowych o podobnym charakterze; 22.3. wypracowanie standardów jakości w zakresie prewencji i ich upowszechnianie; 22.4. opracowanie i rozwój ogólnopolskich programów szkoleniowych; VA R I A 22.5 współpraca z odpowiednimi organami państwowymi odpowiedzialnymi za prewencję; 22.6. współpraca z biurem prasowym episkopatu i mediami w celu tworzenia przychylnej atmosfery dla ochrony dzieci i młodzieży przed wykorzystaniem seksualnym w skali całego społeczeństwa. 623

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE 23. Koordynatora wspiera zespół, który służy swoim doświadczeniem i wiedzą w rozpoznawaniu zagrożeń, ustalaniu strategii ochrony dzieci i młodzieży i zwalczania zjawiska ich wykorzystywania seksualnego oraz w opiniowaniu inicjatyw legislacyjnych dotyczących tej materii. Członków zespołu zatwierdza Konferencja Episkopatu Polski. Zespół działa na podstawie regulaminu zatwierdzonego przez KEP. 24. Temat prewencji ma swoje widoczne miejsce na stronach internetowych diecezji i innych jednostek organizacyjnych Kościoła oraz katolickich instytucji oświatowo-wychowawczych i organizacji młodzieżowych. 25. Jednostki organizacyjne Kościoła podejmujące pracę z dziećmi i młodzieżą powinny mianować osobę odpowiedzialną za prewencję. Do jej zadań należy wspieranie i koordynacja działań prewencyjnych, a w szczególności: 25.1. doradztwo przy planowaniu i przeprowadzaniu projektów związanych z prewencją; 25.2 przygotowywanie i upowszechnianie odpowiednich materiałów związanych z prewencją; 25.3. wspieranie wymiany doświadczeń; 25.4. informowanie opinii publicznej o podejmowanych działaniach prewencyjnych; 25.5. monitorowanie realizacji obowiązku szkoleń; 25.6. superwizja jakości szkoleń; 25.7. informowanie koordynatora krajowego o podejmowanych działaniach i napotykanych trudnościach. VA R I A Powyższy tekst został przyjęty podczas 365. Zebrania Plenarnego KEP, które odbyło się w Warszawie w dniach 10-11 czerwca 2014 r. 624

161 OKÓLNIK DO KONFERENCJI EPISKOPATÓW W SPRAWIE OPRACOWANIA WYTYCZNYCH DOTYCZĄCYCH SPOSOBÓW POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU NADUŻYĆ SEKSUALNYCH POPEŁNIONYCH PRZEZ DUCHOWNYCH WOBEC OSÓB NIEPEŁNOLETNICH Wśród ważnych zadań, za które odpowiada Biskup diecezjalny, a które mają na celu zabezpieczenie dobra wspólnego wiernych, w szczególności zaś ochronę dzieci i młodzieży, znajduje się danie właściwej odpowiedzi na przypadki ewentualnych nadużyć seksualnych wobec osób niepełnoletnich, popełnionych przez duchownych w jego diecezji. Tego rodzaju stanowisko zobowiązuje do ustanowienia należytych procedur postępowania, by objąć opieką ofiary takich nadużyć, jak również by formować wspólnotę kościelną w celu ochrony niepełnoletnich. Wspomniana odpowiedź winna uwzględnić aplikacje prawa kanonicznego w tej kwestii i jednocześnie mieć na względzie ustawodawstwo cywilne. I. Aspekty ogólne: a) Ofiary nadużyć seksualnych: Kościół, w osobie Biskupa lub jego delegata, winien okazywać gotowość do wysłuchania ofiar i ich rodzin, jak też angażować się w udzielenie pomocy duchowej i psychologicznej. W czasie swoich podroży apostolskich Ojciec Święty Benedykt XVI dał temu przykład swoją gotowością do spotkania i wysłuchania ofiar nadużyć seksualnych. Podczas tych spotkań Ojciec Święty zwracał się do ofiar ze słowami współczucia i wsparcia. Takowe słowa zostały również zawarte w Liście Duszpasterskim do Katolików w Irlandii (n. 6): Ogromnie wycierpieliście i jest mi z tego powodu naprawdę przykro. Wiem, że nic nie może usunąć zła, które znosiliście. Nadużyto waszego zaufania i została pogwałcona wasza godność. VA R I A 625

