Metoda ustalania wskaźników w rozliczeniach z tytułu wzajemnego honorowania biletów mgr inż. Szymon Klemba Warszawa, 5.02.2013 r.
SPIS TREŚCI 1 Tło badań 2 Problem 3 Metoda rozwiązania 4 Zastosowanie metody 5 Podsumowanie
1 Tło i cel badań 1 TŁO I CEL BADAŃ
1. Tło i cel badań Geneza - Na rynku kolejowych przewozów pasażerskich funkcjonuje kilka podmiotów prowadzących przewozy - Każdy z podmiotów posiada własną taryfę przewozową Konieczność zakupu kilku biletów na jedną podróż - Oferta poszczególnych podmiotów często konkuruje ze sobą zamiast się wzajemnie uzupełniać
1. Tło i cel badań Problem Dezintegracja systemu transportu kolejowego (na płaszczyźnie taryfy opłat) Środek zaradczy Wspólne oferty taryfowe umożliwiające korzystanie z pociągów różnych przewoźników na podstawie jednego biletu Problem 2 Sposób rozliczania się podmiotów między sobą punkt zapalny
1. Tło i cel badań Środek zaradczy 2 Opracowanie metody określającej sposób rozliczeń Zebranie danych określonych w metodzie Przeprowadzenie obliczeń i znalezienie obiektywnego wyniku
2 Problem 2 PROBLEM
2. Problem Zarys sytuacji - Przewoźnik dalekobieżny A i przewoźnik regionalny B obsługują te same odcinki linii kolejowych - Przewoźnik regionalny B honoruje bilety okresowe przewoźnika A - Przewoźnik A nie honoruje biletów przewoźnika B Pytanie Jaką część przychodów z honorowanych przez przewoźnika B biletów przewoźnika A musi on zwrócić przewoźnikowi B?
2. Problem PRZEWOŹNIK A PRZEWOŹNIK B PASAŻER oferowane usługi przewozowe strumień pieniędzy
3 Metoda rozwiązania 3 METODA ROZWIĄZANIA
3. Metoda rozwiązania Wielkość wykorzystywana do określenia współczynników Praca przewozowa liczba pasażerokilometrów Założenie W przypadku dwóch przewoźników kolejowych podział środków pochodzących z tytułu sprzedaży danego rodzaju biletu powinien być proporcjonalny do wykonanej pracy przewozowej Definiuje się Zbiór odcinków badań O, zbiór rodzajów biletów J, zbiór rodzajów biletów honorowanych I (I J)
3. Metoda rozwiązania Kroki obliczeń 1. Określenie, dla każdego badanego odcinka, na podstawie badań w pociągach przewoźnika B, procentu pasażerokilometrów wykonywanych na podstawie biletów okresowych przewoźnika A. W tym przypadku przez odcinek rozumie się fragment linii pomiędzy dwoma kolejnymi postojami handlowymi pociągu (stacjami lub przystankami).
3. Metoda rozwiązania i numer kolejnego badanego pasażera posiadającego bilet A, j numer kolejnego badanego pasażera, M o liczba wszystkich zbadanych pasażerów z biletami A na odcinku o, N o liczba wszystkich zbadanych pasażerów na odcinku o, p oi liczba pasażerokilometrów wykonywanych pociągiem B na podstawie i-tego rodzaju biletu A, p oj liczba pasażerokilometrów wykonywanych na podstawie j-tego rodzaju biletu, u o1 udział procentowy pasażerokilometrów wykonanych w pociągach B na podstawie biletów A w stosunku do wszystkich pasażerokilometrów wykonanych M pociągami B. o u o1 i= 1 N j= 1 = o p p oi oj
3. Metoda rozwiązania Niezbędne dane do wykonania kroku 1 relacja przejazdu, w przypadku biletu A relacja pokonywana pociągiem B, odległość taryfowa na bilecie oraz odległość podróży pociągiem B, rodzaj biletu
3. Metoda rozwiązania Kroki obliczeń 2. Oszacowanie całkowitej liczby pasażerokilometrów wykonywanych pociągami B (na podstawie biletów przewoźnika A ) dla rozważanych odcinków. Niech p o oznacza potok pasażerów pociągów B na odcinku o (określony na podstawie danych B ). Całkowita liczba pasażerokilometrów wykonywanych pociągami B na podstawie biletów A na danym odcinku o (ozn. P 0 AB ) określona jest jako: gdzie: AB Po = uo 1 P B o P 0B =p o l o całkowita liczba pasażerokilometrów wykonywanych pociągami PR na odcinku o (l o długość odcinka o).
