WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W KRAKOWIE DELEGATURA W TARNOWIE INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA W POWIECIE TARNOWSKIM W 2014 ROKU Zatwierdził Kierownik Delegatury w Tarnowie mgr Krystyna Gołębiowska TARNÓW, czerwiec 2015
Opracowano w Dziale Monitoringu Środowiska Delegatury WIOŚ w Tarnowie Autorzy: Maria Ogar Iwona Para Teresa Prajsnar Teresa Reczek 2
SPIS TREŚCI: Wprowadzenie... 5 1. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA... 5 1.1. Roczna ocena jakości powietrza w strefach... 5 1.2. Wyniki badań jakości powietrza ze stacji w Tuchowie... 9 1.3. Chemizm opadów atmosferycznych... 11 2. MONITORING HAŁASU... 13 3. MONITORING PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH... 17 4. MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH... 18 4.1. Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych... 21 4.2. Ocena spełniania wymagań określonych dla wód w obszarach chronionych... 27 4.3. Osady wodne rzek... 29 5. MONITORING WÓD PODZIEMNYCH... 31 Podsumowanie... 36 3
4
Wprowadzenie Informację opracowano na podstawie wyników badań monitoringowych prowadzonych w 2014 roku przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Na terenie województwa małopolskiego realizowano zadania określone w programie monitoringu środowiska dla województwa małopolskiego na lata 2013-2015. Bieżące informacje dotyczące stanu środowiska w województwie małopolskim znaleźć można na stronie internetowej www.krakow.pios.gov.pl. 1. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA Badania i ocena jakości powietrza prowadzone są w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w podsystemie monitoring jakości powietrza. Celem funkcjonowania podsystemu jest uzyskiwanie informacji i danych dotyczących poziomów substancji w otaczającym powietrzu oraz wyników analiz i ocen w zakresie przestrzegania norm jakości powietrza. 1.1. Roczna ocena jakości powietrza w strefach W 2014 roku w województwie małopolskim prowadzone były pomiary stężeń substancji w powietrzu: SO 2, NO 2, NO x, PM10, PM2,5,CO, benzenu, O 3 oraz Pb, As, Cd, Ni i B(a)P w pyle PM10. Pomiary były wykonywane w sposób ciągły (pomiar automatyczny) i systematyczny (pomiar manualny) w strefach: aglomeracja krakowska, miasto Tarnów oraz strefa małopolska, tj. w strefach, w których poziomy stężeń są wyższe od górnego progu oszacowania oraz w aglomeracjach o liczbie mieszkańców > 250 tys. W oparciu o wyniki pomiarów przeprowadzonych w województwie małopolskim 2014 roku na stałych stacjach monitoringu została wykonana roczna ocena jakości powietrza w strefach. W strefie małopolskiej pomiary prowadzono w: Bochni, Brzesku, Dąbrowie Tarnowskiej, Gorlicach, Niepołomicach, Nowym Targu, Nowym Sączu, Miechowie, Olkuszu, Oświęcimiu, Proszowicach, Rabce, Skawinie, Suchej Beskidzkiej, Szarowie, Szymbarku, Tuchowie, Trzebini, Wadowicach i Zakopanem. Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy, stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężeń danego zanieczyszczenia w strefie. Klasyfikację stref wykonano dla każdego zanieczyszczenia oddzielnie, na podstawie najwyższych stężeń (tzn. występujących w najbardziej zanieczyszczonych rejonach) na obszarze aglomeracji lub innej strefy, dla kryterium ochrony zdrowia i kryterium ochrony roślin. Zgodnie z kryterium ochrony zdrowia klasyfikacja objęła następujące zanieczyszczenia: SO 2, NO 2, CO, C 6 H 6, O 3, pyłu zawieszonego PM10, pyłu PM2,5 oraz ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w pyle PM10. Klasyfikację stref zgodnie z kryterium ochrony roślin wykonano dla: SO 2, NO X i ozonu. 5
Wartości dopuszczalne substancji w powietrzu zostały określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku 1. Tab. Wyniki klasyfikacji stref pod kątem ochrony zdrowia Nazwa strefy Aglomeracja Krakowska miasto Tarnów strefa małopolska Kod strefy Klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń ochrona zdrowia ludzi SO2 NO2 CO C6H6 O3 PM10 PM2,5 Pb As Cd Ni B(a)P PL1201 A C A A A C C A A A A C PL1202 A A A A A C A A A A A C PL1203 A A A A A C C A A A A C Tab. Wynik klasyfikacji stref pod kątem ochrony roślin Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń ochrona roślin SO2 NOx O3 strefa małopolska PL1203 A A A Na terenie województwa wystąpiły w 2014 roku przekroczenia poziomów dopuszczalnych lub docelowych następujących substancji: dwutlenku azotu, pyłu zawieszonego PM10, benzo(a)piren w pyle zawieszonym PM10 oraz pyłu zawieszonego PM2,5. W przypadku ozonu nie został dotrzymany poziom celu długoterminowego zarówno dla kryterium ochrony zdrowia, jak i roślin. Zgodnie z klasyfikacją stref dla kryterium ochrony zdrowia do: klasy C zostały zakwalifikowane wszystkie strefy: 1. Aglomeracja Krakowska, ze względu na stężenia substancji: NO 2 (stężenie średnioroczne ), pył zawieszony PM10 (stężenia 24 godzinne, średnioroczne), benzo(a)piren w pyle PM10 (stężenie średnioroczne), pył zawieszony PM2,5 (stężenie roczne), 2. miasto Tarnów, ze względu na stężenia substancji: (pył zawieszony PM10 (stężenia 24 godzinne), benzo(a)piren w pyle PM10 (stężenie średnioroczne) 3. strefa małopolska (pył zawieszony PM10 (stężenia 24 godzinne, średnioroczne), benzo(a)piren w pyle PM10 (stężenie średnioroczne), pył zawieszony PM2,5 (stężenie średnioroczne). Zgodnie z klasyfikacją dla kryterium ochrony roślin do: klasy A zaliczono strefę małopolską. Kompleksowe omówienie wyników oceny jakości powietrza za rok 2014 zostało zawarte w opracowaniu Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2014 roku dostępnym na stronie internetowej www.krakow.pios.gov.pl Wyniki oceny poszczególnych zanieczyszczeń powietrza w strefie małopolskiej, do której należy powiat tarnowski wykazały, że zanieczyszczenia gazowe tj. SO 2, NO 2, CO, C 6 H 6, O 3 (dla 1 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U z 2012 r., poz. 1031). 6
Informacja o stanie środowiska kryterium ochrona zdrowia) oraz SO2, NOX i ozon (dla kryterium ochrony roślin) nie przekraczały obowiązujących dla tych substancji poziomów dopuszczalnych. Pozwoliło to na zakwalifikowanie strefy pod względem zanieczyszczenia tymi substancjami do klasy A dla obu kryteriów. Ponadnormatywne zanieczyszczenie powietrza w strefie pyłem zawieszonym PM10, PM2,5 oraz benzo(a)pirenem w pyle PM10, mierzonym w kryterium ochrony zdrowia, klasyfikuje strefę do klasy C. Mapa. Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM10 w 2014 roku stężenia roczne (kryterium ochrony zdrowia) (Żródło: http://www.krakow.pios.gov.pl) Mapa. Rozkład stężeń benzo(a)pirenu w 2014 roku stężenia roczne (Źródło: http://www.krakow.pios.gov.pl) 7
