PARLAMENT EUROPEJSKI 2004 Komisja Petycji 2009 29.03.2011 KOMUNIKAT DLA POSŁÓW Dotyczy: Petycji 1609/2008, którą złoŝył D.A.L. (Wielka Brytania), w sprawie domniemanej dyskryminacji przy przyjmowaniu do szkoły w Brukseli z wykładowym językiem niderlandzkim 1. Streszczenie petycji Syn składającego petycję mówi po niderlandzku, choć jest obywatelstwa brytyjskiego i hiszpańskiego. Nie zna natomiast francuskiego. Jego rodzice pragną umieścić go w szkole w Brukseli z wykładowym językiem niderlandzkim. Ma on niewielkie szanse na przyjęcie, poniewaŝ nie jest uznawany za osobę mówiącą po niderlandzku w rozumieniu art. III ust. 3 sekcji 1 flamandzkiego dekretu w sprawie równych szans w dziedzinie edukacji. Na mocy tego artykułu przy przyjmowaniu preferowani są uczniowie, których językiem domowym jest niderlandzki. Język domowy definiuje się jako ten, którego, na podstawie oświadczenia wnioskodawcy, uŝywa się w rodzinie przy codziennym porozumiewaniu się. Składający petycję nie moŝe złoŝyć takiego oświadczenia, poniewaŝ w jego rodzinie języki domowe to walijski i hiszpański. UwaŜa on, Ŝe przedmiotowy dekret jest sprzeczny z zasadą równego traktowania obywateli UE, gdyŝ mówiący po niderlandzku Belgowie, którzy mieszkają gdzie indziej w UE, nie są proszeni przy składaniu wniosku o posługiwanie się innym językiem niŝ język ojczysty. Składający petycję uwaŝa, Ŝe obywatele brytyjscy i hiszpańscy mają prawo rozmawiać w domu we własnych językach bez utraty prawa do równego traktowania przy przyjmowaniu do szkoły. 2. Dopuszczalność Petycja uznana została za dopuszczalną dnia 20 marca 2009 r. Zwrócono się do Komisji, aby dostarczyła informacje (art. 192 ust. 4 Regulaminu). 3. Odpowiedź Komisji, otrzymana dnia 19 czerwca 2009 r. CM\862679.doc PE427.009v03-00 Zjednoczona w róŝnorodności
SłuŜby Komisji zostały poinformowane o problemach związanych z przyjęciem do niderlandzkojęzycznej placówki kształcenia podstawowego znajdującej się w dwujęzycznym regionie stołecznej Brukseli dwuletniego syna autora petycji posiadającego podwójne obywatelstwo - brytyjskie i hiszpańskie. MoŜliwość uczęszczania do tej szkoły jest przede wszystkim zarezerwowana dla uczniów mówiących w rodzinie po niderlandzku. Natomiast, o ile sam zainteresowany mówi po niderlandzku, o tyle z rodziną rozmawia w językach ojczystych swoich rodziców. Ponadto nie mówi po francusku, co tłumaczy wybór rodziców, którzy pragną zapisać go do placówki niderlandzkojęzycznej, jak równieŝ wskazuje na szkodliwe skutki odmowy przyjęcia dziecka. Przepisy stanowiące przedmiot tej petycji wynikają z postanowień art. III, 3 ust. 1 dekretu z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie równych szans w dziedzinie edukacji, zmienionego dekretem z dnia 15 lipca 2005 r. Artykuł ten, znajdujący się w Dziale 2 poświęconym o zasadach priorytetowego traktowania, przewiduje, Ŝe organizatorzy mogą przyznać pierwszeństwo uczniom, których językiem domowym jest niderlandzki, w jednej lub kilku placówkach powszechnego szkolnictwa podstawowego oraz w placówkach szkolnictwa średniego pierwszego stopnia znajdującym się w regionie stołecznej Brukseli, pod warunkiem, Ŝe uŝywanie niderlandzkiego, jako języka którego uŝywa się w rodzinie zostanie poświadczone honorowym oświadczeniem. Ponadto odsetek uczniów, którym moŝe zostać przyznane pierwszeństwo, musi zostać uprzednio ustalony przez lokalną platformę planowania w Brukseli. Odsetek ten musi wynosić przynamniej 20%. W przypadku braku ustalenia tego progu przez platformę lokalną pierwszeństwo moŝe być przyznane maksymalnie 25% uczniów. Przedmiotowe przepisy wydają się być pośrednio dyskryminujące ze względu na obywatelstwo. SłuŜby Komisji przypominają w istocie, Ŝe zgodnie z utrwalonym orzecznictwem obywatel Unii Europejskiej przebywający legalnie na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego moŝe korzystać z wyraŝonej w art. 12 ust. 1 Traktatu zasady zakazu dyskryminacji ze względu na przynaleŝność państwową we wszystkich sytuacjach, w których ma zastosowanie ratione materiae prawo wspólnotowe 1. Z treści art. 12 i 149 Traktatu wynika, Ŝe warunki dostępu do edukacji podlegają ogólnej zasadzie niedyskryminacji 2. Ponadto w art. 17 Traktatu przewidziano, Ŝe obywatele Unii korzystają z praw i podlegają obowiązkom przewidzianym w Traktacie, zaś na mocy art. 18 kaŝdy obywatel Unii ma prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich, z zastrzeŝeniem ograniczeń i warunków ustanowionych w Traktacie i środkach przyjętych w celu jego wykonania. Art. 24 dyrektywy 2004/38 3 stanowi, Ŝe wszyscy obywatele Unii przebywający na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego na mocy tej dyrektywy są traktowani na równi z obywatelami tego państwa członkowskiego w zakresie ustanowionym w Traktacie. Wreszcie art. 12 rozporządzenia nr 1612/68 Rady 4 stanowi, Ŝe 1 Zob. wyrok z dn. 12 maja 1998 r., C-85/96, Martinez Sala, pkt 63. 