OGÓLNOPOLSKI KONKURS HISTORYCZNY IM. MAJORA MARKA GAJEWSKIEGO LOSY ŻOŁNIERZA I DZIEJE ORĘŻA POLSKIEGO W LATACH 1531 1683 OD OBERTYNA DO WIEDNIA. RZECZPOSPOLITA OBOJGA NARODÓW 2015/2016 Imię i nazwisko:... Szkoła:... Klasa:... KOD... Liczba uzyskanych punktów...
Tablica genealogiczna do zadań 1. 2. Zadanie 1. (0 1) Bitwa, stoczona w Zatoce Gdańskiej z blokującą port flotą szwedzką, była sukcesem polskim. Zginął w niej dowodzący polską flotą admirał Arend Dickmann. Podkreśl fałszywe dokończenie zdania. Przedstawiona bitwa została rozegrana za panowania w Polsce A. pierwszego króla z dynastii Wazów. B. ojca królowej Szwecji Krystyny. C. przodka dwóch królów Polski. D. potomka Jana III Wazy. Zadanie 2. (0 3) Uzupełnij zdania wpisując imię (imię i numer lub imiona i numer) króla Szwecji. Władca Szwecji panujący w A. okresie I wolnej elekcji w Polsce, to.... B. chwili wybuchu w Polsce powstania B. Chmielnickiego, to.... C. czasie trwania bitwy pod Obertynem, to.... 1
Zadanie 3. (0 1) Wojska w służbie Rzeczypospolitej Podkreśl prawidłowe dokończenie zdania. Ilustracja przedstawia wojska A. kozackie. B. tatarskie. C. niemieckie. D. węgierskie. Zadanie 4. (0 3) Do każdego z podanych państw dobierz miejscowość, o którą (w pobliżu której) jego wojska walczyły z armią Rzeczypospolitej. Odpowiedzi wybierz spośród: Wielkie Łuki Korsuń Trzciana Cecora Byczyna A. Rosja... B. Turcja... C. Szwecja... Zadanie 5. (0 1) Chorągwie te złożone są z samej przedniejszej szlachty, na pysznych koniach, w bogatych zbrojach, skóry tygrysów, lwów i lampartów spływają im z barków; noszą kopie niezmiernie długie, u których końca zawieszone proporce igrają z wiatrem. Podaj nazwę przedstawionej w tekście formacji wojskowej.... 2
Zadanie 6. (0 3) Opis bitwy Ogólnopolski Konkurs Historyczny im. majora Marka Gajewskiego Korpus Żółkiewskiego zabłądził nocą w lesie i nie udało się w pełni wyzyskać efektu zaskoczenia (...). Trzeba było toczyć wielogodzinny bój z co najmniej czterokrotnie liczniejszym, bitnym przeciwnikiem: towarzysze spod husarskiego znaku musieli kilkakrotnie stawać do sprawy. [Bitwa] nie była arcydziełem sztuki wojennej. To raczej dowód wysokiego morale i niezwykłej odporności żołnierzy (...). Wygrało się więc bitwę nie do wygrania. Pytanie tylko: co z tego? Zwycięstwa nie udało się przełożyć na sukcesy polityczne, choć hetman miał efektowną wizję zainstalowania królewicza Władysława na tronie moskiewskim. Określ, czy podane twierdzenie jest prawdziwe, wstawiając znak X we właściwą rubrykę tabeli. Odpowiedź uzasadnij, budując dwa argumenty. Przedstawiona bitwa została stoczona pod Kircholmem. TAK NIE Argumenty: Zadanie 7. (0 4) Uporządkuj podane wydarzenia, wpisując na taśmę chronologiczną przyporządkowane im numery. Zestaw I. A. Koronacja królewska Stefana Batorego. B. Przyłączenie Inflant z Rygą do Szwecji. C. Zawarcie rozejmu w Jamie Zapolskim. Zestaw II. A. Zawiązanie rokoszu sandomierskiego. B. Uchwalenie artykułów henrykowskich. C. Przyłączenie Ukrainy do Korony Polskiej. 3
Mapa do zadań 8. 11. Mapa. Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVII wieku Zadanie 8. (0 2) Do każdej z krain geograficzno-historycznych, oznaczonych na mapie numerami 1 2, dopisz odpowiadającą jej nazwę. Odpowiedzi wybierz spośród: Warmia Zaporoże Podlasie Kurlandia Pokucie Obszar 1.... Obszar 2.... 4