Mapa. Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM2,5 w 2014 roku stężenia roczne (Źródło: http://www.krakow.pios.gov.pl) PM10[ µg/m3] Częstość przekroczeń PM10 poziom dopuszczalny PM10[µg/m3] 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 41 49 123 49 36 46 95 97 90 89 88 45 42 42 41 41 69 36 81 36 56 33 71 33 37 Nowy Targ Proszowice Oświęcim Sucha B. Nowy Sącz 30 Wadowice Skawina Tuchow Bochnia Zakopane Trzebinia Niepołomice Gorlice Wykres. Średnioroczne stężenia pyłu zawieszonego PM10 i częstość przekraczania stężeń 24-godzinnych na stanowisku pomiarowym w Tuchowie na tle innych stanowisk w strefie małopolskiej w 2014 roku 8
B/a/P [ ng/m3] poziom docelowy B/a/P 20 15 15 10 5 11 10 10 9 9 8 8 7 7 7 6 5 4 4 3 0 Nowy Targ Sucha B. N.Sącz Proszowice Miechów Zakopane Wadowice Rabka Oświęcim Tuchow Niepołomice Bochnia Trzebinia Brzesko Dąbrowa Gorlice Wykres. Średnioroczne stężenia benzo(a)pirenu w pyle PM10 na stanowisku w Tuchowie na tle innych stanowisk w strefie małopolskiej w 2014 roku Stężenia średnioroczne PM10 na stanowiskach pomiarowych w strefie małopolskiej w 2014 roku zawierały się w przedziale 30-49μg/m 3 i na 8 stanowiskach przekraczały wartość dopuszczalną. Średnie stężenia dla B(a)P zawierały się w przedziale od 3 (Gorlice) do 15 ng/m 3 (Nowy Targ) i we wszystkich punktach przekraczały normę od 3-15 krotnie. 1.2. Wyniki badań jakości powietrza ze stacji w Tuchowie W obszarze powiatu tarnowskiego funkcjonuje jedna stacja pomiaru zanieczyszczeń powietrza, zlokalizowana w Tuchowie przy ul. Chopina. Na stacji prowadzone są ciagłe,24-godzinne pomiary pyłu zawieszonego PM10 oraz zawartości benzo(a)pirenu w pyle PM10. Tab. Charakterystyka stacji monitoringu jakości powietrza w Tuchowie Kod krajowy stacji MpTuchowWIOSSzop1602 Rok rozpoczęcia pomiarów 2009 Współrzędne geograficzne 49,893972 21,050814 Wysokość m n.p.m. 239 Typ stacji tło miejskie Typ obszaru Mierzone zanieczyszczenia miejski pył zawieszony PM10, benzo(a)piren Czas uśredniania: 24- godzinny 9
Badania prowadzone na stacji w Tuchowie w 2014 roku wykazały, że: stężenie średnioroczne pyłu zawieszonego PM10 wynosiło 41µg/m 3 (102,5% dopuszczalnego poziomu). W porównaniu do roku 2013 spadło o 7µg/m 3. W sezonie zimowym stężenie pyłu wynosiło ok. 60µg/m 3, a w letnim 25µg/m 3 i były to wartości znacznie niższe od roku ubiegłego. W pomiarach dobowych poziom zanieczyszczenia pyłem PM10 przekroczył poziom dopuszczalny 88 razy w ciągu roku (250% normy). W porównaniu do roku ubiegłego odnotowano znacznie niższe wartości stężeń PM10, a tym samym spadek wartości średniorocznej (o 15%) oraz ilości dni z przekroczeniami średniodobowej normy zanieczyszczenia (o 16 dni). Termin osiągnięcia poziomów dopuszczalnych minął w 2005 roku. stężenie średnioroczne benzo(a)pirenu oznaczane w pyle zawieszonym PM10 wynosiło 7ng/m 3 i przekroczyło poziom docelowy siedmiokrotnie. W porównaniu do roku 2013 zwiększyło się o 0,5ng/m 3. 100 stężenie średniomiesięczne stężenie średnioroczne poziom dopuszczalny PM10 częstość przekroczeń 25 stężenie PM10[µg/m 3 ] 80 60 40 20 0 70 72 58 54 47 49 36 31 20 14 16 19 20 20 21 10 14 9 3 0 0 0 0 2 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII miesiąc 20 15 10 5 0 temperatura[ C] Wykres. Średniomiesięczne stężenia pyłu PM10 i częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu stężeń 24- godzinnych oraz zmiany temperatury na stanowisku w Tuchowie w 2014 roku Stężenia pyłu zawieszonego PM10 w sezonie letnim nie przekraczały normy i mieściły się w przedziale od 19μg/m 3 (maj) do 36μg/m 3 (kwiecień). Przekroczenia notowane były przede wszystkim w sezonie zimowym (I-III i X-XII) i mieściły się w przedziale od 47 (październik) do 72μg/m 3 (luty). Od maja do sierpnia nie notowano przekroczeń dla wartości średniodobowych. 10
stężenie benzo(a)pirenu[ng/m 3 ] 30 25 20 15 10 5 0 16,1 26,2 11,4 stężenie średniomiesięczne stężenie średnioroczne poziom dopuszczalny benzo(a)pirenu 4,1 4,7 9,6 14,3 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII miesiąc Wykres. Średniomiesięczne stężenia benzo(a)pirenu w pyle PM10 na stanowisku w Tuchowie w 2014 roku Wysokie stężenia B(a)P w pyle PM10 notowano, podobnie jak dla PM10, głównie w okresie grzewczym. W okresie letnim stężenie B(a)P w większości były niższe od 1ng/m 3. 1.3. Chemizm opadów atmosferycznych 2 Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i ocena depozycji zanieczyszczeń do podłoża prowadzone są w ramach podsystemu PMŚ - monitoring jakości powietrza. Systematyczne badania składu fizykochemicznego opadów oraz równoległe obserwacje i pomiary parametrów meteorologicznych prowadzi Wrocławski Oddział Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowego Instytutu Badawczego, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Celem monitoringu jest określenie obciążenia obszarów leśnych, gleb i wód powierzchniowych substancjami deponowanymi z powietrza-związkami zakwaszającymi, biogennymi i metalami ciężkimi, będącego podstawą do analizy istniejącego stanu. W 2014 roku sieć pomiarowo-kontrolna w skali kraju składała się z 23 stacji monitoringowych i 162 posterunków opadowych, z czego na obszarze województwa małopolskiego zlokalizowano 2 stacje monitoringowe (Kasprowy Wierch i Nowy Sącz) oraz 10 posterunków. W 2014 roku na stacjach wykonano pomiary ph opadów, w celu oceny zakwaszenia wód opadowych. Wartości ph mieściły się w zakresie od 3,65-7,27. W przypadku 62% próbek opadów stwierdzono kwaśne deszcze (ph poniżej 5,6). Roczny sumaryczny ładunek jednostkowy badanych substancji zdeponowany na obszar województwa wyniósł 52,4kg/ha i był wyższy niż średni dla całego obszaru Polski o 24,4%. W porównaniu z rokiem ubiegłym w województwie obserwowany był wzrost obciążenia o 5%, przy wyższej średniorocznej sumie opadów (o 117,1mm). Największym ładunkiem substancji 2 Opracowano na podstawie: E.Liana, M.Popudejski, J.Bokszańska,E.Terlecka, W.Rawa, Wyniki badań monitoringowych w województwie małopolskim w 2014 roku, IMGW-PIB Wrocław 2015. 11
