Dział programu Afryka Materiał nauczania położenie i ukształtowanie powierzchni Afryki budowa geologiczna Afryki (w tym Wielkie Rowy Afrykańskie) strefowość klimatyczno-roślinno- -glebowa Afryki wody powierzchniowe Afryki zróżnicowanie ludności eksplozja demograficzna rozmieszczenie ludności Afryki i urbanizacja problemy mieszkańców Afryki (niedożywienie, AIDS, brak stałego dostępu do wody pitnej, konflikty zbrojne) cechy gospodarki Afryki rolnictwo strefa Sahelu zależność pomiędzy formami gospodarowania człowieka a zasobami wodnymi potrzeba racjonalnego gospodarowania w środowisku charakteryzującym się poważnymi niedoborami słodkiej wody Wymagania podstawowe (stopień: dopuszczający, dostateczny) uczeń poprawnie: wskazuje Afrykę na mapie świata Wymagania ponadpodstawowe ( stopień: dobry, bardzo dobry) uczeń poprawnie: określa położenie matematyczno-geograficzne Afryki oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Afryki określa cechy ukształtowania powierzchni Afryki określa położenie geograficzne Afryki na kuli ziemskiej porównuje linię brzegową Afryki z linią brzegową innych kontynentów na mapie wskazuje na mapie ogólnogeograficznej wybrane wykazuje związki między budową geologiczną a elementy linii brzegowej, krainy geograficzne, ukształtowaniem pionowym Afryki rzeki i jeziora Afryki oraz podaje ich nazwy wyjaśnia znaczenie terminów: rzeka okresowa, wyjaśnia mechanizm powstawania systemu rzeka epizodyczna, obszar bezodpływowy rowów tektonicznych w Afryce wymienia nazwy stref klimatyczno-roślinnoglebowych omawia wpływ wybranych czynników Afryki geograficznych na klimat Afryki wymienia czynniki geograficzne kształtujące charakteryzuje klimat oraz formacje roślinne klimat Afryki Afryki na podstawie mapy klimatycznej, klimatogramów oraz ilustracji przyporządkowuje strefom klimatycznym wyjaśnia zależności między rozmieszczeniem odpowiednie formacje roślinne i typy gleb w stref klimatycznych, roślinnych i glebowych w Afryce Afryce wyjaśnia znaczenie terminu gęstość wykazuje symetryczność stref klimatycznoroślinno-glebowych zaludnienia Afryki podaje liczbę ludności Afryki dowodzi związku między warunkami klimatycznymi, ukształtowaniem pionowym a gęstością i układem sieci rzecznej w Afryce wymienia nazwy odmian ludzkich wyjaśnia przyczyny i skutki wysokiego przyrostu zamieszkujących Afrykę naturalnego w Afryce wyjaśnia znaczenie terminów: przyrost naturalny, oblicza współczynnik przyrostu naturalnego w eksplozja demograficzna, urbanizacja Afryce omawia przyczyny eksplozji demograficznej w uzasadnia twierdzenie, że Afryka jest Afryce kontynentem ludzi młodych omawia zróżnicowanie ludności Afryki ocenia wpływ warunków naturalnych na rozmieszczenie ludności w Afryce wymienia nazwy obszarów najgęściej i najsłabiej omawia wskaźnik HDI w wybranych krajach na zaludnionych w Afryce podstawie mapy tematycznej wyjaśnia przyczyny niskiego poziomu urbanizacji omawia problemy związane z epidemią AIDS na w Afryce kontynencie afrykańskim wymienia nazwy oraz wskazuje na mapie wymienia przyczyny i skutki głodu oraz konfliktów największe miasta w Afryce zbrojnych toczących się na terenie Afryki omawia problemy mieszkańców Afryki określa związki pomiędzy problemami 1
Ameryka Północ na i Południ owa wskaźnik rozwoju społecznego (HDI) w Afryce przemysł terminy: przyrost naturalny eksplozja demograficzna, urbanizacja, zróżnicowanie poziomu rozwoju społecznogospodarczego wybranych państw afrykańskich (Egipt, RPA) położenie i ukształtowanie powierzchni Ameryki budowa geologiczna (w tym uskok San Andreas) typy klimatów i roślinność Ameryki wody powierzchniowe Ameryki rozmieszczenie ludności Ameryki zróżnicowanie etniczne i kulturowe ludności Ameryki urbanizacja (miastagiganty) wyjaśnia znaczenie terminu produkt krajowy brutto opisuje poziom rozwoju gospodarczego Afryki wymienia czynniki warunkujące rozwój rolnictwa w Afryce wyjaśnia, dlaczego Afryka nazywana jest kontynentem rolniczym opisuje pasterstwo koczownicze w Afryce wymienia nazwy najważniejszych roślin żywieniowych i eksportowych uprawianych w Afryce wyjaśnia przyczyny niskiego poziomu rozwoju przemysłu w Afryce opisuje poziom rozwoju usług w Afryce wymienia główne cechy środowiska Egiptu i Republiki Południowej