ANALIZA SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ W POWIECIE KONIŃSKIM

ANALIZA SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ W POWIECIE KONIŃSKIM Konin, październik 2004

Spis treści WSTĘP... 3 1 POŁOŻENIE I WARUNKI NATURALNE... 5 1.1 RZEŹBA TERENU... 5 1.2 KLIMAT... 6 1.3 ZASOBY NATURALNE... 6 1.4 GLEBY... 7 1.5 LASY... 7 2. STAN ŚRODOWISKA... 7 2.1 WODY... 9 2.2 GOSPODARKA ŚCIEKOWA... 10 2.3 POWIETRZE... 11 2.4 GOSPODARKA ODPADAMI... 11 3. MIESZKAŃCY... 12 3.1 SYTUACJA DEMOGRAFICZNA... 12 3.2 RYNEK PRACY... 16 4. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA... 20 4.1 DROGI... 20 4.2 ZAOPATRZENIE W WODĘ I SIEĆ KANALIZACYJNĄ... 21 4.3 ZAOPATRZENIE W GAZ, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ, CIEPŁO... 23 4.4 ŁĄCZNOŚĆ... 23 5. ROLNICTWO... 24 5.1 UWARUNKOWANIA PRODUKCJI ROLNEJ... 24 5.2 PRODUKCJA ROŚLINNA... 26 5.3 PRODUKCJA ZWIERZĘCA... 27 5.4 PRODUKCJA SADOWNICZA I OGRODNICZA... 28 5.5 PRODUKCJA ROLNO-SPOŻYWCZA... 28 6. GOSPODARKA POWIATU... 28 7. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA... 31 7.1 ZASOBY MIESZKANIOWE... 31 7.2 EDUKACJA I WYCHOWANIE... 33 7.3 OCHRONA ZDROWIA... 36 7.4 POMOC SPOŁECZNA... 38 7.5 KULTURA I SZTUKA... 38 7.6 TURYSTYKA I SPORT... 39 8. BEZPIECZEŃSTWO I PORZĄDEK PUBLICZNY... 42 9. DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ POWIATU KONIŃSKIEGO.... 44 SPIS TABEL... 47 SPIS WYKRESÓW... 47 2

Wstęp Sytuacja społeczno-gospodarcza powiatu konińskiego prezentowana obecnie jest wypadkową stanu początkowego i zmian jakie nastąpiły w okresie 5 lat od momentu powołania powiatowych struktur samorządowych. Zmiany jakie zaszły w tym czasie w gospodarce powiatu i w życiu jego mieszkańców spowodowane zostały planowanymi działaniami samorządów gminnych i samorządu powiatowego korygowanymi warunkami zewnętrznymi stworzonymi głównie przez państwo. W stosunku do oczekiwań samorządów oraz zapisów dokumentów programowych jakie w tym czasie uchwalono w gminach i powiecie uwarunkowania zewnętrzne, zwłaszcza kształtujące poziom dochodów i wydatków budżetów samorządowych zmuszały głównie do ograniczenia ilości i zakresu planowanych przedsięwzięć. Analiza stanu gospodarki powiatu i warunków życia mieszkańców, wykonana w oparciu o wyniki wykazywane na koniec 2002 wskazuje jednak na systematyczny choć powolny postęp w rozwiązywaniu podstawowych problemów. Ważne jest, że w całym tym okresie nie nastąpiło pogorszenie sytuacji w powiecie w stosunku do wskaźników uzyskiwanych w województwie wielkopolskim. Porównania dokonane w tabeli nr 1 wskazują nawet na poprawę niektórych wskaźników dotyczących warunków życia mieszkańców w stosunku do średnich województwa. Oznacza to, że kierunki działania przyjęte w programach i planach powiatowych i gminnych zostały wyznaczone zgodnie z zapotrzebowaniem. Obecna analiza i ocena sytuacji społeczno-gospodarczej w powiecie ma stanowić podstawę do dokonania korekty diagnozy tejże sytuacji oraz ewentualnych zmian w strategii powiatu oraz w strategicznych programach branżowych uchwalonych przez Radę Powiatu w latach 2000-2001. Tabela 1 Powiat koniński na tle województwa wielkopolskiego w 2002 Wyszczególnienie Powiat koniński Województwo wielkopolskie Udział pow. w województwie w % Województwo = 10 Powierzchnia w km 2 1578,7 29825,6 5,3 Ludność w tys. * 122,4 3359,9 3,6 Ludność w tys. w wieku: * - przedprodukcyjnym, - produkcyjnym, - poprodukcyjnym, Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym * Przyrost naturalny na 1000 ludności * Pracujący w gospodarce narodowej w tys. Wspołczynnik aktywności zawodowej w % 32,4 73,5 16,5 768,7 2131,4 459,8 4,2 3,4 3,6 66,5 57,6 115,4 1,97 0,81 243,2 41,8 1240,8 3,4 56,9 57,0 99,8 Wskaźnik zatrudnienia w % 44,7 46,3 96,5 Bezrobotni zarejestrowanie w tys. * 13,1 247,9 5,3 Stopa bezrobocia * 22,3 16 139,4 Zasoby mieszkaniowe: - mieszkanie na 1000 ludności - przeciętna pow. użytk. mieszkania (m 2 ) - liczba osób na 1 izbę 250,2 88,7 0,94 287,1 75,7 0,88 87,1 117,2 106,8 Wodociągi: - długość sieci na 100 km 2 pow. - zużycie wody na mieszkańca Kanalizacja: 132 28,9 87,9 36,4 150,1 79,4 3

Wyszczególnienie - długość sieci na 100 km 2 pow. - ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków w % Szkoły podstawowe: - ilość szkół na 100 km 2 - ilość uczniów na szkołę - ilość uczniów na 1 nauczyciela Szkoły gimnazjalne: - ilość szkół na 100 km 2 - ilość uczniów na szkołę - ilość uczniów na 1 nauczyciela Licea ogólnokształcące: - ilość szkół na 100 km 2 - ilość uczniów na szkołę - ilość uczniów na 1 nauczyciela Baza ochrony zdrowia: Przychodnie: - ilość przychodni na 100 km 2 - ilość ludności na 1 przychodnię Poradnie: - ilość poradni na 100 km 2 - ilość ludności na 1 poradnię Ośrodki zdrowia: - ilość oś zdrowia na 100 km 2 - ilość ludności na 1 oś zdrowia Praktyki lekarskie: - ilość praktyk na 100 km 2 - ilość ludności na 1 praktykę - udzielone porady na 1 mieszk. Apteki: - ilość aptek na 100 km 2 - ilość ludności na 1 aptekę Podmioty gospodarcze poza rolnictwem w tys.: - ilość podmiotów na 100 km 2 - ilość podmiotów na 1000 ludności Wartość brutto ś trwałych na 1 mieszkańca Nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach na 1 mieszkańca Użytki rolne: - w tys. ha - w % pow. ogólnej: grunty orne sady łąki i pastwiska Lasy: - w tys. ha - lesistość w % Handel: - ilość sklepów na 100 km 2 - liczba ludności na 1 sklep - osobny * - dane na koniec 2003 Powiat koniński 13,3 20 5,5 135,3 13,3 1,5 259,7 17,4 0,1 315,0 15,4 1,7 12180 0,8 24360 0,3 13533 0,7 10150 3,7 1,2 6410 5,8 367,7 47,6 Województwo wielkopolskie 17,5 56,6 4,6 199,2 14,2 2,0 270,5 15,5 0,6 322,0 19,0 0,6 6618 0,3 14912 0,5 44737 1,5 7391 5,7 2,6 4368 323,8 1085,6 96,5 Udział pow. w województwie w % 1,7 % Województwo = 10 75,6 35,3 118,8 67,9 93,6 74,2 96,0 111,8 16,7 97,8 81,0 37,3 183,9 33,6 204,0 226,7 30,2 54,1 126,7 68,4 46,7 146,6 32,4 47,4 12011,2 20949,5 57,3 455,6 1886,0 20,5 101,1 89,0 70,2 2,0 16,8 24,9 15,5 68 112 1777,7 90,8 77,2 0,8 12,7 773,1 25,3 147 76 6,3 3,2 98,0 90,9 250,0 132,3 61,3 45,5 150,0 4