został obciążony powiat tatrzański, zaś najmniejsze obciążenie powierzchniowe wystąpiło w powiecie dąbrowskim. Na obszar powiatu tarnowskiego wody opadowe w 2014 roku wniosły: 2205 ton siarczanów, 2034 tony azotu ogólnego, 932 tony wapnia, 775 ton chlorków, 817 ton azotu amonowego, 409 ton potasu, 421 ton azotynów i azotanów, 292 tony sodu, 137 ton magnezu, 53,2 tony fosforu, 41,2 tony cynku, 5,9 tony miedzi, 3,63 tony wolnych jonów wodorowych, 1,36 tony ołowiu, 0,52 tony niklu, 0,169 tony chromu i 0,178 tony kadmu. Ładunki całkowite zanieczyszczeń wniesione wraz z opadami w 2014 roku, w porównaniu do wielkości z roku 2013, były wyższe dla 7 substancji tj.: dla azotu amonowego o 29,5%, azotu ogólnego o 29,1%, potasu o 21,7%, fosforu ogólnego o 16,4%, ołowiu o 14,3%, cynku o 9,3%, siarczanów o 0,9%. Spadły natomiast ładunki: jonu wodorowego o 39,9%, niklu o 26,8%, chlorków o 20,4%, kadmu o 15,2%, wapnia o 14,9%, magnezu o 14,4%, sodu o 14,1%, azotynów i azotanów o 1,9%, miedzi o 1,7%, zaś ładunek chromu nie uległ zmianie. 50 [%] 40 30 20 10 0-10 -1,9-1,7 0,0 0,9 9,3 14,3 16,4 21,7 29,1 29,5-20 -30-40 -50 Jon wodorowy Nikiel Chlorki Kadm Wapń Magnez Sód Azotyny+azotany Miedź Chrom Siarczany Cynk Ołów Fosfor ogólny Potas Azot ogólny Azot amonowy -39,9-26,8-20,4-15,2-14,9-14,4-14,1 Wykres. Zmiany wielkości ładunków całkowitych zanieczyszczeń wniesionych przez opady atmosferyczne na obszar powiatu tarnowskiego w 2014 roku w odniesieniu do 2013 roku Udział ładunków całkowitych zanieczyszczeń wniesionych w 2014 roku z opadami na obszar powiatu tarnowskiego w obciążeniu powierzchniowym województwa małopolskiego, dla poszczególnych badanych substancji, zawierał się w zakresie od 5,3% (ołów) do 9,5% (azot amonowy). Ładunek jednostkowy (wyrażony w kg/ha) zdeponowany na obszar powiatu tarnowskiego dla większości badanych substancji nie przekroczył poziomu wojewódzkiego. Wartości nieco wyższe wystąpiły w azocie amonowym (2% ponad poziom wojewódzki) i azocie ogólnym (0,6%). 12
dąbrowski tarnowski tatrzański województwo małopolskie ładunki jednostkowe {kg/ha/rok] 25 20 15 10 5 0 Siarczany Chlorki Azotyny+azotany Azot amonowy Azot ogólny Sód Potas Wapń Magnez Fosfor ogólny Cynk Miedź Jon ładunki wodorowy jednostkowe {kg/ha/rok] 0,020 0,015 0,010 Ołów 0,005 0,000 Kadm Ołów Nikiel Chrom Kadm Nikiel Chrom Wykres. Depozycja opadów atmosferycznych na obszar wybranych powiatów i województwa małopolskiego w 2014 roku 2. MONITORING HAŁASU Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska prowadzi pomiary poziomów hałasu w środowisku oraz dokonuje oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian. Zgodnie z programem PMŚ dla województwa małopolskiego na lata 2013-2015 w 2014 roku wykonywano pomiary hałasu komunikacyjnego oraz przemysłowego. Pomiary hałasu komunikacyjnego realizowano w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z 16 czerwca 2011 roku 3. Głównym założeniem pomiarów hałasu komunikacyjnego jest określenie warunków panujących w bezpośrednim sąsiedztwie tras komunikacyjnych i uzyskanie informacji o uciążliwości akustycznej w ich otoczeniu. W 2014 roku pomiary hałasu drogowego przeprowadzono w 15 punktach pomiarowokontrolnych zlokalizowanych na terenie województwa. W 8 punktach wyznaczono krótkookresowe wskaźniki hałasu (L AeqD i L AeqN ). W 7 punktach prowadzono badania poziomów długookresowych (L N i L DWN ). Pomiarami objęto 12 powiatów tj.: dąbrowski, krakowski, limanowski, myślenicki, nowosądecki, nowotarski, olkuski, suski, tarnowski, tatrzański, wadowicki, wielicki. Badania monitoringowe hałasu drogowego przeprowadzone w 2014 roku na terenie województwa małopolskiego wykazały przekroczenia poziomów dopuszczalnych hałasu, określonych w 3 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linia kolejową, linia tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U. z 2011 r. Nr 140, poz.824). 13
rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku 4, w wielu badanych punktach zarówno w porze dnia jak i nocy. W pomiarach długookresowych przekroczenia odnotowano w trzech punktach (Szczucin, Czasław, Półwieś) i nie przekraczały one 10dB. W pomiarach krótkookresowych tylko w jednym punkcie w porze nocnej (Poronin) dotrzymane zostały poziomy dopuszczalne. Przekroczenia występujące w pozostałych punktach przeważnie mieściły się w klasie do 5dB, a tylko w jednym punkcie (Charzewice) były to wartości powyżej 10dB. liczba przekroczeń 12 10 8 6 4 2 0 1 brak przekroczeń 11 2 2 0-5 db 5-10 db 10-15 db Wykres. Rozkład przekroczeń hałasu drogowego w pomiarach krótkookresowych w 2014 roku w województwie małopolskim W powiecie tarnowskim w 2014 roku badania monitoringowe hałasu drogowego przeprowadzono w Bogoniowicach (gmina Ciężkowice) i Charzewicach (gmina Zakliczyn). Łączna długość przebadanych odcinków dróg wyniosła 18,9 km. Badania prowadzono w porze dziennej i nocnej. W punktach pomiarowo-kontrolnych wykonano pomiary określając wskaźniki krótkookresowe (dobowe). Dla odcinka pomiarowego w gminie Ciężkowice emisja w porze dziennej wynosiła 69,5dB, w porze nocnej 63dB. Dla odcinka pomiarowego w gminie Zakliczyn emisja w porze dziennej wynosiła 71,1dB, w porze nocnej 66,6dB. Emisja hałasu drogowego, wyrażona wskaźnikiem L Aeq, powodowała przekroczenia poziomów dopuszczalnych, określonych na terenach mieszkalnych przyległych do dróg, zarówno w porze nocnej jak i w porze dziennej. W Charzewicach przekroczenia wartości dopuszczalnych określonych dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej były szczególnie wysokie, i wynosiły 10,1dB i 10,7dB odpowiednio dla pory dnia i nocy. W Bogoniowicach przekroczenia wartości dopuszczalnych określonych dla terenów zabudowy mieszkaniowo-usługowej były niższe, i wynosiły 4,5dB i 7,0dB odpowiednio dla pory dnia i nocy. Porównanie wyników równoważnego poziomu hałasu uzyskanych w 2014 roku w województwie małopolskim wskazuje, że w punkcie pomiarowo-kontrolnym w Charzewicach zanotowano najwyższe wartości przekroczeń poziomu hałasu. 4 Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 15 października 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2014 r. poz.112). 14
