rozprawy doktorskiej mgra inż. Macieja Giżyńskiego

Podobne dokumenty
Projekt kluczowy. Nowoczesne technologie materiałowe stosowane w przemyśle lotniczym. Segment nr 10

BADANIA WŁAŚCIWOŚCI POWLOK CERAMICZNYCH NA BAZIE CYRKONU NA TRYSKANYCH NA STOP PA30

Recenzja Pracy Doktorskiej

Dr hab. inż. Wojciech Simka, prof. PŚ

1. Charakterystyka rozprawy

Recenzja rozprawy doktorskiej mgr inż. Pauliny Zawadzkiej pt. Powłoki ochronne na grafitowych krystalizatorach dla przemysłu metali nieżelaznych

dr hab. inż. Jacek Dziurdź, prof. PW Warszawa, r. Instytut Podstaw Budowy Maszyn Politechnika Warszawska

Zadania badawcze realizowane na Wydziale Inżynierii Materiałowej Politechniki Warszawskiej

Recenzja mgr Anny ŚLIWIŃSKIEJ Ilościowa ocena obciążeń środowiskowych w procesie skojarzonego wytwarzania metanolu i energii elektrycznej

Tytuł rozprawy: Prof. dr hab. inż. Jerzy Michalski Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Wydział Inżynierii Produkcji

Nazwa przedmiotu INSTRUMENTARIUM BADAWCZE W INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Instrumentation of research in material engineering

Recenzja. (podstawa opracowania: pismo Dziekana WIPiTM: R-WIPiTM-249/2014 z dnia 15 maja 2014 r.)

Recenzja rozprawy doktorskiej mgr inż. Jarosława Błyszko

RECENZJA rozprawy doktorskiej mgr inż. Sebastiana Schaba pod tytułem Technologia wytwarzania granulowanych nawozów wieloskładnikowych typu NP i NPK

Promotor: prof. nadzw. dr hab. Jerzy Ratajski. Jarosław Rochowicz. Wydział Mechaniczny Politechnika Koszalińska

dr hab. inż. Piotr Krawiec prof. PP Poznań, r. RECENZJA

Transport I stopień Ogólnoakademicki. Studia niestacjonarne. kierunkowy. do wyboru polski Semestr siódmy. Semestr Zimowy

Termiczne Nanoszenie Powłok Thermal Deposition of Coatings. Mechanika i Budowa Maszyn II stopień Ogólnoakademicki. Studia stacjonarne

Mikrostruktura powłokowych barier cieplnych natryskiwanych metodą APS z zastosowaniem nowych proszków ceramicznych

σ c wytrzymałość mechaniczna, tzn. krytyczna wartość naprężenia, zapoczątkowująca pękanie

Rzeszów, dn

TECHNOLOGIE ZABEZPIECZANIA POWIERZCHNI Technologies for protecting the surface Kod przedmiotu: IM.D1F.45

OTRZYMYWANIE KOMPOZYTÓW METALOWO-CERAMICZNYCH METODAMI PLAZMOWYMI

WYDZIAŁ INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ I METALURGII RECENZJA

Mechanika i Budowa Maszyn II stopień Ogólnoakademicki. Studia stacjonarne. inny. do wyboru polski Semestr pierwszy. Semestr Letni

RECENZJA. Rozprawy doktorskiej mgr inż. Marzeny Ogórek nt. Efektywność azotowania jonowego stali austenitycznej X5CrNi18-10 metodą active screen

BADANIE ODPORNOŚCI NA PRZENIKANIE SUBSTANCJI CHEMICZNYCH PODCZAS DYNAMICZNYCH ODKSZTAŁCEŃ MATERIAŁÓW

Logistyka I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

R E C E N Z J A. Prof. dr hab. inż. Maria Sozańska. Katowice, r.

RECENZJA rozprawy doktorskiej

Recenzja rozprawy doktorskiej Pani mgr Neonily Levintant-Zayonts p.t. Wpływ implantacji jonowej na własności materiałów z pamięcią kształtu typu NiTi.

Wpływ temperatury podłoża na właściwości powłok DLC osadzanych metodą rozpylania katod grafitowych łukiem impulsowym

Technologie Materiałowe II Spajanie materiałów

RECENZJA. rozprawy doktorskiej Pana mgr inż. MICHAŁA KUBECKIEGO. formierskich z żywicami furanowymi"

KONSTRUKCYJNE MATERIAŁY KOMPOZYTOWE PRZEZNACZONE DO WYSOKOOBCIĄŻONYCH WĘZŁÓW TARCIA

Z-LOGN1-021 Materials Science Materiałoznastwo

ODPORNOŚĆ STALIWA NA ZUŻYCIE EROZYJNE CZĘŚĆ II. ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ

RECENZJA rozprawy doktorskiej mgr inż. Artura Jasińskiego pt.