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE b) Ochrona osób niepełnoletnich: W niektórych krajach zostały zainicjowane na płaszczyźnie kościelnej wychowawcze programy prewencyjne, by zagwarantować bezpieczne środowiska dla osób niepełnoletnich. Takie programy mają na celu pomoc rodzicom, jak również osobom zaangażowanym w duszpasterstwo i szkolnictwo, w rozpoznaniu oznak wykorzystywania seksualnego i zastosowaniu w konsekwencji adekwatnych środków. Powyższe programy często zostały uznane jako wzorcowe do podejmowania zadań mających na celu wyeliminowanie nadużyć seksualnych wobec osób nieletnich we współczesnych społeczeństwach. VA R I A c) Formacja przyszłych kapłanów i zakonników: W 2002 roku, Papież Jan Paweł II powiedział: Nie ma miejsca w kapłaństwie i w życiu zakonnym dla tego, kto by krzywdził młodych 1. Te słowa nawołują do specyficznej odpowiedzialności Biskupów, Wyższych Przełożonych Zakonnych i tych wszystkich, którzy są odpowiedzialni za formację przyszłych kapłanów i zakonników. Wskazówki zawarte w Adhortacji Apostolskiej Pastores dabo vobis, jak również instrukcje kompetentnych Dykasterii Stolicy Apostolskiej nabierają wzrastającej wagi na drodze właściwego rozpoznania powołania i zdrowej formacji ludzkiej i duchowej kandydatów. W szczególności należy zwrócić uwagę na to, by cenili sobie czystość i celibat, odpowiedzialność ojcostwa duchowego i aby pogłębiali znajomość dyscypliny Kościoła w tej kwestii. Wskazówki bardziej specyficzne mogą być włączone do programów formacyjnych w seminariach i domach formacyjnych przewidzianych w Ratio institutionis sacerdotalis każdego kraju i Instytutu Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego. Ponadto, szczególną troską winna być objęta wymiana informacji wobec tych kandydatów do kapłaństwa i życia zakonnego, którzy przenoszą się z jednego seminarium do drugiego, między rożnymi Diecezjami lub między rożnymi Instytutami zakonnymi i Diecezjami. d) Towarzyszenie kapłanom: 1. Biskup powinien traktować wszystkich swoich kapłanów jak ojciec i brat. Biskup powinien, ponadto, ze szczególną troską dbać o stałą formację duchowieństwa, przede wszystkim w pierwszych latach po święceniach, doceniając 626 1 Przemówienie do Kardynałów Amerykańskich, 23 kwietnia 2002 r.

