KRYTERIA WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH BIOLOGIA - GIMNAZJUM Sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów. Biologia nauka o życiu określa przedmiot badań biologii jako nauki wymienia cechy organizmów żywych wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę organizacji życia wymienia struktury budowy komórki roślinnej i zwierzęcej oraz bakterii wymienia jednostki klasyfikacji biologicznej. wymienia źródła wiedzy biologicznej podaje funkcje poszczególnych organelli wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka wymienia poziomy organizacji życia posługuje się mikroskopem porównuje budowę różnych komórek podaje kryteria wyróżnienia pięciu królestw posługuje się źródłami wiedzy biologicznej omawia funkcje organelli komórkowych wykonuje proste preparaty mikroskopowe omawia zasady systemu klasyfikacji biologicznej Jedność i różnorodność organizmów ; wymienia podstawowe sposoby odżywiania się organizmów wyjaśnia, na czym polega wymiana gazowa wskazuje mitochondrium jako miejsce, w którym zachodzi utlenianie wyróżnia rozmnażanie płciowe i bezpłciowe podaje przykłady płciowego i bezpłciowego rozmnażania się organizmów. wyjaśnia istotę ożywiania się omawia różnice między organizmami samożywnymi i cudzożywnymi określa istotę oddychania wymienia różne sposoby oddychania określa istotę rozmnażania się wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie bezpłciowe wyjaśnia na czym polega fotosynteza wymienia czynniki niezbędne dla org. samożywnych i cudzożywnych wymienia przykłady organizmów o różnych sposobach oddychania charakteryzuje rodzaje rozmnażania wymienia typy rozwoju i porównuje je charakteryzuje strategie odżywiania się organizmów wymienia substraty i produkty fotosyntezy wymienia warunki przebiegu fotosyntezy wykazuje zależność między środowiskiem życia a budową narządów oddechowych zapisuje słownie równanie reakcji oddychania tlenowego rozróżnia pojęcia i podaje przykłady: rozdzielnopłciowość, obojnactwo, zapłodnienie zew. i wew. 1
Bakteriei wirusy. Organizmy beztkankowe wymienia miejsca występowania bakterii i wirusów wymienia grupy organizmów należących do protistów podaje przykłady organizmów należących do glonów podaje przykłady grzybów i porostów opisuje budowę grzybów. podaje charakterystyczne cechy budowy bakterii i wirusów podaje przykłady bakterii i wirusów wymienia miejsca występowania protistów wskazuje środowisko życia glonów omawia znaczenie glonów w przyrodzie i gospodarce człowieka omawia czynności życiowe grzybów podaje przykłady znaczenia grzybów w przyrodzie i gospodarce człowieka wskazuje porosty jako efekt symbiozy grzybów z glonami. określa znaczenie bakterii i wirusów w przyrodzie wymienia choroby bakteryjne i wirusowe charakteryzuje poszczególne grupy protistów omawia wybrane czynności życiowe glonów wymienia sposoby rozmnażania się grzybów wymienia elementy budowy grzybów owocnikowych charakteryzuje wybrane czynności życiowe bakterii wymienia choroby wywoływane przez protisty określa wpływ zakwitów glonów na inne organizmy w środowisku charakteryzuje pojęcie mikoryzy Świat roślin wyjaśnia, czym jest tkanka podaje przykłady tkanek roślinnych wymienia podstawowe funkcje korzenia omawia funkcje łodygi wymienia funkcje liści wymienia miejsca występowania mszaków wymienia miejsca występowania paprotników rozpoznaje