1 Położenie i warunki naturalne Powiat koniński położony jest w centralnej Polsce, we wschodniej części Wielkopolski. Przez powiat przebiegają ważne szlaki komunikacyjne o znaczeniu międzynarodowym i krajowym, a mianowicie magistrala kolejowa Paryż Berlin Warszawa Moskwa, autostrada A-2, droga E-30 na kierunku wschód-zachód, droga krajowa nr 25 oraz linia kolejowa łącząca Śląsk z portami morskimi na kierunku północ-południe. Powiat zajmuje powierzchnię 1578,7 km 2 i jest czwartym, co do wielkości powiatem w województwie oraz jednym z większych w kraju. Tworzy go 14 gmin, z tego 5 gmin miejsko-wiejskich i 9 gmin wiejskich. Na terenie powiatu znajdują się 493 miejscowości, z czego 488 miejscowości wiejskich. Wykres 1. Struktura gruntów na terenie powiatu konińskiego. tereny różne grunty pod wodami nieużytki grunty zabudowane i zurbanizowane 1152 1101 4990 5113 2670 2468 3754 3626 4395 4401 4423 4466 7539 8039 6791 6671 użytki leśne i grunty zadrzewione 25923 25819 25431 25323 użytki rolne 116192 116043 112482 112372 1999 2000 2001 2002 Na koniec 2003 powiat zamieszkiwało 122,4 tys. mieszkańców, z czego 49,5 % stanowili mężczyźni, 50,5 % kobiety. 104,2 tys., czyli 85,6 % całej populacji stanowią mieszkańcy wsi. Gęstość zaludnienia wynosi 77,6 osoby/km 2. 1.1 Rzeźba terenu Teren powiatu wchodzi w skład pasa nizin w obrębie Niziny Wielkopolskiej. Charakterystycznym elementem rzeźby terenu powiatu jest równoleżnikowy układ form, przy czym rzeka Warta dzieli cały obszar na część północną i południową. Wzdłuż rzeki rozciąga się szeroka dolina, z którą od północy i południa sąsiadują obszary wysoczyzn pochodzenia glacjalnego, sięgające od 80 m n.p.m. do 191 m n.p.m. (Złota Góra). W północnej części powiatu średnie wysokości wachają się w granicach 100-120 m n.p.m. Znajdują się tam liczne jeziora, 5

z których 11 przekracza 50 ha powierzchni. Część jezior tworzy wraz z Kanałem Ślesińskim drogę wodną miedzy Wartą a Gopłem. Niewielkie zróżnicowanie rzeźby terenu powiatu sprzyja podejmowaniu działalności gospodarczej w różnych dziedzinach. 1.2 Klimat Klimat na terenie powiatu jest umiarkowany z łagodnymi zimami. Cechuje go niski poziom opadów atmosferycznych średnio ok. 500 mm, a także znaczne odchylenia rocznych temperatur i sumy opadów od przeciętnych wieloletnich, co okresowo niekorzystnie wpływa szczególnie na produkcję rolniczą. Średnia roczna temperatura waha się w granicy 8ºC (lipiec 18ºC, styczeń 1,5ºC). W ciągu roku występuje ok. 50 dni słonecznych i ok. 130 dni pochmurnych. Przeciętny okres utrzymywania się pokrywy śnieżnej wynosi 38-60 dni. 1.3 Zasoby naturalne Wody podziemne na terenie powiatu występują w 3 utworach: czwartorzędowym, trzeciorzędowym i w kredzie. Ich zasoby eksploatacyjne na terenie powiatu, wg zarejestrowanych ujęć wynoszą ok. 270 tys. m3/dobę. Źródłem wód podziemnych są występujące na części powiatu zbiorniki Turek Konin Koło i Pradolina, których szacunkowe zasoby eksploatacyjne wynoszą odpowiednio 240 i 465 m3/dobę. Wody z utworów czwartorzędowych są eksploatowane na terenie całego powiatu i charakteryzują się średnią i niską jakością. Na skutek odkrywkowej eksploatacji węgła brunatnego stosunki wodne poziomu czwartorzędowego są często zachwiane. Wody trzeciorzędowe są stosunkowo obfite. Występują na rożnych głębokościach, na ogół nie przekraczających 100 m ppt. Wody kredowe stanowią główny poziom użytkowy powiatu. Najczęściej występują na głębokości 50-100 m. Są to wody wysokiej jakości. Z uwagi na wykorzystywanie wód podziemnych dla celów komunalnych oraz przemysłowych, są one w znacznym stopniu wyeksploatowane. Wody geotermalne Na terenie powiatu występują wody geotermalne, które zostały udokumentowane 2 otworami wiertniczymi. Otwór Wilczyn ZGH-1 w Mrówkach, w którym wody termalne występują na głębokości 89 m. Są to wody wysoko mineralizowane o temperaturze wypływu +64ºC. Otwór Ślesin ZGH-1 w miejscowości Głębockie, gdzie wody występują na głębokości 73 m i mają temperaturę przy wypływie +49ºC. Są to wody średnio zmineralizowane. Węgiel brunatny Wg bilansu złóż węgla brunatnego sporządzonego na koniec 2002 udokumentowane w kat. A, B, C zasoby tego surowca na terenie powiatu (w części powiatów kolskiego, słupeckiego, włocławskiego i radziejowskiego) wynoszą ponad 400 mln ton, wliczając w to aktualnie eksploatowane odkrywki. Węgiel występuje zarówno w części północnej powiatu, sięgając aż na tereny powiatów sąsiednich, jak i w części południowej, gdzie zasoby na ponad 114 mln ton występują w złożu Piaski. Wg szacunków kopalni Konin przy poziomie zapotrzebowania na węgiel ze strony elektrowni Konin i Pątnów, jest możliwa eksploatacja węgla na terenie powiatu przez następne 34-35 lat, tj. do ok. roku 2040. Kruszywo naturalne Zbadane i udokumentowane złoża kruszywa występują w różnych miejscach powiatu, przy czym największe są w gminie Krzymów. Na koniec 1999 na terenie powiatu udokumentowanych było 37 złóż o łącznych zasobach ok. 40 mln ton. 6

Piaski kwarcowe Na pograniczu gmin Stare Miasto i Rzgów znajduje się udokumentowane złoże piasków formierskich Rumin. Zasoby wynoszą 14.151 mln3 i nie są eksploatowane. Surowce ilaste ceramiki budowlanej Kopaliny złóż surowców ilastych stanowią iły plioceńskie oraz gliny lodowcowe. W Kazimierzu Biskupim na hałdach technologicznych znajduje się 5 mln m3 iłów plioceńskich odłożonych w czasie selektywnego usuwania nadkładu węgla. W gminie Ślesin znajduje się udokumentowane złoże Sarnowa II, którego zasoby ocenione zostały na 1.458 mln ton. Torfy Złoża torfu udokumentowane w kategorii C2 występują na terenie gminy Kramsk. Ewentualna ich eksploatacja wymaga dokładniejszego udokumentowania 1.4 Gleby Jakość gleb na terenie powiatu nie jest wysoka. Większość to gleby pseudobielicowe, brunatne wyługowane, piaski i gliny różnego, pochodzenia piaski gliniaste mocne i piaski gliniaste lekkie. Duży odsetek użytków rolnych stanowią słabe ziemie V i VI klasy bonitacyjnej. Gleby te stanowią 53,5 % ogólnej powierzchni gruntów rolnych, od 25,9 % w gminie Kleczew do 91 % w gminie Krzymów. Agrotechniczne właściwości gleb powiatu są bardzo zróżnicowane. W północnej części powiatu udział gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych jest stosunkowo niższy. Najwyższą zawartością gleb kwaśnych charakteryzują się gminy położone na południe od Warty. Poważnym problemem na terenie powiatu są znaczne powierzchnie zdegradowane i zdewastowane przez przemysł wydobywczy w wyniku naruszenia struktury geologicznej ziemi, zniszczenia lasów, gleby i całego ekosystemu oraz zakłócenia systemu wodnego. Efektem tego jest zmniejszenie powierzchni gleb rolniczych na terenie powiatu. Przywracanie gleb pokoplanianych dla potrzeb rolnictwa następuje w wyniku procesów rekultywacji gruntów prowadzonych przez KWB Konin. 1.5 Lasy Lasy na terenie powiatu zajmują 24,5 tys. ha, tj. 15,5 % powierzchni. Lasy publiczne, w tym głównie państwowe stanowią 78,1 % ogólnego areału lasów, lasy prywatne 21,5 %. Wskaźnik lesistości pokazuje, że powiat jest ubogi w lasy. Podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest sosna, która stanowi ponad 80 % wszystkich drzewostanów. Dalsze miejsca zajmują: olsza, dąb, brzoza, świerk. Przeciętny wiek drzewostanów wynosi ok. 50 lat, przy zasobności masy drzewnej na 1 ha powierzchni leśnej od 100 m 3 w Nadleśnictwie Grodziec do 170 m 3 w Nadleśnictwie Konin i 50 m 3 w lasach prywatnych. O strukturze wiekowej drzewostanu decyduje fakt zalesiania gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa, jako głównego źródła powiększania zasobów leśnych, co powoduje, że ok. 50 % lasów stanowią drzewostany w wieku do 40 lat. Największe kompleksy leśne w powiecie występują w okolicach Grodźca i Kazimierza Biskupiego. Mogą one stanowić podstawę rozwoju turystyki i agroturystyki. Dla zagospodarowania turystycznego interesujący jest kompleks leśny wokół Złotej Góry. 2. Stan środowiska Stopień zanieczyszczenia środowiska naturalnego na terenie powiatu konińskiego jest zróżnicowany. Zdecydowanie większą część powiatu stanowią obszary niezagrożone. 7