Zadanie 9. (0 1) Ogólnopolski Konkurs Historyczny im. majora Marka Gajewskiego Twierdza położona wzdłuż najkrótszego szlaku łączącego Wilno i Moskwę. U progu XVII wieku pozostawała w rękach moskiewskich. Odzyskana przez Rzeczpospolitą po prawie dwuletnim oblężeniu, którym dowodził sam Zygmunt III Waza. Podaj nazwę miejscowości, w której znajdowała się przestawiona w tekście twierdza.... Zadanie 10. (0 1) Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A albo B i jej uzasadnienie 1., 2., albo 3. Mapa przedstawia Rzeczpospolitą w pierwszych latach panowania A. Zygmunta III Wazy B. Władysława IV ponieważ 1. Ziemia Czernihowska należy do Polski. 2. Prusy Książęce są niezależnym państwem. 3. Rzeczpospolita posiada kontrolę nad Inflantami. Zadanie 11. (0 2) Wypisz nazwy czterech miejscowości, które znajdowały się w koronnej części Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Odpowiedzi wybierz spośród: Połock Grodno Kijów Lublin Sicz Kowno Malbork Korona Polska:............ Zadanie 12. (0 1) Hetman wielki koronny Walczył pod Kłuszynem, Moskwą, Smoleńskiem. Trzymał w szachu szwedzkie wojska Gustawa Adolfa w Prusach. Bronił południowych rubieży Rzeczypospolitej przeciwko Turcji i Tatarom. Był jednym z ostatnich, którzy w trakcie klęski pod Cecorą pozostali u boku dowódcy wyprawy. Tuż przy granicy został wzięty do niewoli tureckiej. Podkreśl prawidłowe dokończenie zdania. Osoba przestawiona w tekście, to A. Jan Zamoyski. B. Stanisław Żółkiewski. C. Jan Karol Chodkiewicz. D. Stanisław Koniecpolski. 5
Zadanie 13. (0 2) Ilustracja. Bitwa pod Obertynem Odwołując się do ilustracji i wiedzy pozaźródłowej wyjaśnij, czym był tabor i jaką rolę odgrywał w walce................ Zadanie 14. (0 2) Wypisz literę, którą oznaczono wydarzenie chronologicznie pierwsze i literę, którą oznaczono wydarzenie chronologicznie ostatnie. A. Zawarcie pokoju w Polanowie. B. Śmierć hetmana Stanisława Żółkiewskiego. C. Koronacja królewska Władysława IV Wazy. D. Zwycięstwo polskie w bitwie pod Kłuszynem. Wydarzenie chronologicznie pierwsze:... Wydarzenie chronologicznie ostatnie:... 6
Zadanie 15. (0 2) Wojny toczone przez Rzeczpospolitą główne bitwy 1. 2. Do każdego z przedstawionych konfliktów dobierz odpowiadającego im króla Polski. Odpowiedzi wybierz spośród: Zygmunt August Stefan Batory Zygmunt III Waza Władysław IV Mapa 1.... Mapa 2.... Zadanie 16. (0 4) Wypisz po dwa postanowienia podanych traktatów, zawartych w I połowie XVII wieku. Traktat zawarty w Starym Targu [Altmarku]:...... Traktat zawarty w Chocimiu:...... 7
Zadanie 17. (0 2) Ogólnopolski Konkurs Historyczny im. majora Marka Gajewskiego Opis A. Polski poseł, kasztelan Piotr Opaliński podpisał w Stambule pokój pomiędzy Rzeczpospolitą a Turcją. Miał on obowiązywać do końca życia władców obu krajów króla [Polski] i sułtana Sulejmana I Wspaniałego. Podpisany w Stambule traktat pokojowy zapewnił na dłuższy czas spokój na południowych granicach państwa. Opis B. Zmarł hetman kozaków rejestrowych Piotr Konaszewicz Sahajdaczny. Uczestnik wojen polsko- -moskiewskich oraz polsko-tureckich. Poprowadził trzydziestotysięczny korpus Kozaków na odsiecz oddziałom polskim oblężonym w warownym obozie chocimskim przez Turków. Jeden z najwybitniejszych dowódców kozackich. Taśma chronologiczna Określ, w których okresach, oznaczonych na taśmie chronologicznej numerami 1 5, rozegrały się przestawione wydarzenia. Do każdego opisu dopisz właściwy numer. Opis A.... Opis B.... Zadanie 18. (0 2) Wpisz literę, którą oznaczono wydarzenie, które rozegrało się w I połowie XVI wieku i literę, którą oznaczono wydarzenie, które rozegrało się w I połowie XVII wieku. A. Oblężenie Gdańska przez wojska Stefana Batorego. B. Zawarcie rozejmu polsko-szwedzkiego w Mitawie. C. Zawiązanie rokoszu zwanego wojną kokoszą. D. Zwołanie pierwszego sejmu egzekucyjnego. E. Koronacja królewska Anny Jagiellonki. I połowa XVI wieku:... I połowa XVII wieku:... 8
