Ofiary przestępstw broszura informacyjna W trosce o bezpieczeństwo mieszkańców Szkocji 1
Niniejsza broszura zawiera informacje na temat źródeł wsparcia i pomocy dla ofiar przestępstw oraz na temat przebiegu postępowania karnego. 2
Ofiary przestępstw broszura informacyjna 3
Pomoc dla ofiar przestępstw Co robić, gdy padniemy ofiarą przestępstwa? Pierwszą rzeczą, jaką powinna zrobić osoba pokrzywdzona, jest zgłoszenie przestępstwa na policji. Przestępstwo może różnie wpływać na psychikę ofiar i ich bliskich, wywołując przygnębienie, poczucie krzywdy, gniew, zaniepokojenie. Takie uczucia są zupełnie normalne i nie ma powodu, aby się bać o nich rozmawiać. W niniejszej broszurze przedstawiamy źródła pomocy i wsparcia dla ofiar przestępstw, wyjaśniamy przebieg dochodzenia lub śledztwa oraz wyjaśniamy sposób, w jaki pokrzywdzony może uzyskać informacje na temat sprawcy przestępstwa. www.scottishvictimsofcrime.co.uk 4
W sprawę zaangażowana może zostać policja, prokurator rejonowy (Procurator Fiscal), sądy, wydziały ds. opieki społecznej, Rada ds. Zwolnień Warunkowych (Parole Board) oraz Szkocka Służba Więzienna (Scottish Prison Service). Wszystkie te instytucje mają na uwadze dobro pokrzywdzonego, lecz każda z nich ma inne zadania. Poza tym co ważne - pomoc, porady i wsparcie można uzyskać także od organizacji wolontariackich, takich jak Victim Support Scotland. Ofiary przestępstw broszura informacyjna 5
Pomoc dla ofiar przestępstw Zgłoszenie przestępstwa i pomoc dla pokrzywdzonego Zgłoszenie przestępstwa Osoby, który padły ofiarą przestępstwa lub które w jakikolwiek sposób dotknięte są przez czyn przestępczy powinny skontaktować się z policją. Należy dokładnie opowiedzieć, co się wydarzyło i nie pomijać żadnych szczegółów. Im więcej informacji pokrzywdzony udzieli policji, tym większe szanse na ujęcie sprawcy. Pomoc dla osoby pokrzywdzonej O ile pokrzywdzony nie wyrazi sprzeciwu, policja przekazuje jego dane organizacji Victim Support Scotland. Organizacja ta oferuje różne formy pomocy dla ofiar przestępstw, od rozmowy z osobą pokrzywdzoną na temat popełnionego przestępstwa po porady na temat składania wniosków o odszkodowanie oraz przebiegu postępowania karnego i udziału pokrzywdzonego w rozprawie sądowej w charakterze świadka. Ofiarom przestępstw przemocy może przysługiwać odszkodowanie w ramach systemu odszkodowań dla osób pokrzywdzonych (Criminal Injuries Compensation Scheme). Pomocy w składaniu wniosków o odszkodowanie może udzielić organizacja Victim Support Scotland. www.scottishvictimsofcrime.co.uk 6
Pomoc można też otrzymać za pośrednictwem adwokata lub pracownika socjalnego. Przedstawiciel organizacji Victim Support Scotland odwiedza ofiarę przestępstwa wkrótce po otrzymaniu zawiadomienia o danej sprawie; przed złożeniem wizyty organizacja może skontaktować się z pokrzywdzonym telefonicznie lub listownie. Jeżeli wizyta domowa jest niemożliwa (na przykład jeżeli osoba pokrzywdzona jest ofiarą przemocy domowej) policja pyta pokrzywdzonego, w jaki sposób przedstawiciele organizacji mogą się z nim skontaktować. Ofiary przestępstw broszura informacyjna 7
Pomoc dla ofiar przestępstw Osoby pokrzywdzone, które nie życzą sobie kontaktu z organizacją Victim Support Scotland mogą w dowolnej chwili z niego zrezygnować wystarczy powiadomić organizację o swojej decyzji. Decyzja ta należy wyłącznie do ofiary przestępstwa. W Szkocji działają także inne organizacje pomocowe takie jak Rape Crisis (organizacja udzielająca pomocy ofiarom gwałtu) czy Women s Aid (pomoc dla kobiet). Pomocy udzielają także inne lokalne organizacje. Przedstawiciele organizacji Victim Support Scotland mogą doradzić, do kogo można się zwrócić po fachową pomoc. Nie trzeba czekać na kontakt ze strony organizacji osoby pokrzywdzone mogą się z nią skontaktować dzwoniąc pod numer 0845 60 39 213 lub 0845 30 30 900 lub udając się do biura organizacji (adres znaleźć można w książce telefonicznej). www.scottishvictimsofcrime.co.uk 8