rośliny nagonasienne wśród innych roślin rozpoznaje rośliny okrytonasienne wśród innych roślin dokonuje podziału tkanek roślinnych na twórcze i stałe opisuje funkcje wskazanych tkanek omawia budowę zewnętrzną korzenia podaje nazwy elementów budowy zewnętrznej łodygi rozpoznaje elementy budowy liścia rozpoznaje liście podaje nazwy organów mszaków rozpoznaje organy paproci wymienia przystosowania roślin nagonasiennych do warunków życia wymienia elementy budowy kwiatu charakteryzuje budowę, rozmieszczenie i funkcje poszczególnych tkanek roślinnych rozpoznaje systemy korzeniowe rozpoznaje tkanki budujące łodygę 2
omawia funkcje poszczególnych modyfikacji liści omawia znaczenie mszaków w przyrodzie i gospodarce człowieka wyjaśnia rolę poszczególnych organów paprotników rozpoznaje rodzime gatunki nagonasiennych omawia funkcje poszczególnych elementów budowy kwiatu wykazuje związek budowy wskazanej tkanki z jej funkcją wyjaśnia sposób pobierania wody przez roślinę charakteryzuje modyfikacje korzeni wymienia modyfikacje łodyg i podaje przykłady omawia funkcje poszczególnych modyfikacji liści charakteryzuje cykl rozwojowy mszaków charakteryzuje cykl rozwojowy paproci charakteryzuje cykl rozwojowy sosny omawia sposób powstawania nasienia wymienia sposoby rozsiewania nasion i owoców rozpoznaje 3 gatunków drzew okrytonasiennych występujących w Polsce Świat bezkręgowców wymienia podstawowe rodzaje tkanek zwierzęcych wyjaśnia, co to są gąbki, podaje miejsca występowania gąbek i parzydełkowców wymienia charakterystyczne cechy płazińców i nicieni wyjaśnia, w jaki sposób można ustrzec się przez zakażaniem pasożytniczymi płazińcami i nicieniami rozpoznaje pierścienice wśród innych zwierząt rozpoznaje stawonogi wśród innych zwierząt rozpoznaje ślimaki, małże i głowonogi wśród innych zwierząt określa najważniejsze funkcje poszczególnych tkanek zwierzęcych wymienia cechy charakterystyczne gąbek i parzydełkowców wskazuje na ilustracji elementy budowy tasiemca charakteryzuje tasiemce i glisty jako pasożyty układu pokarmowego wymienia charakterystyczne cechy pierścienic wymienia charakterystyczne cechy budowy skorupiaków, owadów i pajęczaków wymienia charakterystyczne cechy mięczaków charakteryzuje budowę poszczególnych tkanek zwierzęcych omawia znaczenie gąbek i parzydełkowców w przyrodzie wymienia przystosowania do pasożytnictwa charakteryzuje układ krwionośny pierścienic charakteryzuje wskazane czynności życiowe stawonogów charakteryzuje wskazane czynności życiowe mięczaków wyjaśnia sposób działania parzydełka omawia różnice między płazińcami a nicieniami charakteryzuje wskazane czynności życiowe pierścienic określa związek między środowiskiem życia a narządami wymiany gazowej wyjaśnia zasady funkcjonowania otwartego układu krwionośnego Świat kręgowców ; wskazuje na obecność lub brak szkieletu wew. jako kryterium podziału zwierząt charakteryzuje ryby, rozpoznaje skrzela jako narządy wymiany gazowej określa środowiska życia płazów charakteryzuje płazy określa środowisko 3