2 Trybunał potwierdził w szczególności zasadę niedyskryminacji w odniesieniu do dostępu do szkolnictwa wyŝszego, zob. wyrok z dn. 7 lipca 2005 r., C-147/03, Komisja przeciwko Austrii, pkt. 35. 3 Dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich. 4 Rozporządzenie nr 1612/68 Rady z dn. 15 października 1968 r. w sprawie swobodnego przepływu PE427.009v03-00 2/5 CM\862679.doc
dzieci obywatela jednego państwa członkowskiego, który jest lub był zatrudniony na terytorium drugiego państwa członkowskiego, mają dostęp do powszechnego systemu kształcenia na takich samych warunkach jak obywatele tego państwa członkowskiego, jeŝeli dzieci te mieszkają na terytorium tego państwa. Z orzecznictwa Trybunału wynika, Ŝe zasada równego traktowania, w tym zakaz wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynaleŝność państwową ustanowiony w art. 12 ust. 1 Traktatu, nabiera szczególnej mocy, poprzez wprowadzenie zakazu nie tylko ostentacyjnych przejawów dyskryminacji ze względu na obywatelstwo, ale równieŝ wszelkich niejawnych form dyskryminacji, które poprzez zastosowanie kryteriów róŝnicujących mają taki sam skutek 1. W tym przypadku, mając na względzie obowiązujące prawodawstwo wspólnotowe, stosowanie zasady przyznawania pierwszeństwa w dostępie do kształcenia na podstawie kryterium uznania niderlandzkiego za tzw. język domowy wydaje się stanowić akt pośredniej dyskryminacji, gdyŝ postępowanie takie moŝe być szkodliwe dla obywateli innych państw członkowskich. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału 2 organy krajowe stosujące odstępstwo od podstawowej zasady swobody przemieszczania się osób winny udowodnić w kaŝdym przypadku, Ŝe wprowadzone przez nie przepisy są konieczne i dostosowane do wyznaczonego celu uŝyteczności publicznej. W związku z powyŝszym Komisja zamierza skontaktować się z właściwymi organami, aby uzyskać ich uwagi na temat wspomnianych wyŝej przepisów. 4. Odpowiedź Komisji, otrzymana dnia 19 lutego 2010 r. Według Komisji środki, o których mowa w petycji, mogą stanowić pośrednią dyskryminację ze względu na przynaleŝność państwową z wykorzystaniem kryterium języka. Jako takie łamią one art. 18 TFUE (dawniej 12 WE), który w połączeniu z art. 21 i 165 TFUE (dawniej 18 WE i 149 WE) dotyczy dostępu do kształcenia. Zgodnie z prawem UE dyskryminacja pośrednia moŝe być dopuszczalna jedynie wówczas, gdy stosowana jest w uprawnionym celu, i pod warunkiem, Ŝe zastosowane środki są zarówno konieczne, jak i proporcjonalne. Ponadto art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 1612/68/WE Rady z dnia 15 października 1968 r. w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Wspólnoty stanowi, Ŝe pracownicy migrujący traktowani są na równi z pracownikami z przyjmującego państwa członkowskiego. Na mocy art. 12 tego samego rozporządzenia dzieci migrującego pracownika powinny być przyjmowane przez systemy kształcenia i szkolenia zawodowego państwa przyjmującego na takich samych warunkach jak obywatele przyjmującego państwa członkowskiego. Art. 20 pkt. 1 dyrektywy 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich stanowi, Ŝe wszyscy obywatele Unii mieszkający na podstawie przepisów dyrektywy na terytorium państwa członkowskiego powinni korzystać z takiego samego traktowania jak obywatele tego państwa członkowskiego zgodnie z pracowników wewnątrz Wspólnoty. 1 Zob. między innymi wyrok z dn. 16 stycznia 2003 r., Komisja przeciwko Włochom, C-388/01, pkt 13. 2 Zob. między innymi wyrok z dn. 7 lipca 2005 r., Komisja przeciwko Austrii, C-147/03, pkt 63. CM\862679.doc 3/5 PE427.009v03-00