Ujemnie na środowisko przyrodnicze na terenie powiatu wpływa przede wszystkim działalność Kopalni Węgla Brunatnego Konin, która powoduje zakłócenia w środowisku leśnym i w istniejących stosunkach wodnych. Niewątpliwy wpływ na stan środowiska ma również emisja szkodliwych gazów i pyłów przez elektrownie Konin i Pątnów oraz hutę aluminium, która jednak została w ostatnich latach znacznie ograniczona w wyniku inwestycji zmniejszających przenikanie gazów i pyłów do atmosfery. Istotne znaczenie dla ograniczenia miejscowych zanieczyszczeń jest porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej i gospodarki odpadami w gminach. Podstawą zapobiegania postępowi zanieczyszczenia środowiska na terenie powiatu jest ustanowienie wielu obszarów i obiektów podlegających ochronie na podstawie prawa. Należą do nich: 6 rezerwatów przyrody (łącznie zajmują powierzchnię 2897,0 ha): - Rezerwat Mielno, - Rezerwat Bieniszew, - Rezerwat Sokółki, - Rezerwat Pustelnik, - Rezerwat Złota Góra, - część rezerwatu Nadgoplański Park Tysiąclecia, 2 parki krajobrazowe (łączna powierzchnia 5600 ha): - część Powidzkiego Parku Krajobrazowego, - część Nadwarciańskiego Parku Krajobrazowego, 4 obszary chronionego krajobrazu (na terenie powiatu obejmują powierzchnię 49.490 ha): - Obszar Powidzko-Bieniszewski, - Obszar Goplańsko-Kujawski, - Obszar Złotogórski, - Obszar Pyzderski. Ponadto na terenie powiatu występuje 10 użytków ekologicznych o powierzchni ponad 50 ha. Łącznie obszary chronione zajmują 37,2 % ogólnej powierzchni powiatu. Obok nich na terenie powiatu znajduje się 61 pomników przyrody. Wykres 2 Obszary prawnie chronione. 50,1 3599,9 5600 rezerwaty przyrody parki krajobrazowe 49490,1 obszary chronionego krajobrazu użytki ekologiczne O skuteczności zabiegów w zakresie ochrony przyrody świadczy występowanie na terenie powiatu wielu gatunków roślin i zwierząt prawnie chronionych, w tym m.in.: 8

Rośliny: wawrzynek wilczełyko, przylaszczka pospolita, kopytnik pospolity, skrzyp olbrzymi, widlaki, purchawice olbrzymie, goździki, sasanki, grzybienie, kalina koralowa, lilia złotogłów i wiele innych, Zwierzęta: biegacze, trzmiele, zaskroniec zwyczajny, żmija zygzakowata, jaszczurki, bocian biały, bocian czarny, łabędzie, orzeł bielik, żuraw, czapla, bataliony, dzięcioły, dudek, wiewiórki, wydra, bóbr oraz wiele gatunków zwierząt łownych. Tabela 2 Ochrona środowiska. Wyszczególnienie Jedn. miary 1998 1999 2000 Powiat koniński 2001 2002 Dynamika (%) do 98 do 01 Ścieki komunalne i przemysłowe odprowadzane do wód powierzch. wymagające oczyszczenia ogół: w tym: - oczyszczane dam 3 % 77128 99,9 75843 100,0 61355 100,0 41119 100,0 29661 100,0 38,5 100,1 72,1 100,0 Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków w % ludności ogółem % 13,2 17,2 18,1 20,0 110,5 pyłowych 736 537 505 534 308 41,8 57,7 ton/rok gazowych (z CO 2 ) 16357 16015 17553 16918 96,4 ton/rok 507 619 642 730 690 136,1 94,5 gazowych (bez CO 2 ): - zatrzymane w urządz. oczyszcz. - pyłowe - gazowe % 18,0 20,1 10,4 25,0 10,1 28,4 11,1 40,1 10,7 222,8 141,2 96,4 Zanieczyszczenia na 1 km 2 pyłowe 0,5 0,3 0,3 0,3 0,2 40,0 66,7 ton/km 2 gazowe 10,4 10,1 11,1 10,7 96,4 Odpady przemysłowe uciążliwe dla środowiska wytworzone w ciągu roku 20,9 17,8 20,9 15,7 75,1 75,1 (bez komunalnych) tys. ton w tym: - wykorzystane 20,9 14,6 20,8 15,3 73,2 73,6 ochronę środowiska w tym: - ze środk. wł. gospodarkę wodną w tym: - ze środk. wł. 2.1 Wody Nakłady inwestycyjne na: 18,7 mln. zł Urbanizacja, koncentracja przemysłu paliwowo-energetycznego, stosowanie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin w rolnictwie sprawiły, że przeważająca część płynących wód powierzchniowych na terenie powiatu jest pozaklasowa, a wody stojące wykazują postępujący proces eutrofizacji. Rzeki Obszar powiatu należy do zlewni Warty i Noteci. Sieć rzeczna na terenie powiatu jest stosunkowo gęsta. Do najważniejszych cieków wodnych należą rzeki: Warta, Noteć, Topiec, Powa, Czarna Struga, Struga Ostrowiecka i Struga Kleczewska. 9,7 4,5 2,3 17,9 10,9 2,0 1,8 18,3 10,9 3,2 2,3 12,7 8,0 3,9 0,9 67,9 67,9 86,7 39,1 69,4 73,4 121,9 39,1 9