życia gadów charakteryzuje gady charakteryzuje ptaki wymienia ptaki różnych środowisk wymienia funkcje szkieletu bezkręgowców podaje nazwy elementów szkieletu kręgowców wymienia przystosowania ryb do życia w wodzie wymienia przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie wymienia stadia rozwojowe żaby wymienia przystosowania gadów do życia na lądzie wymienia przystosowania budowy ptaków do lotu rozpoznaje rodzaje piór ptaków wymienia elementy bodowy układu nerwowego bezkręgowców i kręgowców omawia wybrane czynności życiowe ryb określa rodzaj zapłodnienia u ryb omawia wybrane czynności życiowe płazów wymienia 3 gatunki płazów żyjących w Polsce omawia wybrane czynności życiowe gadów wymienia 3 gatunki gadów żyjących w Polsce omawia wybrane czynności życiowe ptaków wymienia 3 gatunki ptaków żyjących w Polsce porównuje układ krwionośny bezkręgowców i kręgowców wyjaśnia przyczyny wędrówek ryb wskazuje na związek budowy płazów ze środowiskami ich życia wskazuje na związek pokrycia ciała gadów z ich środowiskiem życia charakteryzuje budowę jaja określa związek wymiany gazowej u ptaków a ich przystosowaniem do lotu Świat ssaków wymienia charakterystyczne cechy ssaków rozróżnia ssaki wodne i lądowe wymienia narządy zmysłów ssaków wymienia rodzaje gruczołów skórnych ssaków charakteryzuje funkcje skóry wymienia przystosowania ssaków do zajmowania różnych siedlisk ocenia znaczenie ssaków w życiu i gospodarce człowieka Wymienia elementy budowy układu ruchu Wymienia rodzaje tkanek mięśniowych Wymienia podstawowe składniki odżywcze Wyjaśnia pojęcie odżywianie się Wymienia elementy budowy układu pokarmowego Wymienia elementy budowy układu oddechowego Wyjaśnia pojęcie oddychanie Wymienia składniki krwi Wymienia elementy budowy układu krwionośnego Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka 4
Wymienia grupy krwi Wymienia elementy budowy skóry Wymienia wytwory skóry Wymienia elementy budowy układu wydalniczego Wymienia narządy zmysłów Wymienia elementy budowy żeńskiego i męskiego układu rozrodczego Wymienia funkcje szkieletu Wymienia rodzaje połączeń kości Określa istotę odżywiania się człowieka Wymienia rodzaje zębów Określa funkcje elementów budowy układu pokarmowego Określa zasady zdrowego odżywiania się Określa istotę odżywiania się Charakteryzuje funkcje elementów budowy układu oddechowego Charakteryzuje budowę układu krwionośnego Określa funkcje składników krwi Wyjaśnia pojęcie odporność organizmu Charakteryzuje funkcje skóry Określa rolę wytworów skóry Określa funkcje elementów budowy układu wydalniczego Określa funkcje elementów budowy układu rozrodczego żeńskiego i męskiego Charakteryzuje budowę komórki nerwowej Wymienia elementy budowy układu nerwowego Określa rolę narządów zmysłów Charakteryzuje budowę kości Wskazuje i nazywa kości na modelu Charakteryzuje budowę tkanek mięśniowych i określa ich funkcje Wykazuje związek budowy zębów z pełnioną przez nie funkcją Wymienia etapy trawienia pokarmu Wyjaśnia różnice między oddychaniem tlenowym i beztlenowym Charakteryzuje proces wymiany gazowej w płucach Określa rolę przepony i klatki piersiowej w wentylacji płuc Wymienia podstawowe parametry krwi człowieka Wyjaśnia rolę układu limfatycznego Wyjaśnia pojęcia bodziec, impuls nerwowy Wymienia rodzaje odruchów Określa istotę rozmnażania się Charakteryzuje budowę męskich i żeńskich komórek rozrodczych Wyróżnia elementy budowy oka i ucha Wymienia gruczoły dokrewne człowieka i określa ich funkcje Charakteryzuje kryteria podziałów stawów Charakteryzuje kryteria podziału mięśni szkieletowych Wyjaśnia co to znaczy wartość kaloryczna pokarmu Wyjaśnia co to jest podstawowy poziom przemiany materii Wyjaśnia na czym polega istota trawienia i uzasadnia niezbędność tego procesu Wyjaśnia na czym polega proces wchłaniania substancji Wymienia substraty i produkty reakcji utleniania biologicznego Wykazuje rolę krwi w transporcie tlenu Charakteryzuje mechanizmy odporności organizmu Charakteryzuje główne grupy krwi Wyjaśnia rolę szczepionek i surowic Charakteryzuje etapy powstawania moczu Charakteryzuje elementy budowy ośrodkowego, obwodowego układu nerwowego Określa różnice między odruchami warunkowymi i bezwarunkowymi 5
