PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z PRZYRODY W KLASACH IV VI W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 2 IM. MARII SKŁODOWSKIEJ CURIE W SOBÓTCE W ROKU SZKOLNYM 2014/2015 Podstawa prawna: 1.Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 września 2004 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 kwietnia 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzenia sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych. ( Dz. U. z 2013, poz. 520) 3. art. 22 ust. 2 pkt. 4 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 ze zm.) 4. Statut szkoły. Nauczyciel: Melania Sitkiewicz 1
I. Ogólne zasady oceniania. Kontrakt między nauczycielem i uczniem. 1. Każdy uczeń jest oceniany zgodnie z zasadami sprawiedliwości. 2. Uczeń ma obowiązek na każdej lekcji posiadać: podręcznik, zeszyt ćwiczeń, zeszyt przedmiotowy, a na wskazanych przez nauczyciela lekcjach również atlas lub zeszyt: Zajęcia warsztatowe. długopis, zatemperowany ołówek, gumkę do mazania, kredki lub flamastry, linijkę. 3. Uczeń ma prawo zgłoszenia dwa razy w ciągu semestru nieprzygotowania do zajęć (tj. braku zeszytu, książki, przyborów, nieutrwalanie wiadomości), co odnotowane zostaje w dzienniku. Każde następne może zostać ocenione stopniem niedostatecznym. 4. Uczeń ma prawo zgłoszenia dwa razy w ciągu semestru braku zadania domowego, co odnotowane zostaje w dzienniku (znak - ). Każdy następny może zostać oceniony stopniem niedostatecznym. 5. Po każdej lekcji uczeń w domu powinien przeczytać omawiany temat w podręczniku i nauczyć się odpowiadać na pytania zawarte na końcu tematu. 6. Prace klasowe i sprawdziany są obowiązkowe. Jeżeli uczeń opuści je z przyczyn losowych, musi je napisać w ciągu dwóch tygodni od dnia powrotu do szkoły. 7. Uczeń ma prawo jednokrotnej poprawy ocen ze sprawdzianów i prac klasowych, w ciągu dwóch tygodni od otrzymania oceny, a ocena uzyskana z poprawy wpisywana jest do dziennika. 8. W razie krótkiej (do 2 dni) nieobecności uczeń ma obowiązek uzupełnić notatki z lekcji, ćwiczenia i zadania domowe w ciągu jednego dnia od powrotu do szkoły. 9. Po dłuższej nieobecności w szkole uczeń ma obowiązek uzupełnić braki na zasadach ustalonych każdorazowo z nauczycielem. Zasady zależeć będą od czasu i przyczyn nieobecności oraz charakteru realizowanego materiału. 10. Oceny semestralne i roczne nie są średnimi arytmetycznymi ocen cząstkowych. Ustalane są na podstawie uzyskanych ocen cząstkowych w czasie całego semestru, a w szczególności na podstawie ocen uzyskanych z prac pisemnych i odpowiedzi ustnych. Uwzględnia się również zaangażowanie i systematyczność w pracy a także wskazania Poradni Psychologiczno Pedagogicznej. II. Pomiar i obserwacja osiągnięć uczniów. Gromadzenie informacji o postępach ucznia. 1. Przedmiotem oceniania są: wiadomości przedmiotowe, umiejętności przedmiotowe, a w szczególności: planowanie, prowadzenie, dokumentowanie prostych obserwacji i doświadczeń, dostrzeganie i opisywanie prostych zjawisk i zależności występujących w różnych środowiskach, dostrzeganie związków przyczynowo skutkowych, porównywanie i wnioskowanie, wykonywanie prostych szkiców, wykresów, diagramów i ich interpretowanie, czytanie planów i map, 2
