Wpływ informacji prezentowanych w sprawozdaniach na zdolność do pozyskania finansowania przez organizacje pożytku publicznego

ZESZYTY TEORETYCZNE RACHUNKOWOŚCI, tom 63 (119), Warszawa 2011 Wpływ informacji prezentowanych w sprawozdaniach na zdolność do pozyskania finansowania przez organizacje pożytku publicznego Halina Waniak-Michalak * Ewelina Zarzycka ** Wprowadzenie Organizacje pożytku publicznego realizują cele głównie niefinansowe, społecznie użyteczne, służące dobru jednostki lub dobru publicznemu, aczkolwiek istnieją także spółki kapitałowe, które jako organizacje for-proft prowadzą działalność filantropijną (Posner, Malani, 2006). Pierwsza definicja organizacji pożytku publicznego została sformułowana w prawie angielskim. Angielskie regulacje prawne działalności organizacji dobroczynnych sięgają 400 lat wstecz (O Hagan, 2001). Pierwszym angielskim aktem prawnym był Akt o działalności dobroczynnej (Charitable Uses Act) z 1557 r. i 1601 r., nazywany inaczej Statutem Elżbiety. W Polsce działalność tego typu organizacji reguluje znowelizowana ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z dnia 22 stycznia 2010, w której została zawarta następująca definicja: Działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie. Sfera zadań publicznych, o której mowa w ustawie, obejmuje aż 33 zadania, które mogą być od marca 2010 r. realizowane przez wszystkie podmioty, także spółki * Dr Halina Waniak-Michalak, Katedra Rachunkowości, Uniwersytet Łódzki, adiunkt. ** Dr Ewelina Zarzycka, Katedra Rachunkowości, Uniwersytet Łódzki, adiunkt. 185

prawa handlowego, pod warunkiem, że nie będą prowadzić działalności zorientowanej na zysk, całość dochodu będą przeznaczać na działalność statutową i nie będą dzielić go między udziałowców, członków lub akcjonariuszy. Spis celów jest zamknięty i można rozszerzyć ten zakres jedynie w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Oprócz zadań ukierunkowanych na pomoc biednym, grupom społecznym znajdującym się w trudnej sytuacji oraz ochronę środowiska także zadania obejmujące wspieranie przedsiębiorczości, wzmacniania tradycji narodowej, rozwój techniki i technologii oraz działalności na rzecz integracji europejskiej będą zaliczane jako zadania publiczne realizowane przez organizacje pożytku publicznego w Polsce. Zakres działalności polskich organizacji pożytku publicznego jest więc znacznie szerszy, niż w innych krajach europejskich, co utrudnia prowadzenie badań porównawczych tego trzeciego sektora w Polsce i na świecie. Dla każdej organizacji funkcjonującej w gospodarce można wskazać interesariuszy, czyli osoby i jednostki organizacyjne zainteresowane wynikami działalności danej organizacji, wpływającymi na jej działalność, ograniczającymi lub dającymi jej możliwość rozwoju. Każda jednostka sporządzająca sprawozdanie finansowe, a przede wszystkim jednostka mająca obowiązek publikowania swojego sprawozdania finansowego, powinna zapewnić, żeby jego zawartość była użyteczna w ocenie sposobu zarządzania jednostką i jej kondycji finansowej (Baran, 2006). Aby jednak informacje zawarte w sprawozdaniach finansowych były przydatne dla użytkowników tych informacji, sprawozdania muszą spełniać określone cechy jakościowe. Zostały one sformułowane w Założeniach koncepcyjnych sporządzania i prezentacji sprawozdań finansowych opracowane i zatwierdzone przez IASC w 1989 r. w celu zmniejszenia istniejących różnic w interpretacji składników sprawozdań finansowych. Wysoka jakość sprawozdań finansowych i zaprezentowanych w nich danych jest w organizacji pożytku publicznego spełniona, jeżeli użytkownik informacji będzie mógł: stwierdzić, jak i w jakim stopniu zasoby posiadane przez jednostkę zostały wykorzystane dla realizacji jej celów statutowych, ocenić jakość zarządzania jednostką i jej perspektywy rozwojowe, sprawdzić, czy organizacja ma zasoby do kontynuacji działania i jakie są jej zobowiązania, zbadać, z jakich źródeł finansowania korzysta i czy wykorzystuje je efektywnie. Sprawozdania finansowe każdej jednostki, bez względu na cel jej działalności, powinny przedstawiać rzeczywisty obraz sytuacji finansowej jednostki. Organizacje pożytku publicznego, a w szczególności organizacje filantropijne, rozpoczynały swoją działalność w czasach, kiedy najbardziej liczył się cel, a nie 186

środki. Pomimo rozwoju gospodarczego, podejście do sprawozdawczości tych organizacji jest podobne. Spółki kapitałowe mają świadomość, że muszą przekazywać sprawozdania z wyników swoich działań dawcom kapitału, czyli inwestorom. Organizacja pożytku publicznego nie ma inwestorów, korzysta z dotacji i darowizn nie gwarantując osiągnięcia określonych efektów, a jedynie zamiar, dążenia, próbę pomocy docelowej grupie osób. Organizacje pożytku publicznego prowadzą swoją działalność korzystając często z ogromnych sum pieniędzy pochodzących od indywidualnych lub instytucjonalnych darczyńców. Niewielka część tych organizacji prowadzi działalność gospodarczą lub częściowo odpłatną w celu pozyskiwania środków finansowych na realizację celów statutowych. Rekordziści uzyskują w ten sposób fundusze porównywalne z przychodami dużych spółek kapitałowych, np. United Way of America, której przychody za 2001 r. wyniosły 3,91 mld. $, zaś za 2006 r. 68,12 mln. $ (Supphellen, Nelson, 2001). W różnych krajach sprawozdawczość finansowa organizacji pożytku publicznego podlega rożnym regulacjom prawnym. Niemniej jednak wszyscy badacze w dziedzinie rachunkowości (zob. Noraini, Radiah, Jamaliah, Erlane, 2009) uważają, że sprawozdawczość finansowa tych jednostek jest niezbędna nie tylko dla monitorowania i kontrolowania ich działalności przez instytucje rządowe, ale też dla podejmowania decyzji i zapewniania właściwych informacji dla szerokiej grupy interesariuszy. 1. Cel sporządzania sprawozdań finansowych organizacji pożytku publicznego Analiza potrzeb informacyjnych użytkowników sprawozdań finansowych wykorzystywana w procesie udoskonalania struktury i zawartości sprawozdań finansowych była prowadzona w odniesieniu do jednostek gospodarczych od połowy lat 60. (American Accounting Association (AAA), 1966, oraz Accounting Standards Board (ASB), 1995, 1996, 1999). Wyniki tych badań, jakkolwiek nieprzydatne w odniesieniu do organizacji nie działających dla zysku, stały się podstawą dyskusji nad celami i kryteriami jakościowymi sprawozdań finansowych składanych przez tego typu podmioty (Hyndman, Conolly, 2000, s. 72). Raport z badań prowadzonych w Wielkiej Brytanii w 1980 r. (Bird, Morgan-Jones, 1981, s. 70) wskazał na niską jakość danych finansowych prezentowanych przez organizacje pożytku publicznego w Wielkiej Brytanii. Dwie najistotniejsze wady tych sprawozdań zostały określone jako: niejednorodność (diversity) i brak konsekwencji (lack of consistence) w prezentacji 187