ĆWICZENIE Nr 6. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował dr inż.

Struktura i treść rozprawy doktorskiej

RECENZJA rozprawy doktorskiej

Badanie zmęczenia cieplnego żeliwa w Instytucie Odlewnictwa

labmat.prz.edu.pl LABORATORIUM BADAŃ MATERIAŁÓW DLA PRZEMYSŁU LOTNICZEGO Politechnika Rzeszowska ul. W. Pola 2, Rzeszów

Oznaczenie odporności na nagłe zmiany temperatury

ĆWICZENIE Nr 7. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował: dr inż.

RECENZJA. 1. Ogólna charakterystyka rozprawy

Recenzja rozprawy doktorskiej mgr inż. Olgi Andrzejczak. pt. Badania osadu czynnego z zastosowaniem technik cyfrowej analizy obrazu mikroskopowego

dr hab. inż. Władysław Zielecki, prof. PRz Rzeszów r. Katedra Technologii Maszyn i Inżynierii Produkcji Politechnika Rzeszowska RECENZJA

Inżynieria Materiałowa

Nowoczesne Materiały i Technologie Modern Materials and Technologies. forma studiów: studia niestacjonarne. Liczba godzin/zjazd 2W, 1L

RECENZJA rozprawy doktorskiej. mgr inż. Michała Wojtewicza

MATERIAŁY SUPERTWARDE

RECENZJA. Prof. dr hab. inż. Zdzisław Kudliński. Katowice, dn

Prof. dr hab. inż. Zygmunt Kowalski Kraków Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk

Gdańsk, 10 czerwca 2016

Promotorem rozprawy jest prof. dr hab. inż. Barbara Białecka, prof. GIG, a promotorem pomocniczym dr inż. Jan Bondaruk GIG.

Poznań, dr hab. inż. Arkadiusz Stachowiak, prof. PP Instytut Maszyn Roboczych i Pojazdów Samochodowych Politechniki Poznańskiej

studia stacjonarne Liczba godzin/tydzień: 1W, 1Ćw PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

Nowoczesne technologie materiałowe stosowane w przemyśle lotniczym

Nowoczesne technologie materiałowe stosowane w przemyśle lotniczym. Nowoczesne pokrycia barierowe na krytyczne elementy silnika lotniczego

Analiza teoretyczno-doświadczalna ciągnienia wielostopniowego drutów ocynkowanych ze stali C42D

RECENZJA rozprawy doktorskiej mgr inż. Małgorzaty Anny Popko pod tytułem Dolistne nawozy mineralno-organiczne na bazie hydrolizatu białka keratyny

CHARAKTERYSTYKA ZMIAN STRUKTURALNYCH W WARSTWIE POŁĄCZENIA SPAJANYCH WYBUCHOWO BIMETALI

Politechnika Politechnika Koszalińska

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

Recenzja rozprawy doktorskiej Pana mgr. inż. Piotra Wieczorka

Inżynieria Materiałowa

tel. (+4861) fax. (+4861)

KATEDRA MECHANIKI I INFORMATYKI STOSOWANEJ. Wydział Mechaniczny Wojskowej Akademii Technicznej ul. Gen. Sylwestra Kaliskiego 2, Warszawa 49

Ekspertyza materiałowa Materials expertise

Wpływ metody odlewania stopów aluminium i parametrów anodowania na strukturę i grubość warstwy anodowej 1

Recenzja. rozprawy doktorskiej mgr inż. Yanfei Lu pt. Biomechaniczne i strukturalne aspekty modelowania zrostu i regeneracji kości.

RECENZJA. 1. Podstawa formalna opracowania recenzji

RECENZJA ROZPRAWY DOKTORSKIEJ

ZASTOSOWANIE NAŚWIETLANIA LASEROWEGO DO BLOKADY PROPAGACJI PĘKNIĘĆ ZMĘCZENIOWYCH

Metody i techniki badań II. Instytut Inżynierii Materiałowej Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki ZUT

Inżynieria bezpieczeństwa I stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólnoakademicki / praktyczny)

Paweł Madej, kierownik Centrum Badania Betonów Lafarge wyjaśnia, co powoduje "niekontrolowane" pękanie posadzek?