korzystanie z różnych źródeł informacji, gromadzenie i prezentowanie informacji. 2. Wiadomości i umiejętności ocenia się poprzez: odpowiedzi ustne rozumiane jako badanie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z 1 3 ostatnich lekcji lub jako prezentowanie zadania domowego, ćwiczenia: wykonywane w szkole i w domu zadania w zeszycie ćwiczeń i zeszycie przedmiotowym, prace pisemne (kartkówki, sprawdziany, prace klasowe, testy) realizacja projektów, aktywność, zadania dodatkowe (przygotowanie materiałów na zajęcia, prezentacji, dodatkowe ćwiczenia), osiągnięcia w konkursach przedmiotowych. 3. Przy ocenianiu odpowiedzi ustnych, a) wiedzę przyrodniczą, b) umiejętność logicznego rozumowania, c) sprawność w stosowaniu pojęć właściwych dla przedmiotu. 4. Poszczególne zadania znajdujące się w pracach pisemnych oceniane są punktowo. Przy ustalaniu oceny całościowej z prac pisemnych przyjmuje się następującą zasadę: OCENA % UZYSKANYCH PUNKTÓW Bardzo dobry 91 100 % Dobry 75 90 % Dostateczny 51 74 % Dopuszczający 31 50 % Niedostateczny 0-30 % Ocenę celującą uczeń możne uzyskać z pracy klasowej, o ile uzyska 91-100% punktów i rozwiąże poprawnie zadanie dodatkowe. 5. Ocenianie przeprowadzanych doświadczeń i obserwacji: OCENA DOŚWIADCZENIE OBSERWACJA Dopuszczająca Przygotowanie lub wymienienie potrzebnych przyborów i materiałów. Przeprowadzenie obserwacji i przedstawienie karty obserwacji z błędami lub nieścisłościami. Dostateczna Spełnienie wymagania na ocenę dopuszczającą oraz opisanie przebiegu doświadczenia. Przeprowadzenie obserwacji i przedstawienie karty obserwacji zawierającej temat, miejsce, datę obserwacji i jej wyniki. Dobra Spełnienie wymagań na ocenę dostateczną oraz przedstawienie Przeprowadzenie obserwacji i przedstawienie karty 3
Bardzo dobra Celująca obserwacji i wyniku. (Przeprowadzenie niektórych doświadczeń w czasie zajęć). obserwacji zawierającej temat, miejsce, datę obserwacji spostrzeżenia i wyniki. Praca jest przejrzysta i estetyczna. Spełnienie wymagań na ocenę dobrą oraz podanie Spełnienie wymagań na ocenę dobrą oraz przedstawienie wniosku wynikającego z doświadczenia. wniosków. Zaplanowanie, przeprowadzenie doświadczeń i obserwacji jako pracy dodatkowej i spełnienie wymagań na ocenę bardzo dobrą. 6. Aktywność oceniana jest plusami. Za 5 zebranych + uczeń otrzymuje ocenę bardzo dobrą. Przez aktywność na lekcji rozumiemy: częste zgłaszanie się na lekcji i udzielanie poprawnych odpowiedzi, aktywną pracę w grupie, wykonanie nieskomplikowanego, krótkiego zadania w domu lub na lekcji, wykonywanie dodatkowych zadań, przyniesienie dodatkowych materiałów wykorzystanych na lekcji. 7. Zadania domowe: Zadania sprawdzane są systematycznie na początku lekcji przynajmniej w jeden z następujących sposobów: a) Rozwiązania głośno zostają odczytane lub zaprezentowane przez wybranych uczniów. Uczniowie mogą wówczas otrzymać ocenę wg przyjętej skali, lub informację zwrotną od nauczyciela o poprawności rozwiązania. b) Nauczyciel sprawdza wykonanie zadnia w zeszycie lub w zeszycie ćwiczeń. Uczeń otrzymuje wówczas ocenę wg przyjętej skali. 8. Przy ocenianiu zadań i ćwiczeń w zeszycie ćwiczeń i zeszycie przedmiotowym uwzględnia się systematyczność, poprawność, estetykę, ortografię. 9. Częstotliwość oceniania: Prace klasowe Sprawdziany, kartkówki Aktywność i praca na lekcji, przygotowanie do lekcji, zadania dodatkowe. Zadania domowe Zeszyt przedmiotowy 2 3 razy w semestrze, po każdym zrealizowanym dziale minimum 2 raz w semestrze na bieżąco ocena słowna na bieżąco, ocena wyrażona stopniem: minimum 2 razy w semestrze minimum 1 raz w semestrze III. Ocenianie uczniów ze wskazaniami Poradni Psychologiczno Pedagogicznej. 4