Zanieczyszczenie rzek ma swoje źródła w nieczyszczonych ściekach odprowadzanych do ich wód na terenie powiatu oraz poza jego granicami oraz spływami z pól. Wg danych WIOŚ w 2003 wody wszystkich rzek wpadających do Warty na terenie powiatu były pozaklasowe. Również nie odpowiadały normom wody Warty i Noteci w badanych punktach. Jeziora Spośród 11 jezior o powierzchni powyżej 50 ha występujących na terenie powiatu żadne nie ma I klasy czystości, 2 jeziora Wilczyńskie i Licheńskie mają II klasę czystości, 8 ma III klasę czystości, a Jezioro Suszewskie ma wody pozaklasowe. Ocena czystości jezior pochodzi z badań przeprowadzonych przez WIOŚ w latach 2000-2003. Jezioro Mąkolno badano w 1999 Stan czystości wód jezior w ostatnich latach, poza jeziorami Licheńskim i Wilczyńskim, nie uległ zmianom. Główne źródła zanieczyszczeń to spływy z pól, zrzuty często niekontrolowane ścieków oraz eurofizacja jezior znajdujących się w obiegu chłodzenia elektrowni Pątnów i Konin. Pozostałe wody Na terenie powiatu występują cieki wodne i sztuczne zbiorniki. Do najwaznieszych należą: Kanał Ślesiński, Kanał Grójecki oraz zbiorniki tworzone na wyrobiskach końcowych odkrywek KWB Konin. Wszystkie sztuczne cieki i zbiorniki mogą w przyszłości odgrywać ważną rolę w gospodarce powiatu, zwłaszcza z punktu widzenia rozwoju turystyki i rekreacji. Podobna rolę, obok ochrony przeciwpowodziowej będą mogły spełniać zbiorniki, które będą budowane na Powie i kilku innych mniejszych ciekach. Badaniami czystości wód objęte są do tej pory Kanał Ślesiński i Kanał Grójecki, z których pierwszy prowadzi wody w III klasie, a drugi pozaklasowe. 2.2 Gospodarka ściekowa Gospodarka ściekowa na terenie powiatu konińskiego jest zróżnicowana i jednoznacznie uzależniona od zamożności gminy. Poniższa tabela obrazuje funkcjonujące obecnie w gminach na terenie powiatu oczyszczalnie: Tabela 3 Oczyszczalnie w powiecie konińskim. Gmina Ilość oczyszczalni Długość sieci kanalizacji sanitarnej w km Golina 1 oczyszczalnia w Golinie 26,0 Grodziec brak oczyszczalni ścieków - Kazimierz Biskupi 1 oczyszczalnia w Kazimierzu Biskupim 37,6 Kleczew 2 oczyszczalnie: w Budzisławiu Górnym i Kleczewie 27,1 Kramsk 1 oczyszczalnia w budowie Krzymów brak oczyszczalni zbiorowej - Rychwał 1 oczyszczalnia 10,7 Rzgów 2 oczyszczalnie: w Sławsku i w Rzgowie 15,2 Skulsk 1 oczyszczalnia w Lisewie 6,9 Somplono 4 oczyszczalnie: 3 w Sompolnie, 1 w Mąkolnie 12,5 Stare Miasto 1 oczyszczalnia w Modle Królewskiej 13,2 Ślesin 2 oczyszczalnie: w Lubomyślu i w Licheniu 52,5 Wierzbinek brak oczyszczalni zbiorowej - Wilczyn 1 oczyszczalnia w Kownatach 15,2 10

Szczegółowa analiza pokazuje, że do oczyszczalni podłączona jest zazwyczaj tylko część, często niewielka miejscowości i budynków na terenie gmin. Świadczy o tym fakt, że tylko 20 % ludności powiatu jest obsługiwana przez oczyszczalnie. Istotne jest, że od kilku lat gminy coraz więcej środków inwestycyjnych przeznaczają na budowę i rozbudowę urządzeń kanalizacji ściekowej. W roku 2002 było to ok. 12 %, w 2003 ponad 15 % wydatków inwestycyjnych. 2.3 Powietrze Na terenie powiatu znajduje się ok. 500 istotnych źródeł emisji zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza. Są to źródła zanieczyszczeń energetycznych oraz źródła związane z technologiami stosowanymi w zakładach produkcyjnych. Wszystkie źródła posiadały decyzje o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń, zobowiązujące do podejmowania działań zmierzających do poprawy stanu czystości powietrza. Największe zagrożenia dla powietrza w obrębie powiatu stanowią jednak źródła znajdujące się w granicach miasta, tj. Elektrownia Pątnów i Elektrownia Konin. Na terenie samego powiatu nie ma znaczących źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza. Do największych zakładów emitujących zanieczyszczenia należą: KWB Konin, Odlewnia Metali Radiana w Golinie, GALWA-MET w Brzeźnie, Wienerberger-Honoratka Ceramika Budowlana S.A. w Honoratce. Istotnymi źródłami zanieczyszczenia powietrza na terenie powiatu, są źródła niskiej emisji oraz ruch samochodowy. Do źródeł niskiej emisji można zaliczyć, przede wszystkim indywidualne budynki mieszkalne oraz mniejsze zakłady. Z ogólnej ilości 30.370 mieszkań na terenie powiatu zaledwie ok. 10 % jest ogrzewana przy pomocy innych niż węgiel nośników energii. Spalanie węgla powoduje natomiast wydalanie do atmosfery znaczących ilości szkodliwych gazów i pyłów, w tym wg szacunków, ponad 2 tys. ton SO 2, 1200 ton CO i ponad 250 ton NO. Problemem bardzo ważnym dla obszarów położonych wzdłuż głównych dróg są zanieczyszczenia niekontrolowane, w praktyce nie możliwe do redukcji w ramach działania samorządu, natomiast systematycznie rosnące wraz ze wzrostem natężenia ruchu. 2.4 Gospodarka odpadami Odpady komunalne Gospodarka odpadami komunalnymi na terenie powiatu jest prowadzona indywidualnie przez poszczególne gminy, mimo, iż działają 2 związki międzygminne zajmujące się tym problemem: Związek Międzygminny Koniński Region Komunalny, Związek Miedzygminny Kolski Region Komunalny. Żaden ze związków nie spowodował dotychczas wspólnych inwestycji ani nie posiada kompleksowego programu gospodarki odpadami. Możliwe jest, że opracowany dla powiatu program ochrony środowiska stanie się podstawą podejmowania wspólnych przedsięwzięć. Na terenie powiatu dominującą formą usuwania odpadów jest ich deponowanie w postaci zmieszanej na składowiskach. W gminach eksploatowanych jest 10 składowisk odpadów komunalnych o różnej wielkości, różnym stopniu zapełnienia i różnym poziomie zabezpieczeń środowiska. Ponadto niektóre gminy w ramach Konińskiego Regionu Komunalnego wywożą swoje odpady na składowiska w Koninie. Poniższa tabela zawiera podstawowe informacje dotyczące składowisk na terenie powiatu. 11

Tabela 4 Gminne składowiska odpadów w powiecie konińskim. Lp. Gmina Miejsce składowiska Data uruchomienia Pojemność (tys. m 3 ) Uszczelnienie Stopień zapełnienia (%) 1 Kazimierz Biskupi Nieświastów 1985 ~ 50 brak ~ 90 2 Kleczew Kleczw 2000 195 Folia HDPE - 3 Kramsk Podgór 1986 ~ 60 ~ 80 brak Wola Rychwalska 1985-100 4 Rychwał Rychwał 2000 ~ 90 - Folia HDPE 5 Rzgów Rzgów 1997 35,3 ~ 20 6 Skulsk Mielnica Duża 1984 56 - brak 7 Somplono Somplono 1984 - ponad 80 8 Ślesin Goranin 2000 1.680 ~ 40 9 Wierzbinek Zielonka 1999 32,7 Folia HDPE - 10 Wilczyn Kownaty 2002 38 - Z zestawienia wynika, że praktycznie gminy dysponują zaledwie 6 składowiskami, które zapewniają względnie dobrą ochronę środowiska i są wykorzystane w niewielkim stopniu. W oparciu o kontrolę stanu składowisk w grudniu 2003 Starostwo Powiatowe wydało w 6 gminach zalecenie, w formie decyzji, dostosowania ich funkcjonowania do wymogów przepisów ustawy o odpadach. Odpady z działalności gospodarczej Na terenie powiatu wytwarzanych jest mało odpadów przemysłowych. Największymi wytwórcami tych odpadów są: KWB Konin, GALWA-MET w Brzeźnie, Odlewnia Metali Radiana w Golinie, wytwórnie mas bitumicznych, Wienerberger-Honoratka w Honoratce, zakłady przetwórstwa drewna. W 2002 zakłady na terenie powiatu wytworzyły 15,7 tys. ton odpadów przemysłowych uciążliwych dla środowiska. 15,3 tys. ton zostało poddane odzyskowi (odpady z obróbki drewna, złom, oleje przepracowane, gruz itp.), 0,4 tys. ton skierowano do czasowego składowania. Należy dodać, że zakłady wytworzyły ok. 0,4 tys. ton odpadów niebezpiecznych. 3. Mieszkańcy 3.1 Sytuacja demograficzna Tabela 5. Ilość i struktura mieszkańców powiatu konińskiego. Wyszczególnienie Ludność ogółem w tym: - mężczyźni - kobiety - miasto - wieś Jedn. miary tys. os. 1998 120,0 59,6 60,4 17,1 102,9 1999 120,4 59,8 60,6 17,2 103,2 2000 121,0 60,1 60,9 17,3 103,7 2001 121,7 60,4 61,3 17,4 104,3 2002 121,8 60,4 61,4 17,6 104,2 2003 122,4 60,6 61,8 17,6 104,8 Dynamika (%) do 98 do 02 102 100,5 101,7 102,3 102,9 101,8 100,3 100,6 101,1 100,5 Liczba ludności powiatu na koniec 2003 wynosiła 122.453 osoby, co oznacza 2 procentowy przyrost ilości mieszkańców od momentu powstania powiatu. Niewielkim zmianom uległy podstawowe proporcje w strukturze mieszkańców. Nadal utrzymuje się niewielka 12