PL B1. POLITECHNIKA ŁÓDZKA, Łódź, PL

POLITECHNIKA ŚLĄSKA Gliwice, ul. Krzywoustego 2, tel (032) ,

Politechnika Gdańska, Inżynieria Biomedyczna. Przedmiot: BIOMATERIAŁY. Metody pasywacji powierzchni biomateriałów. Dr inż. Agnieszka Ossowska

forma studiów: studia stacjonarne Liczba godzin/tydzień: 2W, 1Ć 1W e, 3L PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY PROJEKT DYPLOMOWY INŻYNIERSKI

ĆWICZENIE Nr 4/N. Laboratorium Materiały Metaliczne II. Opracowała: dr Hanna de Sas Stupnicka

MATERIAŁY STOSOWANE NA POWŁOKI PRZECIWZUŻYCIOWE

Politechnika Koszalińska

Badania właściwości zmęczeniowych bimetalu stal S355J2- tytan Grade 1

PRZECIWZUŻYCIOWE POWŁOKI CERAMICZNO-METALOWE NANOSZONE NA ELEMENT SILNIKÓW SPALINOWYCH

POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA

RECENZJA ROZPRAWY DOKTORSKIEJ mgr. inż. MICHAŁA WOJTEWICZA

Materiały Reaktorowe. Właściwości mechaniczne

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ ZAKŁAD METALOZNAWSTWA I ODLEWNICTWA

Mechanika i Budowa Maszyn II stopień Ogólnoakademicki. Studia stacjonarne

Skaningowy Mikroskop Elektronowy. Rembisz Grażyna Drab Bartosz

WPŁYW RODZAJU MASY OSŁANIAJĄCEJ NA STRUKTURĘ, WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE I ODLEWNICZE STOPU Remanium CSe

Semestr zimowy Brak Nie

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

Stale konstrukcyjne Construktional steels

SYLABUS. Studia Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów Inżynieria materiałowa studia pierwszego studia stacjonarne

Transkrypt:

Dr hab. inż. Bogusław Mendala prof. PŚ Instytut Inżynierii Materiałowej Wydział Inżynierii Materiałowej i Metalurgii Politechnika Śląska ul. Krasińskiego 8 40-019 Katowice Katowice, 10.12.2018 r. RECENZJA rozprawy doktorskiej mgra inż. Macieja Giżyńskiego pt.: "Microstructure and Mechanical Properties of Zr02-7% Y203 Thermal Barrier wykonanej opracowana Coating Deposited by Suspension Plasma Spraying" pod opieką dra hab. inż. Zbigniewa Pakiety prof. PW, na podstawie pisma Dziekana Wydziału Inżynierii Materiałowej Politechniki Warszawskiej z dnia 4.10.2018 r., zgodnie z art. 14, ust. 2 i art. 20 ust. 5 Dz. U. Nr 65, poz. 595 z dnia 16.04.2003 r. oraz art. 179, ust. 1-3, Dz. U. poz. 1669 z dnia 3.07.2018 Zagadnienia naukowe rozpatrywane w rozprawie Elementy nowoczesnych turbin gazowych pracują w skrajnie wysokiej temperaturze, która jest wymuszona przez dążenie do osiągnięcia jak najwyższej sprawności. Konstruktorzy stacjonarnych turbin gazowych IGT, jak również silników lotniczych zakładają coraz to wyższą temperaturę gazów wlotowych do turbiny, co było powodem rozwoju i stanowiło motor napędowy w doskonaleniu nowoczesnych stopów na osnowie niklu - nikel base superalloys. Obecnie temperatura gazów w turbinie może przekraczać nawet 1300 C, co wymaga stosowania specjalnych warstw żaroodpornych i powłok ochronny, do których należy zaliczyć powłokowe bariery cieplne TBCs (Thermal Barier Coatings). Należy podkreślić, że rozwój technologii wytwarzania powłok barierowych, jak również materiałów stosowanych do ich wytwarzania jest jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających się obszarów inżynierii powierzchni. Od kilkunastu lat podstawowym procesem wytwarzania TBC jest natryskiwanie cieplne, prowadzone za pomocą pistoletów plazmowych, w warunkach ciśnienia atmosferycznego APS (Atmospheric Plasma Spray). Jednak budowa tych powłok, struktura lamelarna, a zwłaszcza uzyskiwane właściwości użytkowe ograniczają ich zastosowanie do elementów stacjonarnych turbin np. łopat aparatów kierujących czy rur żarowych komór spalania silników lotniczych. Wirujące łopatki turbinowe pracują natomiast w warunkach złożonych obciążeń cieplno-mechanicznych, często cyklicznych i w środowisku sprzyjającym korozji wysokotemperaturowej. Warunki eksploatacyjne 1