ważność modlitwy i wzajemnej bratniej kapłańskiej pomocy. Kapłani winni być pouczeni odnośnie do krzywdy, jaką duchowny może wyrządzić ofierze poprzez nadużycie seksualne i odnośnie osobistej odpowiedzialności przed prawem cywilnym i kanonicznym, jak również rozpoznać to, co mogłoby być znakami ewentualnych nadużyć ze strony kogokolwiek wobec osób niepełnoletnich; 2. Biskupi winni zapewnić wszelkie stosowne środki w traktowaniu ewentualnych przypadków nadużyć im zgłoszonych, zgodnie z obowiązującym prawodawstwem kanonicznym i cywilnym, w poszanowaniu praw każdej ze stron; 3. Duchowny oskarżony, aż do momentu udowodnienia mu winy, korzysta z domniemanej niewinności. Niemniej Biskup może zapobiegawczo ograniczyć wykonywanie posługi kapłańskiej w oczekiwaniu na wyjaśnienie oskarżeń. W przypadku stwierdzenia niewinności, winno się uczynić wszystko, by duchownemu zostało przywrócone jego dobre imię, które ucierpiało na skutek niesprawiedliwego oskarżenia. e) Współpraca z władzami świeckimi: Nadużycie seksualne osób niepełnoletnich nie jest tylko przestępstwem kanonicznym, lecz także przestępstwem ściganym przez prawodawstwo cywilne. Chociaż relacje z władzami cywilnymi nie są jednakowe w poszczególnych krajach, niemniej jednak ważna jest współpraca z nimi w zakresie własnych kompetencji. W szczególności, gdy chodzi o przepisy prawodawstwa cywilnego dotyczące zgłoszenia danych przestępstwa organowi władzy do tego powołanemu, nie naruszając tego, co odnosi się do sakramentalnego foro interno ( forum wewnętrznego ). Oczywistym jest, że ta współpraca nie dotyczy tylko przypadków nadużyć popełnionych przez duchownych, ale także tych przypadków nadużyć, w których mają udział osoby konsekrowane czy świecy działający w kościelnych strukturach. VA R I A II. Krótki opis obowiązującego ustawodawstwa kanonicznego odnoszącego się do przestępstwa, jakim jest nadużycie seksualne popełnione przez duchownego wobec osób niepełnoletnich: 30 kwietnia 2001 r., Papież Jan Paweł II promulgował motu proprio Sacramentorum sanctitatis tutela (SST), na mocy którego nadużycie seksualne niepełnoletniego do 18 roku życia dokonanego przez osobę duchowną zostało włączone do kategorii ciężkich przestępstw (delicta graviora) zastrzeżonych 627

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE VA R I A 628 Kongregacji Nauki Wiary. Ustanowiono, że przedawnienie tego przestępstwa następuje po upływie 10 lat, a zaczyna się liczyć od dnia, w którym ofiara niepełnoletnia skończyła 18. rok życia. Norma tegoż motu proprio obowiązuje tak duchownych Kościoła Łacińskiego jak i Kościołów Wschodnich i obejmuje zarówno duchowieństwo diecezjalne jak i zakonne. W 2003, ówczesny Prefekt Kongregacji Nauki Wiary, Kard. Ratzinger, otrzymał od Ojca Świętego Jana Pawła II specjalne uprawnienia dla sprawniejszego postępowania w procedurach karnych w przypadkach delicta graviora. Wśród tych uprawnień była możliwość autoryzowania procesu karnego administracyjnego i w przypadkach cięższych przedłożenie prośby o wydalenie ze stanu kapłańskiego ex officio. Te specjalne uprawnienia zostały włączone do tekstu motu proprio poddanego rewizji i zaaprobowanego przez Ojca Świętego Benedykta XVI w dniu 21 maja 2010 r. W nowych normach, przedawnienie następuje po upływie 20 lat i rozpoczyna bieg od dnia, w którym nieletnia ofiara ukończyła 18. rok życia. Zostało także określone, że Kongregacja Nauki Wiary w indywidualnych przypadkach ma prawo do uchylenia przedawnienia. Zostały też określone przestępstwa polegające na nabywaniu, posiadaniu i upowszechnianiu materiału pedo-pornograficznego. Odpowiedzialność w traktowaniu przypadków nadużyć seksualnych wobec osób niepełnoletnich należy w pierwszym rzędzie do Biskupów lub Wyższych Przełożonych Zakonnych. Jeśli oskarżenie jest co najmniej prawdopodobne, Biskup, Wyższy Przełożony, czy ich delegaci winni rozpocząć dochodzenie wstępne w myśl kan. 1717 KPK i kan. 1468 KKKW i Art. 16 SST. Jeśli oskarżenie zostanie uznane za wiarygodne, sprawa winna być skierowana do Kongregacji Nauki Wiary. Po przestudiowaniu sprawy, Kongregacja wskaże Biskupowi lub Wyższemu Przełożonemu dalsze kroki które trzeba podjąć. Jednocześnie Kongregacja udzieli wszelkich rad, by zostały zastosowane odpowiednie środki po to, aby zagwarantować z jednej strony słuszną procedurę wobec duchownych oskarżonych, z poszanowaniem ich fundamentalnego prawa do obrony, a z drugiej chroniąc dobro Kościoła, wraz z dobrem ofiar. Należy przypomnieć, że normalnie nałożenie kary wieczystej, jak wydalenie ze stanu duchownego, wymaga procesu karnego sądowego. Według prawa kanonicznego (por. kan. 1342 KPK) Ordynariusze nie mogą nałożyć kar dożywotnich dekretami poza-sądowymi (extra-judiciale); w tym celu muszą zwrócić się do Kongregacji Nauki Wiary, której zastrzeżony jest definitywny osąd dotyczący winy i ewentualnej zdolności do wykonywania posługi ka-

