https://www. Wybór systemu krycia Autor: prof. dr hab. inż. Damian Knecht Data: 25 czerwca 2018 Wybór systemu krycia jest ściśle związany z liczebnością stada podstawowego w gospodarstwie. Większe gospodarstwa, użytkujące kilkaset i więcej loch, często podejmują decyzję o uruchomieniu przyfermowego laboratorium produkcji nasienia. Produkcja nasienia do inseminacji 1 / 9
https://www. fot. Fotolia Wybór systemu krycia zależy od liczebności stada podstawowego Gospodarstwa, utrzymujące do 300 loch powinny dokładnie przemyśleć i przekalkulować zagadnienie inwestycji związanej z produkcją nasienia do inseminacji. Rozpatrując ten temat tylko i wyłącznie w kategoriach kosztów bezpośrednich produkcji dawki inseminacyjnej, sprawa nie podlega dyskusji. Z pewnością inseminacja jest tańszym rozwiązaniem w porównaniu do krycia naturalnego. Naturalne krycie świni, przy uwzględnieniu wyłącznie kosztów (bez dodatkowych zalet wynikających z wyższego wskaźnika częstotliwości oproszeń oraz wykorzystaniem lepszego materiału genetycznego), jest tańszym rozwiązaniem w stadach liczących ok.15-25 loch. W stadach powyżej 25 loch jeden knur nie wystarczy. W takich przypadkach uzasadnione jest korzystanie z unasienniania przy jednoczesnym utrzymywaniu przynajmniej jednego knura, który jest wykorzystywany do wyszukiwania rui oraz krycia loch trudnych do zainseminowania. Knury inseminacyjne Knur inseminacyjny Jednak każdy system krycia niesie ze sobą pewne wymagania, jakim musi sprostać producent. Tak, 2 / 9
https://www. aby nie podwyższać kosztów produkcji we własnym gospodarstwie. Knury wykorzystywane do krycia naturalnego, m.in. z powodu braku systematycznych okresowych badań nasienia, postrzegane są zazwyczaj gorzej niż knury, od których pozyskiwane jest nasienie do inseminacji. Mimo, iż bardzo dobrze spełniają swoją rolę w stadzie. W praktyce wielokrotnie obserwowano, że tzw. knury inseminacyjne, których nasienie nie spełniały minimalnych wymagań, były używane przez wiele lat w kryciu naturalnym, dając liczne potomstwo. Wybór odpowiedniego knura Knury wybierane do zakupu powinny charakteryzować się: wysokim tempem wzrostu, dobrym wykorzystaniem paszy, wysoką mięsnością, dobrym libido, wysoką jakością nasienia, mocną konstytucją oraz zdrowymi kończynami, a także właściwym temperamentem. Długość użytkowania knura Długość użytkowania knura w stadzie zależy od wielu czynników m.in.: warunków utrzymania w chlewni, postępowania z nim, intensywności żywienia i jakości podawanej mieszanki oraz intensywności użytkowania. fot. Fotolia Długość użytkowania knura zależy od warunków panujących w chlewni Najważniejszym elementem jest utrzymywanie zwierząt w dobrej kondycji. W praktyce obserwuje się, że knury są żywione zbyt obficie. Powoduje to, że stają się ociężałe, a przez to mniej 3 / 9
https://www. sprawne i przydatne do krycia. Knury do wieku około 12 miesięcy powinny być eksploatowane w sposób ograniczony. Używanie do krycia młodych knurów, w wieku poniżej 7 miesięcy, oraz nadmierna eksploatacja knurów do wieku 10-12 tygodni, mogą być przyczyną niskiej skuteczności krycia. Wpływa to również na rodzenie się mniejszych liczebnie miotów oraz przedwczesne brakowania knurów ze stada. Starsze zwierzęta mogą być użytkowane nawet 16-20 razy w miesiącu. Należy jednak pamiętać, że po tygodniu intensywnego krycia, musi być zapewniona 5-6-dniowa przerwa w celu regeneracji jego potencjału biologicznego. Skuteczność krycia W chlewniach, w których utrzymywany jest jeden knur, występują okresy, kiedy liczba przypadających do krycia samic jest zbyt duża. W takim przypadku część kryć (u loch) może być wykonana jednokrotnie, bez istotnego wpływu na skuteczność krycia. Badania wykazały, że lochy przy jednokrotnym kryciu nie wykazały istotnych różnic w skuteczności krycia i wielkości miotu. Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych na fermie liczącej 1200 loch i 125 knurów wykazały, że lochy przy jednokrotnym kryciu nie wykazały istotnych różnic w skuteczności krycia i wielkości miotu. Jedynie lochy pierwiastki przy jednokrotnym kryciu miały obniżoną wielkość miotu o jedno prosię. Natomiast wprowadzenie trzykrotnego krycia nie miało wpływu na wielkość omawianych parametrów. Świadectwo zdrowia knura Kupując knura, należy zwrócić uwagę na jego: kondycję, ogólny stan zdrowotny oraz stan kończyn. Świadectwo zdrowia knura musi zawierać adnotację, że zwierzę jest wolne od brucelozy i choroby Aujeszky ego. W gospodarstwie knur powinien zostać poddany szczepieniom profilaktycznym oraz odrobaczaniu. Przy zakupie knurów należy skontrolować, czy zwierzęta były wcześniej sprawdzone w kierunku przydatności do rozpłodu (badania libido oraz jakości nasienia). Producent powinien na bieżąco sprawdzać stan zdrowia zwierzęcia, jego apetyt oraz stan kończyn. Warunki termiczne a krycie świni 4 / 9
https://www. fot. Fotolia Na jakość nasienia knura wpływa wiele czynników, m.in. temperatura Temperatura zewnętrzna, wynosząca 30 C i więcej powoduje pogorszenie jakości nasienia knurów w postaci zmniejszonej chęci krycia świni. Wpływa również na obniżanie ilości plemników w ejakulacie oraz zwiększenie odsetka plemników posiadających wady. Sposobem, ograniczającym wysoką temperaturę w chlewni jest zastosowanie zraszacza. W przypadku braku możliwości zainstalowania systemu chłodzącego, należy zmniejszyć odczuwalność zbyt wysokich temperatur poprzez polewanie wodą posadzki. W okresie wysokich temperatur wskazane jest podawanie rozpłodnikom witaminy C. Ograniczy ona skutki stresu cieplnego (300-400mg wit. C dziennie/szt.). Wpłynie także korzystnie na jakość nasienia i koncentrację. A także obniży odsetek plemników z wadami morfologicznymi. Brakowanie knurów Podejmując decyzję o brakowaniu knurów ze stada, należy wziąć pod uwagę: wiek, libido i jakość nasienia oraz ewentualne problemy z kończynami. Podejmując decyzję o brakowaniu knurów ze stada, należy wziąć pod uwagę: wiek, libido i jakość nasienia oraz ewentualne problemy z kończynami. Częstym powodem obniżenia libido i brakowania, zaobserwowaną w praktyce, jest zbyt obfite żywienie knurów i wynikające z tego problemy z kryciem loch (knury osiągają szybki przyrost masy ciała). 5 / 9
https://www. Jakość nasienia knurów do wieku 36 miesięcy w dobrej kondycji, przy odpowiednich warunkach utrzymania ulega systematycznej poprawie. Wybór systemu krycia Wraz z rozwojem intensywnego chowu świń i dążeniem do wzrostu wydajności znaczenie inseminacji zwiększa zasięg swojego stosowania. Marginalizując tym samym ilość stad, w których stosuje się naturalne krycie świni. Jak każda metoda stosowana w produkcji zwierzęcej, tak i ta ma swoje zalety i wady. Decyzję o wyborze któregokolwiek z proponowanych przez rynek systemów krycia świni, musi podjąć sam producent. Jego decyzja powinna być poparta obserwacją własnego stada oraz kosztami poniesionymi na produkcję. Proces sztucznego unasiennienia Pierwszym etapem inseminacji jest pobieranie nasienia knura Inseminacja uznana za metodę hodowlaną pozwoliła m.in. lepiej wykorzystać potencjał genetyczny zwierząt. Dziś trudno wyobrazić sobie producenta, który nie słyszałby o tej technice stosowanej w rozrodzie. Wprowadzenie inseminacji pozwoliło osiągnąć dalszy postęp w dziedzinie oceny nasienia, konserwacji i jego utrzymania. Elementy te ułatwiły produkcję nasienia o stałej i wysokiej jakości wykorzystywanego materiału genetycznego. Proces sztucznego unasienniania powinien składać się z następujących etapów: pobieranie 6 / 9