wymagają aby warstwy ceramiki powłok TBC stosowane na takie komponenty posiadały budowę kolumnową, która predysponuje do pracy w cyklicznie zmiennej temperaturze i dotyczy zazwyczaj elementów chłodzonych przepływającym powietrzem. Metodami, które pozwalają na uzyskiwanie powłok ceramicznych o wymaganej, kolumnowej strukturze są technologie EB-PVD (Elektron Beam Physical Vapour Deposition), LPPS (Low Pressure Plasma Spray), nazywana też procesem PS-PVD (Plasma Spray Physical Vapour Deposition), MV-CVD (Microwave Chemical Vapur Deposition) i SPS (Suspension Plasma Spray). Czynnikiem decydującym o rozwoju i aplikacji wymienionych metod jest koszt zakupu i eksploatacji urządzeń. Zwłaszcza technologia EB-PVD, fizycznego osadzania z odparowaniem wiązką elektronów wymaga ogromnych nakładów finansowych, które mogą ponieść głównie firmy produkujące silniki lotnicze np. Pratt and Whitney, General Electric czy Rolls Royce. Poszukiwanie technologii alternatywnych, niskonakładowych wytwarzania powłok ceramicznych, najczęściej z tlenków cyrkonu stabilizowanych tlenkiem itru (Zr02x7Y203), tlenków gadolinu i lantanu, o budowie kolumnowej, jest kierunkiem badań aktualnie prowadzonych na świecie. Technologią o dużym potencjale w tym zakresie jest natryskiwanie plazmowe zawiesin SPS (Suspension Plasma Spray). W procesie tym stosowane są pistolety plazmowe w których zawiesina (suspensja) proszku w alkoholu (wodzie) podawana jest do strumienia plazmy. Tak prowadzony proces natryskiwania cieplnego pozwala na uzyskiwanie powłok ceramicznych o budowie zbliżonej do uzyskiwanych w procesach EB-PVD. W spółczynnik przewodnictwa cieplnego otrzymywanych powłok jest zazwyczaj wyższy niż tych natryskiwanych cieplnie z proszków ceramicznych metodami APS, jednak ich kolumnowa budowa predysponuje do pracy w warunkach cyklicznych obciążeń termicznych. Uważam, że podjęte w rozprawie przez mgra inż. Macieja Giżyńskiego zagadnienia, są bardzo interesujące i aktualne z punktu widzenia dyscypliny inżynierii materiałowej, a zwłaszcza inżynierii powierzchni. Szczegółowa ocena rozprawy Przedstawiona do recenzji rozprawa doktorska mgra inż. Macieja Giżyńskiego pt."microstructure and Mechanical Properties of Zr02-7% y203 Thermal Barrier Coating Deposited by Suspension Plasma Spraying" została wydana w postaci książkowej i jest sygnowana jako wydawnictwo Politechniki Warszawskiej (Warsaw University of Technology), Wydział Inżynierii Materiałowej pod kierownictwem dra hab. inż. Zbigniewa Pakieły prof. PW i przy udziale dra Seijiego Kurody z National Institute for Materials Science w Tsukubie w Japonii, jako promotora pomocniczego. Rozprawa została opracowana w języku angielskim. Praca została napisana na 168 stronach, zawiera 93 rysunki, 14 tablic. Rozprawę doktorską kończy pokaźny spis literatury zawierający 201 2

pozycji, dobrze dobranych i związanych z tematyką rozprawy. Opracowanie mgra inż. Macieja Giżyńskiego rozpoczyna streszczenie w języku angielskim i polskim, co znakomicie wprowadza czytelnika w tematykę pracy. Treść rozprawy doktorskiej została podzielona na 7 rozdziałów głównych: obejmuje przegląd literatury dotyczący technologii wytwarzania i właściwości powłokowych barier cieplnych, stan rzeczy i motywację podjęcia badań, zakres badań w postaci diagramu, przyjętą metodykę badań, wyniki badań oraz ich analizę. Ostatni rozdział stanowi podsumowanie oraz 6 wniosków końcowych. Motywacją podjęcia przez doktoranta badań nad wytwarzaniem powłok barierowych metodą SPS był staż naukowy w National Institute for Materiais Science (Tsukuba, w Japonii), prowadzony w ramach Joint Graduate Program pomiędzy Politechniką Warszawską i wspomnianym wcześniej Instytutem (NIMS). Praca doktorska mgra inż. Macieja Giżyńskiego powstała jako część projektu badawczego prowadzonego wspólnie przez zespół dra Seijiego Kurody i firmę Mitsubishi Heavy Industries (MHI), którego celem było opracowanie pokryć TBC dla turbin gazowych nowej generacji, pracujących przy temperaturze gazów dochodzącej do 1600 C. W mojej ocenie aspekt utylitarny prowadzonych badań podnosi wartość rozprawy doktorskiej. Doktorant zaangażował się w realizacje wspomnianego projektu i zajmował się badaniem właściwości termomechanicznych powłok zrot y203 nanoszonych metodą natryskiwania plazmowego zawiesiny (SPS- Suspension Plasma Spraying). W badaniach tych wykorzystywano nowoczesny pistolet plazmowy trójelektrodowy typu Tiplex Pro 210 firmy Oerlicon Metco Multicoat oraz podajnik zawiesiny typu 5MPE-SF firmy Sulzer Metco. Cechą charakterystyczną tego pistoletu zastosowanego do natryskiwania suspensji ceramicznej jest promieniowy sposób podawania materiału do strumienia plazmy i możliwość uzyskiwania struktury kolumnowej powłok ceramicznych Zr02-8Y 203, co potwierdziły wcześniej prowadzone badania nad doborem parametrów natryskiwania. Doktorant prawdopodobnie miał na myśli publikację [111] w spisie literatury, autorstwa X. Chena z 2016 roku, której jest współautorem. W rozdziale pierwszym zatytułowanym "Introduction" Doktorant wyjaśnia filozofię stosowania powłok TBC, w aspekcie rozwoju turbin gazowych, a zwłaszcza stosowanych materiałów i wzrostu temperatury pracy na przestrzeni ostatnich 50 lat (rys. 1.1), szkoda że jakość pierwszego rysunku jaki pojawia się w rozprawie jest niska. Omawia materiały potencjalnie możliwe do zastosowania jako bariery cieplne oraz podaje możliwości technologiczne wytwarzania powłok TBC. Charakteryzuje materiały stosowane na powłokowe bariery cieplne z uwzględnieniem przewodnictwa cieplnego, szczególną uwagę zwracając na stabilizowany tlenek Zr02*7%Y203. W podrozdziale 1.3 Doktorant opisał stosowane aktualnie metody wytwarzania warstw ceramicznych tj. APS - natryskiwania plazmowego, EB-PVD - metodę fizycznego osadzania i metodę, SPPSnatryskiwania z zastosowaniem ciekłych prekursorów i PS-PVD - natryskiwanie pod 3