przewaga ilość kobiet nad ilością mężczyzn oraz względna stabilizacja w podziale na mieszkańców miast i wsi. Podział mieszkańców powiatu wg innych kryteriów przedstawiają poniższe wykresy: Wykres 3. Struktura mieszkańców powiatu wg kryterium obciążenia demograficznego. 68,2 69,1 70,2 71,5 72,2 73,5 35,4 35 34,4 33,7 33,1 32,4 16,4 16,4 16,4 16,5 16,5 16,6 w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Wykres 4. Struktura mieszkańców powiatu wg wieku. 14284 4291 6537 4190 16030 12338 6253 4454 17326 16836 19264 0-2 lat 3-6 lat 7-14 lat 15-17 lat 18-19 lat 20-29 lat 30-39 lat 40-49 lat 50-59 lat 60-64 lat 65 lat i wiecej 13

Wykres 5. Podział mieszkańców powiatu wg kryterium wykształcenia. 5551 47 z wykszt. wyższym 39507 98233 z wykszt. policealnym i średnim zawodowym z wykszt. średnim ogólnokształcacym z wykszt. zasadniczym zawodowym z wykszt. podstawowym 28466 z wykszt. podstawowym 3915 16661 4086 z wykszt. podst. nieukończonym i bez wykształ. z wykszt. nieustalonym Wykres 6. Podział mieszkańców powiatu wg źródeł utrzymania. 30448 25069 z pracy poza rolnictwem z pracy w rolnictwie 13045 z niezarobkowego źródła 14

Wykres 7. Podział mieszkańców powiatu utrzymujących się z źródeł niezarobkowych. 16221 z emerytur z rent 52641 9818 2001 803 1605 zasiłku dla bezrobotnych z zasiłku pomocy społecznej z innego niezarobkowego źródła na utrzymaniu Wykres ukazujący strukturę ludności powiatu wg kryterium obciążenia demograficznego wskazuje na systematyczny wzrost grupy osób w wieku produkcyjnym. Na prawie niezmienionym poziomie utrzymuje się udział w populacji ogółem grupy osób w wielu poprodukcyjnym. Konsekwentnie maleją wskaźniki udziału grupy osób w wieku przedprodukcyjnym. Na koniec 2003 struktura mieszkańców powiatu wg tego kryterium przedstawiała się następująco: Ludność ogółem = 100 % Ludność w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku produkcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym = 26,4 % = 60,0 % = 13,6 % Wskaźnik obciążenia demograficznego, czyli ludność w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym wyniósł 66,5. Struktura ludności wg wieku podobnie jak zmiany w wielkości populacji oraz w podziale na ludność w wieku produkcyjnym nieprodukcyjnym potwierdzają sporządzoną w 2000 projekcje sytuacji demograficznej w powiecie do roku 2020, wg której do 2005 przewidywano: systematyczny wzrost populacji z prawie niezmienionym podziałem na mężczyzn i kobiety, oraz na ludność zamieszkująca na wsi i w miastach, zmniejszanie się odsetka osób w wieku szkolnym, przyrost odsetka osób w wieku produkcyjnym, stabilizacja grupy osób w wieku poprodukcyjnym. Dotychczasowa zgodność prognozy demograficznej z faktycznymi przekształceniami w populacji mieszkańców powiatu oznacza, że do roku 2015 należy się spodziewać następujących zmian: odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym w latach 2005-2015 będzie wzrastał, odsetek ludności w wieku produkcyjnym w latach 2005-2010 ustabilizuje się, aby następnie się obniżyć, 15

udział ludności w wieku poprodukcyjnym będzie po 2005 stopniowo wzrastał, przy czym po roku 2010 może to być przyrost dość dynamiczny. W konsekwencji po roku 2015 wskaźnik obciążenia demograficznego osiągnie poziom 80 osób nieprodukcyjnych na 100 osób w wieku produkcyjnym. Wskaźnik ten może się zmienić w wyniku wydłużenia okresu przechodzenia na emeryturę. Z punktu widzenia polityki społecznej najważniejsze zadania w latach 2005-2015 to: zapewnienie dostępu do szkół rosnącej grupie dzieci i młodzieży, zagospodarowanie osób w wieku produkcyjnym, zapewnienie opieki i środków do życia osobom w wieku starszym, których udział w populacji gwałtownie wzrośnie po 2010 3.2 Rynek pracy Rynek pracy jest tym elementem gospodarki powiatu, który w ostatnich latach ulegał największym zmianom. Wprawdzie ogólna wielkość zatrudnionych w gospodarce narodowej utrzymuje się na prawie niezmienionym poziomie i na koniec 2002 wyniosła 41.833 osoby, to jednak wystąpiły istotne zmiany w strukturze zatrudnienia, które można zaobserwować na załączonych wykresach. Wykres 8. Pracujący w gospodarce narodowej. 288732888928851 16501 11128 7574 72807392 8839 2385 22342089 3013 30723125 5364 rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo, rybołówstwo i rybactwo przemysł i budownictwo usługi rynkowe usługi nierynkowe 1999 2000 2001 2002 Wykres 9. Aktywność ekonomiczna ludności. 521 40293 53354 aktywni zawodowo bierni zawodowo nieustalony ststus na rynku pracy 16

Wykres 10. Pracujący wg statusu zatrudnienia. 5434 24 pracownicy najemni pracodawcy 11222 981 24172 pracujący na własny rachunek pomagajacy członkowie rodzin o nieustalonym statusie zatrudnienia Zmiany w strukturze pracujących wynikają z ogólnych prawidłowości w gospodarce, w której następuje przeniesienie zatrudnienia ze sfery rolnictwa do sfery usług i produkcji pozarolniczej. Ten kierunek zmian jest szczególnie pożądany w powiecie, ze względu na zbyt wysokie zatrudnienie w rolnictwie przy jego słabości wynikającej z uwarunkowań naturalnych i tradycji. Nadal zresztą mimo tych zmian udział zatrudnionych w powiecie w dziale rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo, rybołówstwo i rybactwo jest o 120 % wyższy od średniej wojewódzkiej. Na pozytywną ocenę zasługuje w przedmiocie rynku pracy wysoka aktywność zawodowa mieszkańców powiatu, wyższa od średniego wskaźnika wojewódzkiego (powiat 57, województwo 56,9). Przekłada się to na dużą liczbę osób pracujących na własny rachunek 11.222 osoby, tj. 26,8 % ogółu zatrudnionych. W województwie odsetek ten wynosi 15,8 %. Wysoka aktywność mieszkańców powiatu w poszukiwaniu źródeł zarobkowania jest w części skutkiem wysokiego poziomu bezrobocia w powiecie. Na koniec 2002 w powiecie było 13.110 zarejestrowanych osób bezrobotnych, co oznaczało stopę bezrobocia w wysokości 22,3 % wobec 15,9 % średniej w województwie. Na koniec 2003 zarejestrowane bezrobocie w powiecie wynosiło 13.085 osób. Przy tak niewielkiej zmianie stopa bezrobocia utrzymała się na tym samym poziomie, średnia stopa w województwie ukształtowała się na poziomie 16 %. Strukturę bezrobotnych wg różnych kryteriów ukazują następujące wykresy: 17