Afryki opisuje potencjał gospodarczy Egiptu i RPA wskazuje Amerykę na mapie świata określa położenie geograficzne Ameryki na kuli ziemskiej wyjaśnia znaczenie terminów: Ameryka Łacińska, Ameryka Środkowa opisuje linię brzegową Ameryki wskazuje na mapie i wymienia nazwy najważniejszych krain geograficznych, rzek i jezior w Północnej i Południowej wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów aktywnych sejsmicznie i wulkanicznie w wymienia czynniki geograficzne kształtujące klimat Ameryki przyporządkowuje strefom klimatycznym wyżywienia, występowaniem chorób a poziomem życia w krajach Afryki położonych na południe od Sahary ocenia warunki środowiska przyrodniczego Afryki pod kątem rozwoju rolnictwa analizuje gospodarowanie w strefie Sahelu wyjaśnia przyczyny i skutki pustynnienia uzasadnia konieczność sztucznego nawadniania pól uprawnych w Egipcie analizuje przyczyny i skutki nadmiernej działalności rolniczej w Afryce dowodzi wpływu kolonializmu na aktualne problemy gospodarcze Afryki wykazuje zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno- -gospodarczego państw afrykańskich porównuje cechy społeczno-gospodarcze wybranych państw afrykańskich na przykładzie Egiptu i RPA określa położenie matematyczno-geograficzne Ameryki oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Ameryki porównuje rozwinięcie linii brzegowej i ukształtowanie powierzchni Ameryki z innymi kontynentami wykazuje związki między budową geologiczną a ukształtowaniem pionowym Ameryki wyjaśnia przyczyny wulkanizmu i trzęsień ziemi w omawia aktywność sejsmiczną uskoku San Andreas wykazuje wpływ wybranych czynników geograficznych na klimat Ameryki omawia skutki południkowego układu form rzeźby 2
przyczyny zróżnicowania poziomu gospodarczego państw obu Ameryk bogata północ i biedne południe warunki naturalne Stanów Zjednoczonych ludność i urbanizacja Stanów Zjednoczonych regiony gospodarcze Stanów Zjednoczonych; zależność pomiędzy ich gospodarką a warunkami środowiska przyrodniczego rola Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej warunki naturalne Brazylii ludność i urbanizacja; cechy rozwoju i problemy wielkich miast Brazylii gospodarcze wykorzystanie Amazonii konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem odpowiednie zbiorowiska roślinne w wymienia nazwy przedstawicieli odmian ludzkich oraz odmian ludzkich mieszanych zamieszkujących Amerykę wyjaśnia przyczyny zróżnicowania ludności Ameryki opisuje wielkie migracje w dziejach Ameryki porównuje liczbę ludności w wybranych krajach Ameryki na podstawie dostępnych źródeł wskazuje na mapie obszary gęsto i słabo zaludnione w oraz nazywa je opisuje, korzystając z mapy, rozmieszczenie ludności Ameryki Północnej i Południowej wymienia nazwy i wskazuje na mapie największe miasta Ameryki podaje przyczyny migracji do wielkich miast w wymienia przyczyny dużego zróżnicowania etnicznego i kulturowego ludności Ameryki wymienia cechy wysoko rozwiniętych gospodarczo krajów Ameryki wskazuje na mapie i wymienia nazwy najlepiej i najsłabiej rozwiniętych gospodarczo państw w wskazuje na mapie obszary o największej koncentracji przemysłu w i nazywa je wskazuje na mapie świata Stany Zjednoczone, podaje nazwę stolicy tego kraju oraz nazwy państw z nim sąsiadujących określa położenie geograficzne USA wskazuje na mapie i wymienia nazwy wybranych krain geograficznych, najważniejszych rzek i jezior USA omawia cechy ukształtowania powierzchni USA terenu w Północnej i Południowej opisuje cechy klimatu Ameryki Północnej i Południowej na podstawie klimatogramów oraz mapy klimatycznej wykazuje wpływ klimatu na rozmieszczenie zbiorowisk roślinnych w wykazuje związki między warunkami klimatycznymi, ukształtowaniem pionowym a gęstością i układem sieci rzecznej w wyjaśnia wpływ migracji na zróżnicowanie etniczne ludności Ameryki oblicza współczynnik przyrostu rzeczywistego w wybranych krajach Ameryki analizuje przyczyny wzrostu liczby ludności Ameryki oraz prognozuje dalsze jej zmiany wykazuje zależności między warunkami naturalnymi a rozmieszczeniem ludności w wyjaśnia przyczyny wysokiego stopnia urbanizacji w Północnej i Południowej analizuje zmiany wskaźnika urbanizacji w opisuje warunki życia i pracy ludzi zamieszkujących wielkie miasta Ameryki analizuje skutki gwałtownego wzrostu liczby ludności w wielkich miastach Ameryki wyróżnia główne cechy i przyczyny zróżnicowania kulturowego i etnicznego ludności Ameryki opisuje cechy gospodarki bogatej północy i biednego południa Ameryki wyjaśnia różnice między gospodarką krajów wysoko i słabo rozwiniętych gospodarczo w analizuje przyczyny zróżnicowania gospodarczego bogatej północy i biednego południa Ameryki opisuje związki między warunkami przyrodniczymi a rozmieszczeniem przemysłu w 3
wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego USA opisuje zróżnicowanie ludności USA wyjaśnia zależność między warunkami przyrodniczymi a rozmieszczeniem ludności w USA wyjaśnia znaczenie terminów: megalopolis, technopolia wymienia najważniejsze cechy gospodarki USA wymienia nazwy głównych roślin uprawianych na terenie USA wyjaśnia uwarunkowania wysokiego rozwoju gospodarczego USA wskazuje na mapie oraz wymienia nazwy obszarów o dużej koncentracji przemysłu w USA wskazuje na mapie świata Brazylię i podaje nazwę stolicy tego kraju określa położenie geograficzne Brazylii wskazuje na mapie i wymienia nazwy wybranych krain geograficznych i najważniejszych rzek Brazylii opisuje klimat Brazylii charakteryzuje rozmieszczenie ludności w Brazylii określa poziom urbanizacji w Brazylii wskazuje na mapie i wymienia nazwy największych miast Brazylii wyjaśnia znaczenie terminu fawele wymienia najważniejsze cechy gospodarki Brazylii omawia uwarunkowania rozwoju przemysłu i ocenia warunki środowiska przyrodniczego Ameryki pod kątem rozwoju rolnictwa uzasadnia, że Amerykanie są narodem imigrantów udowadnia, że USA są potęgą gospodarczą świata analizuje uwarunkowania rozwoju przemysłu nowoczesnych technologii w Stanach Zjednoczonych opisuje znaczenie Doliny Krzemowej w rozwoju gospodarczym USA wykazuje związki między gospodarką a warunkami środowiska w najważniejszych regionach gospodarczych USA wykazuje zależność między wysokim poziomem gospodarki a poziomem rozwoju transportu w USA charakteryzuje regiony rolnicze w USA analizuje strukturę użytkowania ziemi w Stanach Zjednoczonych określa rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej wykazuje wpływ czynników geograficznych na klimat Brazylii analizuje naturalne i antropogeniczne zagrożenia dla amazońskiej selwy opisuje warunki życia w wielkich miastach Brazylii określa cechy rozwoju i problemy wielkich miast w Brazylii analizuje udział i miejsce Brazylii w światowych zbiorach wybranych roślin uprawnych, korzystając z dostępnych źródeł porównuje poziom rozwoju gospodarczego Brazylii z poziomem rozwoju innych państw Ameryki 4
Obszary okołobieguno we Australia cechy położenia i środowiska geograficznego Arktyki cechy położenia i środowiska geograficznego Antarktyki sytuacja prawna kontynentu Antarktydy działalność człowieka w Arktyce i Antarktyce cechy i przyczyny zmian w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych warunki naturalne Australii ludność i urbanizacja Australii gospodarka Australii wykorzystanie wód artezyjskich Oceania rolnictwa Brazylii wskazuje na mapie obszary silnie uprzemysłowione w Brazylii i nazywa je wskazuje na mapie obszary rolnicze w Brazylii i nazywa je wymienia nazwy głównych roślin żywieniowych uprawianych w Brazylii opisuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem wskazuje na mapie świata Arktykę i Antarktykę przedstawia cechy położenia Arktyki i Antarktyki na podstawie mapy opisuje cechy środowiska obszarów okołobiegunowych wyjaśnia przyczyny zmian w środowisku obszarów okołobiegunowych wyjaśnia znaczenie terminów: góra lodowa, pak lodowy, nunatak, lodowiec szelfowy charakteryzuje klimat Antarktydy na podstawie klimatogramów wskazuje na mapie świata Australię i Oceanię określa położenie geograficzne Australii i Oceanii na kuli ziemskiej wymienia regiony geograficzne Oceanii opisuje, korzystając z mapy, linię brzegową i ukształtowanie pionowe Australii wymienia nazwy osobliwości przyrodniczych Australii wyjaśnia znaczenie terminu endemity wskazuje na mapie i wymienia nazwy wybranych krain geograficznych, najważniejszych rzek i opisuje czynniki warunkujące klimat obszarów okołobiegunowych charakteryzuje klimat obszarów