obniżonym ciśnieniem. Nie wspomniał o metodzie MV -CVD - chemicznego osadzania z mikrofalową aktywacja plazmy. Właściwości mechaniczne powłok TBC przedstawił w podrozdziale 1.4, natomiast mechanizmy degradacji powłok związane z powstawaniem i nadmiernym rozrostem strefy TGO - thermally growth oxides w podrozdziale 1.5. Mgr inż. Maciej Giżyński opisał degradację powłok TBC w warunkach wysokotemperaturowej korozj i i oddziaływania CMAS, czyli agresywnego oddziaływania topiących się na powierzchni soli - spineli Wapnia, Magnezu, Glinu i Krzemu oraz zmian właściwości powodowanych przez proces spiekania, zachodzący w wysokiej temperaturze eksploatacji. W podrozdziale 1.6. dokonał porównania odporności na cykliczne utlenianie powłok wytworzonych w procach SPS i APS. W rozdziale drugim "Problem Statement and Motivation" doktorant sprecyzował cel prowadzonych badań, a mianowicie określenie mechanizmu degradacji powłok TBC wytworzonych metodą SPS, o pożądanej budowie kolumnowej oraz wyjaśnienie przyczyń ich niższej odporności na szoki cieplne w odniesieniu do powłok TBC uzyskiwanych w standardowym procesie natryskiwania plazmowego z użyciem proszku Sulzer Metco 204 NS. Rozdział trzeci "The Scope ofthe Work" ujmuje opis zaplanowanych badań, który został również przedstawiony w postaci diagramu rys.3.l. W rozdziale czwartym "Experiment procedure" mgr inż. Maciej Giżyński opisał bardzo szczegółowo procedurę wykonania próbek do badań z uwzględnieniem, opisu aparatury i wykorzystanych materiałów. Do natryskiwania powłok metodą SPS wykorzystywano pistolet TripIet Pro 210, stosując moc do 65 kw i dyszę o średnicy 9 mm. Natomiast do natryskiwania próbek referencyjnych metodą APS wykorzystano pistolet Praxair SG-lOO. Międzywarstwy BC - Bond Coat natryskiwano metodą naddźwiękową HVOF stosując proszek CoNiCrAlY typu AMDRY 9954. Jako materiał na próbki - podłoże wybrano Inconel 718 Powierzchnię próbek przed procesem natryskiwania przygotowywano stosując metodę strumieniowo-ścierną z zastosowaniem tlenku glinu elektrokorundu? Jednak nie podano jakiego typu ścierniwo wykorzystywano, a jedynie stwierdzono, że uzyskano chropowatość powierzchni Ra=3 J.1m.W mojej opinii przygotowanie powierzchni i jej odpowiednie rozwinięcie jest procesem kluczowym, decydującym o odpowiedniej adhezji natryskiwanych cieplnie powłok. Zastosowanie ścierniwa zbyt drobnego, nawet przy zastosowaniu wysokiego ciśnienia powietrza w urządzeni do piaskowania, nie powoduje odpowiedniego rozwinięcia powierzchni, a jedynie generuje znacznie większą ilość niepożądanego pyłu, który trudno jest usunąć nawet w myjce ultradźwiękowej. Podanie jedynie parametru Ra może być niewystarczające aby stwierdzić czy powierzchnia została odpowiednio przygotowana. Czy badano również parametr Rz? Powinien on wynosić ok. 10 Jlm. Zastosowanie 4