informacji finansowej. Wady te w praktyce uniemożliwiały porównywanie sprawozdań finansowych różnych organizacji, jak też analizę i zrozumienie danych z różnych lat tej samej organizacji. Sprawozdania organizacji pożytku publicznego w Polsce także charakteryzuje niejednorodność, czyli inny zakres informacji prezentowanych w sprawozdaniach finansowych przez różne organizacje, oraz zmienna struktura i ilość ujawnianych informacji przez tę samą organizację. Nie są spełnione także inne kryteria jakościowe wymienione w ramach konceptualnych opracowanych i zatwierdzonych przez IASC w 1989 r., czyli zrozumiałość i przydatność sprawozdań finansowych. Część sprawozdań jest niekompletna, np. informacja dodatkowa zawiera tylko informacje na temat zasad wyceny aktywów i pasywów lub sprawozdanie finansowe składa się jedynie z bilansu i rachunku zysków i strat w wersji kalkulacyjnej dla jednostek prowadzących działalność gospodarczą (Waniak-Michalak, 2010). Nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego z 22 stycznia 2010 r. wprowadziła sankcje dla organizacji pożytku publicznego za nieskładanie i nieogłaszanie w określonym terminie sprawozdań merytorycznych i finansowych, nie nakładając jednakże na te organizacje obowiązku przestrzegania norm jakościowych dla sprawozdań finansowych. W tej sytuacji pojawia się pytanie: w jakim celu i dla kogo są sporządzane sprawozdania finansowe organizacji pożytku publicznego, skoro większość tych sprawozdań finansowych i merytorycznych jest niekompletna i niezrozumiała dla ich użytkowników? Czy charakter działalności tych organizacji, czyli działalność nie dla zysku, powoduje, że uwaga menadżerów jest skierowana na sprawozdanie merytoryczne i dane niefinansowe? Badania przeprowadzone przez brytyjskich naukowców na grupie 130 respondentów wskazały jednak, że zarówno wyniki finansowe, jak i niefinansowe, były istotne dla interesariuszy organizacji pożytku publicznego (Hyndman, 1991, s. 69 82). Inne badania, prowadzone przez naukowców amerykańskich (Parsons, Trussel, 2008) wskazały na zależność przychodów z darowizn od niektórych danych finansowych oraz wskaźników finansowych. Badania prowadzone wśród polskich, brytyjskich i niemieckich organizacji pożytku publicznego ujawniły dużą rolę obligatoryjnych sprawozdań finansowych jako narzędzia komunikacji z interesariuszami tych organizacji (Dyczkowski, 2010, s. 21 27). Centrum Ewaluacji Sektora Działalności Pożytku Publicznego (Charity Navigator) utworzone w Stanach Zjednoczonych w 2001 r. prowadzi natomiast coroczne badania kondycji finansowej amerykańskich organizacji pozarządowych, wykorzystując wybrane miary finansowe w celu tworzenia rankingów organizacji pożytku publicznego. W Polsce zostały przeprowadzone w 2010 r. badania rezultatów działalności organizacji pożytku publicznego przy użyciu wskaźników Charity Navigator, wskazujące na zbieżność wyników tej oceny i wysokości otrzymywanych daro- 188

wizn (Waniak-Michalak, 2010). Powyższe przesłanki skłoniły autorów do przeprowadzenia badań w celu uzyskania odpowiedzi, czy informacje prezentowane w sprawozdaniach finansowych tych organizacji wpływają na podejmowanie decyzji finansowych przez darczyńców w kolejnych okresach? Czy przywiązywanie dużej wagi do wyników finansowych i manipulacja nimi przez niektóre organizacje (Jegers, 2010) ma wpływ na sytuację finansową tych jednostek w przyszłości? Jeżeli tak, to które wartości bilansowe lub wynikowe mają takie znaczenie? 2. Źródła przychodów organizacji pożytku publicznego oraz ponoszone koszty Organizacja niedziałająca dla zysku może uzyskiwać przychody tylko z działalności nieodpłatnej, ale w celu zapewnienia sobie stałych źródeł dochodów oraz stabilnej i bezpiecznej sytuacji majątkowej, organizacje te często prowadzą działalność odpłatną i nieraz działalność gospodarczą. Wymaga to wpisu do rejestru przedsiębiorstw, zaś zyski z działalności gospodarczej muszą być przeznaczane przez organizację pożytku publicznego na działalność statutową. Zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego (Ustawa o działalności pożytku publicznego, 2003, art. 10 ust. 1) organizacje prowadzące działalność pożytku publicznego są zobowiązane do ujmowania kosztów i przychodów z różnych źródeł w systemie księgowym tak, aby było możliwe ich wyróżnienie i przedstawienie w sprawozdaniu finansowym w odrębnych pozycjach. Większość przychodów organizacji pożytku publicznego jest zmienna i trudna do prognozowania w kolejnych okresach. Otrzymanie dotacji lub darowizny w bieżącym okresie, bez względu na podejmowane przez organizację działania, może nie nastąpić w kolejnym roku. Środki finansowe z Unii Europejskiej, o które duża część tych jednostek może się starać i o które aplikuje, są trudne do uzyskania ze względu na brak wykwalifikowanej kadry posiadającej umiejętność pisania wniosków o dotacje lub nieadekwatność celów programowych do potrzeb organizacji. Możliwość otrzymania 1% odpisu podatku dochodowego stała się jednym z najważniejszych celów finansowych organizacji pożytku publicznego. Niektóre organizacje, ze względu na trudności w dotarciu z informacją do dużej grupy podatników, mają jednak niewielkie szanse na uzyskanie wysokich przychodów z tego źródła. Porównując intensywność akcji promocyjnych sprzed kilku lat i obecnych, można stwierdzić, że organizacje pożytku publicznego zaczęły konkurować 189