3. Metoda rozwiązania Kroki obliczeń 3. Odniesienie oszacowanej liczby pasażerokilometrów do całkowitej liczby pasażerokilometrów na obszarze, na którym istnieje zjawisko korzystania z biletów A w pociągach B. Niech D oznacza zbiór odcinków d na których istnieje zjawisko korzystania z biletów A w pociągach B. Wiadomo, że O D
3. Metoda rozwiązania Wtedy globalna liczba pasażerokilometrów wykonywanych w pociągach B na podstawie biletów A wynosi: P AB = AB P o o O d D o O B d P gdzie: P db = p d l d - całkowita liczba pasażerokilometrów wykonywanych pociągami B na odcinku d (l d długość odcinka d). P B o
3. Metoda rozwiązania Kroki obliczeń 4. Oszacowanie globalnej liczby pasażerokilometrów wykonywanych pociągami A na podstawie honorowanych przez przewoźnika B biletów. Niech C oznacza zbiór badanych biletów c przewoźnika A (z danych IC), których relacja zawiera się w całości w którymkolwiek z odcinków należących do zbioru D (bądź kilku z tych odcinków). Pracę przewozową wykonywaną pociągami A w ramach przewozów na podstawie biletów A honorowanych przez B P A = c C n c l c
3. Metoda rozwiązania gdzie: n c założona liczba podróży w ciągu okresu ważności biletu A l c długość relacji badanego c-tego biletu przewoźnika A Zakłada się, że P AB jest składową P A. (#) Takie podejście gwarantuje, iż do pracy przewozowej B zalicza się faktycznie wykonane przez B pasażerokilometry, reszta jest zaliczana na poczet pociągów A, niezależnie od tego, czy pasażer wykorzystuje bilet w całości.
3. Metoda rozwiązania Kroki obliczeń 5. Określenie wskaźnika rozliczeń (kryterium: praca przewozowa) w B = P P AB B Druga możliwość (w zależności od dostępnych danych, z pominięciem poprzedniego założenia #) P AB w B = AB P + P B
4 Zastosowanie metody 4 ZASTOSOWANIE METODY
4. Zastosowanie metody Realizacja badań przez IK Celem opracowania realizowanego w IK było ustalenie jaka część pasażerów korzystających z pociągów spółki B podróżuje na podstawie biletów wydanych na pociągi pospieszne spółki A oraz opracowanie metody i obliczenie udziału procentowego tych podróży we wszystkich podróżach realizowanych pociągami spółki B. Z uwagi na to, iż wyniki badań stanowią tajemnicę handlową, nie zostaną podane żadne wartości liczbowe.
4. Zastosowanie metody Etapy pracy Realizacja zadania składała się z następujących etapów: opracowania metody badań i obliczeń, przygotowanie badań w pociągach spółki B, przeprowadzenie badań w pociągach spółki B, opracowanie danych z badań, obliczenie współczynników udziału w przychodach na podstawie opracowanej wcześniej metody.
4. Zastosowanie metody Przygotowanie badań zasięg geograficzny
4. Zastosowanie metody Przygotowanie badań dobór pociągów (kryteria) Przy wyborze odcinków i pociągów do próby badawczej, przyjęto następujące kryteria: - w ramach danej relacji wytypowano pociągi, kursujące w różnych porach doby (w tym minimum po jednym pociągu w godzinach szczytu porannego, międzyszczytu, szczytu popołudniowego). Badania w przypadku każdego odcinka objęły co najmniej jedną trzecią wszystkich kursujących pociągów. - w celu zapewnienia odpowiedniej reprezentatywności badania były przeprowadzone w ciągu 4 dni tygodnia (środa, piątek, sobota, i niedziela).