Wyjaśnia rolę gruczołów dokrewnych Genetyka Wyjaśnia pojęcie gen Wymienia elementy budowy DNA Podaje przykłady chorób genetycznych Porównuje budowę DNA i RNA Wyjaśnia co to jest dziedziczenie i określa rolę DNA w tym procesie opowiada o pracach Mendla Wyróżnia rodzaje podziałów komórkowych Wyjaśnia co to jest kod genetyczny Wskazuje na schemacie przebieg mitozy i mejozy Wyjaśnia pojęcia: allel, gen recesywny, gen dominujący, homozygota, heterozygota, genotyp, fenotyp Wymienia cechy kodu genetycznego Wyjaśnia co to jest krzyżówka genetyczna Wyjaśnia pojęcia chromosomy, chromosomy homologiczne, kariotyp Określa znaczenie procesów mejozy i mitozy Wyjaśnia chromosomową teorię dziedziczenia zgodnie z prawami Morgana Charakteryzuje kariotyp człowieka, określa różnice między kariotypem kobiety i mężczyzny Wymienia choroby dziedziczne sprzężone z płcią Rozwiązuje jednogenowe krzyżówki genetyczne Wyjaśnić praktyczne zastosowanie inżynierii genetycznej. Ekologia Wyjaśnia pojęcie populacja, biocenoza, biotop Wymienia cechy charakterystyczne populacji Układa prosty łańcuch pokarmowy Wyjaśnia pojęcia producenci, konsumenci, destruenci Wyjaśnia pojęcia: liczebność, rozmieszczenie, zagęszczenie Wymienia czynniki wpływające na liczebność populacji Wymienia typy rozmieszczenia Wyjaśnia pojęcie struktura wiekowa Wymienia typy oddziaływań między organizmami Wyjaśnia pojęcie ekosystem Charakteryzuje czynniki wpływające na liczebność populacji Charakteryzuje typy rozmieszczenia organizmów Wyjaśnia pojęcie piramida wieku i określa jej przydatność w badaniach nad populacją Charakteryzuje i podaje przykłady oddziaływań między organizmami Charakteryzuje piramidę troficzną Podaje przykłady różnych ekosystemów Określa i interpretuje cechy przystosowawcze organizmów do środowiska Wykazuje wpływ organizmów na środowisko i środowiska na organizmy żywe Wyjaśnia pojęcie przemiana materii i obieg materii w ekosystemie Charakteryzuje poziomy troficzne piramidy wieku. Ochrona środowiska Wymienia globalne zagrożenia Ziemi Wymienia przyczyny zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby Wymienia rodzaje zasobów przyrody 6
Określa przyczyny globalnych zagrożeń Ziemi Określa skutki globalnych zagrożeń Ziemi Podaje przykłady zasobów odnawialnych i nieodnawialnych Wyjaśnia wpływ produkcji odpadów na środowisko Wymienia źródła zanieczyszczeń wód Wyjaśnia mechanizm powstawania efektu cieplarnianego Wyjaśnia mechanizm powstawania dziury ozonowej Wymienia sposoby ochrony powietrza, gleby i wody przed zanieczyszczeniami Wymienia alternatywne źródła energii Wyjaśnia dlaczego efekt cieplarniany nazywany jest efektem szklarniowym Wyjaśnia ideę recyklingu Charakteryzuje alternatywne źródła energii Ochrona przyrody Wymienia podstawowe formy ochrony przyrody Wymienia kilka przykładów Parków Narodowych Polski Określa cele ochrony przyrody Zna kilka