Lista przydatnych numerów telefonicznych znajduje się na odwrocie broszury. Istnieje ponadto strona internetowa dla ofiar przestępstw jej adres jest umieszczony na dole co drugiej strony. Ofiary przestępstw broszura informacyjna 9
Pomoc dla ofiar przestępstw Jak uzyskać informacje o przebiegu sprawy Po zgłoszeniu przestępstwa policja wydaje osobie pokrzywdzonej numer sprawy (ang. crime number). Numer ten należy zachować, ponieważ może być potrzebny przy składaniu wniosku o odszkodowanie lub na wypadek, gdyby pokrzywdzony chciał później zasięgnąć informacji na temat przebiegu sprawy. Aby uzyskać informacje na temat przebiegu sprawy należy skontaktować się z posterunkiem policji (po zgłoszeniu przestępstwa pokrzywdzony zostaje poinformowany, z którym posterunkiem powinien się kontaktować). Jeżeli istnieje wystarczający materiał dowodowy, a sprawca ma powyżej 16 lat, policja przygotuje raport dla prokuratora rejonowego. W przypadku sprawców poniżej 16. roku życia sprawa jest zwykle rozpatrywana zgodnie z zasadami postępowania karnego w sprawie nieletnich (ang. Children s Hearings). Bardziej szczegółowe informacje na temat tych procedur znaleźć można w dalszej części broszury. www.scottishvictimsofcrime.co.uk 10
Jeżeli policja przygotowała raport dla prokuratora rejonowego, można zwrócić się do prokuratury o udzielenie informacji na temat danej sprawy. Prokuratura (Crown Office and Procurator Fiscal Service) tworzy obecnie sieć biur informacyjnych dla ofiar przestępstw (Victim Information and Advice, VIA). Obecnie biura informacyjne istnieją w 7 z 11 rejonów prokuratury, a do 2003 r. punkty takie powstaną we wszystkich rejonach. W punktach tych można otrzymać informacje na temat przebiegu sprawy (włącznie z informacjami o ewentualnym zwolnieniu sprawcy za kaucją), a także uzyskać porady i informacje na temat organizacji oferujących wsparcie praktyczne i psychologiczne. Ofiary przestępstw broszura informacyjna 11
Zgłaszanie i ściganie przestępstw W przypadku skierowania sprawy na drogę sądową pokrzywdzony może zostać wezwany do wystąpienia w charakterze świadka. Informacji na temat przebiegu postępowania sądowego udziela organizacja pomocy świadkom Witness Service działająca przy sądach okręgowych (ang. Sheriff Court) i podlegająca organizacji Victim Support Scotland. Przeszkoleni wolontariusze udzielają szczegółowych wyjaśnień na temat przebiegu rozprawy sądowej. Istnieje także możliwość zorganizowania wizyty w sądzie przed rozprawą, aby świadkowie mogli zapoznać się z salą rozpraw. Przedstawiciel organizacji Witness Service może także towarzyszyć świadkom oczekującym na złożenie zeznań. Od jesieni 2003 r. organizacja ta działa także przy sądach wyższej instancji (ang. High Court). Wsparcia świadkom zeznającym w sądzie udziela także Szkocka Służba Sądowa (ang. Scottish Court Service). Zwykle na złożenie zeznań czeka się w poczekalni dla świadków. O tym, w której sali odbywa się rozprawa informuje świadka woźny sądowy (ang. court officer). www.scottishvictimsofcrime.co.uk 12
Ta część poświęcona jest omówieniu głównych etapów procesu karnego oraz uczestniczących w nim organów i instytucji. Ofiary przestępstw broszura informacyjna 13