1. Dostosowanie wymagań dla uczniów ze wskazaniami PPP ustala się indywidualnie w zależności od potrzeb, wskazówek i zaleceń zawartych w opiniach. Mogą one mieć formę: prace klasowe i kartkówki mogą zawierać tylko zadania z zakresu wymagań koniecznych i podstawowych, wydłużenia czasu pracy samodzielnej, lub ogranicza ilość zadań, zastąpienie pracy pisemnej odpowiedzią ustną, sprawdzanie rozumienia poleceń, w miarę potrzeb ukierunkowanie w pracy, udzielanie dodatkowych wyjaśnień, w czasie odpowiedzi ustnej wydłużenie czasu na przypomnienie wiadomości, uwzględnianie trudności z zapamiętywaniem nazw, terminów, nazwisk, orientacji na mapie. IV. Gromadzenie informacji o postępach ucznia: w dzienniku, w zeszytach ćwiczeń i zeszytach przedmiotowych, gromadzenie prac pisemnych. V. Ogólne kryteria śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych: Uczeń otrzyma ocenę: NIEDOSTATECZNĄ jeżeli: nie opanował wiadomości i umiejętności określonych programem nauczania, które są potrzebne do dalszego kształcenia, nie potrafi rozwiązać problemów przedmiotowych o elementarnym stopniu trudności nawet przy pomocy nauczyciela, nie wykorzystał wskazanych przez nauczyciela przedmiotu sposobów poprawiania ocen niedostatecznych cząstkowych. DOPUSZCZAJĄCĄ jeżeli: uczeń opanował wiadomości i umiejętności przewidziane dla danej klasy na ocenę dopuszczającą, ma braki, ale braki te nie uniemożliwiają zdobywania podstawowej wiedzy i umiejętności w ciągu dalszej nauki, rozwiązuje z pomocą nauczyciela zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim stopniu trudności, pracuje systematycznie na miarę swoich możliwości. DOSTATECZNĄ jeżeli: uczeń opanował wiadomości i umiejętności przewidziane dla danej klasy na ocenę dostateczną, rozwiązuje typowe zadania teoretyczne lub praktyczne z niewielką pomocą nauczyciela, analizuje podstawowe zależności, próbuje porównywać, wnioskować, pracuje systematycznie. DOBRĄ jeżeli: 5
w pełni opanował wiadomości i umiejętności przewidziane dla danej klasy na ocenę dobrą, właściwie stosuje terminologię przedmiotową, aktywnie uczestniczy w zajęciach, rozwiązuje typowe problemy z zastosowaniem poznanych metod, samodzielnie korzysta z różnych źródeł informacji, odczytuje dane z wykresów, tabel, schematów, przeprowadza samodzielnie, wykorzystując instrukcję pisemną lub słowną nauczyciela, doświadczenia i obserwacje, wykonuje notatki z prowadzonych obserwacji lub doświadczeń oraz dokumentuje je za pomocą rysunku lub schematu, wyjaśnia na przykładach zjawiska i zależności przyrodnicze. BARDZO DOBRĄ jeżeli: opanował wiadomości i umiejętności przewidziane dla danej klasy na ocenę bardzo dobrą, samodzielnie interpretuje fakty i zjawiska, broni swoich poglądów, formułuje problemy i proponuje sposób ich rozwiązania, w oparciu o uzyskane wyniki z prowadzonych doświadczeń formułuje wnioski wykonuje samodzielnie zadania zaproponowane przez nauczyciela potrafi samodzielnie zaprezentować wyniki swojej pracy lub pracy zespołu CELUJĄCĄ jeżeli : posiada wiedzę przyrodniczą wykraczającą poza obowiązkowe wymagania programowe uczestniczy w konkursach o tematyce przyrodniczej samodzielnie i systematycznie zdobywa dodatkowe informacje związane z tematyką zajęć lub ze swoimi zainteresowaniami, wykonuje zadania dodatkowe proponowane przez nauczyciela przeprowadza pod opieką nauczyciela dodatkowe obserwacje środowiska przyrodniczego, doświadczenia i prowadzi hodowlę, wnosi twórczy wkład w wykonanie zadań przydzielonych grupie chętnie dzieli się swoją wiedzą i umiejętnościami z rówieśnikami z prac klasowych otrzymuje oceny bardzo dobre i celujące VI. Postanowienie końcowe. 1. Sprawy nie ujęte w PZO reguluje statut szkoły. 2. Niniejszy dokument zostanie opublikowany na stronie internetowej szkoły. 3. Załącznik do dokumentu stanowi wykaz szczegółowy wymagań edukacyjnych. 6
SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE STPNIE SZKOLNE * KLASA 4 Ocena dopuszczająca Uczeń: Ocena dostateczna Uczeń spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą oraz: Ocena dobra Uczeń spełnia wymagania na ocenę dostateczną oraz: Ocena bardzo dobra Uczeń spełnia wymagania na ocenę dobrą oraz: Ocena celująca Uczeń spełnia wymagania na ocenę bardzo dobrą oraz: - określa, czym jest przyroda - wskazuje składniki przyrody w otoczeniu - podaje przykłady ożywionych i nieożywionych składników przyrody - wymienia źródła wiedzy o przyrodzie - wyjaśnia, dlaczego zmysłem smaku i węchu należy rozważnie posługiwać się podczas poznawania przyrody -wymienia przyrządy ułatwiające poznawanie przyrody - wskazuje w mikroskopie okular i obiektywy - opisuje etapy przygotowywania preparatu nietrwałego - podaje przykłady prowadzenia obserwacji przyrodniczych - prezentuje sposoby dokumentowania obserwacji przy- - wskazuje i nazywa wytwory działalności człowieka - podaje przykłady organizmów lub obiektów, których obserwacja dostarcza nowych informacji o przyrodzie - podaje nazwy zmysłów człowieka umożliwiających poznawanie przyrody - obsługuje szkolny mikroskop optyczny - wykonuje proste nietrwałe preparaty mikroskopowe - określa, czym jest obserwacja przyrodnicza - podaje przykłady obserwacji krótkoterminowych i długoterminowych - wypełnia poprawnie kartę doświadczenia - wymienia zasady, których należy przestrzegać podczas prowadzenia doświadczenia. - prezentuje sposoby dokumentowania obserwacji przy- PRZYRODA I JA - podaje przykłady powiązań między składnikami przyrody - podaje przykłady pytań zainspirowanych obserwacjami przyrody - wskazuje możliwości wykorzystania lornetki, lupy, mikroskopu podczas obserwacji przyrodniczych - oblicza powiększenie obrazu w mikroskopie - wskazuje i nazywa części mikroskopu optycznego - podaje przykłady trwałych i nietrwałych preparatów mikroskopowych - wyjaśnia, dlaczego nie należy zrywać rośliny lub karmić zwierząt podczas ich obserwacji - opisuje proste doświadczenia, dzięki którym można dobyć nową wiedzę - wymienia punkty, które powinna zawierać karta do- - uzasadnia, że człowiek jest składnikiem przyrody - wyjaśnia, dlaczego obserwacje są niezbędne w poznawaniu przyrody - określa rolę mapy, planu, kompasu w poznawaniu przyrody - opisuje sposób działania mikroskopu optycznego - wykonuje rysunki obserwowanych preparatów, zgodnie z regułami - opisuje kartę obserwacji - uzasadnia, dlaczego samodzielnie przeprowadzona obserwacja i doświadczenie są najważniejszym źródłem wiedzy o przyrodzie - wyjaśnia, czym różni się w zestawie doświadczalnym próba kontrolna od próby badawczej - uzasadnia, dlaczego na podstawie pojedynczej obserwa- -wyjaśnia, w jaki sposób człowiek jest zależny od nieożywionych składników przyrody -uzasadnia, dlaczego do informacji podanych w internecie należy podchodzić bardzo rozważnie -podaje przykłady wykorzystania wszystkich zmysłów w obserwacjach przyrodniczych - porównuje możliwości mikroskopu optycznego i elektronowego - uzasadnia, dlaczego na podstawie pojedynczej obserwacji nie należy wyciągać wniosków - konstruuje kartę doświadczenia do wybranego przez siebie tematu i uzupełnia ją po samodzielnie przeprowadzonym doświadczeniu - wyjaśnia, w jaki sposób człowiek jest zależny od 7