Wykres 11. Bezrobotni zarejestrowani wg wieku. 5071 4436,86 4582 3721,03 4847 6599 5753,6 5274,81 4216,59 6633 756 1264 1501 924 1610 w wieku do 25 lat w wieku 25-44 lat w wieku 45 lat i wiecej 1998 1999 2000 2001 2002 Wykres 12. Bezrobotni zarejestrowani wg poziomu wykształcenia. 5848 5716 3782 5116 4802 4254 4260 3828 3577 2999 23712400 2042 1837 1548 52 64116132 227 374 462499 566507 z wykszt. wyższym z wykszt. średnim zawodowym z wykszt. średnim ogólnokształcaym z wykszt. zasadniczym zawodowym podstawowym i niepełnym podstaw. 1998 1999 r 2000 r 2001 2002 18

Wykres 13. Bezrobotni zarejestrowani wg czasu pozostawania bez pracy. 4334 4017,155 3364 3490 3115 3192 2063 2147 1740 1904 2845 2668 2224 2926 3167 2654 720 661 672 754 poniżej 1 miesiąca 1-6 miesięcy 6-12 miesięcy 12-24 miesięcy powyżej 24 miesięcy 1999 2000 2001 2002 W stosunku do stanu z początku powstania powiatu poziom bezrobocia zarejestrowanego wzrósł na koniec 2002 (a także 2003 ) o 50,8 %. Przedstawione wykresy wskazują na kierunki zmian w strukturze bezrobotnych. W strukturze wiekowej następuje stopniowe obniżanie odsetka osób w wieku do 25 lat kosztem przyrostu w pozostałych grupach, przy czym największy przyrost nastąpił w grupie osób powyżej 45 lat. Sytuacja jest społecznie korzystniejsza, gdyż ta ostatnia grupa liczy zaledwie trochę ponad 1600 osób, podczas gdy najmłodsza ponad 4800 osób. W podziale bezrobotnych wg poziomu wykształcenia bardzo wysokie wzrosty (w ilości osób) nastąpiły w grupach bezrobotnych z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym. Bardzo niekorzystne zmiany nastąpiły w strukturze bezrobotnych z punktu widzenia czasu pozostawania bez pracy. Zarówno w liczbach bezwzględnych, jak i w procentach najwięcej i bezrobotnych jest w grupach pozostających bez pracy w okresie od 12 do 24 miesięcy i powyżej 24 miesięcy. Zmiany w strukturze bezrobotnych wskazują na potrzebę intensyfikacji działań zwiększających aktywność w atrakcyjność bezrobotnych na rynku pracy. Jest to szczególnie ważne w odniesieniu do osób pozostających bez pracy dłuższy czas. 19

4. Infrastruktura techniczna 4.1 Drogi Wykres 14. Drogi w powiecie wg kryterium podporządkowania. gminne i lokalne miejskie 1094,4 1083 1082 1007 powiatowe 628 624 624 624 616 wojewódzkie krajowe 120 120 120 120 120 88 88 88 88 88 1998 1999 2000 2001 2002 Na koniec 2001 na terenie powiatu było 1926,4 km dróg, z czego najdłuższą siec stanowiły drogi gminne. Drogi krajowe Sieć dróg krajowych na terenie powiatu tworzą: Autostrada A-2 na trasie Poznań Konin, droga krajowa nr 2 Świecko Poznań Warszawa, droga krajowa nr 25 Ostrów Kalisz Konin Bydgoszcz, droga krajowa nr 72 Konin Turek. Autostrada A-2 i droga nr 2 są częścią międzynarodowego korytarza transportowego Berlin Warszawa Mińsk Moskwa. Na drogach krajowych występuje największa koncentracja ruchu. Wobec znacznego nasilenia ruchu, zwłaszcza ruchu ciężarowego, drogi krajowe poza autostradą A-2 są mocno zniszczone. Oprócz dużej koncentracji ruchu drogi te charakteryzują się niedostosowaniem parametrów drogi do wymogów współczesnego ruchu, przebiegiem na znacznych długościach przez tereny zabudowane, nieodpowiednią nośnością. Sytuacja ta stwarza duże zagrożenia wypadkowe, a w granicach obszarów zabudowanych kolizje z ruchem lokalnym i wysoki poziom hałasu. Drogi wojewódzkie Sieć dróg wojewódzkich na terenie powiatu stanowią: droga nr 263 Słupca Ślesin Sompolno, droga nr 264 Konin Kleczew, droga nr 266 Konin Ciechocinek, 20

droga nr 269 Kowal Szczerkowo, droga nr 443 Jarocin Rychwał Tuliszków, droga nr 467 Pyzdry Golina. Są to drogi o różnym natężeniu ruchu i o różnej jakości. W większości są one również nieprzystosowane do obecnego natężenia ruchu i ciężaru pojazdów, w związku z tym na znacznych długościach drogi te są dość mocno zniszczone. Drogi powiatowe i gminne Pozostałą część sieci drogowej w powiecie konińskim tworzą drogi powiatowe o łącznej długości 624 km i drogi gminne o długości 1094,4 km. Razem stanowią 89,2 % wszystkich dróg na terenie powiatu. Z wymienionej ilości dróg powiatowych i gminnych 70,7 % stanowią drogi o nawierzchni twardej. Gęstość sieci dróg powiatowych wynosi 39,5/100 km 2, natomiast dróg gminnych 69,3/100 km 2. Większość dróg powiatowych i gminnych nie jest dostosowana do przenoszenia obciążeń i wielkości ruchu, z jakimi mamy obecnie do czynienia. Wieloletnie zaległości w remontach i modernizacji dróg powodują, że duża ich część jest w złym stanie technicznym. Co więcej, stały niedobór środków na remonty i modernizacje powoduje ich dalszą dewastację. Sytuacja ta ma miejsce mimo, ze gminy przeznaczają co roku 25-30 % swoich wydatków inwestycyjnych na modernizację i przebudowę dróg, a w powiecie odsetek ten jest znacznie większy. Poprawę sytuacji należy zakładać poprzez wykorzystywanie środków funduszy strukturalnych Unii Europejskiej na inwestycje drogowe. 4.2 Zaopatrzenie w wodę i sieć kanalizacyjną Na terenie powiatu konińskiego odsetek ludności korzystającej z ujęć wodnych jest znacznie większy niż na terenie innych powiatów Wielkopolski, z wyłączeniem największych miast. W praktyce potrzeby w tym zakresie poza nielicznymi wyjątkami, zostały zaspokojone, a obecnie gminy podejmują inwestycje przede wszystkim modernizacyjne (w tym również zwiększenie zasięgu wodociągów). Główne ujęcia komunalne na terenie powiatu: Tabela 6. Ujęcia wody w powiecie. Golina Grodziec Gmina Kazimierz Biskupi Kleczew Kramsk Ujęcie wody Golina Węglew Przyjma Spławie Głodowo Grodziec Łagiewniki Kazimierz Biskupi 1 Kazimierz Biskupi 2 Kozarzew Bochlewo Tokarki Dobrosołowo Posada Kamienica Kleczew Kleczew os. Górnicze Budzisław Kościelny Kalinowiec Wielkopole Kramsk Wola Podłężna Wydajność ujęcia (m 3 /dobę) 1260 840 219 - - - 1223 600 1000 555 130 325 555 425 760 450 613 538 210 190 - - Szacunkowy procent zwodociągowania gminy (%) 92 60 ~100 82 92,5 21