Zgłaszanie i ściganie przestępstw Zgłaszanie i ściganie przestępstw Policja Prokurator Obrona Przesłuchanie świadka przed rozprawą sądową (ang. precognition) Oczekiwanie na rozprawę Rozprawa sądowa Wezwanie Rodzaje sądów Wynik rozprawy sądowej Niewinny Winny Zwolniony z braku dowodów (ang. not proven) Odwołanie System Informowania Ofiar Przestępstw (VNS) www.scottishvictimsofcrime.co.uk Ofiary przestępstw broszura informacyjna 14
Zgłaszanie i ściganie przestępstw Zgłaszanie i ściganie przestępstw Policja Policja prowadzi dochodzenie i zbiera materiał dowodowy. Jeżeli uzyskane dowody pozwalają na wszczęcie ścigania sądowego, policja przesyła raport do prokuratora rejonowego. Osoba pokrzywdzona powinna udzielić policji jak najbardziej szczegółowych informacji na temat przestępstwa. Policję należy poinformować także o wszelkich obawach związanych ze sprawą, w tym o obawie o własne bezpieczeństwo. Osobę podejrzaną o popełnienie przestępstwa można zatrzymać w areszcie do następnego dnia, w którym zbiera się sąd. Osoba postawiona przed sądem ma prawo wystąpić o zwolnienie za kaucją. Jeżeli prokurator nie przedstawi przekonujących argumentów przemawiających za odmową takiego zwolnienia oskarżony zostaje zwolniony do czasu rozprawy. Ofiary przestępstw broszura informacyjna 15
W przypadku zwolnienia oskarżonego za kaucją, sąd zakazuje mu podejmowania prób wpływania w jakikolwiek sposób na pokrzywdzonego i innych świadków. Czasami zwolnienie jest też obwarowane innymi warunkami. O wszelkich próbach nawiązania kontaktu przez oskarżonego z pokrzywdzonym lub jakichkolwiek formach niepokojenia go, należy bezzwłocznie zawiadomić policję. W razie stwierdzenia naruszenia warunków zwolnienia za kaucją oskarżony zostaje zatrzymany. Prokurator rejonowy Prokurator rejonowy (ang. Procurator Fiscal ) zajmuje się ściganiem przestępstw. Jego zadaniem jest badanie materiału dowodowego i podejmowanie decyzji odnośnie postawienia podejrzanego w stan oskarżenia oraz dalszych działań. W przypadku gdy prokurator zdecyduje się nie wnosić oskarżenia, sprawa może zostać skierowana do rozpatrzenia w ramach systemu mediacji i zadośćuczynienia (ang. mediation and reparation scheme) lub w ramach programu zapobiegania przestępczości młodocianych (ang. diversion scheme). Prokurator może także podjąć decyzję o ukaraniu sprawcy grzywną lub o udzieleniu mu pisemnego ostrzeżenia. www.scottishvictimsofcrime.co.uk 16
Rozprawa sądowa Przestępstwa ścigane sądownie są rozpatrywane w trybie doraźnym przez sędziego bez udziału przysięgłych (ang. summary trial) lub w tzw. trybie solennym, tj. przed sędzią i ławą przysięgłych (ang. solemn trial). Przed podjęciem ostatecznej decyzji o ściganiu sądowym prokurator rejonowy może przeprowadzić dalsze dochodzenie, m.in. przesłuchać ofiarę przestępstwa oraz innych świadków. Obrona Osoba oskarżona o popełnienie przestępstwa zwykle zwraca się o pomoc do adwokata. Adwokat reprezentuje oskarżonego w trakcie rozprawy. Przesłuchanie świadka przed rozprawą Precognition to angielski termin prawny oznaczający przesłuchanie świadka przed rozprawą. Przesłuchanie przeprowadzane jest w imieniu prokuratora rejonowego lub obrony i dotyczy przestępstwa oraz zeznań, jakie świadek zamierza złożyć na rozprawie. Obrońca powinien prosić świadka o taką rozmowę wyłącznie wtedy, gdy padł on ofiarą poważnego przestępstwa, podlegającego rozprawie przed sędzią i ławą przysięgłych. Podczas rozmowy z obrońcą dopuszczalna jest obecność osoby trzeciej na życzenie świadka. Obrońca powinien zapewnić osobie pokrzywdzonej możliwość wyboru miejsca i terminu przesłuchania. Ofiary przestępstw broszura informacyjna 17