natomiast ścierniwa o zbyt dużej ziarnistości może powodować jej zanieczyszczenie w postaci "powbijanych" cząstek, które niestety mogą być trudne do usunięcia i być widoczne na granicy z materiałem podłoża np. rys 1.5. W rozdziale tym scharakteryzowano również materiały do natryskiwania SPS tj. suspensje na bazie alkoholu etylowego i wody (firmy Stark GmbH) tabela 4.1. W tabeli 4.2 podano główne parametry procesu natryskiwania, dla próbek które oznaczono Cl-C6. Bardzo dobrze opisano metodykę badawczą, podrozdziały 4.2 do 4.5. Na szczególną uwagę zasługuje przeprowadzony test utleniania "Thermal Shock Resistance Test" opisany w podrozdziale 4.4, w którym w urządzeniu burner rig badane próbki są nagrzewane za pomocą płomienia od strony wytworzonej powłoki TBC, podczas gdy od strony materiału podłoża są chłodzone za pomocą powietrza. Bardzo często zdarza się, że badania prowadzi się umieszczając próbki w piecu, nie bacząc na to, że podczas rzeczywistej eksploatacji powłok TBC, zwłaszcza wytworzonych na rotujących elementach turbin np. łopatkach, te ostatnie są intensywnie chłodzone przepływającym powietrzem przez wewnętrzne kanały "Cooling Chanel". Bardzo wysoko oceniam przyjętą metodykę badań, zwłaszcza właściwości użytkowych. Badania mikroskopowe z zastosowaniem transmisyjnej mikroskopii elektronowej (TEM) i skaningowej mikroskopii elektronowej (SEM) pozwalają na pełną charakterystykę wytworzonych powłok, jak również przyczyn ich degradacji w warunkach wysokiej temperatury. Wyniki badań przedstawiono w rozdziale 5 rozprawy, zatytułowanym "Results". W podrozdziale "Deposition Characteristics" omówiono zastosowane parametry natryskiwania warstwy ceramicznej, a zwłaszcza ich pływ na temperaturę podłoża, przebiegi temperatury przedstawiono na rys. 5.1, natomiast uśrednione wartości temperatury zebrano w tabeli 5.1. Podano wpływ parametrów procesu na wydajność osadzania i twardość uzyskanych powłok ceramicznych. Doktorant stwierdził, że temperatura podłoża uzależniona była głównie od rodzaju mieszaniny gazów plazmotwórczych (Ar-H 2, Ar-He), odległości pistoletu podczas natryskiwania oraz zastosowanego typu suspensji (etanol lub woda). Doktorant, na podstawie przeglądu literatury uważa, że temperatura podłoża odgrywa istotny wpływ na naprężenia wewnętrzne, co koreluje z odpornością na cykle cieplne. Wpływ zastosowanych parametrów na mikrostrukturę wytworzonych powłok został opisany w podrozdziale 5.2. Stwierdzono, że budowa powłok ceramicznych, jak również ich porowatość jest w korelacji z zastosowanym rodzajem plazmy i uzależniona od dystansu podczas procesu natryskiwania (rys. 5.3, tabela 5.2). Wyniki przedstawiono w postaci mikrostruktur dla próbek CI i C5. Niestety zamieszczone mikrofotografie są małe, a ich jakość (stopień pomniejszenia) nie pozwala na głębszą analizę. W podpisie rys. 5.3 zamiast morphologies poprawnie powinno użyć się sformułowania microstructures. 5