Charzewice (powiat tarnowski) Bogoniowice (powiat tarnowski) Niewiarów (powiat wielicki) Waksmund (powiat nowotarski) Grybów (powiat nowosądecki) Poronin (powiat tatrzański) 10,6 10,1 7 4,5 4 2,7 7,6 2,4 4,5 2,2 4,8 2,1 2,4 0,9 0,7 0 5 10 15 przekroczenia [db} pora nocna pora dzienna Wykres. Przekroczenia poziomów dopuszczalnych dla równoważnego poziomu hałasu w pomiarach dobowych w 2014 roku w województwie małopolskim Tab. Wyniki pomiarów monitoringowych hałasu drogowego prowadzonych w powiecie tarnowskim w 2014 roku lp 1 2 Lokalizacja punktu Bogoniowice (gmina Ciężkowice), droga wojewódzka nr 977 Gromnik-Zborowice, w odległości 7m od drogi, tereny zabudowy mieszkaniowo-usługowej Charzewice (gmina Zakliczyn), droga wojewódzka nr 980 Jurków-Roztoka, w odległości 6 m od drogi, tereny zabudowy mieszkaniowej, jednorodzinnej Dopuszczalny poziom hałasu LAeqD Równoważny poziom dźwięku A( LAeqD) Dzień Wielkość przekroczenia Równoważny poziom dźwięku A (LAeqN) [db] Dopuszczalny poziom hałasu Noc LAeqN Wielkość przekroczenia 65 69,5 4,5 63,0 56 7,0 61 71,1 10,1 66,6 56 10,6 Objaśnienia: LAeqD równoważny poziom dźwięku A dla pory dnia (rozumianej jako przedział czasu od godz. 6 00-22 00 ) LAeqN - równoważny poziom dźwięku A dla pory nocy (rozumianej jako przedział czasu od godz. 22 00-6 00 ) 15
LAeqD natężenie ruchu w porze dziennej LAeqN natężenie ruchu w porze nocnej poziom dźwięku [db] 72 70 68 66 64 62 60 58 69,5 63,0 Bogoniowice 71,1 66,6 Charzewice 400 350 300 250 200 150 100 50 0 natężenie ruchu pojazdów [poj./h] Wykres. Wyniki pomiarów hałasu drogowego i natężenia ruchu pojazdów w powiecie tarnowskim w 2014 roku W obu punktach w porze nocnej obserwuje się spadek poziomu hałasu i natężenia ruchu pojazdów w stosunku do pory dziennej. Natężenie ruchu drogowego w porze dziennej w obu punktach było porównywalne i wynosiło ponad 350 pojazdów/h. W porze nocnej w Charzewicach notowano większe natężenie ruchu i wyższą wartość poziomu hałasu. Fot. Lokalizacja punktu pomiarowego w Charzewicach - droga wojewódzka nr 980 (gmina Zakliczyn) 16
Fot. Lokalizacja punktu pomiarowego w Bogoniowicach - droga wojewódzka nr 977 (gmina Ciężkowice) 3. MONITORING PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie prowadzi pomiary poziomów pól elektromagnetycznych (PEM) w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w zakresie obserwacji stanu poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 roku 5 zakres badań obejmuje pomiary natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotliwości co najmniej od 3MHz do 3000MHz. Pola elektromagnetyczne z tego zakresu częstotliwości są nazywane polami radiowymi. W roku 2014 rozpoczął się trzeci trzyletni cykl pomiarowy obejmujący lata 2014-2016. Pomiary wykonywano w dostępnych dla ludności miejscach usytuowanych na obszarze województwa w miastach powyżej 50 tys. mieszkańców, w pozostałych miastach oraz na terenach wiejskich. Łącznie na terenie województwa badania prowadzono w 45 punktach, po 15 punktów dla każdej z ww. kategorii. Celem pomiarów było określenie oddziaływania pól elektromagnetycznych w miejscach dostępnych dla ludności. Sondę pomiarową przyrządu ustawiano w miejscach, w których odległość od źródeł promieniowania (np. anten instalacji radiokomunikacyjnych, radiolokacyjnych, radionawigacyjnych) była nie mniejsza niż 100 m (przeważnie wynosiła ponad 300 m). W każdym z punktów pomiary wykonano raz w roku kalendarzowym, w sposób ciągły przez dwie godziny z częstotliwością próbkowania 10 sekund. Z przeprowadzonych w 2014 roku pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku wynika, iż w żadnym punkcie na terenie województwa małopolskiego nie wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku 6. 5 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz.U. z 2007 Nr 221, poz.1645). 6 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzenia dotrzymania tych poziomów (Dz.U. Nr 192, poz. 1883). 17
wartość dopuszczalna - 7[V/m] [V/m] 0,63 0,62 0,55 0,47 Wartości poniżej progu oznaczalności sondy tzn. <0,3 V/m Mszana Dolna Miechów Olkusz 0,35 0,3 Gorlice Kety Nowy Targ Wolbrom Myślenice Stary Sącz Zakliczyn Oświęcim Sułkowice Jordanów Czchów Alwernia Wykres. Porównanie wyników pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych wykonanych w 2014 roku w województwie małopolskim w punktach pomiarowych dla rodzaju obszaru: pozostałe miasta W powiecie tarnowskim w 2014 roku pomiary monitoringowe pól elektromagnetycznych wykonano w jednym punkcie, zlokalizowanym w Zakliczynie (typ: pozostałe miasta). Uzyskana średnia wartość natężenia PEM była poniżej 0,3V/m 7, a tym samym nie przekraczała wartości dopuszczalnej wynoszącej 7V/m. Średnia arytmetyczna z pomiarów w województwie w pozostałych miastach tej kategorii wyniosła 0,29V/m, co stanowiło 4% wartości dopuszczalnej. 4. MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) z dnia 23 października 2000 roku 8, która jest podstawowym aktem prawnym dotyczącym ochrony wód w Unii Europejskiej, zmieniła podejście do systemu zarządzania wodami, w tym do badań i oceny ich jakości. Zgodnie z RDW podstawową jednostkę gospodarowania wodami stanowią tzw. jednolite części wód (jcw), które należy rozumieć jako oddzielne i znaczące elementy wód powierzchniowych takie jak: rzeka, jezioro, zbiornik, strumień, część strumienia, rzeki lub kanału, wody przejściowe lub pas wód przybrzeżnych. Wyróżnia się naturalne i silnie zmienione lub sztuczne jednolite części wód. Zarządzanie wodami musi uwzględniać uwarunkowania wynikające z dokonanego podziału na jednolite części wód. Stąd też monitoring wód, którego głównym celem jest dostarczenie informacji o stanie wód, niezbędnych do gospodarowania wodami, w tym do ich ochrony przed eutrofizacją i zanieczyszczeniami antropogenicznymi, jest realizowany w jednolitych częściach wód powierzchniowych. RDW ponadto zobowiązuje Polskę do osiągnięcia do 2015 roku dobrego stanu wód. 7 Wartości zmierzone poniżej dolnego progu oznaczalności sondy pomiarowej. 8 Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej. 18
Badania wód realizowane są w oparciu o wieloletnie programy monitoringu środowiska dla województwa małopolskiego. Podstawą do prowadzenia badań w 2014 roku był program Państwowego Monitoringu Środowiska województwa małopolskiego na lata 2013-2015 9. Zgodnie z programem system oceny jakości jednolitych części wód rzecznych w powiecie tarnowskim realizowano poprzez badania i pomiary wykonywane w ramach monitoringów: diagnostycznego i operacyjnego. Jednolite części wód występujące na obszarach chronionych badano także według odrębnych przepisów, w celu ustalenia stopnia spełniania dodatkowych wymagań dla tych obszarów. Sieć monitoringu wód W roku 2014 klasyfikację stanu wód powierzchniowych dla powiatu tarnowskiego przeprowadzono w oparciu o wyniki badań monitoringowych wód w 6 punktach pomiarowokontrolnych, zlokalizowanych w 5 jednolitych częściach wód powierzchniowych, na 4 rzekach: Kisielina, Dunajec, Biała i Wątok. Wykonawcą badań było Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Tarnowie. 9 Program Państwowego Monitoringu Środowiska województwa małopolskiego na lata 2013-2015 w województwie małopolskim, WIOŚ Kraków 2012. 19