okołobiegunowych analizuje uwarunkowania powstania pokrywy lodowej w Antarktyce ocenia celowość badań prowadzonych przez naukowców na obszarach okołobiegunowych omawia status prawny Antarktydy analizuje przyczyny i skutki powstania dziury ozonowej nad Antarktydą oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Australii wykazuje zależność miedzy symetrycznym położeniem Australii po obu stronach zwrotnika Koziorożca a uwarunkowaniami klimatycznymi analizuje zależności między warunkami klimatycznymi a występowaniem wód powierzchniowych w Australii analizuje uwarunkowania rozmieszczenia ludności Australii i Oceanii opisuje przyczyny małej gęstości zaludnienia oraz niskiego poziomu urbanizacji Oceanii wykazuje wpływ migracji na zróżnicowanie australijskiego społeczeństwa ocenia warunki środowiska przyrodniczego Australii i Oceanii pod kątem warunków życia 5
Azja położenie geograficzne Azji ukształtowanie powierzchni Azji budowa geologiczna Azji klimat i roślinność Azji wody powierzchniowe Azji zmiany liczby ludności Azji warunki przyrodnicze obszarów, na których kształtowały się najstarsze azjatyckie cywilizacje rozmieszczenie ludności Azji urbanizacja i wielkie miasta zróżnicowanie poziomu rozwoju gospodarczego krajów jezior Australii charakteryzuje cechy środowiska przyrodniczego Australii i Oceanii ze szczególnym uwzględnieniem cech klimatu oraz specyfiki świata roślin i zwierząt wskazuje na mapie obszary o największej gęstości zaludnienia oraz obszary niezamieszkane w Australii charakteryzuje zróżnicowanie ludności Australii wymienia główne cechy gospodarki Australii analizuje strukturę użytkowania gruntów w Australii wyjaśnia znaczenie terminu Eurazja wskazuje na mapie świata Azję określa położenie geograficzne Azji na kuli ziemskiej wskazuje na mapie elementy linii brzegowej Azji i wymienia ich nazwy wymienia cechy ukształtowania powierzchni Azji wymienia czynniki geograficzne kształtujące klimat Azji wskazuje na mapie i wymienia nazwy najważniejszych krain geograficznych, rzek i jezior Azji charakteryzuje wybrane strefy roślinne Azji opisuje cechy klimatu Azji na podstawie klimatogramów i mapy klimatycznej opisuje na podstawie mapy Azji rozmieszczenie wód powierzchniowych podaje liczbę ludności zamieszkującą Azję ludności oraz rozwoju gospodarki wyjaśnia zależności między warunkami środowiska przyrodniczego a sposobami gospodarowania w australijskim rolnictwie opisuje budowę niecki artezyjskiej i uwarunkowania występowania źródeł artezyjskich ocenia znaczenie wód artezyjskich dla gospodarki Australii przedstawia na podstawie map tematycznych główne cechy gospodarki Australii na tle jej warunków naturalnych wskazuje regiony geograficzne Oceanii na mapie ogólnogeograficznej oraz opisuje rolę turystyki w tych regionach porównuje, korzystając z map, środowisko przyrodnicze Australii oraz Oceanii ze środowiskiem innych kontynentów oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Azji opisuje na podstawie mapy granicę między Europą a Azją charakteryzuje ukształtowanie powierzchni Azji wykazuje zależność między budową geologiczną a ukształtowaniem powierzchni Azji analizuje genezę powstawania Himalajów porównuje rozwinięcie linii brzegowej i ukształtowanie powierzchni Azji z innymi kontynentami opisuje cyrkulację monsunową wykazuje wpływ klimatu na rozmieszczenie zbiorowisk roślinnych w Azji wyjaśnia, na czym polega kontrastowość klimatyczna Azji opisuje czynniki warunkujące układ promienisty wielkich systemów rzecznych w Azji wykazuje na podstawie map tematycznych, że kontynent Azji jest obszarem wielkich 6
azjatyckich warunki rozwoju rolnictwa w Azji związek pomiędzy kulturą ryżu a cechami klimatu monsunowego zróżnicowanie uprzemysłowienia w Azji terminy: azjatyckie tygrysy, OPEC warunki naturalne Chin ludność i urbanizacja w Chinach kierunki rozwoju gospodarczego Chin znaczenie Chin w gospodarce światowej warunki naturalne Indii ludność i urbanizacja Indii kontrasty społeczno- -gospodarcze Indii przyczyny gwałtownego rozwoju nowoczesnych technologii w Indiach warunki naturalne Japonii ludność i urbanizacja Japonii znaczenie czynników społeczno-kulturowych w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii termin region Bliskiego Wschodu