Sprzęt bojowy PRZECIWLOTNICZY ZESTAW RAKIETOWY S-125 NEWA S.C. Początki przeciwlotniczego zestawu rakietowego (PZR) S-125 NEWA (w kodzie NATO SA 3 GOA) sięgają końca lat 50., kiedy to pojawiła się w ZSRR potrzeba stworzenia zestawu do zwalczania samolotów na małych wysokościach. Zbudowane wcześniej S-25 BERKUT (SA 1 GUILD) i S-75 DŹWINA (SA 2 GUIDELINE) były w stanie zwalczać jedynie cele na dużych i średnich wysokościach głównie ze względu na zakłócenia powodowane przez obiekty na ziemi podczas naprowadzania rakiet oraz niemożliwości odpowiednio wczesnego wykrywania celów niskolecących. W stacji wykrywania i naprowadzania zestawu zastosowano zakres fal centymetrowych. Charakterystyczną rzeczą (m. in. dla poprawy możliwości wykrywania) PZR NEWA było ustawienie anten śledzenia celu pod kątem 45 stopni i ograniczenie szerokości wiązki śledzenia aż do rozmiaru 1,5 stopnia. Pocisk był również ówczesną nowością, gdyż po raz pierwszy w ZSRR zastosowano dla całej dwustopniowej rakiety paliwo stałe. Po pierwszych niepowodzeniach z pociskami W-625 zostały użyte w zestawie rakiety adoptowane z innego nowotworzonego systemu oznaczone jako W-600, których produkcję rozpoczęto pod nazwą 5W24. Sterowanie odbywało się za pomocą lotek w układzie "kaczka" co znacznie zwiększało możliwości manewrowe rakiety. Stateczniki stopnia startowego ze względu na pokaźne rozmiary były składane i umieszczone na końcu silnika, a rozkładały się one samoczynnie tuż po starcie. Rakiety odpalano z holowanych dwubelkowych wyrzutni 5P71. W skład całego kompleksu bojowego wchodziły: stacja naprowadzania rakiet, kolumna antenowa, cztery wyrzutnie, elektrownia, radiolokator obserwacji okrężnej oraz samochody do transportu i ładowania wyrzutni. System S-125 NEWA został wprowadzony do uzbrojenia w lipcu 1961 roku. Po raz pierwszy rakiety zestawu użyte zostały podczas wojny Yom Kippur w 1973 w Egipcie i były obsługiwane prawdopodobnie przez Rosjan. Uznano wtedy, że są one bardzo skuteczne, jednak w wyniku chaosu w dowodzeniu i niemalże braku współpracy pomiędzy lotnictwem Egipskim, a stanowiskami dowodzenia dywizjonów rakietowych odsetek zniszczeń samolotów własnych był bardzo wysoki (według niektórych źródeł nawet ok. 50%). Zestaw był bardzo często modernizowany w celu poprawy jego możliwości bojowych. Do najważniejszych w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych zaliczyć należy (zestawy oznaczone jako S-125M i S-125M1): Zwiększenie ilości rakiet na wyrzutni do czterech (co zwiększyło szybkostrzelność zestawu) osiągnięto poprzez opracowanie nowej wyrzutni oznaczonej jako 5P73; Strona 1
Zastosowanie wizyjnego kanału celowania, poprzez zamontowanie kamery na kolumnie antenowej i odpowiedniej aparatury w kanale celu, co przy dobrej pogodzie uodporniło w dużym stopniu zestaw na zakłócenia aktywne oraz atak za pomocą rakiet przeciwradiolokacyjnych (RPR); Opracowanie nowych pocisków dzięki którym wzrósł zasięg zestawu w płaszczyźnie poziomej do 20km (poprzednio 16km) oraz zakres wysokości od 25m do 18km (poprzednio 300m do 12km) oraz maksymalne przeciążenie rakiety w locie do ok. 6g; Możliwe stało się strzelanie do celów oddalających (do prędkości 300m/s). Zwiększono masę głowicy bojowej. W sumie w ZSRR rozlokowano ponad 300 PZR NEWA, a w 35 krajach całego świata ponad 400. W Polsce dywizjony wyposażone w zestawy S-125 NEWA zaczęto tworzyć od 1970 roku. W naszym związku taktycznym (wówczas 3. Łużycka Dywizja Artylerii Przeciwlotniczej OPK) utworzono cztery nowe dywizjony wyposażone w NEWY. Zestaw ten posiadał rakiety 5W27 na wyrzutniach dwubelkowych i możliwość niszczenia celów na odległości do 25 km i wysokości od 40 m do 18 km. W związku z tym na podstawie rozkazu Dowódcy 1. Korpusu OPK z marca 1970 r. utworzono: 60., 61., 62. i 63 drop OPK. W miesiącu czerwcu 1971 r. nowe jednostki wykonały swoje pierwsze strzelania na kazachskim poligonie. Zadanie polegające na zniszczeniu celu szybkiego na dużej wysokości zostało wykonane przez wszystkie dywizjony na ocenę bardzo dobrą. W latach 1977-1979 wszystkie jednostki posiadające dotychczas dwubelkowe zestawy S-125M NEWA zostały przeszkolone i przezbrojone w zmodernizowane czterobelkowe zestawy S-125M. Strona 2