Oczekiwanie na rozprawę Przygotowanie rozprawy sądowej może wymagać czasu. Dzieje się tak dlatego, że każda sprawa wymaga odpowiedniego przygotowania i zebrania dokładnych informacji. Informacji na temat przebiegu sprawy udziela wydział informacyjny prokuratury Victim Information and Advice (VIA) lub prokurator rejonowy. www.scottishvictimsofcrime.co.uk 18
Rozprawa sądowa Wezwanie Osoby powołane na świadka otrzymują od prokuratora rejonowego pisemne zawiadomienie o terminie rozprawy. W wezwaniu (ang. citation) podany jest termin, godzina i miejsce rozprawy. Świadkowie mają obowiązek przestrzegać zaleceń w wezwaniu. Zawiadomienie zawiera też informacje o tym, jak uzyskać zwolnienie z pracy na czas rozprawy i zwrot kosztów. Jeżeli rozprawa nie może się odbyć w wyznaczonym terminie, zawiadomienie zostaje unieważnione, a świadkowie otrzymują kolejne zawiadomienie o nowym terminie rozprawy. Rodzaje sądów Różne rodzaje sądów rozpatrują różnego rodzaju przestępstwa. Sąd rejonowy (District Court) zajmuje się przestępstwami mniejszej wagi, zwykle popełnionymi w najbliższej okolicy. Rozprawa się odbywa przed sędzią bez udziału przysięgłych. Inne sądy to sąd okręgowy (Sheriff Court) i sąd wyższej instancji (High Court). Ofiary przestępstw broszura informacyjna 19
Wynik rozprawy W sądach okręgowych rozprawy odbywają się w trybie doraźnym (ang. summary trial) lub solennym (ang. solemn trial). Sądy wyższej instancji natomiast są właściwe do rozpatrywania najpoważniejszych przestępstw, wyłącznie w trybie solennym. W trybie doraźnym rozprawę prowadzi jeden sędzia. On decyduje po przedstawieniu wszystkich dowodów o winie oskarżonego. W trybie solennym rozprawa odbywa się przed sędzią i ławą przysięgłych i o winie oskarżonego decydują przysięgli. Wynik rozprawy sądowej Jeżeli oskarżony zostaje uznany za niewinnego bądź jego wina nie została udowodniona (ang. not proven), jest on wolny i nie może zostać ponownie postawiony przed sądem pod tym samym zarzutem. www.scottishvictimsofcrime.co.uk 20
Jeżeli oskarżony zostaje uznany winnym, sędzia decyduje o wymiarze kary. Do dyspozycji ma on wiele możliwości, w zależności od rodzaju przestępstwa. Między innymi sędzia może postanowić o zwolnieniu bezwarunkowym, ostrzeżeniu, grzywnie, karze więzienia, karze odbywanej w miejscu zamieszkania przestępcy (ang. community sentence) takiej jak nadzór ochronny (ang. probation) lub o odszkodowaniu jeżeli prawo na to zezwala. Odwołanie Prawo skazanego do odwołania się od wyroku lub wymiaru kary zależy od uzyskania pozwolenia od sądu wyższej instancji. Po otrzymaniu zgody sądu osoba skazana może się odwołać od wyroku. Jeżeli skazany przebywa w więzieniu, sąd wyższy może zwolnić go za kaucją/poręczeniem do czasu rozpatrzenia odwołania. Ofiary przestępstw broszura informacyjna 21
Udzielanie informacji ofiarom przestępstw Powiadomienie o zwolnieniu sprawcy z więzienia System Informowania Ofiar Przestępstw W ramach Systemu Informowania Ofiar Przestępstw (Victim Notification Scheme, VNS), jeżeli sprawca został skazany na co najmniej cztery lata więzienia za przestępstwo z użyciem przemocy lub przestępstwo seksualne, pokrzywdzony może poprosić o powiadomienie go o zbliżającym się terminie zwolnienia sprawcy z więzienia. Pokrzywdzony otrzymuje od prokuratora rejonowego formularz, który należy wypełnić i odesłać do Szkockiej Służby Więziennej (Scottish Prison Service), jeżeli chce się otrzymać takie zawiadomienie. W każdej chwili można zrezygnować z prawa do otrzymania tej informacji. Więcej informacji na temat tego systemu udziela Szkocka Służba Więzienna. www.scottishvictimsofcrime.co.uk 22