płańskiej, jak również konsekwencji nałożenia kary dożywotniej (SST Art. 21 2). Środki kanoniczne stosowane wobec duchownego uznanego za winnego nadużycia seksualnego wobec osoby niepełnoletniej są generalnie dwojakiego rodzaju: 1) Środki ograniczające całkowite wykonywanie publicznej posługi kapłańskiej lub tylko ograniczające się do zakazu kontaktu z osobami niepełnoletnimi. Tego rodzaju środki mogą być wzmocnione nakazem karnym (por. kan. 1319); 2) sankcje karne, wśród których, najcięższą jest kara wydalenia ze stanu duchownego. W niektórych przypadkach, po uprzedniej prośbie samego duchownego, może być udzielona pro bono Ecclesiae dyspensa od wszelkich obowiązków wypływających ze stanu duchownego, łącznie z celibatem. Dochodzenie wstępne i cały przebieg procesu, winny się odbywać przy zachowaniu odpowiedniej dyskrecji odnoszącej się do osób związanych z procesem i ze zwróceniem należytej uwagi na ich reputację. Duchowny oskarżony, chyba że są ku temu inne ważne racje przeciwne, winien być poinformowany o wniesionym oskarżeniu, by miał możliwość ustosunkowania się do tegoż oskarżenia, zanim sprawa zostanie skierowana do Kongregacji Nauki Wiary. Biskup czy Wyższy Przełożony, po roztropnym rozeznaniu sprawy, podejmie decyzje jakie treści udostępnić oskarżonemu podczas dochodzenia wstępnego. Do Biskupa lub Wyższego Przełożonego należy zadbanie o dobro wspólne określając, jakie środki zapobiegawcze przewidziane w kan. 1722 KPK i 1473 KKKW winny być zastosowane. Według Art. 19 SST powinno to nastąpić z chwilą rozpoczęcia dochodzenia wstępnego. Trzeba ponadto przypomnieć, gdyby Konferencja Episkopatu, z zachowaniem aprobaty Stolicy Apostolskiej, chciała ustanowić normy szczegółowe, to tego rodzaju norma partykularna winna być uważana jako uzupełnienie ustawodawstwa powszechnego, a nie jako zastępująca ustawodawstwo powszechne. Norma partykularna winna być przeto w zgodności z KPK/KKKW, jak również z motu proprio Sacramentorum sanctitatis tutela (30 kwietnia 2001 r.), uzupełnionym i zaaprobowanym 21 maja 2010 r. W przypadku gdyby Konferencja zdecydowała się ustanowić obowiązujące normy nieodzownie wymagana jest recognitio kompetentnych Dykasterii Kurii Rzymskiej. VA R I A III. Wskazówki dla Ordynariuszy odnośnie sposobu postępowania: Wytyczne przygotowane przez Konferencje Episkopatu winny dać wskazówki Biskupom diecezjalnym i Wyższym Przełożonym jak postępować 629