Mapa. Sieć monitoringu wód powierzchniowych w powiecie tarnowskim 20
Tab. Charakterystyka sieci monitoringu wód powierzchniowych, w oparciu o którą przeprowadzono klasyfikację jakości wód dla powiatu tarnowskiego w 2014 roku Nazwa jcw Kod jcw Nazwa rzeki Nazwa punktu pomiarowego Kod punktu km biegu rzeki Typ abiotyczny wód 1) Silnie zmieniona jcw (T/N) Rodzaj monitoringu 2) Czy jcw występuje na obszarze chronionym? Dorzecze: Górna Wisła kod: 2000 Zlewnia: Wisła od Przemszy do Dunajca; kod: 213 Kisielina PLRW2000172139989 Kisielina Zlewnia: Dunajec; kod: 214 Dunajec od Zb. Czchów do ujścia Biała od Binczarówki do Rostówki Biała od Rostówki do ujścia PLRW20001921499 Dunajec Jadowniki Mokre Piaski Drużków Ujście Jezuickie PL01S1501_1816 8,2 17 T MOEU Tak PL01S1501_1817 67,0 20 T PL01S1501_1828 0,1 20 T PLRW2000142148579 Biała Lubaszowa PL01S1501_1824 34,6 14 T PLRW200014214899 Biała Tarnów PL01S1501_1827 0,4 14 T Wątok PLRW200012214889 Wątok Tarnów PL01S1501_1825 0,2 12 T MORWSna, MOPI, MOEU, MORE MORWS, MORWSna, MOEU, MORE MDRWS, MDRWSna, MOEU, MOPI MORWS, MOEU MORWS, MOEU Objaśnienia: 1) Typ abiotyczny 12 potok fliszowy; 14 mała rzeka fliszowa; 17 potok nizinny piaszczysty; 20-rzeka nizinna żwirowa, 2) MD monitoring diagnostyczny; MO monitoring operacyjny; MOPI- monitoring operacyjny jakości wód, wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia; MOEU - program monitoringu operacyjnego jakości wód narażonych na eutrofizację ze źródeł komunalnych; MDna - program monitoringu diagnostycznego na obszarach chronionych zależnych od wód, w tym na terenach ochrony siedlisk lub gatunków (Natura 2000); MOna - program monitoringu operacyjnego na obszarach chronionych zależnych od wód, w tym na terenach ochrony siedlisk lub gatunków (Natura 2000); MORE - program monitoringu operacyjnego jakości wód wykorzystywanych do celów rekreacyjnych, w tym do kąpielisk Kody programów monitoringu w odniesieniu do kategorii wód: RWS program monitoringu realizowany na jcw rzecznej sztucznej bądź silnie zmienionej Tak Tak Tak Tak Tak 4.1. Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych Ocenę jakości wód w 2014 roku przeprowadzono według: rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 258, poz. 1549) rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz.1728) rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2014 poz.1482) zasad klasyfikacji stanu wód przyjętych przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (pismo GIOŚ z dnia 29.04.2014 r.) 21
W obecnie obowiązujących procedurach oceny stanu jednolitych części wód na koniec danego roku badawczego uwzględnia się wyniki z lat wcześniejszych, przy czym wyniki uzyskane w danym roku badawczym obowiązują do czasu uzyskania wyników nowych, bardziej aktualnych. Taki sposób oceny, poprzez dziedziczenie wyników oceny, polega na przeniesieniu wyników elementów biologicznych, fizykochemicznych, hydromorfologicznych oraz chemicznych na kolejny rok w przypadku, gdy nie były one objęte monitoringiem w analizowanym okresie. W przypadku elementów biologicznych dziedziczenie oceny odbywa się na poziomie pojedynczego elementu, przy czym wyniki oceny dla ichtiofauny można dziedziczyć maksymalnie przez 6 lat, zaś wyniki dla pozostałych elementów biologicznych nie mogą być starsze niż 3 lata. Ocena elementów hydromorfologicznych musi być z roku, z którego pochodzą najnowsze dane biologiczne. Dla potrzeb klasyfikacji elementów fizykochemicznych wykorzystuje się najbardziej aktualne wyniki, przy czym nie mogą być one jednak starsze niż 3 lata. Do oceny jcw wykorzystuje się wartości wskaźników ze stanowiska reprezentatywnego. W przypadku wskaźników chemicznych ocena może być dziedziczona w całości lub w przypadku uzyskania nowszych danych, ocenę koryguje się w oparciu o aktualne wskaźniki. Zgodnie z aktualnie przyjętą przez GIOŚ zasadą dotyczącą wykonania klasyfikacji wód, ocenę stanu jednolitych części wód powiatu tarnowskiego w 2014 roku wykonano na podstawie badań prowadzonych w latach 2012-2014. W trzyletnim okresie badawczym (2012-2014) w powiecie tarnowskim badaniami objęto 5 jednolitych części wód, tj. Kisielina, Dunajec od Zb. Czchów do ujścia, Biała od Binczarówki do Rostówki, Biała od Rostówki do ujścia, Wątok. Klasyfikacja jakości wód w zakresie elementów biologicznych wykazała: II klasę jakości wód w jcw tj.: Kisielina, Dunajec od Zb. Czchów do ujścia, III klasę jakości wód w jcw tj.: Biała od Binczarówki do Rostówki, Biała od Rostówki do ujścia i Wątok. Elementy hydromorfologiczne odpowiadały I klasie jakości wód w dwóch jcw tj.: Biała od Binczarówki do Rostówki oraz Biała od Rostówki do ujścia. Wody trzech jcw tj. Kisielina, Dunajec od Zb. Czchów do ujścia i Wątok odpowiadają II klasie elementów hydromorfologicznych. W zakresie badanych elementów fizykochemicznych w trzech jcw tj.: Dunajec od Zb. Czchów do ujścia, Biała od Binczarówki do Rostówki, Wątok spełnione były wymagania określone dla stanu bardzo dobrego (I klasa). Wody dwóch jcw tj.: Kisielina, Biała od Rostówki do ujścia spełniały wymagania określone dla stanu dobrego (II klasa). W rezultacie, interpretacja wyników badań wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów biologicznych, hydromorfologicznych i fizykochemicznych wykazała, że: potencjał ekologiczny dobry osiągnęły wody jcw tj.: Kisielina i Dunajec od Zb. Czchów do ujścia potencjał ekologiczny umiarkowany występował w jcw tj.: Biała od Binczarówki do Rostówki, Biała od Rostówki do ujścia i Wątok. 22
