Spis treści Wstęp............................................................... 9 ROZDZIAŁ I TEORIA BEZPIECZEŃSTWA. Refleksje, podsumowania i wnioski dotyczące 25-lecia polskiej suwerenności strategicznej w sferze bezpieczeństwa.................................................... 11 1. Bezpieczeństwo: istota, podstawowe kategorie i historyczna ewolucja.... 12 2. Triada globalnych zagrożeń asymetrycznych: konsekwencja proliferacji terroryzmu, broni nuklearnej i technologii rakietowych............... 34 3. NATO to gra interesów......................................... 60 4. Obronność Polski w warunkach samodzielności strategicznej lat 90. XX wieku................................................ 64 5. Sojusz ponad ideami............................................. 75 6. Identyfikacja zagrożeń globalnych dla bezpieczeństwa międzynarodowego............................................. 79 7. Od ekspansji do konsolidacji: czy nadchodzi nowa era transformacji NATO?....................................................... 85 8. Pierwsza dekada funkcjonowania w strukturach bezpieczeństwa NATO i UE strategiczne doświadczenia Polski..................... 88 9. 25 lat polskiej strategii bezpieczeństwa............................. 112 10. 15 lat w NATO................................................. 138 11. Strategie bezpieczeństwa narodowego RP 1990 2014. Refleksja na ćwierćwiecze................................................ 141 12. Nauki o bezpieczeństwie: potrzeby i oczekiwania praktyki bezpieczeństwa narodowego...................................... 177 ROZDZIAŁ II BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE. Główne kierunki transformacji systemu bezpieczeństwa narodowego.................................. 187 1. Kryzys a transformacja sił zbrojnych............................... 188 2. Strategia transformacji systemu bezpieczeństwa narodowego........... 199 3. Cyberbezpieczeństwo w stanach nadzwyczajnych.................... 201 4. Dowodzenie i szkolenie dwa priorytety działań naprawczych w Siłach Zbrojnych.............................................. 206
6 Spis treści 5. Zdolność a statystyka............................................ 209 6. Główne ustalenia i rekomendacje Strategicznego Przeglądu Bezpieczeństwa Narodowego..................................... 210 7. Patrzmy w przyszłość z optymizmem.............................. 225 8. Za dużo wodzów............................................... 226 9. Reforma dowodzenia nie spowoduje fali odejść z wojska............... 232 10. Szansa, której nie wolno zmarnować............................... 233 11. MSPO ważne dla światowego przemysłu obronnego.................. 234 12. Gwarantowana modernizacja polskiej armii.......................... 236 13. Ochronić Polskę przed agresją [polemika z tezami Grzegorza Kwaśniaka na temat polskich sił zbrojnych]................................... 237 14. Po pierwsze: uchronić się przed lokalnym konfliktem [fragment]....... 241 15. Kupmy wreszcie samoloty dla VIP................................. 242 16. Doktrynalna niezgoda na reformę systemu dowodzenia zaowocowała wnioskiem z błędami merytorycznymi............................. 243 17. Reforma dla żołnierzy........................................... 244 18. System dowodzenia: merytoryczne błądzenie........................ 245 19. BBN i MON razem dla bezpieczeństwa............................ 248 20. Nowy system dowodzenia....................................... 249 21. Obrona terytorium zamiast ekspedycji [polemika z opublikowanym wcześniej w tygodniku artykułem Artura Bilskiego pt. Polska armia PR-owska ].................................................... 256 22. Strategiczna odporność kraju..................................... 260 23. Główne kierunki wzmacniania bezpieczeństwa RP z uwzględnieniem bezpieczeństwa morskiego....................................... 260 24. Strategiczny dekalog bezpieczeństwa narodowego RP................. 262 25. O Białej Księdze Bezpieczeństwa Narodowego RP / Du Livre blanc sur la sécurité nationale de la République de Pologne.................. 266 26. Strategia na trudne czasy......................................... 275 27. Doktryna cyberbezpieczeństwa RP. Dokument na rzecz skuteczności.... 278 28. Prezydentura Bronisława Komorowskiego synteza działalności w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego RP........................ 282 ROZDZIAŁ III BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE. Ewolucja zewnętrznych filarów bezpieczeństwa Polski NATO i UE........................... 305 1. Strategiczne konsekwencje afgańskiej decyzji prezydenta Obamy....... 306 2. NATO i Rosja skazane na współpracę [refleksje na temat obrony przeciwrakietowej].............................................. 309 3. Strategiczny realizm zamiast biadolenia [polemika dotycząca strategii wobec Afganistanu]............................................. 314 4. Polska i Turcja: wyzwania dla bezpieczeństwa i solidarne działanie/ Poland and Turkey: challenges for security and solidarity in action....... 317