cechy kulturowe krajów Bliskiego Wschodu zasoby ropy naftowej geograficznych kontrastów opisuje zróżnicowanie ludności Azji analizuje zmiany liczby ludności Azji omawia czynniki warunkujące rozmieszczenie analizuje przyrost naturalny w wybranych ludności w Azji państwach Azji omawia uwarunkowania eksplozji charakteryzuje przyczyny i skutki wybranych demograficznej w Azji problemów demograficznych Azji wskazuje na mapie i wymienia nazwy wyjaśnia uwarunkowania powstania miastgigantów w Azji azjatyckich miast-gigantów wymienia nazwy krajów Azji o wysokim i niskim przedstawia na podstawie map tematycznych wskaźniku urbanizacji warunki przyrodnicze obszarów, na których kształtowały się najstarsze cywilizacje w Azji wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów opisuje dziedzictwo kulturowe starych cywilizacji o dużej i małej gęstości zaludnienia w Azji Azji wyjaśnia znaczenie terminu azjatyckie tygrysy i analizuje strukturę i wartość PKB na jednego podaje przykłady zaliczanych do nich państw mieszkańca w wybranych państwach Azji wymienia cechy gospodarki azjatyckich tygrysów ocenia warunki rozwoju rolnictwa w Azji wymienia nazwy głównych roślin żywieniowych omawia przyczyny zróżnicowania poziomu uprawianych w Azji rozwoju rolnictwa w Azji wskazuje na mapie główne rejony rolnicze w Azji wykazuje związek między rytmem upraw a i nazywa je kulturą ryżu i cechami klimatu monsunowego w Azji Południowo-Wschodniej omawia przyczyny zróżnicowania wyjaśnia przyczyny nierównomiernego rozwoju uprzemysłowienia państw w Azji gospodarczego wybranych państw Azji wymienia nazwy surowców mineralnych analizuje poziom rozwoju gospodarczego państw wydobywanych w Azji eksportujących ropę naftową wymienia nazwy państw wysoko i słabo wykazuje kontrasty w rozwoju gospodarczym Azji rozwiniętych gospodarczo w Azji wskazuje na mapie Chiny, podaje nazwę stolicy tego kraju oraz nazwy państw z nim sąsiadujących określa położenie geograficzne Chin wskazuje na mapie i wymienia nazwy krain geograficznych oraz najważniejszych rzek w Chinach wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Chin omawia cechy ukształtowania powierzchni Chin charakteryzuje klimat Chin opisuje przyczyny katastrofalnych powodzi w Chinach oraz podaje sposoby zapobiegania im uzasadnia wpływ warunków przyrodniczych na działalność gospodarczą człowieka na wybranych przykładach w Azji opisuje znaczenie OPEC dla gospodarki światowej omawia kontrasty przyrodnicze Chin wyjaśnia na podstawie map tematycznych rozmieszczenie ludności Chin wyjaśnia, na czym polega chiński program kontroli urodzeń wymienia kierunki rozwoju gospodarczego Chin wykazuje zależności między warunkami przyrodniczymi a rozwojem gospodarczym Chin 7
na Bliskim Wschodzie kierunki i poziom rozwoju gospodarczego krajów Bliskiego Wschodu konflikty zbrojne na Bliskim Wschodzie wyjaśnia zależność między warunkami przyrodniczymi a rozmieszczeniem ludności Chin podaje liczbę ludności Chin analizuje wykresy i dane liczbowe dotyczące rozwoju ludności Chin określa poziom urbanizacji w Chinach wymienia nazwy głównych roślin uprawnych Chin wymienia najważniejsze cechy gospodarki Chin wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów o dużej koncentracji przemysłu w Chinach wskazuje na mapie Indie, podaje nazwę stolicy tego kraju oraz nazwy państw z nim sąsiadujących określa położenie geograficzne Indii wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Indii wskazuje na mapie wybrane krainy geograficzne oraz rzek Indii i nazywa je omawia cechy ukształtowania powierzchni Indii charakteryzuje klimat Indii podaje liczbę ludności Indii opisuje kontrasty społeczne Indii wymienia nazwy głównych roślin uprawnych Indii wymienia najważniejsze cechy gospodarki Indii wskazuje na mapie obszary uprzemysłowione i rolnicze Indii oraz nazywa je wyjaśnia, dlaczego w Indiach występuje duże pogłowie bydła wskazuje na mapie świata Japonię i podaje nazwę stolicy tego kraju określa położenie geograficzne Japonii wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Japonii omawia cechy ukształtowania powierzchni analizuje przyczyny szybkiego rozwoju gospodarczego Chin w ostatnich latach wykazuje zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej opisuje