PROTOKOŁY OBSŁUGI POCZTY ELEKTRONICZNEJ Poczta elektroniczna służy do przesyłania komunikatów tekstowych, jak również dołączonych do nich informacji nietekstowych (obraz, dźwięk) pomiędzy użytkownikami różnych komputerów - zarówno w obrębie sieci lokalnej, jak i w sieciach rozległych - a w szczególnym przypadku również pomiędzy użytkownikami jednego komputera. Omówimy protokoły pocztowe oparte na TCP/IP, to jest zbudowane na TCP i wykorzystujące system adresowania IP. Poczta może być też wymieniana pomiędzy komputerami umieszczonymi w różnych rodzajach sieci - w takim przypadku musi przechodzić przez odpowiednie bramy. Komputery indywidualnych użytkowników rzadko włączone są przez całą dobę - gdyby przesyłki były kierowane bezpośrednio do nich, często mogłyby wracać nie doręczone. System poczty elektronicznej zakłada istnienie serwerów pocztowych, to jest komputerów, które są włączone przez cały czas i są zawsze dostępne. Indywidualni użytkownicy mogą posiadać na nich konta pocztowe, zwane też skrzynkami pocztowymi (mailbox), których zawartość mogą pobierać okresowo do własnego komputera i oglądać (bądź oglądać bezpośrednio w skrzynce, jeśli mają prawo wykonywania programów obsługi poczty bezpośrednio na serwerze). 1
Protokoły pocztowe można podzielić na protokoły dostarczające przesyłki do serwerów pocztowych ( wrzucające do skrzynki ) i protokoły pobierające przesyłki z serwerów ( wyjmujące ze skrzynki ). Podobnie jak w tradycyjnej poczcie, każdy użytkownik sieci może nadać przesyłkę do dowolnego innego użytkownika, ale pobrać wiadomości ze skrzynki może tylko jej właściciel (po podaniu hasła). Uwaga Teoretycznie może dochodzić (i w praktyce ostatnio coraz częściej dochodzi) do dowolnego zaśmiecania cudzych skrzynek pocztowych reklamówkami i innymi nie zamówionymi materiałami. Przed zjawiskiem tym można się bronić stosując filtry pocztowe uniemożliwiające dostarczanie poczty na przykład spod wybranego adresu lub grupy adresów. Do wykonywania bardziej zaawansowanych ( programowalnych ) operacji w zakresie obsługi poczty elektronicznej może służyć na przykład unixowy program procmail. 2
Typowym przykładem protokołu dostarczania poczty jest SMTP (Simple Mail Transfer Protocol). Do odbioru poczty może służyć POP (Post Office Protocol) w wersji POP2 lub POP3, oraz IMAP (Interactive Mail Access Protocol) - aktualnie w wersji IMAP4. Protokoły te zostały zaprojektowane do przesyłania informacji tekstowych. Gdy pojawiła się potrzeba przesyłania załączników nietekstowych (multimedialnych lub programów wykonywalnych), opracowano standard MIME (Multipurpose Internet Mail Extensions), który rozszerzył możliwości tradycyjnych protokołów tekstowych (MIME nie jest samodzielnym protokołem), a jednocześnie okazał się pożyteczny i w innych zastosowaniach (na przykład w protokole HTTP służącym do przesyłania stron domowych). Procesy realizujące protokoły pocztowe porozumiewają się ze sobą za pomocą komend oraz ich potwierdzeń (lub odpowiedzi), które (w przeciwieństwie do informacji binarnych wymienianych przez protokoły niższych poziomów) mają postać czytelną dla człowieka, co ułatwia ewentualną diagnostykę występujących problemów. 3
Protokół SMTP. SMTP służy do dostarczania poczty do serwerów pocztowych. Wykorzystuje port TCP nr 25. Lista komend: HELO <host nadawcy> umożliwia identyfikację hosta i nawiązanie połączenia MAIL FROM:<adres nadawcy> podaje adres nadawcy RCPT TO:<adres odbiorcy> podaje adres odbiorcy DATA oznacza początek wiadomości RSET unieważnienie nadawanej wiadomości QUIT zakończenie sesji i zerwanie połączenia Znacznikiem końca wiadomości jest kropka. umieszczona jako jedyny znak w oddzielnej linii. 4