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE VA R I A w przypadku, gdy zostaliby poinformowani o domniemanych nadużyciach seksualnych wobec osób niepełnoletnich, dokonanych przez duchownych na terytorium podlegającym ich jurysdykcji. Tego rodzaju Wytyczne winny mieć na względzie następujące uwagi: a.) pojęcie nadużycie seksualne wobec osób niepełnoletnich winno być zgodne z definicją zawartą w motu proprio SST art. 6 ( przestępstwo przeciw szóstemu przykazaniu Dekalogu popełnione przez duchownego z osobą nieletnią poniżej osiemnastego roku życia ), jak również z procedurami postępowania i praktyką orzeczeń sądowych Kongregacji Nauki Wiary, mając na względzie prawodawstwo cywilne danego kraju; b.) osoba wnosząca oskarżenie o przestępstwie winna być traktowana z szacunkiem. W przypadkach, w których nadużycie seksualne jest powiązane z innym przestępstwem przeciwko świętości sakramentu pokuty (SST, art. 4), oskarżający ma prawo żądać, by jego imię nie zostało ujawnione duchownemu oskarżonemu (SST, art. 24); c.) ładze kościelne winny zatroszczyć się o pomoc duchową i psychologiczną dla ofiar; d.) dochodzenie w sprawie oskarżeń winno przebiegać z należytym szacunkiem i przy zachowaniu zasady prywatności (privacy) i dobrego imienia osób; e.) duchowny oskarżony winien być poinformowany o oskarżeniach, z możliwością ustosunkowania się do nich, już w fazie dochodzenia wstępnego, chyba że istnieją ważne racje przeciwne ku temu; f.) Organy konsultacyjne czuwające i rozpoznające poszczególne przypadki, przewidziane w konkretnym miejscu, nie mogą zastępować rozpoznania i władzy rządzenia (potestas regiminis) poszczególnych Biskupów; g.) wytyczne winny uwzględniać ustawodawstwo cywilne danego kraju, w szczególności te, odnoszące się do ewentualnego obowiązku powiadomienia władz świeckich o domniemanym przestępstwie; h.) w każdej chwili postępowań dyscyplinarnych lub karnych duchownemu oskarżonemu winno się zabezpieczyć godne i słuszne utrzymanie; i.) wyklucza się możliwość powrotu do wykonywania posługi kapłańskiej w sposób publiczny, jeśli owa publiczna posługa duchownego stanowi niebezpieczeństwo dla osób nieletnich lub powodowałaby skandal we wspólnocie. 630

Zakończenie: Wytyczne opracowane przez Konferencje Episkopatów mają na celu ochronę osób nieletnich i pomoc ofiarom w znalezieniu opieki i pojednania. Winny one wskazywać, że odpowiedzialność w traktowaniu przestępstw nadużycia seksualnego osób nieletnich ze strony duchownych leży w pierwszym rzędzie po stronie Biskupa diecezjalnego. Wreszcie, Wytyczne powinny doprowadzić do wspólnego ukierunkowania w tej kwestii w ramach całej Konferencji Episkopatu, w celu ujednolicenia wysiłków poszczególnych Biskupów w ochronie osób nieletnich. W Rzymie, w siedzibie Kongregacji Nauki Wiary, 3 maja 2011 roku Kard. William Levada Prefekt + Luis F. Ladaria, S.I Arcybiskup tyt. Thibicy Sekretarz VA R I A 631

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE Spis treści STOLICA APOSTOLSKA 144 Orędzie na 91. Światowy Dzień Misyjny. Jest on obchodzony w tym roku 22 października 145 W październiku 2019 Nadzwyczajny Miesiąc Misyjny 146 Co chrześcijaństwo może wnieść w przyszłość Europy? 562 567 571 EPISKOPAT POLSKI 147 Oświadczenie Prezydium Konferencji Episkopatu Polski w sprawie ograniczenia handlu w niedzielę 148 Komunikat z 377. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski 580 582 ARCHIDIECEZJA KATOWICKA ARCYBISKUP WIKTOR SKWORC METROPOLITA KATOWICKI SPIS TREŚCI HOMILIE I LISTY 149 Veni Sancte Spiritus, Inauguracja roku akademickiego na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego, Homilia Arcybiskupa Katowickiego, 5 października 2017 roku 150 Bóg jest najwyższą Racjonalnością, Homilia Arcybiskupa Katowickiego, Międzyuczelniana Inauguracja Roku Akademickiego 7 października 2017 roku 151 Mocni modlitwą różańcową, Homilia Arcybiskupa Katowickiego, Msza św. podczas pielgrzymki Wspólnot Różańcowych, Katedra, 7 października 2017 roku 152 Postawieni na straży winnic, Homilia Arcybiskupa Katowickiego, Dzień Jedności Parafialnych Rad Duszpasterskich, Katedra, 14 października 2017 roku 153 Znaczenie waszych działań mierzy się tym, jak służycie Kościołowi, Homilia Arcybiskupa Katowickiego, Forum Ruchów i Stowarzyszeń, Katowice, 28 października 2017 roku 585 589 592 596 601 632