uwarunkowania rozwoju rolnictwa na Nizinie Chińskiej wykazuje wpływ Chin na światową gospodarkę opisuje system kastowy społeczeństwa Indii analizuje przyrost naturalny Indii przewiduje skutki społeczno-gospodarcze wynikające z eksplozji demograficznej w Indiach analizuje poziom rozwoju gospodarczego Indii charakteryzuje indyjskie rolnictwo wyjaśnia przyczyny gwałtownego rozwoju przemysłu nowoczesnych technologii w Indiach wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju nowoczesnych usług w Indiach ocenia warunki naturalne Japonii opisuje skutki położenia Japonii w strefie aktywności wulkanicznej i sejsmicznej omawia rozmieszczenie ludności Japonii opisuje uwarunkowania rozwoju gospodarczego Japonii udowadnia, że Japonia jest potęgą gospodarczą analizuje wysokość plonów podstawowych zbóż w Japonii na tle innych krajów Azji wykazuje znaczenie transportu w gospodarce Japonii wykazuje wpływ czynników społecznokulturowych w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii na tle niekorzystnych warunków środowiska opisuje warunki naturalne Bliskiego Wschodu opisuje wpływ religii na życie muzułmanów porównuje poziom życia mieszkańców Bliskiego Wschodu analizuje zasoby ropy naftowej na świecie i 8
Japonii charakteryzuje klimat Japonii podaje liczbę ludności Japonii określa poziom urbanizacji w Japonii wskazuje na mapie i wymienia nazwy wielkich miast Japonii wyjaśnia uwarunkowania rozwoju przemysłu przetwórczego w Japonii opisuje cechy rolnictwa Japonii wymienia nazwy głównych roślin uprawnych Japonii wymienia najważniejsze cechy japońskiej gospodarki wyjaśnia znaczenie terminu Bliski Wschód wskazuje na mapie ogólnogeograficznej region Bliskiego Wschodu opisuje położenie geograficzne Bliskiego Wschodu wymienia cechy środowiska i gospodarki Bliskiego Wschodu opisuje cechy kultury islamskiej określa poziom urbanizacji w państwach Bliskiego Wschodu omawia zasoby ropy naftowej na Bliskim Wschodzie i na świecie opisuje rozmieszczenie zasobów ropy naftowej na Bliskim Wschodzie wymienia nazwy krajów Bliskiego Wschodu o największych zasobach ropy naftowej wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów Bliskiego Wschodu objętych konfliktami zbrojnymi formułuje wnioski analizuje wielkość wydobycia ropy naftowej w krajach Bliskiego Wschodu charakteryzuje Bliski Wschód pod kątem cech kulturowych, zasobów ropy naftowej i poziomu rozwoju gospodarczego uzasadnia tezę, że konflikty na Bliskim Wschodzie mają wpływ na globalną gospodarkę Europa położenie geograficzne budowa geologiczna ukształtowanie wskazuje na mapie świata Europę określa położenie geograficzne na kuli ziemskiej wskazuje na mapie elementy linii brzegowej oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową określa cechy środowiska przyrodniczego na podstawie mapy ogólnogeograficznej oraz map tematycznych wykazuje związki między budową geologiczną a 9
powierzchni warunki klimatyczne, roślinność wody powierzchniowe podział polityczny wskaźnik urbanizacji w wybranych krajach zróżnicowanie religijne, językowe i narodowościowe ludności ; przyczyny i konsekwencje tego zróżnicowania rozmieszczenie ludności w Europie zmiany liczby ludności zróżnicowanie rozwoju przemysłu w Europie rolnictwo europejskie cechy środowiska przyrodniczego Północnej rozmieszczenie ludności w Europie Północnej kierunki rozwoju gospodarczego krajów skandynawskich wpływ gór na cechy środowiska i gospodarkę krajów alpejskich rozmieszczenie ludności w krajach alpejskich cechy rolnictwa i przemysłu krajów i wymienia ich nazwy charakteryzuje linię brzegową na podstawie mapy wskazuje na mapie wybrane niziny, wyżyny oraz góry i nazywa je wymienia cechy ukształtowania powierzchni na podstawie mapy wykazuje na podstawie mapy, że Europa jest kontynentem nizinnym opisuje cechy klimatu na podstawie mapy i klimatogramów charakteryzuje wybrane strefy roślinne wskazuje na mapie wybrane europejskie rzeki oraz jeziora i nazywa je opisuje na podstawie mapy rozmieszczenie wód powierzchniowych w Europie wykazuje się znajomością podziału politycznego omawia przyczyny wysokiego wskaźnika urbanizacji w Europie wskazuje na mapie obszary o największej oraz najmniejszej gęstości zaludnienia i nazywa je opisuje rozmieszczenie ludności