o przychody z tego źródła. Niektóre z organizacji, których sytuacja finansowa nie pozwala na ubieganie się o kredyt bankowy na pokrycie kosztów reklamy informacyjnej lub które nie mogą liczyć na poparcie mediów, nie mają szans na uzyskanie pożądanych przychodów z odpisu 1% podatku dochodowego. Co więcej, według Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych, odpis 1% podatku dochodowego zaczął być utożsamiany przez podatników z darowizną, co powoduje, że są oni coraz mniej chętni do przekazywania prawdziwych darowizn pieniężnych i rzeczowych, że przekazując 1% podatku dochodowego organizacji pożytku publicznego czują, że ich obowiązek filantropijny został spełniony. Sytuacja ta powoduje, że wielkość tradycyjnych przychodów tych organizacji jest z roku na rok coraz niższa. Ze względu na specyfikę działalności tych organizacji, wysoki udział kosztów ponoszonych na działalność podstawową jest pożądany i świadczy o dobrym wykorzystaniu uzyskiwanych funduszy. Organizacje pożytku publicznego przeznaczają środki finansowe na działalność statutową, odpłatną i nieodpłatną, obejmującą głównie wydatki na realizację celów filantropijnych i zadań przeciwdziałających problemom społecznym. W niektórych organizacjach dużą część kosztów stanowią koszty administracyjne związane z zarządzaniem organizacją, obsługą biurową oraz wynagrodzeniami pracowników administracyjnych i zarządu. Wiele organizacji pozarządowych nie wypłaca wynagrodzenia członkom zarządu za zarządzanie, jednak te same osoby mogą być zatrudniane przy realizacji zadań statutowych. Najistotniejszym problemem, z punktu widzenia rachunkowości jest dowolność kalkulacji kosztów i zaliczania odpowiednich pozycji do kosztów administracyjnych i statutowych. Najczęściej cała amortyzacja jest traktowana jako koszt administracyjny, bez względu na rodzaj zadań, do których wykonania został przeznaczony środek trwały. Podobna sytuacja występuje w przypadku zużycia materiałów i energii, natomiast informacja na temat wynagrodzeń jest różnie prezentowana przez różne organizacje. Niektóre jednostki podają liczbę zatrudnionych i wartość wynagrodzeń w podziale na pracowników administracyjnych i pozostałych. Inne organizacje ograniczają się do liczby pracowników ogółem i podziału wynagrodzeń w rachunku zysków i strat na administracyjne i statutowe bez dodatkowych wyjaśnień. Jeszcze inne organizacje podają jedynie ogólną kwotę kosztów administracyjnych, bez podziału na koszty rodzajowe. Informacja o strukturze rodzajowej kosztów organizacji pożytku publicznego jest wymagana Rozporządzeniem Ministra Finansów (Rozporządzenie Ministra Finansów, 2001), jednak informacja ta może być dla wielu osób nieczytelna. Pojawia się więc pytanie: czy i w jakim stopniu informacja finansowa jest użyteczna dla odbiorców? Jak należałoby pomóc donatorom w ocenie organizacji pozarządowych? Czy wysokość wynagrodzeń w kosztach administracyjnych jest istotnym miernikiem? 190

Zgodnie z twierdzeniem Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych, Rada Pożytku Publicznego odebrała już kilku organizacjom status organizacji pożytku publicznego, ale dla wielu osób standardy działania takich organizacji nie są znane. Nie ma jasno wytyczonych reguł i mierników, według których można byłoby oceniać organizacje pożytku publicznego. Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych zamierza podjąć się, przy współudziale Federacji Rozwoju Społecznego, kontroli działalności organizacji pożytku publicznego i nadawania certyfikatów organizacjom spełniających wyznaczone kryteria, co może pomóc zainteresowanym w ocenie i wyborze organizacji pozarządowej. 3. Cel badania Rola rachunkowości, a w szczególności sprawozdawczości finansowej, w ocenie działalności przedsiębiorstw jest przedmiotem wielu badań i rozważań naukowych. Nie podlega dyskusji fakt, iż dziś sprawozdanie przedsiębiorstwa finansowe jest wykorzystywane przez wielu użytkowników: inwestorów, pracowników, zarząd i kredytodawców dla pozyskania informacji dotyczącej badanego przedsiębiorstwa. Rola sprawozdań finansowych w sektorze przedsiębiorstw jest bezdyskusyjna, jednak w sektorze organizacji pożytku publicznego wykorzystanie informacji ze sprawozdania finansowego do oceny działalności tych podmiotów nie jest już tak oczywiste. Niezwykle interesujący jest fakt, czy informacje pochodzące ze sprawozdawczości finansowej są wykorzystywane przez darczyńców w procesie podejmowania decyzji o udzielanych darowiznach czy wsparciu finansowym konkretnej organizacji. Celem przeprowadzanych badań jest odpowiedź na pytanie, czy informacje pochodzące ze sprawozdań finansowych wpływają na wielkość dotacji i darowizn finansowych otrzymywanych przez organizacji pożytku publicznego w Polsce. Przy tej okazji zostaje podjęta próba identyfikacji określonych czynników o charakterze finansowym, które skłaniają darczyńców do wyboru konkretnej organizacji. Badanie ma również pokazać, czy polscy darczyńcy czytają sprawozdania finansowe i wykorzystują pochodzące z nich informacje przed podjęciem decyzji o dokonaniu darowizny. Badania dotyczące wpływu sprawozdań finansowych na wielkość darowizn otrzymywanych przez organizacje non-profit były prowadzone dotychczas w Polsce w niewielkim zakresie, podczas gdy w literaturze amerykańskiej wielu naukowców podejmowało się poznania tej tematyki. Szczególnie bowiem w USA i krajach Europy Zachodniej rośnie rola tych organizacji w życiu społecznym, gdyż zamożność społeczeństwa skłania zarówno osoby prawne, jak i fizyczne, do regularnego wspierania finansowego działalności tego typu podmiotów. 191

4. Przegląd badań empirycznych dotyczących wpływu informacji pochodzących ze sprawozdań finansowych na darowizny i dotacje otrzymywane przez organizacje non-profit Khumawala i Gordon (1997) przeprowadzają eksperyment wśród studentów jako potencjalnych darczyńców w celu stworzenie rankingu najważniejszych informacji pochodzących ze sprawozdań finansowych, które mają wpływ na podejmowanie decyzji o przekazaniu darowizny. W przeprowadzonym eksperymencie, Parsons (2007) stwierdza, iż niektórzy darczyńcy są bardziej skłonni do przekazania darowizny, jeżeli otrzymali oni wcześniej informacje o charakterze finansowym od określonej instytucji pożytku publicznego niż ci, którzy takich informacji nie otrzymali. Wiele badań poszukuje związku między zmiennymi o charakterze finansowym pochodzącymi ze sprawozdań finansowych a wielkością darowizn. Parsons (2003) sugeruje, iż efektywność i stabilność organizacji non-profit są najważniejszymi czynnikami skłaniającym podmioty do przekazania środków pieniężnych określonej organizacji. Efektywność jest przez tę Autorkę definiowana jako stopień, w jakim organizacja pożytku publicznego wykorzystuje posiadane przez siebie zasoby dla realizacji założonych celów. Ten wskaźnik mierzy średnio, jaka część otrzymanych darowizn trafia bezpośrednio do beneficjentów danej organizacji. Także Hyndman (1991) oraz Khumawala i Gordon (1997) potwierdzają, iż darczyńcy są bardzo zainteresowani udziałem kosztów przeznaczonych na realizację celów organizacji w całkowitych kosztach organizacji i chętniej wspierają organizacje charakteryzujące się jak najwyższym takim wskaźnikiem. Poziom efektywności organizacji pożytku publicznego jest zazwyczaj mierzony przez trzy zmienne: PRICE udział kosztów przeznaczanych przez organizację na realizację swoich celów w całkowitych kosztach organizacji, taki wskaźnik stosują m.in. w swoich badaniach Posnett i Sandle (1989), Callen (1994), Tinkelman (1998); PROG wskaźnik będący odwrotnością PRICE, a więc relacja całkowitych kosztów organizacji i kosztów przeznaczonych na realizację programów, badania: Roberts i in., (2006); ADMIN wielkość kosztów administracyjnych organizacji nonprofit w całkowitych kosztach organizacji, wskaźnik zaproponowany m.in. przez Frumkin i Kim (2001). Khumawala i in., (2003), w przeprowadzanym przez siebie badaniu, wyciągają wnioski, iż darczyńcy, którzy również przygotowują sprawozdania finansowe dla swoich organizacji (np. przedsiębiorstw), chętniej (niż darczyńcy 192