gatunków roślin i zwierząt chronionych Charakteryzuje podstawowe formy ochrony przyrody Wyjaśnia pojęcia: ochrona całkowita i częściowa Wymienia rodzaje rezerwatów przyrody Podaje przykłady parków narodowych oraz parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody i pomników w najbliższej okolicy Charakteryzuje typy rezerwatów przyrody Ewolucja i wspólne pochodzenie gatunków Wyjaśnia termin ewolucja Wymienia kolejne etapy powstawania życia na Ziemi Wyjaśnia pojęcie skamieniałości Rozróżnia pojęcia narządy analogiczne i homologiczne Wymienia rodzaje zmienności organizmów Wskazuje morza jako miejsce długotrwałej ewolucji organizmów Zna rodowód człowieka Podaje przykłady skamieniałości Wyjaśnia pojęcie dobór naturalny i walka o byt Odróżnia zmienność genetyczną od środowiskowej, podaje przykłady Określa warunki panujące na Ziemi w chwili powstawania życia Podaje przykłady narządów homologicznych jako dowodu wspólnego pochodzenia organizmów Podaje przykłady narządów analogicznych Przedstawia główne etapy ewolucji komórki oraz doskonalenia procesów przemiany materii i energii Charakteryzuje przyczyny zmienności organizmów Wyjaśnia teorię doboru naturalnego Wskazuje główne etapy ewolucji roślin Wskazuje główne etapy ewolucji zwierząt 7
Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował podstawowych wiadomości i nie spełnia wymagań określonych dla oceny dopuszczającej. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, którego wiedza wykracza znacznie poza obowiązujący program nauczania, twórczo i samodzielnie rozwija swoje zainteresowania i umiejętności, łączy wiedzę międzyprzedmiotową oraz bierze udział i osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach Sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów: Forma aktywności Prace pisemne Wypowiedzi ustne Kartkówki ok. 10 min Praca na lekcji, aktywność Częstotliwość 1 2 razy w semestrze Min. 1 raz w semestrze Uwagi/Kryteria oceniania - przeprowadzane po zakończeniu każdego działu; - mogą zawierać dodatkowe pytania na ocenę celującą; - sprawdziany są obowiązkowe, - nie ocenia się ucznia po dłuższej nieobecności w szkole; - ocenianiu podlega poprawność merytoryczna wypowiedzi, umiejętność charakteryzowania procesów biologicznych, stosowania języka biologicznego, wnioskowania przyczynowo-skutkowego, logicznego formułowania dłuższej wypowiedzi; - przy odp. ustnej obowiązuje znajomość materiału z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych z całego działu. nieokreślona - obejmują materiał z trzech ostatnich lekcji (nie muszą być wcześniej zapowiadane, ale mogą); - nie podlegają poprawie; nieokreślona - ocenianiu podlega zaangażowanie w tok lekcji, umiejętność samodzielnego rozwiązywania problemów, praca w grupach, udział w dyskusjach, prowadzących do wyciągania wniosków, prowadzenie obserwacji, wykonywanie doświadczeń; Praca domowa nieokreślona - prace domowe mogą być krótkoterminowe (na kolejną lekcję), lub długoterminowe, np. referaty i doświadczenia przeprowadzane w domu (zapowiedziane wcześniej z wyprzedzeniem uzależnionym stopniem trudności pracy); - ocenianiu podlega poprawność, samodzielność i staranność pracy, Dodatkowe nieokreślona - udział w konkursach i warsztatach biologicznych. formy aktywności Próbne Minimum - 1 - ocenianiu podlega poziom wiedzy i umiejętności w cyklu kształcenia egzaminy gimnazjalne