w Europie na podstawie mapy opisuje na podstawie map tematycznych zróżnicowanie regionalne, kulturowe, narodowościowe i etniczne współczesnej podaje liczbę ludności podaje przykłady krajów o dodatnim i ujemnym przyroście naturalnym w Europie opisuje potencjał ekonomiczny wymienia nazwy państw wysoko rozwiniętych gospodarczo i krajów o średnim poziomie rozwoju gospodarczego w Europie wyjaśnia przyczyny zróżnicowania gospodarczego krajów ukształtowaniem pionowym wyjaśnia wpływ zlodowaceń na rzeźbę powierzchni opisuje czynniki geograficzne warunkujące klimat wyjaśnia zależności między typem klimatu a występowaniem formacji roślinnych w Europie wyjaśnia genezę wybranych europejskich jezior analizuje czynniki warunkujące rozmieszczenie wielkich systemów rzecznych i zbiorników wodnych w Europie analizuje zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji w krajach opisuje przyczyny i konsekwencje zróżnicowania ludności oblicza średnią gęstość zaludnienia wyjaśnia przyczyny warunkujące rozmieszczenie ludności w Europie wyjaśnia przyczyny oraz skutki ujemnego przyrostu naturalnego w Europie przewiduje zmiany demograficzne w Europie uzasadnia twierdzenie, że Europa się starzeje analizuje problemy demograficzne i formułuje wnioski analizuje strukturę PKB w wybranych krajach opisuje czynniki rozwoju przemysłu ze szczególnym uwzględnieniem przemysłu hightech w Europie omawia na wybranych przykładach czynniki lokalizacji przemysłu high-tech w Europie wyjaśnia proces restrukturyzacji przemysłu w Europie Zachodniej 10
alpejskich znaczenie turystyki dla gospodarki krajów alpejskich cechy środowiska przyrodniczego Południowej związki między rozwojem turystyki a warunkami przyrodniczymi i dziedzictwem kultury śródziemnomorskiej środowisko przyrodnicze Francji ludność i urbanizacja Francji rolnictwo Francji środowisko przyrodnicze Wielkiej ludność i urbanizacja Wielkiej położenie, wielkość, układ przestrzenny i znaczenie Londynu jako światowej metropolii gospodarka Wielkiej wskazuje na mapie i wymienia nazwy głównych obszarów wydobycia surowców energetycznych w Europie opisuje strukturę produkcji energii elektrycznej w wybranych krajach wskazuje na mapie i wymienia nazwy najważniejszych europejskich okręgów przemysłowych i ośrodków high-tech wymienia nazwy głównych roślin uprawnych w Europie opisuje uwarunkowania rozwoju rolnictwa europejskiego opisuje poziom rozwoju usług w Europie wyjaśnia znaczenie terminu kraje skandynawskie wskazuje kraje Północnej na mapie i wymienia ich nazwy opisuje położenie państw Północnej opisuje na podstawie mapy rozmieszczenie głównych ośrodków miejskich Północnej wyjaśnia rozmieszczenie ośrodków miejskich Północnej wymienia cechy społeczeństwa Północnej wymienia nazwy głównych bogactw naturalnych krajów skandynawskich charakteryzuje strukturę produkcji energii elektrycznej w krajach Północnej charakteryzuje gospodarkę krajów skandynawskich wyjaśnia znaczenie terminu kraje alpejskie wymienia nazwy państw alpejskich i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej; wymienia nazwy ich stolic opisuje położenie krajów alpejskich wymienia cechy środowiska przyrodniczego Alp porównuje strukturę użytkowania ziemi w wybranych krajach, korzystając z diagramów porównuje poziom rozwoju rolnictwa w Europie Zachodniej i Środkowo-Wschodniej uzasadnia tezę, że Europa jest najlepiej rozwiniętym kontynentem pod względem gospodarczym charakteryzuje środowisko przyrodnicze krajów Północnej wykazuje cechy społeczeństwa Północnej przewiduje skutki wyludniania północnej Skandynawii analizuje wartość PKB na jednego mieszkańca Północnej i formułuje wnioski wykazuje na podstawie map tematycznych związki między głównymi cechami środowiska przyrodniczego Północnej a głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego charakteryzuje środowisko przyrodnicze krajów alpejskich wykazuje piętrowość klimatyczno-roślinną w Alpach charakteryzuje genezę rzeźby alpejskiej porównuje wskaźnik urbanizacji w krajach alpejskich i formułuje wnioski wykazuje wpływ gór na środowisko przyrodnicze i gospodarkę krajów alpejskich wykazuje, że kraje alpejskie należą do państw wysoko rozwiniętych gospodarczo analizuje czynniki rozwoju sektora bankowo- -ubezpieczeniowego w Szwajcarii charakteryzuje walory przyrodnicze i pozaprzyrodnicze krajów Południowej rozpoznaje typy wybrzeży południowej i wyjaśnia ich genezę opisuje wybrane atrakcje turystyczne krajów Południowej wykazuje związki między rozwojem turystyki a 11