Spis treści 7 5. Potrzeba nowelizacji strategii bezpieczeństwa Unii Europejskiej........ 323 6. W stronę nowej europejskiej strategii bezpieczeństwa / Towards a new European Security Strategy [rozważania o nowelizacji Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa]........................................ 342 7. NATO i UE: dwa euroatlantyckie filary bezpieczeństwa Polski......... 346 8. UE ryzykuje tnąc wydatki na obronność............................ 369 9. Sojusz musi wrócić do swoich korzeni.............................. 370 10. V4 a strategia europejska......................................... 372 11. Unia i NATO powinny się wzajemnie uzupełniać / The EU and NATO should complement each other.................................... 373 12. Myśli o przyszłym Sojuszu Północnoatlantyckim: NATO musi mądrze wrócić do korzeni............................................... 376 13. NATO po zakończeniu operacji w Afganistanie...................... 378 14. Obama w Polsce większe bezpieczeństwo Europy................... 386 15. Szczyt NATO w Walii: uwarunkowania, rezultaty, wnioski dla Polski.... 387 16. Prezydenci apelują: Pomóżmy Ukrainie............................. 403 17. Pod presją Rosji................................................ 405 18. Polska i Ukraina sąsiedzi i partnerzy w obronności.................. 410 19. O potrzebie nowej strategii bezpieczeństwa Unii Europejskiej.......... 412 20. Zobowiązania traktujemy poważnie, komentarz...................... 423 Zakończenie......................................................... 425 Kalendarium...................................................... 426 Wykaz pierwotnych miejsc publikacji..................................... 430 Bibliografia.......................................................... 434 Indeks tytułów czasopism, dzienników i wydawnictw zwartych............... 448
Wstęp Pełniąc obowiązki szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego w latach 2010 2015 kontynuowałem jednocześnie pracę naukową i dydaktyczną jako profesor w Akademii Obrony Narodowej oraz Uczelni Łazarskiego w Warszawie. Zajęcia ze studentami inspirowały mnie dodatkowo do refleksji teoretycznych, historycznych, analiz systemowych, a nie tylko do zajmowania się sprawami praktyki bezpieczeństwa Polski. Rezultatem tych refleksji były publikacje naukowe w czasopismach fachowych oraz publicystyka popularno-naukowa w różnych wydawnictwach okazjonalnych i prasie bieżącej. Dorobek ten zebrany jest w niniejszym tomie z podziałem na trzy obszary problemowe ujęte w trzech rozdziałach. Pierwszy rozdział zwiera studia i analizy o charakterze teoretycznym, historycznym i ogólnym dotyczące bezpieczeństwa w ogóle, w tym bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego w szczególności. W drugim rozdziale przedstawione są rozważania, analizy, polemiki, dyskusje odnoszące się do bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2010 2015. Trzeci rozdział poświęcony jest w podobnym ujęciu problematyce bezpieczeństwa międzynarodowego, głównie w kontekście bezpieczeństwa Polski. Całość publikacji koncentruje się wokół trzech głównych problemów. W pierwszym rozdziale (TEORIA BEZPIECZEŃSTWA) są to refleksje, podsumowania i wnioski dotyczące 25-lecia polskiej suwerenności strategicznej w sferze bezpieczeństwa: jak zagospodarowywaliśmy ową suwerenność w warunkach samodzielności strategicznej lat 90. ubiegłego wieku i w warunkach upragnionego członkostwa w zachodnich strukturach bezpieczeństwa. W drugim rozdziale (BEZPIECZEŃ- STWO NARODOWE) dominującym nurtem są analizy i dyskusje wokół głównych kierunków transformacji systemu bezpieczeństwa narodowego, w tym zwłaszcza wynikających z rekomendacji Strategicznego Przeglądu Bezpieczeństwa Narodowego, jak reforma systemu kierowania i dowodzenia siłami zbrojnymi, programy modernizacji technicznej sił zbrojnych czy cyberbezpieczeństwo. Trzeci rozdział (BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE) ukazuje przede wszystkim główne dylematy ewolucji naszych zewnętrznych filarów bezpieczeństwa NATO i UE oraz poszukiwanie sposobów takiego ich kształtowania, aby mogły stanowić optymalne wsparcie polskiego bezpieczeństwa.
10 Wstęp Tom ten zapowiadany był jako Refleksje o bezpieczeństwie, ale w końcowych pracach redakcyjnych zdecydowałem się zmienić jego tytuł na Studia o bezpieczeństwie, uznając, że będzie on lepiej odpowiadał faktycznej treści publikacji. Życzę dobrej lektury.