https://www. nasienia, jego badania, rozrzedzania i konfekcjonowania, przechowywania i unasieniania samic. Podejmując decyzję o zastosowaniu sztucznej inseminacji należy ocenić i skalkulować zarówno wady, jak i zalety stosowania tej techniki rozrodu. Zalety inseminacji Jako zalety można wymienić m.in: bardziej ekonomiczne wykorzystanie ejakulatu niż przy kryciu naturalnym; możliwość użycia nasienia na szerszą skalę; przyśpieszenie i ułatwienie postępu hodowlanego poprzez powszechniejsze użycie najlepszych knurów. Naturalne krycie świni, przy uwzględnieniu wyłącznie kosztów jest tańszym rozwiązaniem w stadach liczących ok.15-25 loch. Wśród zalet wymienia się również dokładniejszą ocenę wartości hodowlanej ojców, szybszą możliwość wykrycia knurów niepłodnych lub o ograniczonej płodności poprzez wszechstronne badania laboratoryjne ejakulatu, a także brak bezpośredniego kontaktu osobników kojarzonych. Umożliwia to ograniczenie przenoszenia chorób zakaźnych i zaraźliwych. Najczęściej popełniane błędy podczas inseminacji Wadą tej metody są ewentualne błędy popełniane podczas inseminacji. Zazwyczaj w praktyce powtarzającą ruję producenci oceniają, że nie zapłodniona locha została zainseminowana nasieniem słabej jakości. Oczywiście takie błędy również występują. Trzeba sobie jednak zadać pytanie, czy wszystkie czynności uwzględnione w procedurze wykonane są prawidłowo? Najczęściej popełniane błędy to narażenie nasienia na szkodliwe działanie czynników zewnętrznych. Wśród nich wymienia się: narażenie nasienia na działanie czynników promieni słonecznych; przechowywanie w zbyt niskiej temperaturze poniżej 15 C lub w zbyt dużych przeciągach; wymieszanie nasienia z wodą przy użyciu kateterów wielokrotnego użytku, które nie zostały dokładnie wysuszone. 7 / 9
https://www. fot. Fotolia Inseminacja loch nie powinna przebiegać w zbyt wąskich kojcach Kontakt nasienia z krwią przy zranieniu dróg rodnych, narażenie nasienie na silne wahania temperatur, używanie katetera nie sterylnego to inne, często popełniane blędy. Bardzo ważne jest dokładne oczyszczenie warg sromowych, tak, aby brud nie dostał się do dróg rodnych podczas zabiegu. Jeśli tego nie uczynimy, wdać się mogą stany zapalne. Małe doświadczenie w rozpoznawaniu objawów rui, zbyt wczesne wykonanie zabiegu nie poprzedzone próbą dosiadania przez inseminatora i sprawdzenia odruchu tolerancji, oraz niedokładne wprowadzenie pipety do macicy to inne czynniki obniżające skuteczność zabiegu. Inseminacja loch nie może przebiegać z zbyt wąskich kojcach, w których nie można sprawdzić odruchu tolerancji. Błędem jest wywoływanie fałszywego odruchu tolerancji poprzez podanie paszy do koryta. Nadmierny hałas w chlewni w trakcie inseminacji oraz po niej, a także wykonywanie zabiegu, gdy locha wykazuje objawy niepokoju i zdenerwowania również wpływają na skuteczność inseminacji. Wykorzystanie potencjału rozrodczego Warto pamiętać, że właściwe wykorzystanie zwierząt to wyższy poziom użytkowości oraz poprawa rentowności produkcji. 8 / 9
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) https://www. W chlewniach, w których lochy są kryte naturalnie lub inseminowane, często przyczyną gorszych wyników unasienniania jest fakt, że knury z reguły kryją lochy, wykazujące odruch tolerancji. Natomiast inseminowane są osobniki, które są niespokojne, z mniej wyraźnymi objawami rui lub lochy o słabszych kończynach, które nie są wstanie utrzymać knura. Wybór systemu krycia świni, który jest jednym z elementów, pozwalających na maksymalne wykorzystanie potencjału rozrodczego zależy tylko od producenta. Wpływ ma na to jego doświadczenie, dokładność, otwartość oraz zaangażowania w zarządzanie stadem. Dostosowanie odpowiedniego systemu krycia świni wyeliminuje zapewne w większym stopniu problemy związane z rozrodem. A w konsekwencji pozwoli zmniejszyć koszty ponoszone na produkcję. Warto bowiem pamiętać, że właściwe wykorzystanie zwierząt (zarządzanie stadem) to wyższy poziom użytkowości oraz poprawa rentowności produkcji. W dobie ciągle wzrastającej konkurencji na rynku wieprzowiny, trzeba konsekwentnie doskonalić stosowane systemy produkcji. Tylko taka opcja prowadzenia biznesu może gwarantować przetrwanie na rynku. 9 / 9