opisuje rzeźbę Alp wymienia nazwy największych miast krajów alpejskich i wskazuje je na mapie opisuje specyfikę rozmieszczenia ludności w Alpach wyjaśnia znaczenie rozwiniętego sektora usług krajów alpejskich wskazuje na mapie kraje Południowej, wymienia nazwy ich stolic określa położenie geograficzne krajów Południowej wymienia cechy środowiska krajów Południowej opisuje cechy środowiska przyrodniczego krajów Południowej wymienia nazwy największych miast Południowej i wskazuje je na mapie wyjaśnia znaczenie terminu infrastruktura turystyczna wymienia przykłady atrakcji turystycznych krajów Południowej opisuje na podstawie mapy tematycznej rozmieszczenie najważniejszych ośrodków turystycznych opisuje cechy gospodarki krajów Południowej wyjaśnia znaczenie terminu akwakultura prezentuje opracowaną na podstawie map, przewodników oraz internetu trasę wycieczki po Europie lub jej części wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Francję i podaje nazwę stolicy tego kraju opisuje położenie geograficzne Francji warunkami przyrodniczymi i dziedzictwem kulturowym krajów Południowej wykazuje zależność pomiędzy przyjazdami turystów a wpływami z turystyki na podstawie wykresów ocenia rolę turystyki w rozwoju gospodarczym krajów Południowej wykazuje zależności między wielkością ruchu turystycznego a poziomem rozwoju infrastruktury turystycznej krajów Południowej wykazuje niekorzystny wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze krajów Południowej analizuje współczynnik przyrostu naturalnego i współczynnik salda migracji Francji opisuje sytuację społeczną imigrantów we Francji wyjaśnia uwarunkowania wysokiego poziomu rozwoju gospodarczego wykazuje znaczenie turystyki w tworzeniu dochodu narodowego Francji charakteryzuje sieć transportową Francji analizuje przyrodnicze i pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa wykazuje na przykładzie rolnictwa Francji związek między warunkami przyrodniczymi a kierunkiem i efektywnością produkcji rolnej opisuje aktywną politykę rolną Francji w ramach Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej wykazuje znaczenie Eurotunelu wymienia zalety wyspiarskiego położenia Wielkiej analizuje strukturę narodowościową Wielkiej opisuje poziom urbanizacji oraz rozmieszczenie ludności w Wielkiej opisuje układ przestrzenny oraz znaczenie Londynu jako światowej metropolii 12
wymienia cechy środowiska przyrodniczego Francji charakteryzuje środowisko przyrodnicze Francji opisuje czynniki wpływające na wzrost liczby mieszkańców Francji wskazuje najważniejsze miasta Francji na mapie i wymienia ich nazwy określa poziom urbanizacji Francji wymienia cechy gospodarki Francji opisuje poziom rozwoju gospodarczego Francji analizuje strukturę użytkowania ziemi Francji wskazuje na mapie regiony rolnicze Francji i wymienia ich nazwy wskazuje miejsce Francji w światowej produkcji rolnej identyfikuje cechy rolnictwa wysokotowarowego wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Wielką Brytanię i podaje nazwę stolicy tego kraju określa położenie geograficzne Wielkiej charakteryzuje środowisko przyrodnicze Wielkiej wskazuje na mapie wybrane krainy geograficzne Wielkiej i nazywa je opisuje podział Wielkiej na krainy historyczne opisuje strukturę narodowościową Wielkiej wyjaśnia uwarunkowania dodatniego salda migracji Wielkiej wyjaśnia znaczenie terminu monarchia konstytucyjna przedstawia wielkość i główne cechy położenia Londynu wskazuje na mapie i podaje nazwy obszarów o dużej koncentracji przemysłu w Wielkiej wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego i gospodarki Wielkiej analizuje strukturę użytkowania ziemi w Wielkiej wykazuje zależności między warunkami przyrodniczymi a poziomem rozwoju gospodarczego wykazuje znaczenie zamorskich terytoriów Wielkiej (dawniej i obecnie) wyjaśnia uwarunkowania wysokiego poziomu gospodarczego Wielkiej analizuje na przykładzie Wielkiej uwarunkowania lokalizacji i rozwoju przemysłu wysokiej technologii 13