rodniczych - podaje przykłady pytań, na które można uzyskać odpowiedź, prowadząc doświadczenia - opisuje cechy dobrego przyrodnika - opisuje, w jaki sposób można poznawać przyrodę - wymienia źródła wiedzy o przyrodzie - uzasadnia stwierdzenie: podczas poznawania przyrody należy ostrożnie wykorzystywać zmysł smaku - wykonuje proste nietrwałe preparaty mikroskopowe - podaje przykłady prowadzenia obserwacji przyrodniczych - wymienia czynniki ułatwiające naukę - rozpoznaje właściwe warunki do nauki - opisuje właściwie urządzone miejsce do nauki - wymienia sytuacje i czynniki dobrze wpływające na samopoczucie w szkole - podaje nazwy roślin występujących w pracowni przyrodniczej - wskazuje różne źródła informacji o roślinach i zwie- rodniczych - określa znaczenie uczenia się - podaje podstawowe zasady uczenia się - podaje przykłady pomocy osobie niepełnosprawnej - podaje przykłady ssaków, ptaków, ryb - podaje przykłady zwierząt niebezpiecznych dla ludzi. - określa potrzeby życiowe roślin - właściwie przesadza i sadzi rośliny doniczkowe świadczenia - uzasadnia, dlaczego prawdziwy przyrodnik jest cierpliwy, systematyczny i rzetelny - wyjaśnia, dlaczego obserwacje są niezbędne w poznawaniu przyrody cji nie należy wyciągać wniosków JA, ROŚLINY I ZWIERZĘTA - wyjaśnia, dlaczego warto - wyjaśnia, dlaczego niewłaściwa się uczyć i zdobywać nowe postawa ciała nieko- umiejętności rzystnie wpływa na uczenie - wskazuje problemy, jakie się miałaby osoba poruszająca - wyjaśnia, jaką funkcję spełniają się w szkole na wózku hodowle roślin i zwie- -wskazuje cechy osoby powszechnie rząt lubianej - uzasadnia, dlaczego nie - podaje cechy charakterystyczne wszystkie zwierzęta można ssaków, ptaków trzymać w domu i ryb - podaje przykłady szczególnych - opisuje na wybranym przykładzie funkcji pełnionych obowiązki opiekuna przez niektóre korzenie, łodygi hodowli szkolnej i liście składników przyrody - wyjaśnia, dlaczego mikroskop optyczny powiększa bardziej niż lupa - porównuje możliwości mikroskopu optycznego i elektronowego, - wyjaśnia, jaki musi być preparat mikroskopowy, aby nadawał się do obserwacji -uzasadnia, dlaczego na podstawie pojedynczej obserwacji nie należy wyciągać wniosków - wyjaśnia co oznaczają określenia: pozytywne nastawienie do nauki, własna chęć poznania, systematyczność - proponuje sposoby pomocy niepełnosprawnej osobie i wskazuje, w jaki sposób ona może pomóc innym - ustala, na podstawie różnych źródeł informacji wymagania życiowe dwóch, dowolnie wybranych roślin - ustala, na podstawie różnych źródeł informacji wy- 8
rzętach - wymienia zwierzęta najczęściej trzymane w domach - podaje zasady dbałości o zwierzęta - wymienia różne źródła informacji o wybranych zwierzętach - wymienia organy roślinne i wskazuje je w roślinie - omawia podstawowe funkcje korzeni, łodyg, liści i kwiatów - wymienia rośliny doniczkowe najczęściej trzymane w domach - opisuje zasady dbałości o rośliny doniczkowe - wskazuje różne źródła informacji o wybranych roślinach - uzasadnia, dlaczego po kontakcie z roślinami doniczkowymi zawsze należy myć ręce - wymienia stany skupienia substancji - wymienia przykłady substancji w określonych stanach skupienia - rozróżnia pojęcia parowanie i wrzenie - opisuje własności mieszaniny jednorodnej - podaje nazwy roślin występujących w pracowni przyrodniczej -opisuje podstawowe funkcje korzeni, łodyg, liści i kwiatów - właściwie przesadza i sadzi rośliny doniczkowe - prezentuje za pomocą