nieprzygotowujący sprawozdań finansowych) przeznaczają środki finansowe dla instytucji non-profit, które posiadają niższy wskaźnik łącznych kosztów w stosunku do pozyskanych funduszy. Stabilność organizacji nonprofit według Parsons (2003) to zdolność do kontynuacji działalności, nawet w przypadku zmniejszenia się posiadanych zasobów. Cecha ta jest pochodną zasady kontynuacji działania stosowanej powszechnie przez księgowych w przypadku przedsiębiorstw i innych podmiotów gospodarczych. Parson i Trusell (2008) potwierdzają badaniami, iż cecha ta jest powiązana z wielkością otrzymywanych darowizn. Darczyńcy chętniej bowiem ofiarują środki pieniężne tym organizacjom, które mają perspektywy działania, także w przypadku wystąpienia chwilowych problemów z dostępem do środków finansowych (np. w okresie kryzysu gospodarczego). Najczęściej wykorzystywane miary stabilności organizacji pożytku publicznego, z jakimi można zetknąć się w literaturze, są 1 : EQUITY wskaźnik udziału aktywów netto w całkowitych przychodach organizacji, pokazuje on wielkość zabezpieczenia organizacji przed spadkiem przychodów, gdyż w sytuacji krytycznej organizacja może otrzymać kredyt bądź pozbywać się aktywów w celu kontynuacji działalności (Trussel, Greenlee, 2004; Greenlee, Trussel, 2000); CONCEN wskaźnik koncentracji przychodów będący relacją przychodów z tytułu darowizn i dotacji w całości przychodów organizacji (Parsons, Trussel, 2008); MARGIN wskaźnik podobny do wskaźnika marży brutto wykorzystywanego przez przedsiębiorstwa. Parsons i Trussel (2008) stwierdzili, iż organizacje pożytku publicznego charakteryzujące się wyższym wskaźnikiem marży brutto pozyskują wyższe darowizny. Szereg badań naukowych potwierdza, iż darczyńcy są bardziej skłonni do przeznaczania sum pieniężnych dla organizacji, o których posiadają wiedzę oraz gdy otrzymali wcześniej informacje o misji i celach organizacji, jak też najważniejsze dane finansowe dotyczące podmiotu. (Gordon i in., 1999) Niezwykle trudno jest znaleźć, pochodzące ze sprawozdań finansowych zmienne, które mierzyłyby poziom wiedzy darczyńców i w literaturze praktycznie występuje tylko zmienna: FUND wielkość kosztów na reklamę, promocję ponoszonych przez organizacje pożytku publicznego w celu pozyskania datków i darowizn. (Frumklin, Kim, 2001). Niestety, w praktyce wiąże się z tą zmienną ważny problem dotyczący organizacji non-profit. Krishnan i in., (2006) zbadali bowiem, iż wiele organizacji tego typu nie prezentuje w sprawozdaniach finansowych kosztów ponoszonych na pozyskanie środków dla finansowania swojej działalności, zniekształcając tym samym dane w sprawozdaniu finansowym. 1 Wskaźniki te zostały po raz pierwszy zaprezentowane w badaniu Tuckaman i Chang (1991), którzy sformułowali teorię finansowej wrażliwości organizacji nonprofit. 193

Nie bez znaczenia dla potencjalnych darczyńców jest reputacja samej organizacji. W przypadku omawianych organizacji niezwykle trudno jest dokonać oceny jakości produktu finalnego dlatego w badaniach dotyczących tej tematyki przyjęto, iż jakość i dobre imię może być mierzone za pomocą następujących wskaźników: AGE wiek organizacji, starsze organizacje, dzięki większej popularności i rozpoznawalności swojej nazwy są w stanie zebrać większe środki (Trussel, Parsons, 2008); ASSETS wartość aktywów; mierzona w ten sposób wielkość organizacji świadczy o jej zdolności do realizacji swoich celów i możliwościach działania, (Tinkelman, 1998); GRANTS wielkość dotacji i grantów otrzymywanych przez organizacje pożytku publicznego dla wielu indywidualnych darczyńców jest sygnałem, że instytucja jest godna zaufania, skoro otrzymuje wsparcie finansowe od organizacji rządowych. (Tinkelman, 1998). Niezwykle interesujące jest badanie przeprowadzone przez Trussel i Parsons (2008), w którym autorzy dokonują analizy wszystkich zaprezentowanych zmiennych, oceniając ich wpływ na wielkość zebranych dotacji dla ponad 4.000 organizacji pożytku publicznego w USA. Badanie to jest podsumowaniem dotychczasowych prób oceny wpływu sprawozdań finansowych na wielkość darowizn jednocześnie w czterech perspektywach: efektywności, stabilności, reputacji badanych instytucji oraz informacji otrzymywanych z tych instytucji. 5. Wyniki badań empirycznych Przeprowadzone w niniejszym artykule badanie ma ocenić wpływ informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych na decyzje darczyńców w Polsce pod względem wyboru instytucji pożytku publicznego, do której przekażą oni środki finansowe. Dokonane analizy mają odpowiedzieć na pytanie, czy podmioty przekazujące darowizny wykorzystują sprawozdania finansowe oraz czy analizują je w celu podjęcia decyzji. Zebrane dane statystyczne dają również możliwość zbadania pozostałych czynników motywujących do dokonania darowizn. Czynniki te są reprezentowane przez zmienne pochodzące ze sprawozdań finansowych bądź wprowadzone zmienne zero-jedynkowe i nie obejmą wszystkich przyczyn, dla których są dokonywane datki i darowizny. W dużym stopniu bowiem darowizny i dotacje zależą od czynników emocjonalnych, takich jak przekonania religijne, własne doświadczenia życiowe itp., których uwzględnienie w badaniu wymagałoby zastosowanie bardzo zaawansowanych metod ekonometrycznych, bądź budowy ankiety. 194