Zadanie 19. (0 1) Ogólnopolski Konkurs Historyczny im. majora Marka Gajewskiego Podkreśl prawidłowe dokończenie zdania. Przedstawiony na ilustracji symbol władzy wojskowej, to A. berło. B. buława. C. buńczuk. D. buzdygan. Zadanie 20. (0 3) Oceń, czy poniższe zdania dotyczące Kozaków rejestrowych, są prawdziwe. Wstaw znak X we właściwe rubryki tabeli. 1. Kozacy rejestrowi posiadali wolność osobistą. 2. Zwierzchność nad Kozakami rejestrowymi sprawowali hetmani koronni. 3. Źródłem utrzymania Kozaków rejestrowych były łupieskie wyprawy na Krym. Prawda Fałsz Zadanie 21. (0 1) W kryzysie politycznym państwa moskiewskiego szansę dostrzegła sąsiednia Rzeczpospolita. Początkowo Polacy chcieli podporządkować sobie Moskwę na drodze pokojowej poprzez obsadzenie Fiodora na polskim tronie lub małżeństwo Zygmunta III z córką Godunowa. Gdy plany pokojowe spełzły na niczym w Polsce pojawił się cudownie ocalony [syn Iwana IV Groźnego]. Król zdecydował się poprzeć rzekomego carewicza, choć porozumienie utrzymywano w tajemnicy. Podkreśl prawidłowe dokończenie zdania. Skutek przedstawionych wydarzeń, to A. śmierć cara Rosji Iwana IV Groźnego. B. oblężenie Pskowa przez wojska polskie. C. wkroczenie wojsk Dymitra Samozwańca do Moskwy. D. zawarcie porozumienia pomiędzy Stefanem Batorym a carem Rosji. DZIĘKUJEMY! 9
Mapy / ilustracje opracowano na podstawie: Obraz S. Płużańskiego ze zbiorów Narodowego Muzeum Morskiego [http://historia.trojmiasto.pl] https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/66/ordy_przednie.jpg http://static.polskieradio.pl/0ae57364-4fa0-4423-858d-853eabff8f1a.file S. Kobyliński, Gawędy o broni i mundurze, Warszawa 1984, s. 33. T,M. Nowak, J. Wimmer, Historia orężą polskiego 963 1795, Warszawa 1981, 362 353. http://mobile.wilanow-palac.pl/image/m/3467/1024/1024/article/image.jpg Teksty opracowano na podstawie: T. Bohun, J. Krawczyk, Sto wozów Chodkiewicza, czyli co by było, gdyby..., [ w:] Mówią Wieki Magazyn Historyczny, czerwiec 2004, Nr 06/04 (534), s. 22 23. Z. Sawicki, http://www.signum-polonicum.com.pl/kategorie/historia K. Ogier, [w:] J. S. Bystroń, Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVI XVIII, PIW, Warszawa 1994, s. 331. Pierwsza odsiecz wiedeńska (wywiad), Rozmowa z dr. Radosławem Lolo, http://muzhp.pl/pl/e/1172/. Rzeczpospolita Obojga Narodów, w 400 lat od zdobycia Smoleńska (...), Polityka Pomocnik Historyczny. Wydanie Specjalne 4/2011, s. 78. https://www.polskieradio.pl/39/156/artykul/1393653,(...) -zdolny-wodz-okrutny-magnat http://www.polskieradio.pl/39/156/artykul/1322783,(...)-polskie-awantury-na-moskiewskiej-ziemi H. Widacka, Silva Rerum, http://www.wilanow-palac.pl 600 lat kontaktów polsko-tureckich 1414 2014, Katalog wystawy, Archiwum Główne Akt Dawnych, Warszawa 2014, s. 35. http://www.muzeumwp.pl/kalendarium http://www.konflikty.pl/historia/nowozytnosc/obertyn-22-viii-1531/ 10