Własności mechaniczne wytworzonych powłok w postaci modułu Younga i odporności na pękanie zamieszczono w tabeli 5.3 Bardzo istotnym z punktu widzenia założeń przyjętych w rozdziale drugim i określonych jako główny cel prowadzonych badań jest rozdział 5.4 "Thermal Shock Cycle Resistance", w którym Doktorant odwołał się do pozycji literaturowej [142], niestety w spisie takiej pozycji nie ma? Jako parametr oceny odporności wytworzonych powłok w teście przyjęto 10% ubytek warstwy ceramicznej, który stanowił o zakończeniu próby. Uzyskane wyniki, rys. 5.5 wskazują jednak na niższe właściwości powłok uzyskanych w procesie SPS w odniesieniu do natryskiwanych powłok metodą APS. Jedynie powłoka oznaczona C1-70E (SPS - struktura kolumnowa) wykazywała wyższe właściwości niż powłoki uzyskane w standardowym procesie APS. Była ona wytworzona w procesie wykorzystującym etanolu w suspensji i mieszaninę gazów Ar i He - (plazma o niższej temperaturze). Morfologię i wygląd próbek w czasie testu zamieszczono na rys. 5.7. Porównano grubość warstwy TGO powstałej na próbkach w czasie testu, mikrostruktury tego obszaru i powierzchniowy rozkład pierwiastków zamieszczono na rys. 5.10 i 5.11, nie jak podano 5.12, gdyż na rys. 5.12 przedstawiono dyfraktogramy. Szkoda, że Doktorant nie zebrał pomiarów grubości powstałych warstw TGO np. w tabeli. Z zamieszczonego opisu wynika, że najgorsza próbka w teście C5-50E posiadała najcieńszą warstwę TGO (3-4 Jlm), a najlepszą Cl-70E charakteryzowała warstwa TGO o grubości (6-SJlm). Jaka była grubość TGO dla powłok natryskiwanych APS? W dokonanej analizie rys. 5.13 porównano właściwości mechaniczne wytworzonych powłok z ilością cykli do zniszczenia. W podrozdziale 5.5 określono wpływ długookresowego, izotermicznego wygrzewania w temperaturze 1150 C na zmiany zachodzące w mikrostrukturze powłok. Analizę przeprowadzono dla próbek w stanie wyjściowym, po 10 i 50 godzinach wygrzewania rys.5.14. Badania zmian w mikrostrukturze powłok przeprowadzono bardzo szczegółowo z wykorzystaniem transmisyjnej mikroskopii elektronowej. Pomiary porowatości przeprowadzono metodą USAXS. Zakres tych badań, jak również analizę zmian obejmującą wielkość porów, ich usytuowanie względem granic ziarn w odniesieniu do parametrów natryskiwania metodą SPS oceniam bardzo wysoko. Analiza taka wymagała ogromnego nakładu pracy, czasu na przygotowanie preparatów i wielu godzin spędzonych przed mikroskopem. Wiem, że większość badań mikrostrukturalnych (SEM, EDS, FIB!fEM) mgr inż. Maciej Giżyński wykonał samodzielnie, co świadczy o jego wysokim kunszcie i wiedzy jakie opanował podczas realizacji badań. Właściwości mechaniczne wytworzonych powłok TBC w zależności od czasu wyżarzania opisano w podrozdziale 5.6. Wyniki tych badań zebrano w tabeli 5.4. podając 6

wartości modułu Younga i odporności na pękanie przy obciążaniu penetratorem Vickersa - KvIf. Badania odporność na odwarstwianie powłoki ceramicznej przeprowadzono w próbie 4-punktowego zginania. Wyniki tych badań zamieszczono na rys. 5.29. Test wykonano na wybranych próbkach, a jako referencyjną wybrano powłokę wytworzoną metodą APS, która wykazywała wyższą wytrzymałość niż próbki uzyskane podczas natryskiwania SPS. Wyniki pomiarów naprężeń własnych generujących się w wytworzonych powłokach TBC w funkcj i czasu wygrzewania izotermicznego w temperaturze 1150 C, jak również w stanie wyjściowym, po natryskiwaniu przedstawiono w podrozdziale 5.7, na rys. 5.33. Badania wykonano metodą spektroskopii ramanowskiej. Doktorant stwierdziła, że stan naprężeń zmieniał się z czasem eksponowania w temperaturze wygrzewania. Naj mniej szymi zmianami naprężeń cechowała się próbka Cl-70B, dla której wartość naprężeń początkowo wynosiła -50 MPa (naprężenia ściskające), a po ok. 20 godz. wygrzewania ok. -20 MPa. Próbka ta wytrzymała również największą liczbę cykli cieplnych w przeprowadzonym teście rys. 5.8. tj. 1500 cykli. Dla pełnej charakterystyki zachowania się powłok TBC podczas zmiany temperatury przeprowadzono badania dylatometryczne, które opisano w podrozdziale 5.7. Wyniki tych badań mgr inż. Maciej Giżyński przedstawił na rys. 5.34. i zebrał w tabeli 5.5. Stwierdził, że najmniejszy współczynnik cieplnej rozszerzalności liniowej wykazywała próbka Cl-70B, niższy nawet niż powłoki natryskiwane metodą APS. Uśredniona wartość tego współczynnika wynosiła 10,27 x 1O-6[K- 1 ]dla powłoki TBC uzyskanej metodą SPS (Cl-70B), natomiast dla powłok APS była wyższa i wynosiła 11,05 x 1O-6[K- 1 ]. W rozdziale 6 "Discussion" Doktorant przeprowadził szeroką analizę uzyskanych wyników badań. Dla ułatwienia analizy, w oparciu o właściwości mechaniczne, grubość powłok i temperaturę w jakiej były badane, mgr inż. Maciej Giżyński wprowadził parametr,,11", jako - iloraz energii napędzającej propagację pęknięć U i energii związanej z rozwojem pęknięcia G, który to parametr został wyliczony dla każdej z badanych powłok. Wyniki porównania ilości cykli do zniszczenia powłok w funkcji tego parametru zostały przedstawione na rys. 6.1. Doktorant w oparciu o dane literaturowe przytoczył listę pożądanych i niepożądanych składników mikrostruktury powłok TBC, zarówno dotyczących strefy ceramiki TC - Top Coat, jak i strefy międzywarstwy BC - Bond Coat. Zalecenia te w postaci sugestii przedstawił również na schematach rys. 6.6. Porównał wytrzymałości warstw ceramicznych otrzymanych przy zastosowanych, zróżnicowanych parametrach natryskiwania w odniesieniu do wielkości i rozmieszczenia porowatości obserwowanych w mikrostrukturze powłok TBC. Na rys. 6.7 zamieszczono porównanie warunków procesu: odległości natryskiwania i energii strumienia plazmy od liczby cykli 7