Badanie obejmuje lata 2006 2008 i koncentruje się na 84 organizacjach pożytku publicznego w Polsce. Liczba organizacji tego typu w naszym kraju jest znacznie większa, jednak część z nich otrzymuje darowizny i dotacje o bardzo małej wartości. W bardzo wielu przypadkach nie można było dotrzeć do sprawozdań finansowych organizacji, bądź był one nieczytelne i bardzo złej jakości. Estymacji równań dokonano za pomocą programu Eviews. Postawione hipotezy mają pomóc zdefiniować czynniki wpływające na decyzje o dokonaniu darowizn, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu informacji ze sprawozdań finansowych. Dla każdej z hipotez zostały określone zmienne objaśniające, które definiują dany czynnik. Ważnym elementem jest współczynnik regresji, który mówi, o ile zmieni się dana zmienna objaśniana pod wpływem zmiany określonej zmiennej niezależnej. Równie istotny jest kierunek zależności między tymi zmiennymi, wyrażony znakiem stojącym przy określonym współczynniku regresji. Badane hipotezy miały niżej zaprezentowaną postać. Hipoteza 1. Wielkość darowizn finansowych i dotacji otrzymywanych przez organizacje pożytku publicznego jest uzależniona od określonych informacji zawartych w sprawozdaniu finansowych podmiotu. Równania mają następującą postać: Równanie 1: DAR_DOT_Y = C(1) + C(2) ASSETS + C(3) GRANTS + C(4) MARGIN + C(5) PRICE + C(6) FUND + C(7) ADMIN, dla roku 2008; Równanie 2: DAR_DOT_Y = C(1) + C(2) ASSETS + C(3) GRANTS + C(4) ADMIN + C(5) PROG + C(6) MARGIN + C(7) FUND dla roku 2007, gdzie zmienna objaśniana: DAR_DOT_Y wielkość darowizn finansowych i dotacji otrzymywanych przez daną organizację pożytku publicznego w danym roku. Zmienne objaśniające zostały wybrane na podstawie badań przeprowadzonych przez Trussel, Parsons (2008): ADMIN wskaźnik wielkości kosztów administracyjnych organizacji nonprofit w całkowitych kosztach organizacji, PROG udział kosztów przeznaczanych przez organizację na realizację swoich celów statutowych w całkowitych kosztach organizacji, zamiennie stosowany z PRICE, 195

PRICE MARGIN FUND GRANTS ASSETS wskaźnik całkowitych kosztów organizacji w stosunku do kosztów przeznaczonych na realizację programów, zamiennie stosowany z PROG, stopa marży brutto, wielkość kosztów na reklamę, promocję ponoszonych przez organizacje pożytku publicznego, wielkość dotacji i grantów otrzymywanych przez organizacje pożytku publicznego, wartość aktywów. Hipoteza 2. Reputacja organizacji pożytku publicznego jest niezwykle istotna dla darczyńców. Hipoteza pomocnicza: Wielkość darowizn finansowych i dotacji otrzymywanych przez organizacje pożytku publicznego jest uzależniona od reputacji organizacji. 196 Równanie 3 ma następującą postać: DAR_DOT_Y = C(1) + C(2) ASSETS + C(3) GRANTS, gdzie zmienna objaśniana: DAR_DOT_Y wielkość darowizn finansowych i dotacji otrzymywanych przez daną organizację pożytku publicznego w danym roku w PLN. Zmienna objaśniająca: GRANTS wielkość dotacji i grantów otrzymywanych przez organizacje pożytku publicznego w PLN, ASSETS wartość aktywów w PLN. Hipoteza 3. Darczyńcy są przywiązani do danej organizacji i wielkość darowizn finansowych i dotacji zależy od darowizn i dotacji otrzymanych w roku poprzednim. Równania mają następującą postać: Równanie 4: DAR_DOT_Y = C(1) + C(2) DAR_DOT Równanie 5: FINDON_Y = C(1) + C(2) FINDON Równanie 6: PERCENT_Y = C(1) _1PERCENT + C(2),

gdzie: DAR_DOT_Y FINDON_Y PERCENT_Y wielkość darowizn finansowych i dotacji otrzymywanych przez daną organizację pożytku publicznego w danym roku w PLN, wielkość darowizn finansowych otrzymywanych przez daną organizację pożytku publicznego w danym roku w PLN, wartość 1% podatku otrzymana przez daną organizację pożytku publicznego w PLN. Zmienne objaśniające: DAR_DOT wielkość darowizn finansowych i dotacji otrzymywanych przez daną organizację pożytku publicznego w roku poprzednim w PLN, GRANTS wielkość dotacji i grantów otrzymywanych przez organizacje pożytku publicznego w roku poprzednim w PLN, 1PERCENT wartość 1% podatku otrzymana przez daną organizację pożytku publicznego w roku poprzednim w PLN. Wszystkie zmienne objaśniające to zmienne opóźnione, bowiem w roku dokonywania darowizny bądź otrzymywania dotacji jest dostępne sprawozdanie z roku poprzedniego. W przypadku pierwszej hipotezy jest oczekiwany dodani znak współczynnika regresji przy zmiennej PROG, MARGIN, FUND, GRANTS, ASSETS, zaś ujemny przy zmiennych PRICE i ADMIN. Zgodnie bowiem z dotychczasowymi badaniami, można stwierdzić, iż darczyńcy chętniej wybierają organizacje non-profit, które charakteryzują się wyższym udziałem kosztów ponoszonych w związku z realizacją określonych programów pomocowych w całości kosztów (zmienna PROG). Zmienna PRICE, będąca odwrotnością PROG, powinna mieć ujemny znak współczynnika regresji. Negatywnie na wielkość pozyskiwanego wsparcia finansowego wpływa zaś duży udział kosztów administracyjnych w całkowitej wielkości kosztów (ADMIN). Darczyńcy chcą być bowiem pewni, że z każdej ofiarowanej złotówki jak największa część trafi do potrzebujących, zamiast pokrywać jedynie koszty administracyjne organizacji charytatywnej. Wysoka stopa marży brutto wpływa korzystnie na wielkość otrzymywanego wsparcia finansowego, darczyńcy bowiem wyżej cenią organizacje stabilne, których działalność nie będzie zakłócona przez przejściowe kryzysy (zmienna MARGIN). Według dotychczas przeprowadzanych badań, wyższe wydatki na reklamę i promocje powinny pozytywnie oddziaływać na otrzymywane darowizny i datki, gdyż informacja i reklama organizacji charytatywnych przyciągają nowych darczyńców (zmienna FUND). 197

Zmienna GRANTS i ASSETS to zmienne reprezentujące reputację organizacji. Organizacje otrzymujące dotacje od władz lokalnych bądź centralnych dla finansowania działalności są postrzegane jako pewne i sprawdzone przez państwowych darczyńców pod względem efektywności i prawidłowości prowadzonej działalności (zmienna GRANTS). Również wielkość aktywów skłania darczyńców do wspierania organizacji, bowiem daje ona gwarancje, iż organizacja posiada zasoby dla prowadzenia swojej działalności i realizacji celów (zmienna ASSETS). Wyniki estymacji równań wykorzystywanych dotyczących pierwszej hipotezy przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1. Wyniki estymacji równań (równanie 1 i 2) wykorzystywanych dla zbadania pierwszej hipotezy Dependent Variable: DAR_DOT_Y Variable Coefficient Std. Error t-statistic Prob. rok 2007 C 35605,000 6192160,526 0,006 0,995 ASSETS 0,300 0,122 2,458 0,017 GRANTS 0,507 0,106 4,793 0,000 ADMIN 782286,855 6694370,889 0,117 0,907 PROG 1925551,869 6308377,218 0,305 0,761 MARGIN 411590,661 1334040,654 0,309 0,759 FUND 2,649 4,072 0,651 0,518 Dependent Variable: DAR_DOT_Y Variable Coefficient Std. Error t-statistic Prob. rok 2008 C 1563583,000 1350632,000 1,158 0,252 ASSETS 0,549 0,104 5,295 0,000 GRANTS 0,602 0,110 5,468 0,000 MARGIN 179432,400 2316281,000 0,077 0,939 PRICE 66540,620 342596,700 0,194 0,847 FUND 5,022 6,476 0,775 0,441 ADMIN 1400163,000 3698141,000 0,379 0,706 Źródło: wydruk z programu Eviews. Otrzymane wyniki estymacji są poprawne z merytorycznego punktu widzenia (oceny parametrów strukturalnych równania odpowiadają postawionym założeniom). Nie są jednak zadowalające pod względem statystycznym, gdyż oceny statystyk t-studenta (t-statistic) wskazują, iż oceny niektórych parametrów strukturalnych (MARGIN, PRICE, PROG, FUND, ADMIN) nie są istot- 198