W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych rozpoczęto prace nad modernizacją zestawów NEWA w Polsce. Celem programu modernizacyjnego była przebudowa lampowych podzespołów elektronicznych na cyfrowe, a przez to zwiększenie stopnia automatyzacji pracy bojowej, zmniejszenie obsady etatowej, przyśpieszenie procesu osiągania gotowości, zwiększenie mobilności. Wyrzutnie umieszczono na podwoziach wycofanego z eksploatacji czołgu T-55 natomiast kolumnę antenową i kabinę dowodzenia na pojeździe MAZ-543 (służyły one wcześniej jako wyrzutnie rakiet SCUD). Modernizacja wykonana została przez Wojskowe Zakłady Elektroniczne w Zielonce przy udziale WAT. Dzięki modernizacji: wprowadzono technologię cyfrową opartą na mikroprocesorach zamiast techniki lampowej; znacznie podwyższono mobilność zestawów; zmniejszono ilość elementów składowych zestawu w ugrupowaniu bojowym; ograniczono skład osobowy obsługujący zmodernizowany zestaw; skrócono czas przygotowania zestawu do strzelania; umożliwiono zobrazowanie sytuacji r/lokacyjnej z wielu źródeł; wprowadzono klimatyzację stanowiska pracy grupy bojowej. Zmodernizowane zestawy S-125 NEWA SC rozpoczęto wprowadzać od 1999 roku. Proces ten został zakończony i obecnie wszystkie dywizjony rakietowe są w nie wyposażone. Strona 3
ARMATA PRZECIWLOTNICZA ZU-23-2 23 mm armata przeciwlotnicza ZU-23-2 radziecka podwójnie sprzężona, holowana armata przeciwlotnicza. Armata powstała w Związku Radzieckim w 1960 roku. Przeznaczona jest do zwalczana celów nisko lecących w odległości do 2,5 km. Może również razić cele lekko opancerzone lub siłę żywą. Wykorzystywany jest do bezpośredniej osłony wojsk i ważnych obiektów przed atakiem z powietrza. Broń działa na zasadzie odprowadzania części gazów prochowych przez boczne otwory w lufach. Każda z armat jest zasilana z taśmy o pojemności 50 nabojów. Celowanie odbywa się za pomocą przyrządów optyczno-mechanicznych. Lufy są szybkowymienne (wymiana trwa teoretycznie ok. 14 sekund) ryglowane przez zamek klinowy o ruchu pionowym. Wyposażona jest w celownik automatyczny ZAP-23, używany podczas strzelania do celów powietrznych o prędkościach do 300 m/s, oraz celownik optyczny T-3. ZU-23-2 może być przewożony za pomocą różnych nośników, np. samochodów ciężarowych URAL-357 lub Star 266. W przypadku przewożenia na pojazdach ciężarowych, armacie odczepia się koła, a samochodom Strona 4
zdejmuje się burty skrzyni załadunkowej. Do strzelania wykorzystuje się amunicję 23x152mm przeciwpancerno-zapalająco-smugową (API-T) oraz odłamkowo-zapalająco-smugową (HEI-T). W polskich zakładach ZM Mesko powstały nowe typy amunicji: APDS-T i FAPDS-T. Armata ZU-23-2 została wprowadzona do produkcji licencyjnej w Zakładach Mechanicznych w Tarnowie w 1972. Polscy konstruktorzy prowadzili następnie prace nad zwiększeniem możliwości armaty i w efekcie powstał zestaw artyleryjsko-rakietowyzur-23-2s Jod, produkowany od 1987, a wprowadzony na uzbrojenie Wojska Polskiego od 1988. Łączy on armatę ZU-23-2 z podwójną wyrzutnią pocisków przeciwlotniczych bliskiego zasięgu 9K32 Strzała-2M. Wprowadzono także lepszy celownik tachometryczny GP-1R, opracowany w WITU i produkowany przez łódzki Prexer. Obsługa zmniejszyła się z 5 do 4 osób. Zestaw może zwalczać cele zbliżające się w odległości do 2800 m, a oddalające się w odległości do 4200 m, na wysokości od 50 do 2300 m Strona 5
W latach 90. opracowano armatę ZU-23-2T Jodek z nowszym celownikiem tachometrycznym GP-03/WK, ale nie weszła ona do produkcji. Od 2002 jednak do produkcji wszedł nowy zestaw artyleryjsko-rakietowy ZUR-23-2KG Jodek-G ze skuteczniejszymi pociskami Grom, elektrycznymi napędami naprowadzania i celownikiem kolimatorowym CKE-2. Wprowadzono też nową amunicję podkalibrową. Zasięg zwalczania celów wzrósł do 5500 m, a przedział wysokości wzrósł od 10 do 3500 m. W nowszych wersjach zastosowano celownik programowalny CP-1 z dalmierzem laserowym, opracowany przez WAT. Wersją eksportową zestawu, przystosowaną do współpracy z zewnętrznymi systemami kierowania ogniem, jest ZUR-23KG-I, z celownikiem CKE-2I. Strona 6