Komendy pomocnicze: HELP podaje listę dostępnych komend HELP KOMENDA podaje skrótowy opis danej komendy VRFY <użytkownik> podaje informacje związane z nazwą użytkownika (np. aliasy) EXPN <lista> podaje zawartość listy adresowej o podanej nazwie Komendy VRFY i EXPN są rzadko udostępniane przez administratorów systemów pocztowych (powiększają ryzyko włamania do systemu). Jeżeli serwer pocztowy jest w danej chwili nieosiągalny (na przykład uszkodzony), nadawca otrzymuje komunikat o błędzie. Systemy pocztowe często w takim przypadku buforują wiadomość i usiłują przekazać ją ponownie po pewnym czasie. 5
Protokół POP POP służy do odbierania poczty ze skrzynki pocztowej. Wersje POP2 i POP3 dość istotnie różnią się od siebie zestawami komend (choć funkcjonalnie zapewniają prawie to samo). POP2 wykorzystuje port TCP nr 109, a POP3 - port TCP nr 110. Lista komend POP2: HELO użytkownik hasło nazwa konta i hasło użytkownika, nawiązanie połączenia FOLD folder wybór foldera pocztowego READ odczytanie wszystkich wiadomości READ n odczytanie wszystkich wiadomości od numeru n RETR pobranie wszystkich wiadomości ACKS potwierdzenie odbioru i polecenie dalszego zachowania wiadomości ACKD potwierdzenie odbioru i polecenie usunięcia wiadomości NACK zawiadomienie o nie odebraniu wiadomości QUIT zakończenie sesji i zerwanie połączenia 6
Lista komend POP3: USER użytkownik nazwa konta użytkownika PASS hasło podanie hasła Uwaga: wyświetla się! STAT zwraca liczbę nie odebranych wiadomości i ich łączną objętość w bajtach RETR n pobranie wiadomości o numerze n DELE n usunięcie wiadomości o numerze n LAST zwraca numer wiadomości, na której ostatnio wykonano jakieś polecenie LIST zwraca objętość (w bajtach) wszystkich przechowywanych wiadomości LIST n zwraca objętość (w bajtach) wiadomości o numerze n RSET usuwa zaznaczenia wszystkich wiadomości zaznaczonych do usunięcia TOP n k podaje nagłówek i k początkowych linii wiadomości o numerze n NOOP nic nie wykonuje QUIT zakończenie sesji i zerwanie połączenia W stosunku do POP2, POP3 ułatwia operowanie na pojedynczych wiadomościach (umożliwia wycinanie fragmentów pliku z pocztą po stronie serwera). 7
Protokół IMAP. IMAP w jeszcze większym stopniu niż POP3 ułatwia operowanie na pojedynczych wiadomościach. Umożliwia też synchronizację skrzynek pocztowych serwera i klienta - skasowanie pojedynczej wiadomości po jednej stronie powoduje też skasowanie jej po drugiej stronie i na odwrót. Rozszerzenie MIME. MIME określa: - typ przesyłanej informacji; - sposób jej zakodowania. Standard MIME podlega ciągłemu rozwojowi. Informacje na temat jego aktualnych możliwości są dostępne w Internecie. 8
Typy zawartości (Content-Type) zdefiniowane w pierwotnym standardzie mają swoje podtypy (subtype), ich liczba cały czas się zwiększa. Najczęściej używane: text (plain, richtext, html,...) application (octet-stream, postscript, msword,...) image (jpeg, gif,...) video (mpeg,...) audio (basic,...) multipart (mixed, alternative, encrypted,...) message (rfc822, partial, external-body, news,...) Zazwyczaj stosowany jest zapis o postaci typ / podtyp, np. text / html. 9
Sposób kodowania (Content-Transfer-Encoding) informuje o sposobie przekształcenia informacji do postaci możliwej do przesłania przy użyciu tradycyjnych systemów SMTP (kod 7-bitowy ASCII, długość linii mniejsza, niż 100 bajtów). Dostępne sposoby: 7bit (podstawowy ASCII, brak kodowania) 8bit (rozszerzony ASCII) binary (dowolny ciąg bajtów) quoted-printable (znaki specjalne uwidocznione w tekście) base64 (zamiana bajtów 8-bitowych na znaki 6-bitowe) x-nazwa (własne kodowanie użytkownika, które ma nadaną nazwę) Różne rozszerzone realizacje SMTP mogą obsługiwać różne rodzaje danych. Za rozszerzone SMTP (Extended SMTP, ESMTP) są uważane takie realizacje SMTP, które reagują na dodatkową komendę EHLO (Extended HELO), podając w odpowiedzi listę rozszerzeń, które obsługują (każde rozszerzenie ma swoją nazwę i jest związane z dodatkową listą obsługiwanych komend). 10