Gmina Krzymów Rychwał Rzgów Skulsk Sompolno Stare Miasto Ślesin Wierzbinek Wilczyn Ujęcie wody Krzymów Brzeźno Potażniki Ignacew Teresina Depula Nowe Potażniki Głodno Rychwał Rozalin Jaroszewice Rychwalskie Siąszyce Sławsk Rozalin gm. Rychwał Trąbczyn gm. Zagórów Żychlin gm. Stare Miasto Kopojna gm Zagórów Gawrony Rakowo Skulsk Warzymowo Mostki Marionowo Biele Lubstów Żychlin Lisiec Wielki Ślesin Dąbrowa Mikorzyn Honoratka Sarnowa Biskupie Szyszyn Bylew Niedźwiady Wierzbinek Kryszkowice Racięcin Łysek Mąkoszyn Wilczyn Ościsłowo Góry Kopydłowo Wydajność ujęcia (m 3 /dobę) 823 1113 - - 96 - - - 970 1344 1094 146 - - - - - 67,5 468 650 343 1058 1396 1800 800 1201 620 130 35 41 50 40 35 50 50 50 580 540 540 580 400 1800 317 694 - Szacunkowy procent zwodociągowania gminy (%) 60 70 80 70 77 88 98 84 98 Wykaz ujęć wody pokazuje różny sposób rozwiązywania problemów wodociągowania gmin. W przypadku niskiego zwodociągowania powodem przede wszystkim jest rozproszenie zabudowy, co powoduje nieopłacalność budowy sieci. Podstawowe informacje dotyczące zaopatrzenia w wodę i sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu zawiera tabela: 22

Tabela 7. Sieć wodociągowa i kanalizacyjna. Sieć Wyszczególnienie wodociągowa: - dł. sieci na 100 km 2 pow. - połączenia prow. do bud. mieszkal. kanalizacyjna: - dł. sieci na 100 km 2 pow. - połączenia prow. do bud. Jedn. miary km ilość km 1998 1982,0 125,5 24273 103,0 6,5 1999 2018,9 127,9 24878 123,1 7,8 2000 2052,3 130,0 25582 170,7 10,8 2001 2065,1 130,8 26200 177,2 11,2 2002 2083,9 132,0 26625 209,3 13,3 Dynamika (%) do 98 do 01 105,1 100,9 105,2 100,9 109,7 203,2 204,0 101,6 118,1 118,1 mieszkal. ilość 2309 2655 3739 3746 5310 230,0 141,8 zużycie wody w gosp. domowym: dam 3 3381,1 3571,4 3270,9 3525,3 107,8 - na 1 mieszkańca m 3 28,2 29,5 27,0 28,9 107,0 Ścieki odprowadzane dam 3 607,0 599,2 822,8 999,8 984,7 162,2 98,5 Do informacji przedstawionych w tabelach należy dodać, że wskaźnik długości sieci wodociągowej na 100 km 2 jest w powiecie o 50 % wyższy niż średnia w województwie wielkopolskim. Wskaźnik długości sieci kanalizacyjnej na 100 km 2 powierzchni jest o ok. 24% niższy niż średnia wojewódzka. Zużycie wody na 1 mieszkańca w powiecie jest o ok. 20 % niższe niż średnia w województwie. Porównywanie ilości przyłączy sieci wodociągowej i kanalizacyjnej pokazuje poziom niedostatku tej ostatniej na terenie powiatu. 4.3 Zaopatrzenie w gaz, energię elektryczną, ciepło Na terenie powiatu nie ma większych problemów z zaopatrzeniem mieszkańców i podmiotów gospodarczych w energię elektryczną. W jednostkowych sytuacjach zachodzi potrzeba modernizacji, rozbudowy stacji transformatorowych lub przebudowy linii przesyłowych. Bardzo słabo z kolei jest rozbudowana sieć gazowa. Mimo tego iż przez teren powiatu przebiegają linie przesyłowe gazu, liczba podłączeń jest stosunkowo niewielka i dotyczy w praktyce kilka gmin, przede wszystkim gmin Stare Miasto i Golina. Scentralizowane źródła ciepła występują w niewielu miejscowościach na terenie powiatu i są zwykle przeznaczone na ogrzewanie określonych skupisk budynków w miastach (osiedli), bądź budynków użyteczności publicznej i związanych z funkcjonowaniem określonych przedsiębiorstw. Stosownie również sieci ciepłownicze maja bardzo ograniczony zasięg. 4.4 Łączność System łączności na terenie powiatu jest sukcesywnie unowocześniany i rozbudowywany. Problem telefonii przewodowej został w większości rozwiązany. Jego znaczenie zresztą znacznie osłabło w wyniku rozwoju telefonii komórkowej. Obecnie łącza przewodowe są głównie pożądane z punktu widzenia dostępu do sieci internetu. Na koniec 2001 (brak nowszych danych statystycznych) było w powiecie 23.200 telefonicznych łączy głównych, w tym w mieszkaniach 20.554, co oznacza, że 1 łącze przypadało na 6 mieszkańców. W województwie wskaźnik ten wynosi 4,5 mieszkańca na 1 łącze. Na koniec 2002 w powiecie były 33 placówki pocztowe, co oznacza, że na jedną placówkę przypadało 3.691 mieszkańców. Średnio w województwie na 1 placówkę przypada 4215 mieszkańców. 23

5. Rolnictwo 5.1 Uwarunkowania produkcji rolnej Naturalne warunki przyrodnicze na terenie powiatu, które w sposób zasadniczy kształtują możliwości produkcji rolniczej, są zróżnicowane. Korzystne dla rolnictwa jest ukształtowanie terenu, średnie temperatury i długość okresu wegetacji. Do warunków niekorzystnych dla działalności rolniczej zaliczyć należy przede wszystkim: rosnący deficyt wody, gleby niskiej jakości, duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych, duży odsetek mieszkańców żyjących z pracy w rolnictwie. Powiat koniński, podobnie jak cała Wielkopolska odczuwa rosnący deficyt wody. Jej niedostatek wynika z przyczyn natury klimatycznej niskie opady oraz z działalności człowieka, np. nieprawidłowa melioracja, osuszanie bagien, działalność górnictwa odkrywkowego węgla brunatnego. Deficyt wody przejawia się głównie zanikiem, wód gruntowych i zmusza do sięgania po zasoby wód podziemnych. Większość gleb powiatu stanowią gleby słabe. Gleby V i VI klasy stanowią ponad 60 % gruntów ornych. Ich rozmieszczenie na terenie powiatu wskazuje obszary gdzie rolnictwo w tradycyjnym ujęciu ma małe szanse rozwoju. Tabela 8. Udział gleb niskich klas w areale gruntów ornych. Gmina Gleby V i VI klasy Gleby VI klasy (% gruntów ornych) (% gruntów ornych) Kleczew 25,9 7,2 Wilczyn 29,5 10,2 Kazimierz Biskupi 29,6 12,5 Ślesin 39,2 21,1 Sompolno 46,2 16,2 Skulsk 49,1 17,7 Wierzbinek 57,7 31,7 Golina 59,2 37,8 Rzgów 65,3 32,7 Rychwał 69,6 33,8 Kramsk 71,9 38,5 Grodziec 74,8 36,5 Stare Miasto 83,9 47,1 Krzymów 91,8 60,4 W powiecie konińskim jest 12.686 gospodarstw rolnych. Średnia wielkość gospodarstw wynosi 5,7 ha. Ich strukturę przedstawia poniższe zestawienie: Tabela 9. Struktura gospodarstw rolnych wg powierzchni gruntów. Wyszczególnienie Ilość gospodarstw Udział w ilości ogółem (%) Liczba gospodarstw ogółem w tym: - 1-5 ha - 5-10 ha - 10-15 ha - 15-100 ha - powyżej 100 ha 12.686 5.905 3.840 1.677 1.258 6 100,00 46,50 30,30 13,20 9,90 0,01 24