ZARZĄDZENIA I KOMUNIKATY 154 Centralne nabożeństwo reformacyjne, Ewangelicko-augburski kościół Zmartwychwstania Pańskiego, Słowo pozdrowienia Arcybiskupa Katowickiego, Katowice, 30 października 2017 roku SPRAWY PERSONALNE 155 Personalia - Październik 2017 604 607 VARIA NAGRODA LUX EX SILESIA 156 Sprawozdanie z pierwszego w nowej kadencji posiedzenia Kapituły Nagrody Arcybiskupa Katowickiego Lux ex Silesia oraz z przebiegu uroczystości wręczenia Nagrody, Ks. dr Wojciech Surmiak 157 Prof. zw. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz laureatka Nagrody Arcybiskupa Katowickiego Lux ex Silesia Laudacja, Katedra Chrystusa Króla, 8.10.2017, Prof. dr hab. Jacek Kolbuszewksi 158 Przemówienie Laureatki Nagrody Arcybiskupa Katowickiego Lux ex Silesia, Katedra Chrystusa Króla, 8.10.2017, Prof. zw. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz 159 Przemówienie na zakończenie Międzyuczelnianej Inauguracji Nowego Roku Akademickiego 2017/2018 i uroczystości wręczenia nagrody Lux ex Silesia, Katedra Chrystusa Króla 08.10.2017, Prof. dr hab. Andrzej Kowalczyk KONFERENCJA EPISKOPATU POLSKI 160 Konferencja Episkopatu Polski Prewencja nadużyć seksualnych wobec dzieci i młodzieży i osób niepełnosprawnych w pracy duszpasterskiej i wychowawczej Kościoła w Polsce 161 Okólnik do Konferencji Episkopatów w sprawie opracowania wytycznych dotyczących sposobów postępowania w przypadku nadużyć seksualnych popełnionych przez duchownych wobec osób niepełnoletnich 607 609 614 617 619 625 SPIS TREŚCI 633

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE EUCHARYSTIA Z OKAZJI INAUGURACJI ROKU AKADEMICKIEGO W WYDZIALE SPIS TEOLOGICZNYM TREŚCI UNIWERSYTETU ŚLĄSKEGO 634

WRĘCZENIE NAGRODY LUX EX SILESIA PROF. KRYSTYNIE HESKIEJ-KWAŚNIEWICZ SPIS TREŚCI 635

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE EUCHARYSTIA PODCZAS SZÓSTEJ PIELGRZYMKI \ WSPÓLNOT ŻYWEGO SPIS TREŚCI RÓŻAŃCA DO KATOWICKEJ KATEDRY 636

EUCHARYSTIA Z POBŁOGOSŁAWIENIEM NOWEGO OŁTARZA ORAZ KAPLICY W DOMU PROWINCJALNYM SIÓSTR JADWIŻANEK W KATOWICACH-BOGUCICACH SPIS TREŚCI 637

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE WRĘCZENIE ŚLĄSKIEGO SZMARAGDU METROPOLICIE KATOWICKIEMU ABP. WIKTOROWI SPIS SKWORCOWI TREŚCI 638

CENTRALNE NABOŻEŃSTWO REFORMACYJNE W EWANGELICKO-AUGSBURSKIM KOŚCIELE ZMARTWYCHWSTANIA PAŃSKIEGO W KATOWICACH SPIS TREŚCI 639

WIADOMOŚCI ARCHIDIECEZJALNE EUCHARYSTIA PODCZAS VII KONGREU RUCHÓW, WSPÓLNOT I STOWARZYSZEŃ ARCHIDIECEZJI SPIS KATOWICKIEJ TREŚCI 640

EUCHARYSTIA PODCZAS NOCY POKUTY W TURZY ŚLĄSKIEJ SPIS TREŚCI 641