ne (wskazują na to miary prawdopodobieństwa przedstawione w kolumnie tabeli 1 oznaczonej Prob.). Chociaż wyniki estymacji nie wypadły zadowalająco ze względu na niską istotność zmiennych MARGIN, FUND, PRICE, PROG, estymacja równań pozwoliła zwrócić uwagę na wpływ wielkości otrzymywanych dotacji w roku poprzednim oraz wielkości aktywów organizacji pożytku publicznego na wysokość pozyskiwanych darowizn finansowych i dotacji w roku bieżącym. Dzięki temu postawiono drugą hipotezę, iż reputacja organizacji pożytku publicznego jest niezwykle istotna dla darczyńców. Zmienne objaśniane GRANTS i ASSETS, wykorzystane w równaniu zbudowanym dla zbadania tej hipotezy, są zbieżne ze zmiennymi wykorzystywanymi w badaniu przeprowadzonym przez Tinkelmana (1998) oraz Trussel i Parsons (2008). Wyniki estymacji równań wykorzystywanych dla zbadania drugiej hipotezy przedstawiono w tabeli 2. Tabela 2. Wyniki estymacji równań (równanie 3) wykorzystywanych dla zbadania drugiej hipotezy Dependent Variable: DAR_DOT_Y Sample: 1 64 Included observations: 64 Rok 2007 Variable Coefficient Std. Error t-statistic Prob. C 1277321,846 864682,8741 1,47721423 0,144762767 ASSETS 0,354321338 0,103230805 3,43232175 0,001080265 GRANTS 0,488698871 0,099318554 4,9205194 0,00 R-squared 0,608751225 Adjusted R-squared 0,595923396 F-statistic 47,45551566 Prob(F-statistic) 0,00 Durbin-Watson stat 1,940586458 Rok 2008 Variable Coefficient Std. Error t-statistic Prob. C 1246360,671 957210,8201 1,30207541 0,197785921 ASSETS 0,569432779 0,098029108 5,80881326 2,44315E-07 GRANTS 0,60090539 0,106841863 5,6242504 0,00 R-squared 0,635815793 Adjusted R-squared 0,623875327 F-statistic 53,24882649 Prob(F-statistic) 0,00 Durbin-Watson stat 1,834618785 Źródło: opracowanie własne na podstawie wydruku z programu Eviews. 199

Otrzymane wyniki estymacji są poprawne z merytorycznego punktu widzenia (oceny parametrów strukturalnych równania odpowiadają postawionym założeniom) oraz są zadowalające również pod względem statystycznym. Na podstawie oszacowanego równania można stwierdzić, iż zwiększenie wartości aktywów organizacji pożytku publicznego (zmienna ASSETS) zachęca darczyńców do dokonywania darowizn finansowych i dotacji, a więc tak jak przewidywała to hipoteza 2. Dodatkowym czynnikiem zachęcającym do wsparcia finansowego organizacji pożytku publicznego jest wielkość dotacji otrzymywanych w roku poprzednim. (zmienna GRANTS). Na podstawie wyników statystycznych równań badających drugą hipotezę można stwierdzić, że cechują się one stosunkowo wysokim stopniem objaśnienia, gdyż współczynnik determinacji (R-squared) wynosi 0,61 dla roku 2007 i 0,63 dla 2008 2. Również oceny statystyk t-studenta (t-stat) wskazują, iż ocena parametrów strukturalnych GRANTS i ASSETS jest istotna ze statystycznego punktu widzenia (wskazują na to miary prawdopodobieństwa przedstawione w kolumnie tabeli 2 oznaczonej t-statistic). Podobnie ocena statystyki Fishera-Snedecora (F-statistic = 47,4 w 2007 r. i 53,2 w 2008 r.) wskazuje, iż na poziomie istotności 0,001 (Prob(F-statistic) = 0,001) należy odrzucić hipotezę zerową na rzecz hipotezy alternatywnej, że łączny wpływ wszystkich zmiennych objaśniających wyróżnionych w zaprezentowanych równaniach na zmienną endogeniczną jest statystycznie istotny. Pozytywnie wypadło też testowanie zjawiska autokorelacji w tych równaniach, co można zauważyć m.in. po ocenach statystyki Durbina-Watsona (Durbin-Watson stat = 1,94 w 2007 r. i 1,83 w 2008 r). Przyrównując tę statystykę do wartości zamieszczonych w tablicach (dl = 1,536, du = 1,662), można jednoznacznie stwierdzić, iż nie występuje w tych równaniach autokorelacja reszt na poziomie α = 0,05. Pozytywnie wypadło także testowanie normalności rozkładu składnika losowego na podstawie oceny statystyki Jarque-Bera (J-B). Reasumując, otrzymane wyniki estymacji równań potwierdziły słuszność postawionej hipotezy 2. Trzecia badana hipoteza, że darczyńcy są przywiązani do danej organizacji oraz że wielkość darowizn finansowych i dotacji zależy od darowizn i dotacji otrzymanych w roku poprzednim, została zbadana dzięki trzem równaniom. Pierwsze równanie bada związek całkowitych darowizn finansowych i dotacji w danym roku (DAR_DOT_Y) z ich wielkością z roku poprzedniego (DAR_DOT). Drugie równanie bada wpływ darowizn finansowych z okresu poprzedniego (FINDON) na wielkość darowizn finansowych w danym roku (FINDON_Y). Trzecie równanie zaś koncentruje się na badaniu zależności 2 Także współczynnik Adjusted R-squared skorygowany współczynnik determinacji, jest stosunkowo wysoki. 200