Postępowanie karne w sprawie nieletnich przestępców Postępowanie karne w sprawie nieletnich przestępców W przypadku sprawców poniżej 16. roku życia (a w określonych wypadkach do 18. roku życia), policja kieruje sprawę do kuratora ds. nieletnich (Children s Reporter) przy urzędzie ds. nieletnich Scottish Children s Reporter Administration. Sprawa rozpatrywana jest zwykle według zasad postępowania karnego w sprawie nieletnich przestępców (ang. Children s Hearings system). Kurator podejmuje decyzję o objęciu nieletniego przymusowym nadzorem. Może także postanowić o podjęciu odpowiednich kroków wobec nieletniego przestępcy bez kierowania sprawy do trybunału dla nieletnich (Children s Hearing). Trybunał ten składa się z trzech osób specjalnie wybranych i przeszkolonych przedstawicieli społeczeństwa. Rozpatruje on i podejmuje decyzje o potrzebach nieletniego przestępcy doprowadzonego przed Trybunał. Dysponuje wieloma możliwościami zastosowania dodatkowych warunków. Ofiary przestępstw broszura informacyjna 23
Trybunał może zarządzić: poddanie sprawcy przestępstwa nadzorowi przez władze lokalne; zakaz przebywania w oznaczonych miejscach lub w towarzystwie oznaczonych osób; zamieszkanie poza domem, np. w placówce pod stałym nadzorem; uczestnictwo w programach specjalistycznych mających na celu poprawę zachowania. Więcej informacji na temat postępowania w przypadku nieletnich przestępców znaleźć można na stronie internetowej: www.childrens-hearings.co.uk Wsparcia i porad ofiarom nieletnich przestępców udziela organizacja Victim Support Scotland. www.scottishvictimsofcrime.co.uk 24
Procedura składania skarg Procedura składania skarg Osoby pokrzywdzone, które nie są zadowolone z usług świadczonych przez instytucje działające w ramach wymiaru sprawiedliwości oraz innych wymienionych w niniejszej broszurze organizacji, powinny je o tym poinformować. Wszystkie instytucje dysponują własną procedurą składania skarg i w miarę możliwości starają się rozpatrywać wszystkie skargi i zażalenia. Prosimy kontaktować się listownie bezpośrednio z daną instytucją lub organizacją. Ofiary przestępstw broszura informacyjna 25
Uwagi www.scottishvictimsofcrime.co.uk 26
Uwagi Ofiary przestępstw broszura informacyjna 27
Ogólnokrajowe infolinie dla ofiar przestępstw Victim Support Scotland (pomoc dla ofiar przestępstw) 0845 6039213 lub 0845 3030 900 Samaritans (telefon zaufania) 08457 90 90 90 Scottish Women s Aid (pomoc dla kobiet) 08457 023468 lub 0131 475 2372 Rape Crisis (pomoc dla ofiar gwałtu) 0131 556 9437 Childline Scotland (pomoc dla dzieci) 0800 11 11 PETAL (pomoc dla rodzin ofiar morderstwa) 01698 324 502 Malicious Phone Calls (złośliwe telefony) 0800 666 700 Scottish Prison Service -Victim Notification (Szkocka Służba Więzienna Informowanie Ofiar) Criminal Injuries Compensation Authority (Urząd ds. Odszkodowań dla Osób Pokrzywdzonych) 0131 244 8670 0141 331 2726 Internet: www.scottishvictimsofcrime.co.uk Crown copyright 2003 Astron B30179 03/03 (Polish) Dodatkowe egzemplarze można otrzymać w: Blackwell s Bookshop 53 South Bridge Edinburgh EH1 1YS Zamówienia telefoniczne i zapytania: 0131 622 8283 lub 0131 622 8258 Zamówienia za pośrednictwem faksu: 0131 557 8149 Zamówienia pocztą elektroniczną: business.edinburgh@blackwell.co.uk Niniejszy dokument uważa się za wierne odzwierciedlenie oryginału. Na zamówienie Scottish Executive niniejsza broszura została opracowana i wydana przez Astron. w w w. s c o t l a n d. g o v. u k 28