Al. 3 Maja 12, lok. 510 00-391 Warszawa tel./fax.: (+48 22) 621 51 65 interwencja@interwencjaprawna.pl www.interwencjaprawna.pl dr Witold Klaus Praktyczne problemy w zakresie edukacji dzieci cudzoziemców
Problemy adaptacyjne (1) brak znajomości języka polskiego powoduje: nierozumienie poleceń nauczycieli szybkie zniechęcenie do nauki, nieodrabianie prac domowych, rozkojarzenie na lekcjach; znajomość pozwalająca na uczestnictwo w lekcjach po ok. 7 miesiącach nauki; pierwszy okres to osłuchanie i niemówienie wstyd przed wypowiadaniem się w obcym języku;
Problemy adaptacyjne (2) Brak znajomości polskiego systemu oświaty oraz reguł panujących w polskich szkołach; nieprzyzwyczajenie do rygoru szkolnego cięŝko wysiedzieć na normalnych lekcjach, a są jeszcze dodatkowe (polski, zajęcia wyrównawcze); opóźnienie w materiale szkolnym brak sukcesów zniechęcenie do szkoły i nauki;
Problemy adaptacyjne (3) brak zrozumienia, Ŝe edukacja ma wpływ na późniejszą pracę i lepsze zarobki; mała motywacja do nauki, gdy rodzice traktują Polskę jako kraj przejściowy; konieczne poczucie bezpieczeństwa inne osoby z tej samej narodowości w szkole, idealnie, gdy takŝe w gronie pedagogicznym;
Problemy kulturowe efekty traumy wojennej (PTDS) wycofanie lub agresja; kultury honoru np. czeczeńska częste rekacje z uŝyciem agresji; pozycja kobiety dziewczynki: wycofana, usługująca męŝczyznom, nie odzywa się przy chłopcach, izolacja od polskich kolegów; lęk rodziców związany z wysłaniem dzieci do szkoły bo moŝe nie wrócą, ktoś je porwie, coś się z nimi stanie; problemy wynikające z odmiennej religii.
Bezpieczeństwo dzieci małŝeństwa małoletnich dziewcząt z islamskiego kręgu kulturowego; porwania nastoletnich dziewcząt przez przyszłych męŝów tradycja czeczeńska; konflikty powstające na tle niezrozumienia kulturowego, w tym bójki pomiędzy dziećmi;
Uczęszczanie do szkoły w praktyce badania 2005/2006 r.: wówczas do szkół uczęszczało ok. 50% dzieci uchodźców przebywających w ośrodkach, Była duŝa róŝnica pomiędzy ośrodkami odsetek dzieci od 2% do 100%. Obecnie rzadko zdarzają się problemy z odmową przyjęcia dzieci do szkoły (choć jeszcze mają czasem miejsce) mamy pojedyncze takie sprawy.
Przyjmowanie i uczęszczanie do szkoły rozmowa kwalifikacyjna i przyjmowanie cudzoziemców do róŝnych klas (wg wieku lub wiedzy), egzekwowanie obowiązku szkolnego: identyfikacja dzieci w rejonie danej szkoły, częstotliwość opuszczania zajęć przez dzieci, egzamin gimnazjalny i jego zdawalność.
Nauka nastolatków nierealizowanie obowiązku nauki przez nastolatków, którzy nie ukończyli nawet szkoły podstawowej; luka w przepisach odnosząca się do bezpłatnego nauczania w szkołach podstawowych i gimnazjalnych dla dorosłych; brak programów nauczania ustawicznego dla cudzoziemców w celu podniesienia ich wykształcenia i kwalifikacji.
Inne problemy ochrona zdrowia dzieci nielegalnie przebywających w Polsce; brak pomocy psychologicznej i pedagogicznej dla dzieci cudzoziemców: przygotowanych specjalistów, narzędzi diagnostycznych w obcych językach;
Dobre praktyki (1) asystent kulturowy w szkole: wzorowany na asystencie romskim, koniecznie z tej samej kultury zapewnia bezpieczeństwo i jest doskonałym pośrednikiem pomiędzy róŝnymi aktorami w szkole, dobrze, jak prowadzi zajęcia o kulturze i języku dzieci cudzoziemców, nie musi być w szkole codziennie (moŝe być jedna osoba na 2-3 szkoły w zaleŝności od liczby dzieci);
Dobre praktyki (2) Język polski: prowadzony przez osobę przygotowaną do nauki polskiego jako języka obcego, z elementami kultury polskiej pomoc w poznaniu nowej rzeczywistości, wymiar ok. 6 godzin tygodniowo, czas dopóki dziecko samo sobie nie radzi z językiem na dobrym poziomie (róŝne poziomy zrozumienia);
Dobre praktyki (3) Zajęcia wyrównawcze: konieczne, by dziecko odniosło sukces edukacyjny, prowadzone w szkole przez nauczycieli, ale takŝe waŝna rola kolegów rola starszego brata/siostry ; Czasem potrzebny nauczyciel wspomagający towarzyszący dziecku na lekcji (na wzór asystenta przy dzieciach niepełnosprawnych);
Dobre praktyki (4) Edukacja do otwartości: zajęcia z zakresu tolerancji i otwartości jako obowiązkowy element programowy (ścieŝka międzyprzedmiotowa); przygotowanie szkoły na przyjęcie dzieci cudzoziemców zajęcia o kulturze nowych kolegów/koleŝanej, zwyczajach; dzień wielokulturowości w szkole nowi koledzy jako eksperci, oprowadzający po swojej kulturze;
Dobre praktyki (5) Klasa wstępna: maksymalnie na pierwszy rok nauki, intensywna nauka języka polskiego, rozpoczęcie wyrównywania róŝnic edukacyjnych, prowadzona w szkole część zajęć łączonych z polskimi dziećmi (muzyka, w-f, technika etc.), prowadzona w sposób niewykluczający (nie moŝe stać się gettem).
Co dalej? Konieczność zapewnienia dodatkowych środków dla szkół wielokulturowych z budŝetu centralnego, nieobciąŝanie budŝetów gmin; Zajęcia przygotowawcze dla nauczycieli jak pracować z dzieckiem odmiennym kulturowo i językowo, jak uczyć polskiego dzieci cudzoziemców; Wsparcie metodyczne nauczycieli w rozwiązaniu problemów, które się pojawią pedagogicznych, ale teŝ prawnych.
Literatura: T. Halik, E. Nowicka, W. Połeć, Dziecko wietnamskie w polskiej szkole. Zmiana kulturowa i strategie przekazu kultury rodzimej w zbiorowości Wietnamczyków w Polsce, Wyd. Prolog, Warszawa 2006 M. Głowacka-Grajper, Dobry gość, Stosunek nauczycieli szkół podstawowych do dzieci romskich i wietnamskich, Wyd. Prolog, Warszawa 2006 E. Januszewska, Dziecko czeczeńskie w Polsce między traumą wojenną a doświadczeniem uchodźstwa, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2010
Dziękuję za uwagę www.interwencjaprawna.pl