między darowiznami otrzymywanymi w ramach 1% w danym roku (PER- CENT_Y) a 1% otrzymanym w roku poprzednim (_1PERCENT) 3. Wyniki estymacji równań wykorzystywanych dla zbadania trzeciej hipotezy przedstawiono w tabelach 3, 4 i 5. Tabela 3. Wyniki estymacji równań (równanie 4) wykorzystywanych dla zbadania trzeciej hipotezy Dependent Variable: DAR_DOT_Y Sample: 1 64 Included observations: 64 2007 Variable Coefficient Std. Error t-statistic Prob. C 1639692,199 782030,4 2,096712 0,040105418 DAR_DOT 0,736041788 0,073208 10,05411 0,000 R-squared 0,619830516 Adjusted R-squared 0,61369875 F-statistic 101,0851569 Prob(F-statistic) 0,00 Durbin-Watson stat 2,046240763 2008 Variable Coefficient Std. Error t-statistic Prob. C 1152756,333 542358,4 2,125451 0,037540414 DAR_DOT 1,045463103 0,052479 19,92145 0,00 R-squared 0,864883708 Adjusted R-squared 0,862704413 F-statistic 396,8639847 Prob(F-statistic) 0,00 Durbin-Watson stat 1,958397983 Źródło: opracowanie własne na podstawie wydruku z programu Eviews. Otrzymane wyniki estymacji są poprawne z merytorycznego punktu widzenia (oceny parametrów strukturalnych równania odpowiadają postawionym założeniom) oraz są zadowalające również pod względem statystycznym. Na podstawie oszacowanych równań można stwierdzić, iż zwiększenie wartości darowizn i dotacji finansowych w roku poprzednim (zmienna DAR_DOT) powoduje zwiększenie darowizn finansowych i dotacji w danym roku, a więc tak, jak przewidywała hipoteza 3. Czynnikiem zachęcającym do wsparcia finansowego darowizną finansową bądź dotacją organizacji pożytku publicznego 3 Badanie dotyczące otrzymywania 1% jest oparte na danych z 2008 r., gdyż dane za poprzednie lata są niekompletne. 201

jest wielkość darowizn finansowych i dotacji otrzymywanych w roku poprzednim. Na podstawie wyników równań statystycznych badających trzecią hipotezę można stwierdzić, że charakteryzują się one stosunkowo wysokim stopniem objaśnienia, gdyż współczynnik determinacji (R-squared) wynosi 0,62 dla 2007 r. i 0,86 dla 2008 r. 4 Również oceny statystyk t-studenta (t-stat) wskazują, iż ocena parametru strukturalnego DAR_DOT jest istotna pod względem statystycznym (wskazują na to miary prawdopodobieństwa przedstawione w kolumnie tabeli 3, oznaczonej t-statistic). Ocena statystyki dokonana przez Fishera-Snedecora, wskazuje, iż na poziomie istotności 0,001 (Prob(F-statistic) = 0,001) należy odrzucić hipotezę zerową na rzecz hipotezy alternatywnej, że łączny wpływ wszystkich zmiennych objaśniających wyróżnionych w zaprezentowanych równaniach na zmienną endogeniczną jest statystycznie istotny. Pozytywnie wypadło też testowanie zjawiska autokorelacji w tych równaniach, co można zauważyć m.in. po ocenach statystyki według Durbina- Watsona (Durbin-Watson stat = 2,0 w 2007 r. i 1,95 w 2008 r). Przyrównując tę statystykę do wartości zamieszczonych w tablicach (dl = 1,567, du = 1,629), można jednoznacznie stwierdzić, iż nie występuje w tych równaniach autokorelacja reszt na poziomie α = 0,05. Pozytywnie wypadło także testowanie normalności rozkładu składnika losowego na podstawie oceny statystyki dokonanej przez Jarque-Bera (J-B). Reasumując, otrzymane wyniki estymacji równań potwierdziły słuszność postawionej hipotezy 3. Tabela 4. Wyniki estymacji równań (równanie 5) wykorzystywanych dla zbadania trzeciej hipotezy Dependent Variable: FINDON_Y Sample: 1 64 Included observations: 64 2007 Variable Coefficient Std. Error t-statistic Prob. C 983406,8 539558 1,822615 0,07318445 FINDON 1,04715 0,176109 5,946031 0,00 R-squared 0,363157333 Adjusted R-squared 0,352885677 F-statistic 35,35528603 Prob(F-statistic) 0,00 Durbin-Watson stat 2,067783459 4 Także współczynnik Adjusted R-squared skorygowany współczynnik determinacji, jest stosunkowo wysoki. 202

cd. tabeli 4 2008 Variable Coefficient Std. Error t-statistic Prob. C 145702,3 265976,1 0,547802 0,585794491 FINDON 1,531638 0,049334 31,04631 0,00 R-squared 0,939563701 Adjusted R-squared 0,938588922 F-statistic 963,873533 Prob(F-statistic) 0,00 Durbin-Watson stat 1,914050975 Źródło: opracowanie własne na podstawie wydruku z programu Eviews. Otrzymane wyniki estymacji są poprawne z merytorycznego punktu widzenia (oceny parametrów strukturalnych równania odpowiadają postawionym założeniom) oraz są też zadowalające pod względem statystycznym. Na podstawie oszacowanych równań można stwierdzić, iż zwiększenie wartości darowizn finansowych w roku poprzednim (zmienna FINDON) powoduje zwiększenie darowizn finansowych w danym roku, a więc tak, jak przewidywała hipoteza 3. Czynnikiem zachęcającym do wsparcia finansowego w formie darowizny finansowej organizacji pożytku publicznego jest wielkość darowizn finansowych otrzymywanych w roku poprzednim. Na podstawie wyników statystycznych równań badających trzecią hipotezę można stwierdzić, że cechują się one stosunkowo wysokim stopniem objaśnienia, gdyż współczynnik determinacji (R-squared) wynosi 0,36 dla 2007 r., ale w 2008 r. aż 0,93 5. Także oceny statystyk t-studenta (t-stat) świadczą, iż ocena parametru strukturalnego FINDON_Y jest istotna ze statystycznego punktu widzenia (wskazują na to miary prawdopodobieństwa przedstawione w kolumnie tabeli 4 oznaczonej t-statistic). Również ocena statystyki Fishera- Snedecora wskazuje, iż na poziomie istotności 0,001 (Prob(F-statistic) = 0,001) należy odrzucić hipotezę zerową na rzecz hipotezy alternatywnej, że łączny wpływ wszystkich zmiennych objaśniających wyróżnionych w zaprezentowanych równaniach na zmienną endogeniczną jest statystycznie istotny. Pozytywnie wypadło też testowanie zjawiska autokorelacji w tych równaniach, co można zauważyć m.in. po ocenach statystyki Durbina-Watsona (Durbin-Watson stat = 2,1 w 2007 r. i 1,91 w 2008 r.). Przyrównując tę statystkę do wartości zamieszczonych w tablicach (dl = 1,567, du = 1,629) można jednoznacznie stwierdzić, iż nie występuje w tych równaniach autokorelacja reszt na poziomie α = 0,05. Pozytywnie wypadło także testowanie normalności 5 Także współczynnik Adjusted R-squared skorygowany współczynnik determinacji, jest stosunkowo wysoki. 203