Ocena stanu/potencjału ekologicznego w obszarach chronionych Zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną celem środowiskowym dla obszarów chronionych jest osiągnięcie do roku 2015 dobrego stanu/potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego wód oraz zgodności ze wszystkimi normami dla tych obszarów. Ponieważ jest to warunek łączny, ocena stanu/potencjału ekologicznego wód w obszarach chronionych jest wynikową klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego i oceny spełniania wymagań dodatkowych. W ocenie stanu/potencjału ekologicznego wykorzystano wszystkie dostępne wyniki dla danej jednolitej części wód. Oznacza to, że jeśli w jednolitej części wód ustanowiono więcej niż 1 punkt pomiarowo-kontrolny, to do obliczenia wartości stężeń poszczególnych wskaźników przyjęto łącznie wyniki ze wszystkich punktów traktując je jak jeden zbiór danych. Stan chemiczny wód powierzchniowych określają stężenia substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających, stanowiących zagrożenie dla środowiska wodnego (grupa wskaźników chemicznych charakteryzujących występowanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego). Normy środowiskowe tych zanieczyszczeń dla poszczególnych kategorii wód (rzek, jezior, wód przejściowych i przybrzeżnych) zostały określone dla stężeń średniorocznych i maksymalnych. Dopuszczalny poziom stężeń średniorocznych chroni wody przed zanieczyszczeniami długotrwałymi, natomiast stężeń maksymalnych - krótkotrwałymi. Metodyka oceny stanu chemicznego wymaga, aby dla wszystkich substancji spełnione były równocześnie dwa warunki, a co za tym idzie o dobrym stanie chemicznym możemy mówić wyłącznie wtedy, kiedy stwierdzane stężenia zanieczyszczeń nie przekraczają stężeń średniorocznych określanych przez średnią arytmetyczną oraz stężeń maksymalnych wyrażanych jako 90-percentyl obliczany z uzyskanych wyników. Jednolita część wód osiąga dobry stan chemiczny jeżeli stężenia średnioroczne i maksymalne nie są przekraczane w żadnym z punktów pomiarowych. Wymogi te dotyczą zarówno jednolitych części wód w obszarach chronionych jak i poza nimi. Ocena stanu chemicznego wód W 2014 roku stan chemiczny wód badano w 4 punktach pomiarowo-kontrolnych. W 2 przypadkach tj. w punktach pomiarowo-kontrolnych: Kisielina Jadowniki Mokre, Dunajec Ujście Jezuickie ocena stanu chemicznego została wykonana na podstawie wyników z lat 2012-2014 r., zgodnie z przeprowadzoną weryfikacją ocen (dziedziczenie wyników ocen). W pozostałych punktach pomiarowo-kontrolnych ocena stanu chemicznego została wykonana na podstawie wyników z 2014 r. We wszystkich badanych jcw (poza jcw-wątok) tj.: Kisielina Jadowniki Mokre, Dunajec Piaski Drużków, Biała - Lubaszowa, Biała Tarnów stan chemiczny oceniono jako dobry. W wyniku przeprowadzonej w okresie 2012-2014 klasyfikacji jednolitych części wód dla powiatu tarnowskiego stwierdzono, że: - w dwóch jednolitych częściach wód tj.: Kisielina i Dunajec od Zb. Czchów do ujścia stan wód był dobry, - w trzech jednolitych częściach wód tj.: Biała od Binczarówki do Rostówki, Biała od Rostówki do ujścia i Wątok stan wód był zły. 23
Mapa. Ocena potencjału ekologicznego w jednolitych częściach wód sklasyfikowanych w 2014 roku 24
Mapa. Ocena stanu chemicznego i stanu wód w jednolitych częściach wód sklasyfikowanych w 2014 roku w powiecie tarnowskim 25
Tab. Ocena stanu wód w punktach pomiarowo-kontrolnych oraz w jednolitych częściach wód w powiecie tarnowskim w 2014 roku Nazwa klasyfikowanej jcw Kod jcw klasyfikowanej Kod punktu pomiarowokontrolnego Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Klasa elementów biologicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów fizykochemicznych klasyfikacja substancji szczególnie szkodliwych POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY STAN WÓD Kisielina PLRW2000172139989 PL01S1501_1816 Kisielina Jadowniki Mokre T II* II* II* II* DOBRY* DOBRY* DOBRY* Dunajec od Zb. Czchów do ujścia PLRW20001921499 PL01S1501_1828 Dunajec Ujście Jezuickie T II* II* I I DOBRY DOBRY* DOBRY Biała od Binczarówki do Rostówki PLRW2000142148579 PL01S1501_1824 Biała - Lubaszowa T III I I II UMIARKOWANY DOBRY ZŁY Biała od Rostówki do ujścia PLRW200014214899 PL01S1501_1827 Biała Tarnów T III I II II UMIARKOWANY DOBRY ZŁY Wątok PLRW200012214889 PL01S1501_1825 Wątok Tarnów T III II I UMIARKOWANY ZŁY Objaśnienia: * dziedziczone wyniki oceny potencjał maksymalny potencjał dobry potencjał umiarkowany potencjał słaby potencjał zły Potencjał ekologiczny (jcw silnie zmienione) MAKSYMALNY DOBRY UMIARKOWANY SŁABY ZŁY
4.2. Ocena spełniania wymagań określonych dla wód w obszarach chronionych Jakość wód według wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia W roku 2014 badania jakości wód ujmowanych dla celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia prowadzono w obszarze powiatu tarnowskiego w zlewni Dunajca, w punktach pomiarowo-kontrolnych: Dunajec Piaski Drużków oraz Biała Lubaszowa. Ocena jakości wód wykazała, że w punkcie Dunajec Piaski Drużków wody odpowiadały kategorii fizykochemicznej A1. Natomiast ze względu na wskaźniki bakteriologiczne odpowiadały kategorii A3 (wody te wymagają wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego). Wody w punkcie Biała Lubaszowa odpowiadały kategorii fizykochemicznej A2, ze względu na podwyższone wartości wskaźników tj.: azot Kjeldahla, indeks fenolowy, żelazo oraz kategorii bakteriologicznej A3 (wody te wymagają wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego). W 2014 roku wody w badanych punktach spełniały wymagania dla wód przeznaczonych na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę do picia. Tab. Ocena wód powierwykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia w powiecie tarnowskim w 2014 roku Nazwa jcw Kod jcw Rzeka Nazwa km Kategoria jakości wód Kategoria wód według wskaźników Punkt pomiarowokontrolny Fizykochemicznych Bakteriologicznych Ocena spełnienia wymagań dla obszarów chronionych Dunajec od Zb.Czchów do ujścia PLRW20001921499 Dunajec Piaski Drużków 67,0 A3 A1 A3 - ogólna liczba bakterii coli T Biała od Binczarówki do Rostówki PLRW2000142148579 Biała Lubaszowa 34,6 A3 A2 azot Kjeldahla, indeks fenolowy, żelazo A3 - ogólna liczba bakterii coli T Objaśnienia: Ocena spełnienia wymagań dla obszarów chronionych przeznaczonych do poboru na zaopatrzenie w wodę do spożycia T spełnione wymogi N niespełnione wymogi W monitorowanych jcw tj.: Dunajec od Zb. Czchów do ujścia oraz Biała od Binczarówki do Rostówki spełnione były wymagania dla obszarów chronionych będących jednolitymi częściami wód przeznaczonymi do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia.