Z zestawienia wynika, że blisko 50 % gospodarstw rolnych w powiecie stanowią gospodarstwa o areale do 5 ha. Przy przedstawionych uprzednio słabych warunkach wodnych i glebowych duża ich część stanowi bardzo słabe ekonomicznie jednostki gospodarcze. Sytuację ekonomiczną dużej części gospodarstw rolnych pogarsza wysokie zatrudnienie w rolnictwie. W 2002 ilość pracujących wyłącznie lub głównie w swoim gospodarstwie rolnym stanowiła prawie 36 % ogółu zatrudnionych w gospodarce narodowej. W województwie wskaźnik ten wynosi 14,5 %. Działalność rolnicza zajmuje w powiecie ponad 70 % powierzchni ogólnej. Wykorzystanie użytków rolnych ukazuje wykres: Wykres 15.Struktura użytków rolnych w powiecie. pozostałe grunty lasy i grunty leśne pastwiska 7853 4550 4230 7111 7216 7209 7087 20971 21128 21961 21890 25263 25039 24828 24791 łąki 14841 14801 14849 14625 14676 sady 2291 1135 1145 1010 976 grunty orne 79771 88590 88494 84224 88451 1998 1999 2000 2001 2002 Dane wskazują, że ogólna powierzchnia użytków rolnych w 2002 zmniejszyła się, co spowodowane jest przede wszystkim przeznaczeniem ziemi pod działalność kopalni. Uszczupleniu uległy przede wszystkim grunty orne i pastwiska, zwiększyła się powierzchnia sadów. Blisko 99 % całkowitej powierzchni użytkowanej rolniczo zajmują gospodarstwa indywidualne, w których wykorzystanie gruntów przedstawia się następująco: 25

Wykres 16. Wykorzystanie gruntów rolnych w gospodarstwach indywidualnych. pozostałe grunty 6809 6188 6070 5980 lasy i grunty leśne 4317 5514 5391 5247 pastwiska łąki sady 4072 6730 6862 6791 6821 14589 13564 13673 13443 13504 2291 1093 1083 970 949 grunty orne 78421 83259 83275 84224 84493 1998 1999 2000 2001 2002 5.2 Produkcja roślinna Struktura zasiewów w powiecie w roku 2002 przedstawiała się następująco: Wyszczególnienie ilość ha % ogólnej powierzchni zasiewów Pszenica 6863 9,5 Żyto 25682 35,7 Jęczmień 4786 6,6 Owies 4606 6,4 Pszenżyto 5685 7,9 Ziemniaki 4931 6,8 Buraki cukrowe 1857 2,6 Rzepak i rzepik 977 1,4 Struktura zasiewów podstawowych upraw dostosowana jest do jakości gleb oraz potrzeb związanych z hodowlą zwierząt w powiecie. Dominującą pozycję zajmuje żyto, jako uprawa najmniej wymagająca. Z innych upraw większą powierzchnię zajmują mieszanki zbożowe, jęczmień i ziemniaki. W związku z ograniczeniem wykorzystania w hodowli zwierząt zmniejsza się w ostatnich latach produkcja ziemniaka. Z powodu limitów produkcji cukru ogranicza się rów- 26

nież produkcję buraka cukrowego. Zastosowanie rzepaku do produkcji biopaliw i poprawa opłacalności produkcji spowodowały wzrost zasiewu rzepaku. Plany podstawowych upraw w 2002 przedstawiały się następująco: Pszenica ozima 39 q z ha Pszenica jara 35 q z ha Pszenżyto ozime 35 q z ha Pszenżyto jare 30 q z ha Jęczmień ozimy 35 q z ha Jęczmień jary 31 q z ha Żyto 25 q z ha Owies 28,5 q z ha Mieszanka zbożowa 29,7 q z ha Rzepak ozimy 21,4 q z ha Rzepak jary 18 q z ha Ziemniaki 170 q z ha Buraki cukrowe 350 q z ha 5.3 Produkcja zwierzęca Kierunki i wielkość produkcji zwierzęcej są uzależnione od opłacalności produkcji i produkcji pasz w gospodarstwie. W powiecie do dłuższego czasu daje się zaobserwować tendencja ograniczania pogłowia bydła. Stan pogłowia trzody chlewnej ulega wahaniom w zależności od koniunktury. Tabela 10. Pogłowie zwierząt w powiecie w latach 2002-2003. Wyszczególnienie 2002 Obsada na 100 ha 2003 (szacunek) wzrost lub spadek (%) Bydło 42,6 36,4-14,6 Trzoda chlewna 157,4 189,7 + 20,5 Lochy 16,3 13,8-15,4 Owce 0,96 1,27 + 32,3 Podstawową przyczyną spadku pogłowia bydła jest niska opłacalność produkcji mleka, częściowo spowodowana wysokim wzrostem wymagań weterynaryjnych. Spadek hodowli bydła stał się przyczyną przeznaczenia części łąk i pastwisk pod uprawę zbóż i roślin pastewnych. Wysoki wzrost pogłowia trzody chlewnej w 2003 spowodowany został poprawą opłacalności produkcji i sprzyjającymi warunkami paszowymi. Poprawie ulega systematycznie także materiał hodowlany w wyniku realizacji programu Związku Hodowców i Producentów trzody Chlewnej, który obejmuje: doskonalenie ras czystych, produkcje krzyżówek, chów knurków linii ojcowskich o dużym umięśnieniu tuszy i wolnych od genów stresowości. Poprawa jakości stada następuje także w bydle mlecznym. Wydajność mleka od 1 sztuki wynosi obecnie średnio 3.800 litrów. Obory znajdujące się pod kontrolą mają wydajność średnią 5.600 litrów od sztuki. Obecnie w powiecie jest bardzo mała ilość obór z chowem bydła mięsnego. 27

5.4 Produkcja sadownicza i ogrodnicza W 2002 powierzchnia sadów w powiecie wynosiła 2.300 ha. Daje się zauważyć systematyczny wzrost powierzchni sadów na terenie powiatu. Produkcja sadownicza skupia się głównie w północnej części powiatu w gminach Sompolno, Wierzbinek, Ślesin, Kazimierz Biskupi, Kleczew, Skulsk. W ostatnim okresie wzrosła również produkcja warzyw i krzewów jagodowych. Produkcja warzyw na cele konsumpcyjne skupiona jest w gminach Rychwał, Stare Miasto i Skulsk, na cele przetwórcze w gminach Wierzbinek, Sompolno, Kramsk i Skulsk. Uprawy krzewów jagodowych występują głównie w gminie Kazimierz Biskupi, Wierzbinek, Sompolno i Skulsk. W gminach Wierzbinek i Ślesin występuje produkcja zielarska. W produkcji owoców w powicie dominują jabłka i wiśnie, a w produkcji owoców jagodowych porzeczka czarna, truskawka, porzeczka czerwona W produkcji warzyw dominuje kapusta, brokuły, cebula, marchew, buraki i pomidory. 5.5 Produkcja rolno-spożywcza Surowce otrzymywane z produkcji rolniczej na terenie powiatu są w części przetwarzane w zakładach lokalnych, w części są zakapowane przez zakłady spoza powiatu. Część wogóle nie znajduje nabywców poza bieżącą konsumpcją. Skupem i przetwórstwem mleka z terenu powiatu zajmują się OSM w Koninie, Kole, Piotrkowie Kujawskim, Strzałkowie i Turku oraz firmy Bakoma i Danon. Spółdzielnia w Koninie skupuje mleko od 1900 rolników. Skupem żywca zajmują się zakłady Mięsne w Kole, ubojnia i zakłady przetwórcze w Dobrosołowie i Modlibogowicach. Na terenie powiatu istnieją: 32 piekarnie, 9 przetwórni mięsa, 5 ubojni, 10 młynów, 9 gorzelni, 6 mieszalni pasz, 2 wytwórnie makaronu, 1 mleczarnia, 1 cukrownia, 1 kwaszarnia, 1 przetwórnia owoców, 1 zakład produkcji cukierków. Ocenia się, że przemysł nie jest w stanie zagospodarować ziemniaków, owoców i warzyw wyprodukowanych na terenie powiatu. Zbyt mała jest baza przechowalnicza. 6. Gospodarka powiatu W gospodarce powiatu dominującą rolę spełnia rolnictwo, które daje zatrudnienie (wraz z leśnictwem i rybołówstwem) 39,5 % osób pracujących w gospodarce narodowej. Jest ono również podstawa prowadzenia działalności przez wymienione uprzednio przedsiębiorstwa przetwórstwa rolno-spożywczego. W sektorach pozarolniczych gospodarki powiatu od początku jego istnienia systematycznie przyrasta ilość podmiotów. Zmiany zachodzące w tym zakresie pokazuje poniższy wykres: 28