do odwarstwienia powłok powłoki TBC, dla testu cyklicznego utleniania i wygrzewania w czasie 50 godzin. W rozdziale 7 Doktorant podsumował przeprowadzoną analizę i przedstawił wnioski wynikające ze zrealizowanych badań. Przedstawiona do recenzji rozprawa doktorska mgra inż. Macieja Giżyóskiego, zamieszczone w niej treści, dotyczące zarówno przyjętej badawczej, jak i wyników przeprowadzonych metodyki badań oraz ich analiza pozwalają na stwierdzenie, że Doktorant bardzo dobrze porusza się tematyce powłokowych barier cieplnych TBC i doskonale opanował charakteryzowanie właściwości użytkowych powłok wytworzonych metodą natryskiwania plazmowego zawiesin SPS. Dobrze zaplanował eksperymenty badawcze, dobrał odpowiednie metody badań, dobrze i w sposób dojrzały przeprowadził analizę uzyskanych wyników. Bardzo wysoko oceniam przeprowadzone badania mikrostruktury powłok TBC. Doktorant stosuje poprawną terminologię z zakresu dyscypliny inżynieria materiałowa. zaliczyć: Do pewnych mankamentów rozprawy, których nie wymieniłem wcześniej należy nie powoływanie się na literaturę źródłową, dotyczy np. poz. 7, 8 i 9, brak kolejności w przywoływaniu pozycji literaturowych, powoływanie się na pozycje literaturowe, których nie zamieszczono w spisie literatury 142, brak pozycji literaturowych 141-149, użycie pojęcia działo plazmowe, używa SIę raczej określenia pistolet plazmowy, pisownia słowa sprayed nie spayed, ( literówka str. 21), używanie zamiennie terminów morphology i microstructure (rys. 1.14, rys. 5.3) używanie zamiennie terminów Elemental map (rys. 1.28, rys. 4.12) i EDS map (rys. 5.10 i rys. 5.11) - powierzchniowy rozkład pierwiastków, odwołanie się do rys. 4.1 na str. 64, powinno być rys. 4.3, zamieszczanie zbyt małych lub słabej jakości rysunków, mikrostruktur, utrudnia czytelnikowi odniesienie się do zamieszczonej w tekście analizy, stosowanie zbyt długich, zawierających kilka linijek tekstu opisów do rysunków (rys. 1.6, rys. 1.18, rys. 1.27, rys. 1.29) Wymienione usterki, głównie o charakterze edytorskim nie mają jednak istotnego maczenie biorąc pod uwagę merytorycmą ocenę rozprawy doktorskiej mgra inż. Macieja Giżyńskiego, którą oceniam bardzo wysoko. 8

Wnioski końcowe W rozprawie doktorskiej mgra inż. Macieja Giżyńskiego przedstawiono obszerną charakterystykę właściwości mechanicznych powłok TBC wytworzonych metodą natryskiwania suspensji SPS oraz zmian zachodzących w powłokach w wyniku działania wysokiej temperatury. W mojej ocenie Doktorant zrealizował założony cel badań. Wykazał się umiejętnością planowania eksperymentów i prowadzenia analizy uzyskanych wyników. Pozyskał doświadczenie w pracy laboratoryjnej, opanował wiele nowoczesnych technik badawczych. Praca jest napisana logicznie i zredagowana bardzo starannie, nieliczne usterki nie obniżają jej wysokiego poziomu naukowego. Stwierdzam, że przedstawiona rozprawa doktorska mgra inż. Macieja Giżyńskiego prezentuje wysoki poziom naukowy i stanowi opracowanie oryginalne, posiada również cechy nowości naukowej. W moje opinii recenzowana rozprawa spełnia wymagania ustawowe stawiane pracom doktorskim, Ustawa z dnia 16 kwietnia 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki. Wnioskuję zatem o dopuszczenie mgra inż. Macieja Giżyńskiego do publicznej obrony przed Radą Wydziału Inżynierii Materiałowej Politechniki Warszawskiej. Jeśli Doktorant spełnia inne wymogi określone przez Radę Wydziału Inżynierii Materiałowej Politechniki Warszawskiej do wyróżnienia pracy doktorskiej, to ze swej strony stawiam wniosek o wyróżnienie rozprawy doktorskiej mgra inż. Macieja Giżyńskiego. 9