Jakość wód narażonych na eutrofizację ze źródeł komunalnych Ochrona wód przed eutrofizacją ma na celu zapobieżenie, zmniejszenie lub eliminację negatywnych następstw działań człowieka na faunę i florę, ziemię, wodę, powietrze, klimat oraz krajobraz, a także na zdrowie i jakość życia ludności. Ocena eutrofizacji zawiera się w ocenie stanu ekologicznego wód, ponieważ zwiększona dostawa związków biogennych i wzrost ich stężenia w wodach wywiera wpływ na stan elementów biologicznych i fizykochemicznych, co może skutkować nieosiągnięciem dobrego stanu ekologicznego wód. Przyczyną eutrofizacji jest dopływ do wód związków biogennych: - ze źródeł rolniczych (spływy powierzchniowe, nawożenie), - ze źródeł komunalnych (zrzuty ścieków komunalnych). W całym dorzeczu Górnej Wisły nie stwierdzono zagrożenia eutrofizacją ze źródeł rolniczych, natomiast wszystkie jednolite części wód uznane są za zagrożone eutrofizacją ze źródeł komunalnych. Rozporządzenie w sprawie klasyfikacji wód wprowadza do systemu ocen metodykę oceny stopnia zagrożenia wód eutrofizacją ze źródeł komunalnych. Zakres wskaźników przyjętych do oceny obejmuje: - elementy biologiczne (fitoplankton lub fitobentos), - elementy fizykochemiczne (tlen rozpuszczony, BZT5, ogólny węgiel organiczny, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny). Jako wartości graniczne przyjęto granicę między stanem dobrym a umiarkowanym, a podstawą klasyfikacji są stężenia średnioroczne. Eutrofizację stwierdzono w trzech jednolitych częściach wód powiatu tarnowskiego tj.: Biała od Binczarówki do Rostówki w punkcie Biała Lubaszowa, Biała od Rostówki do ujścia w punkcie Biała Tarnów, Wątok w punkcie Wątok Tarnów. Fot. Biała Lubaszowa punkt pomiarowo-kontrolny 28
Jakość wód przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych Ocena spełniania wymagań w obszarach chronionych przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych obejmuje: - ocenę występowania przyśpieszonej eutrofizacji w wyniku presji antropogenicznej, wskazującej na możliwość zakwitu glonów, - ocenę stanu sanitarnego, tj. stopnia zanieczyszczenia bakteriologicznego wód. Ocenę występowania przyśpieszonej eutrofizacji przeprowadza się w oparciu o zasady obowiązujące w klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, w zakresie wskaźników określonych w załączniku nr 3 tabela nr 7 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. 10 W roku 2014 oceny spełniania wymagań w obszarach chronionych przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych dokonano w jednej jednolitej części wód tj.: Dunajec od Zb. Czchów do ujścia. Stwierdzono, że badana jednolita część wód spełnia wymagania. W ocenie spełniania wymagań określonych dla wód w obszarach chronionych spełnione zostały wymagania, ze względu na które monitorowano te obszary, w punktach pomiarowych: Dunajec Piaski Drużków (woda do spożycia, cele kąpieliskowe) oraz Kisielina Jadowniki Mokre (eutrofizacja). W punkcie Biała-Lubaszowa spełnione były wymagania dla wody przeznaczonej do spożycia. Nie zostały spełnione wymagania dla obszarów narażonych na eutrofizację ze źródeł komunalnych w punktach: Biała Lubaszowa, Biała Tarnów oraz Wątok Tarnów. 4.3. Osady wodne rzek 11 Badania geochemiczne osadów wodnych rzek i jezior na obszarze kraju prowadzone są w ramach podsystemu Państwowego Monitoringu Środowiska monitoring jakości wód. Badania wykonywane są przez Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy. Bezpośredni nadzór nad realizacją programu badań sprawuje Departament Monitoringu w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska. Program badań obejmuje oznaczenia zawartości m.in. metali ciężkich i wybranych szkodliwych związków organicznych w osadach powstających współcześnie w rzekach i jeziorach na obszarze kraju. Oznaczenia chemiczne wykonywane są w akredytowanym Centralnym Laboratorium Chemicznym PIG. Monitoring jakości osadów rzek i jezior oraz ich analiza pozwalają nie tylko na pozyskanie uzupełniających informacji na potrzeby bieżącej oceny stanu wód, ale w dalszej perspektywie determinować będą osiągnięcie wspólnotowych celów środowiskowych wytyczonych w Ramowej Dyrektywie Wodnej (RDW). 10 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U. 2011 nr 258, poz. 1550). 11 Opracowano na podstawie bazy danych OSADY (dostępna on line na http://ekoinfonet.gios.gov.pl/view/faces/main.jspx wg stanu na 15.04.2015 r.). 29
Na potrzeby monitoringu ocena jakości osadów wodnych, w aspekcie ich zanieczyszczenia metalami ciężkimi lub szkodliwymi związkami organicznymi wykonywana jest w oparciu o kryteria geochemiczne. W celu oceny szkodliwego oddziaływania na organizmy wodne pierwiastków śladowych, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, polichlorowanych bifenyli i chloroorganicznych pestycydów, zawartych w osadach wykorzystano progowe zawartości zanieczyszczeń tj. wartości PEC (Consensus-Based Sediment Qquality Guidelines) - zawartość pierwiastka lub związku chemicznego, powyżej której jest często obserwowany toksyczny wpływ na organizmy. W województwie małopolskim w 2014 roku badania osadów wodnych przeprowadzono w 33 punktach obserwacyjnych. Wykonane badania geochemiczne wykazały, że w 30% lokalizacji osady były niezanieczyszczone pierwiastkami śladowymi. Osady miernie zanieczyszczone wystąpiły w 49% lokalizacji, pozostałą cześć stanowiły osady zanieczyszczone (3%) bądź silnie zanieczyszczone (18%). W powiecie tarnowskim w 2014 roku badania monitoringowe osadów wodnych rzek przeprowadzono w 2 punktach obserwacyjnych (Siedliszowice-rzeka Dunajec, Tarnów-rzeka Biała). Pobrano próbki do badań nad zanieczyszczeniem metalami ciężkimi oraz trwałymi zanieczyszczeniami organicznymi(tzo). Wykonane badania geochemiczne wskazały, że w obu punktach osady były miernie zanieczyszczone pierwiastkami śladowymi. Ze względu na szkodliwe oddziaływanie na organizmy żywe zanieczyszczeń zawartych w osadach wodnych, osady w obu punktach sklasyfikowano jako sporadycznie szkodliwie oddziaływujące na organizmy żywe. Badania wykazały, że w osadach wodnych Białej i Dunajca wykrywane były wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), pestycydy chloroorganiczne oraz polichlorowane bifenyle (PCB). Oznaczone zawartości były niskie i nie stanowią zagrożenia dla organizmów wodnych. Przy czym wielkości zanieczyszczeń organicznych w Białej były wyższe niż w Dunajcu. W odniesieniu do poprzedniego roku badawczego były to wartości porównywalne bądź niższe, za wyjątkiem WWA w osadach Białej, gdzie obserwowany był wzrost koncentracji (z 0,119mg/kg w 2011 r. do wartości 0,594mg/kg w 2014 r.). Tab. Ocena jakości osadów wodnych rzek w powiecie tarnowskim w 2014 roku Kod JCW Rzeka Miejscowość Gmina Data badania Ocena geochemiczna Ocena biogeochemiczna PLRW2000 14214899 Biała Tarnów Tarnów 2014-07-09 osady miernie zanieczyszczone osady sporadycznie szkodliwie oddziaływujące na organizmy żywe PLRW2000 1921499 Dunajec Siedliszowice Żabno 2014-07-10 osady miernie zanieczyszczone osady sporadycznie szkodliwie oddziaływujące na organizmy żywe Źródło: PMŚ - baza danych OSADY 30