rozkładu składnika losowego na podstawie oceny statystyki według Jarque- Bera (J-B). Reasumując, otrzymane wyniki estymacji równań potwierdziły słuszność postawionej hipotezy 3. Tabela 5. Wyniki estymacji równania (równanie 6) wykorzystywane dla zbadania trzeciej hipotezy Dependent Variable: PERCENT_Y Sample: 1 64 Included observations: 64 2008 Variable Coefficient Std. Error t-statistic Prob. _1PERCENT 1,777493 0,05173 34,36113 0,00 C 398535 236971,7 1,68178 0,097642 R-squared 0,95010811 Adjusted R-squared 0,949303402 F-statistic 1180,686943 Prob(F-statistic) 0,00 Durbin-Watson stat 1,870687707 Źródło: opracowanie własne na podstawie wydruku z programu Eviews. Otrzymane wyniki estymacji są poprawne z merytorycznego punktu widzenia (oceny parametrów strukturalnych równania odpowiadają postawionym założeniom) oraz są zadowalające również pod względem statystycznym. Na podstawie oszacowanego równania można stwierdzić, iż zwiększenie wartości darowizn w ramach 1% w roku poprzednim (zmienna _1PERCENT) powoduje zwiększenie darowizn 1% w danym roku, a więc tak, jak przewidywała hipoteza 3. Czynnikiem zachęcającym do wsparcia finansowego darowizną finansową w formie 1% organizacji pożytku publicznego jest zatem wielkość 1% otrzymanego w roku poprzednim. Na podstawie wyników równań statystycznych badającego trzecią hipotezę można stwierdzić, że charakteryzuje się ono wysokim stopniem objaśnienia, gdyż współczynnik determinacji (R-squared) wynosi 0,95 dla 2008 r. 6 Także oceny statystyk t-studenta (t-stat) świadczą, że ocena parametru strukturalnego FINDON_Y jest istotna ze statystycznego punktu widzenia (wskazują na to miary prawdopodobieństwa przedstawione w kolumnie tabeli 5 oznaczonej t-statistic). Również ocena statystyki Fishera-Snedecora wskazuje, iż na poziomie istotności 0,001 (Prob(F-statistic) = 0,001) należy odrzucić hipotezę 6 Także współczynnik Adjusted R-squared skorygowany współczynnik determinacji, jest stosunkowo wysoki. 204

zerową na rzecz hipotezy alternatywnej, że łączny wpływ wszystkich zmiennych objaśniających wyróżnionych w zaprezentowanym równaniu na zmienną endogeniczną jest statystycznie istotny. Pozytywnie wypadło też testowanie zjawiska autokorelacji w tym równaniu, co można zauważyć m.in. po ocenach statystyki według Durbina-Watsona (Durbin-Watson stat = 1,87 w 2008 r.). Przyrównując tę statystykę do wartości zamieszczonych w tablicach (dl = 1,567, du = 1,629) można jednoznacznie stwierdzić, iż nie występuje w tych równaniach autokorelacja reszt na poziomie α = 0,05. Pozytywnie wypadło też testowanie normalności rozkładu składnika losowego na podstawie oceny statystyki według Jarque-Bera (J-B). Reasumując, otrzymane wyniki estymacji równania 6 potwierdziły słuszność postawionej hipotezy 3. W przeprowadzonym badaniu podjęto też próbę określenia motywów dokonywania darowizn z uwzględnieniem trzech zmiennych zero-jedynkowych. Zmienne te miały służyć sprawdzeniu wpływu m.in. czynników o charakterze emocjonalnym na decyzje podejmowane przez darczyńców, za pomocą zmiennej zero-jedynkowej zbadano, czy występuje związek między wielkością pozyskiwanych darowizn i dotacji a tym, czy dana fundacja zajmuje się pomocą dla dzieci, gdyż przyjęto hipotezę, iż darczyńcy chętniej oferują wsparcie finansowe dla organizacji pomagającym dzieciom niż np. zwierzętom lub osobom starszym. Zweryfikowano również relację między wielkością pozyskiwanych darowizn i dotacji a tym, czy dana fundacja została założona lub jest prowadzona przez znaną osobę (aktora, biznesmena itp.). Ta zmienna zero-jedynkowa wynika z postawionej hipotezy, iż chętniej są wspierane organizacje reprezentowane przez osoby publiczne, które swoim autorytetem firmują daną organizację, są znane i lubiane. Trzecia zmienna zero-jedynkowa dotyczyła faktu, czy działalność danej organizacji ma charakter lokalny, czy ogólnopolski. Wprowadzenie tej zmiennej miało służyć zweryfikowaniu hipotezy, iż organizacje znane i działające na terenie całej Polski pozyskują większe środki finansowanie swojej działalności. Otrzymane wyniki estymacji równania zawierającego zmienne zerojedynkowe są poprawne z merytorycznego punktu widzenia (oceny parametrów strukturalnych równania odpowiadają postawionym założeniom). Nie są jednak zadowalające pod względem statystycznym, gdyż oceny statystyk t-studenta wskazują, iż oceny parametrów strukturalnych nie są istotne. Dlatego w niniejszym opracowaniu nie zostały szerzej omówione i przedstawiane wyniki tych estymacji. Zmienne zero-jedynkowe zostaną dokładniej rozpatrzone w dalszych badaniach dotyczącej tej tematyki. 205

Podsumowanie Celem przeprowadzonego badania jest ocena wpływu informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych na decyzje darczyńców w Polsce dotyczące wyboru instytucji pożytku publicznego, do której zostaną przekazane środki finansowe. Podmioty dokonujące darowizn w Polsce wykorzystują sprawozdania finansowe organizacji pożytku publicznego w niewielkim jeszcze stopniu. Darczyńców bardziej interesuje wielkość aktywów organizacji bądź wysokość wsparcia rządowego w formie np. grantu niż stopa marży brutto danej organizacji bądź stosunek jej kosztów administracyjnych do kosztów celowych. Oznacza to, iż czynnikiem motywującym do dokonywania darowizn jest reputacja organizacji mierzona np. wielkością aktywów. Darczyńcy wspierają te organizacje, które otrzymują wsparcie rządowe, gdyż są oni przekonani, że rządowy darczyńca dokona analizy sytuacji finansowej organizacji na podstawie sprawozdania finansowego i oceni wiarygodność oraz skuteczność organizacji lepiej niż oni sami. Darczyńcy w Polsce są przyzwyczajeni do przyjętych schematów realizacji darowizn. Wsparcie otrzymane w latach ubiegłych gwarantuje w dużym stopniu otrzymanie darowizn w latach następnych. Jest to w pewnym stopniu uwarunkowane przywiązaniem do organizacji i troska o jej reputację. Świadomość darczyńców w Polsce wzrasta jednak z każdym rokiem i coraz większego znaczenia będą nabierały sprawozdania finansowe organizacji pożytku publicznego. Coraz częściej podmioty wspierające będą zainteresowane efektywnością wykorzystania powierzonych środków finansowych, stabilnością organizacji i realizacją jej celów statutowych. Informacje te można bez wątpienia znaleźć w sprawozdaniach finansowych, toteż staną się one przedmiotem szerszych analiz i porównań. Dotychczas wielkość aktywów czy otrzymywane dotacje darczyńców zainteresowanie budziły, w przyszłości jednak organizacje pożytku publicznego będą musiały prezentować bardziej zaawansowane finansowe wskaźniki świadczące o efektywności zarządzania daną instytucją. Badania dotyczące wykorzystania sprawozdań finansowych przy podejmowaniu decyzji o dokonaniu darowizny bądź dotacji oraz motywów wyboru danej instytucji będą kontynuowane. Planuje się poszerzenie próby badania o najbardziej aktualne dane statystyczne oraz wprowadzenie do modelu nowych zmiennych objaśniających, m.in. zero-jedynkowych. 206