przepisami Traktatu. Dnia 27 października 2009 r. skierowano do władz Belgii pismo urzędowe, w którym przedstawiono uwagi Komisji na temat zaistniałej sytuacji i zwrócono się o dostarczenie opinii. Komisja otrzymała odpowiedź dnia 21 grudnia 2009 r. Władze Belgii uwaŝają, Ŝe zastosowane środki nie stanowią dyskryminacji ze względu na przynaleŝność państwową. Ponadto utrzymują, Ŝe środki określające minimalną liczbę uczniów mówiących po niderlandzku we flamandzkich szkołach w Brukseli są potrzebne i proporcjonalne, aby osiągnąć cel utrzymania jakości systemu kształcenia w języku niderlandzkim. Wniosek Obecnie Komisja analizuje odpowiedź belgijskich władz i poinformuje Parlament o dalszych działaniach, które naleŝy podjąć. 5. Dodatkowa odpowiedź Komisji, otrzymana 29 marca 2011 r. Opinia i działania Komisji W przedmiotowej sprawie podstawę prawną stanowią: art. 18 TFUE (zakaz dyskryminacji ze względu na przynaleŝność państwową) wraz z art. 21 (prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich) oraz art. 165 (edukacja), art. 7 pkt 2 rozporządzenia (EWG) Rady nr 1612/68 z dnia 15 października 1968 r. w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Wspólnoty, który przewiduje, Ŝe pracownicy z innych państw członkowskich korzystają z takich samych przywilejów socjalnych i podatkowych jak pracownicy krajowi, art. 12 tego samego rozporządzenia, w świetle którego dzieci migrującego pracownika powinny być przyjmowane przez systemy kształcenia i szkolenia zawodowego państwa przyjmującego na takich samych warunkach jak obywatele przyjmującego państwa członkowskiego, art. 24 pkt 1 dyrektywy 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, który stanowi, Ŝe wszyscy obywatele Unii mieszkający na podstawie przepisów dyrektywy na terytorium państwa członkowskiego powinni korzystać z takiego samego traktowania jak obywatele tego państwa członkowskiego zgodnie z przepisami Traktatu. Ocena przeprowadzana przez słuŝby Komisji w podobnych przypadkach polega głównie na sprawdzeniu, czy środki stosowane przez dane państwo członkowskie (Belgia) są zarówno konieczne, jak i proporcjonalne, biorąc pod uwagę ich wpływ na prawo do swobodnego przemieszczania się obywateli pochodzących z pozostałych państw członkowskich. Obejmuje on m. in. takie same warunki dostępu do edukacji dzieci, jakie odnoszą się do obywateli przyjmującego państwa członkowskiego. Po rozpatrzeniu odpowiedzi otrzymanej od władz belgijskich 21.12.2009 r. Komisja wysłała PE427.009v03-00 4/5 CM\862679.doc
pismo do władz belgijskich w lipcu 2010 r. z wnioskiem o dodatkowe informacje. Odpowiedź władz belgijskich (przekazana przez Stałego Przedstawiciela Belgii od rządu flamandzkiego - Vlaamse overheid) z 14.9.2010 r. zawiera nowe informacje o tym, Ŝe poprzez poradnictwo i ustanowienie procedury odwołania dokłada się starań, by wszystkie dzieci mogły otrzymać miejsce w szkole. Uczniowie są równieŝ przyjmowani do szkoły podstawowej, jeśli wcześniej uczęszczali do przedszkola z językiem niderlandzkim. Dotyczy to wszystkich dzieci, bez względu na ich język domowy. Dzieci, które nie uczęszczały do takiego przedszkola, mogą zostać przyjęte do szkoły podstawowej, jeśli przejdą pomyślnie test językowy. W przypadku, gdy dziecko takiego testu nie zda, zostaje przyjęte do przedszkola (a po roku w przedszkolu ma moŝliwość dostania się do szkoły podstawowej). Według władz belgijskich działania te mają na celu zapewnienie minimalnego poziomu znajomości języka, bez którego dziecko nie będzie mogło uzyskać wysokiej jakości edukacji w szkołach z językiem niderlandzkim, a taka sytuacja byłaby niekorzystna dla wszystkich dzieci uczęszczających do tych szkół. W świetle powyŝszych dodatkowych informacji o środkach wspierających, słuŝby Komisji uznają, Ŝe działania, które kwestionuje składający petycję, moŝna uzasadnić ich celem, którym jest zapewnienie wysokiej jakości edukacji; uznają takŝe, Ŝe są one proporcjonalne, poniewaŝ: nie dotyczą one dzieci, których językiem domowym nie jest niderlandzki, ale uczęszczały do przedszkola z tym językiem, rodziny otrzymują wsparcie podczas szukania miejsc w innych szkołach z językiem niderlandzkim, istnieje procedura odwołania, która gwarantuje sprawiedliwe postępowanie w indywidualnych przypadkach oraz stosuje się środki wspierające dla dzieci, które ani nie posługują się w domu w języku niderlandzkim, ani nie uczęszczały do przedszkola z tym językiem. Wniosek Po przekazaniu informacji skarŝącemu składającemu petycję (20.10.2010 r.), Komisja podejmuje decyzję o zamknięciu sprawy na posiedzeniu w dniu 27 stycznia 2011 r. CM\862679.doc 5/5 PE427.009v03-00