5. MONITORING WÓD PODZIEMNYCH Badania i ocena stanu wód podziemnych prowadzone są w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w podsystemie monitoring jakości wód podziemnych. Celem monitoringu jakości wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód podziemnych, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagrożeń w skali kraju, na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych. Monitoring jakości wód podziemnych w sieci krajowej prowadzony jest przez Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Przedmiotem badań i oceny są jednolite części wód podziemnych (JCWPd), dla których określany jest stan ilościowy i chemiczny. Poza badaniami na poziomie krajowym, w uzasadnionych przypadkach wykonywane są przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska uzupełniające badania wód podziemnych w zakresie elementów fizykochemicznych. Podstawą ich realizacji są wojewódzkie programy monitoringu środowiska Zgodnie z programem wojewódzkim PMŚ na lata 2013-2015 w 2014 roku na obszarze województwa małopolskiego badania jakości wód podziemnych prowadzono w sieciach: krajowej i regionalnej. Monitoring regionalny stanu chemicznego wód podziemnych, prowadzony w 2014 roku przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Delegaturę w Tarnowie, jest rezultatem Projektu PL 0302 p.n Wzmocnienie kontroli przestrzegania prawa w zakresie ochrony i wykorzystania zasobów wodnych w województwie małopolskim współfinansowanego ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Na podstawie badań sporządzono: ocenę stanu chemicznego wód podziemnych ujmowanych do zaopatrzenia ludności w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku 12 oraz ocenę spełniania wymagań dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w oparciu o rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku 13 Przedmiotem monitoringu w województwie małopolskim w 2014 roku było 18 jednolitych części wód podziemnych (JCWPd), w tym części uznane za zagrożone nieosiągnięciem stanu dobrego. Sieć pomiarowa łącznie liczyła 83 punkty, w tym 71 punktów sieci krajowej i 12 regionalnej. Badania wykonane w 2014 roku w województwie małopolskim wykazały, że 77% wód podziemnych było w dobrym stanie chemicznym (I, II i III klasa), pozostałe 23% stanowiły wody w słabym stanie chemicznym (IV i V klasa). W ocenie wód podziemnych, ze względu na wymagania dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, 53% wód podziemnych spełniało te wymagania. 12 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143 z 2008r., poz.896). 13 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61 z 2007r., poz. 417 z późn. zm.). 31
7% 7% 16% 31% 39% Mapa. Sieć pomiarowa monitoringu jakości wód podziemnych wraz z klasyfikacją w punktach w 2014 roku w województwie małopolskim 32
Tabela do mapy Nr ppk Miejscowość Gmina JCWPd Nr ppk Miejscowość Gmina JCWPd 1 Bór Biskupi Bukowno 134 43 Zawadka Tokarnia 153 2 Bukowno-Wygiełza Bukowno 135 44 Rożnów Gródek n/ Dunajcem 153 Ciężkowice Skamieniałe 3 Chrząstowice Wolbrom 136 45 Miasto Ciężkowice 153 4 Goszyce Luborzyca 137 46 Wilczyska Bobowa 153 5 Cisia Wola Książ Wielki 137 47 Zakliczyn Zakliczyn 153 6 Trzonów Książ Wielki 137 48 Wierchomla Wielka Piwniczna 154 7 Pobiednik Mały Igołomia-Wawrzeńczyce 138 49 Dębno Nowy Targ 154 8 Kościelec Proszowice 138 50 Nowy Sącz Nowy Sącz 154 9 Szczurowa Szczurowa 139 51 Stary Sącz Stary Sącz 154 10 Bochnia Bochnia 139 52 Piwniczna Zdrój Piwniczna Zdrój 154 11 Lubasz Szczucin 139 53 Piwniczna Zdrój Piwniczna Zdrój 154 12 Zakrzów Niepołomice 139 54 Żegiestów Łopata Polska Muszyna 154 13 Słupiec Szczucin 139 55 Krynica - Zdrój Krynica - Zdrój 154 14 Otfinów Żabno 139 56 Rabka-Zdrój Rabka Zdrój 154 15 Bielcza Borzęcin 139 57 Poręba Wielka Niedźwiedź 154 16 Świniary Drwinia 139 58 Poręba Wielka Niedźwiedź 154 17 Kraków-Kurdwanów Kraków 139 59 Leluchów Muszyna 154 18 Bobrek Chełmek 147 60 Falsztyn Łapsze Niżne 155 19 Oświęcim Oświęcim 148 61 Jaworki-Biała Woda Szczawnica 155 20 Gierałtowice Wieprz 148 62 Białka Tatrzańska Bukowina Tatrzańska 155 21 Przeciszów Przeciszów 148 63 Zakopane-Capki-2 Zakopane 156 22 Broszkowice Oświęcim 148 64 Kobylanka Gorlice 157 23 Płaza Chrzanów 149 65 Jabłonka Jabłonka 161 24 Chrzanów Chrzanów 149 66 Jabłonka Stacja 1 Jabłonka 161 25 Bolęcin Trzebinia 149 67 Jabłonka Stacja 2 Jabłonka 161 26 Kraków m. Kraków 150 68 Jabłonka-3 Jabłonka 161 27 Facimiech Skawina 151 69 Lipnica Wielka Lipnica Wielka 161 28 Brzeźnica Brzeźnica 151 70 Zubrzyca Dolna Jabłonka 161 29 Babica Wadowice 152 71 Zubrzyca Dolna Jabłonka 161 30 Ponikiew Wadowice 152 72 Pałecznica Pałecznica 137 31 Zawoja -1 Zawoja 152 73 Szczepanowice Miechów 137 32 Zawoja -2 Zawoja 152 74 Miechów-Biskupice Miechów 137 33 Zawoja - 3 Zawoja 152 75 Witów Koszyce 138 34 Juszczyn Maków Podhalański 152 76 Zielona Koniusza 138 35 Bieńkówka Budzów 152 77 Wola Batorska Niepołomice 139 36 Młynne Limanowa 153 78 Kępa Bogumiłowicka Wierzchosławice 139 37 Pcim Pcim 153 79 Tarnów-Świerczków Tarnów 139 38 Zawada Tarnów 153 80 Żabno Żabno 139 39 Zbyszyce Gródek n/dunajcem 153 81 Szarów Kłaj 139 40 Kalwaria Zebrzydowska Kalwaria Zebrzydowska 153 82 Czchów Czchów 153 41 Marszowice Gdów 153 83 Stary Sącz - ujęcie Stary Sącz 154 42 Czchów Czchów 153 33