4. Zastosowanie metody Przygotowanie badań harmonogramy badań - dla 25 odcinków, 4 dni tygodnia, - od 1 do 7 zespołów badawczych na odcinek
4. Zastosowanie metody Przeprowadzenie badań formularz badań
4. Zastosowanie metody Przeprowadzenie badań instrukcja
4. Zastosowanie metody Przetworzenie danych (utworzenie bazy danych) Relacja badania Bilet Relacja w PR L.p. Data Nr. Poc. Od Do Km Przewoźnik Od Do Km Paskm PJ PT PM PINNE OT OM OK. ST SM SK SP SR Mn 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
4. Zastosowanie metody Obliczenia dodatkowe założenia Odniesienie zebranych danych do okresu tygodnia: - poniedziałek albo piątek (z wagą 2) - wtorek albo środa albo czwartek (z wagą 3) - sobota (z wagą 1) - niedziela (z wagą 1) Odniesienie danych do okresu miesiąca: współczynnik 30/7
4. Zastosowanie metody Obliczenia krok 1 Dla każdego z 25 odcinków Rodzaj Środa Piątek Sobota Niedziela Miesiąc % M-c PJ PT PM PINNE Podsuma P OT OM OK. Podsuma O ST SM SK SP SR Podsuma S Mn Ogółem w tym S bez 99% Okresowe Sieciowe Międzyn.
4. Zastosowanie metody Obliczenia krok 2 L.p. Odcinek SUMA Procent IC Paskm na IC Procent S Paskm na S Procent Mn Paskm na Mn 1 2 3 4 5 6 Obliczenia krok 3 Określenie sumy pasażerokilometrów w pociągach spółki B na obszarze odcinków ze zbioru D na podstawie badań odcinkowych napełnień pociągów wsiadło-wysiadło.
4. Zastosowanie metody Obliczenia krok 4 Krok ten wykonano na podstawie danych o sprzedaży biletów spółki A Przyjęto przy tym założenia, że bilety okresowe odpowiadają następującym liczbom podróży: - tygodniowy: 10 - miesięczny: 44 - kwartalny: 132 Obliczenia krok 5 Wykorzystane wprost danych z poprzednich kroków
5 Podsumowanie 5 PODSUMOWANIE
5. Podsumowanie Kilka faktów - Badaniami objęto odcinki, na których wykonywanych było około 59,4 % pasażerokilometrów spółki B. - Zarejestrowano około 110 tysięcy biletów co odpowiadało 17,4% pracy przewozowej wykonywanej przez przewoźnika B na badanych obszarze. - 3 tysiące wpisów w formularze zostało zaklasyfikowanych jako błędne.
5. Podsumowanie Błąd wyniku - błąd przypadkowy wynikający z nierzetelnego bądź omyłkowego wypełniania formularzy badań. Można uznać, że stanowi on główne źródło błędu (ok. 2,3%). - błąd statystyczny wynikający z wnioskowania o całości obszaru na podstawie badań jego części, błąd ten jest również trudny do oszacowania ze względu na brak danych o ogólnej liczbie pasażerów (badanej populacji). Z uwagi na bardzo dużą liczebność próby błąd ten z punktu widzenia statystyki nie ma praktycznego wpływu na wynik końcowy. - błędy systematyczne, wynikające z założeń ogólnych (odnoszenie wyników do całości sieci, założenia na temat wykorzystania biletów okresowych). Błąd ten wynika z założenia, iż struktura przejazdów na podstawie różnych rodzajów biletów przedstawia się jednakowo na badanym obszarze jak i na całej sieci.
5. Podsumowanie Kilka pytań - Czy istnieje uniwersalna metoda? - Na ile badania mogą być ułatwione przez współczesne technologie? -?
5. Podsumowanie DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ sklemba@ikolej.pl