Sprawdziany (obejmujące większą partię materiału lub cały dział) - przyjmuje się skalę procentową przeliczaną na oceny: Ocena słowna Ocena cyfrowa % uzyskanych punktów z pracy pisemnej celujący 6 100% - 91% + pytanie (zadanie) dodatkowe bardzo dobry 5 100% - 91% dobry 4 90% - 71% dostateczny 3 70% - 51% dopuszczający 2 50% - 33% niedostateczny 1 32% - 0% Sposób ustalania ocen semestralnych i końcoworocznych: 1. Wystawienie oceny klasyfikacyjnej dokonuje się na podstawie ocen cząstkowych, waga ocen zawarta została w e-dzienniku (większą wagę mają oceny ze sprawdzianów (prac klasowych), w drugiej kolejności są kartkówki i odpowiedź ucznia. Pozostałe oceny są wspomagające). 2. Ocena semestralna (roczna) jest obliczana wg algorytmu wagi oceny ze wszystkich rodzajów aktywności. Ocena roczna jest średnią arytmetyczną ocen semestralnych. 8
Sposoby korygowania braków i poprawiania wyników niekorzystnych: 1. Jeżeli uczeń opuścił sprawdzian (pracę pisemną całogodzinną) z przyczyn losowych (nieobecność usprawiedliwiona), powinien go napisać w terminie nie przekraczającym dwóch tygodni od powrotu do szkoły; czas i sposób do uzgodnienia z nauczycielem, nie zgłoszenie się to wpis nb. 2. W przypadku nieobecności nieusprawiedliwionej na całogodzinnej pracy pisemnej uczeń pisze go na pierwszej lekcji, na której jest obecny. 3. Uczeń ma prawo do uzupełnienia braków z przedmiotu w ramach konsultacji z nauczycielem w przypadku zgłoszenia chęci przez ucznia. 4. Uczeń ma prawo poprawić ocenę z całogodzinnej pracy pisemnej (jeden raz w ciągu 1 tygodnia po oddaniu sprawdzianu). Poprawa jest dobrowolna, odbywa się poza lekcjami. Przy pisaniu poprawy sprawdzianu punktacja nie zmienia się. Do dziennika obok oceny uzyskanej za pierwszym razem wpisuje się ocenę uzyskaną z poprawy (ocena niedostateczna z poprawy nie może być wpisana do dziennika). Pozostałe formy aktywności nie podlegają poprawie. 5. Śródroczna ocena niedostateczna powinna być poprawiona przez ucznia najpóźniej do końca marca, w formie uzgodnionej z nauczycielem; końcoworoczna ocena niedostateczna może być zmieniona jedynie w wyniku egzaminu poprawkowego. Kontrakt między nauczycielem a uczniem: 1. Nauczyciel informuje uczniów z tygodniowym wyprzedzeniem o terminie i formie pracy pisemnej. 2. Nauczyciel oddaje sprawdzone prace pisemne w terminie do dwóch tygodni. 3. Uczeń ma prawo zgłosić nieprzygotowanie do lekcji bez podania przyczyny (nie dotyczy zapowiedzianych sprawdzianów) jeden raz w semestrze w przypadku jednej godziny tygodniowo i dwa razy w semestrze w przypadku dwóch godzin tygodniowo. 4. Uczeń jest zobowiązany do prowadzenia zeszytu przedmiotowego. 5. Uczeń nie podlega ocenianiu do trzech dni po dłuższej, usprawiedliwionej nieobecności w szkole. 6. Uczeń może być zwolniony z pisania sprawdzianu lub odpowiedzi ustnej w wyjątkowych, uzasadnionych sytuacjach losowych. Warunki i tryb uzyskania wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej: Uczeń ma prawo do podwyższenia przewidywanej oceny rocznej o jeden stopień, jeśli w terminie tygodnia od podania oceny przewidywanej zgłosi do nauczyciela chęć poprawy tej oceny. Na sprawdzianie przygotowanym przez nauczyciela, uwzględniającym wymagania programowe na ocenę o jeden stopień wyższą od proponowanej, uczeń winien uzyskać minimum 80% prawidłowych odpowiedzi. Ocena z poprawy nie ma wagi. 9