modelu budowę drobinową gazów, cieczy i ciał stałych - wyjaśnia zjawisko przewodnictwa cieplnego - wyjaśnia zjawisko dyfuzji - określa roztwór nasycony i nienasycony - wymienia powiązane ze - określa, dlaczego nie każde zwierzę jest bezpieczne dla ludzi - wskazuje różne źródła informacji o wybranych zwierzętach i korzysta z nich -wskazuje elementy męskie i żeńskie w kwiecie -wykazuje związek budowy z funkcją organów roślinnych - uzasadnia, dlaczego należy roślinę doniczkową przesadzać i nawozić - wskazuje różne źródła informacji o wybranych roślinach i korzysta z nich - wymienia rodzaje zachowań przyjaznych w stosunku do innych osób KUCHNIA JAKO LABORATORIUM - podaje właściwości gazów, cieczy i ciał stałych - wymienia przykłady substancji dobrze i źle przewodzącej ciepło - podaje sposoby zwiększenia rozpuszczalności substancji - opisuje zjawiska krystalizacji i rozpuszczania - wyjaśnia, dlaczego należy poznać naturalne środowisko rośliny doniczkowej - wykazuje związek budowy z funkcją organów roślinnych - wyjaśnia, dlaczego należy poznać naturalne środowisko rośliny doniczkowej - uzasadnia, posługując się modelem drobinowym, dlaczego gazy są ściśliwe, ciecze bardzo mało ściśliwe, a ciała stałe nieściśliwe - wymienia własności wody wrzącej i wody w temperaturze pokojowej - wyjaśnia własności danej magania życiowe dwóch, dowolnie wybranych zwierząt domowych - opisuje budowę i rolę kłączy, bulw, cebul i liści pułapkowych - zdobywa i prezentuje informacje o roślinach niebezpiecznych dla ludzi - wykorzystuje model drobinowy do opisu właściwości gazów, cieczy i ciał stałych - opisuje dowolne ciało fizyczne z punktu widzenia zastosowania substancji, z której jest zbudowane - opisuje sposoby otrzymywania roztworów nasyconych 9
- wymienia substancję rozpuszczalną i rozpuszczalnik w wybranym roztworze - odróżnia mieszaninę jednorodną od niejednorodnej - wymienia dwa sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych: krystalizację i odparowanie - wyjaśnia pojęcie mieszaniny niejednorodnej - podaje przykłady mieszanin niejednorodnych - nazywa stany skupienia wody (ciekły i stały) - wyjaśnia proces parowania i skraplania - podaje przykłady parowania i skraplania wody. - podaje przykłady przemian nieodwracalnych -podaje przykłady ciał sprężystych, plastycznych i kruchych -wymienia mieszaniny jednorodne i niejednorodne znane z życia codziennego - podaje przykłady przemian odwracalnych i nieodwracalnych spotykanych w życiu codziennym - wyjaśnia pojęcia widnokrąg i linia widnokręgu - podaje przykłady świadczą- sobą przemiany odwracalne: krystalizację i rozpuszczanie - wymienia sposoby rozdzielania mieszanin niejednorodnych - podaje temperaturę topnienia lodu i krzepnięcia wody - wymienia nazwy zjawisk towarzyszących zmianom stanu skupienia wody - wyjaśnia, że parowanie i skraplanie to przemiany odwracalne - wykonuje doświadczenie według opisu -wymienia nazwy zjawisk towarzyszących zmianom stanu skupienia wody -rozróżnia parowanie i wrzenie -podaje przykłady substancji metalicznych i niemetalicznych - określa długość dnia (czas od wschodu do zachodu Słońca) - proponuje sposoby rozdzielania określonych mieszanin niejednorodnych - wyjaśnia różnice między topnieniem i rozpuszczaniem - wymienia sposoby zwiększenia szybkości parowania - prowadzi obserwację doświadczenia - definiuje przemianę nieodwracalną. -omawia model drobinowej budowy materii -podaje przykłady zastosowania różnych substancji w przedmiotach codziennego użytku odwołując się do właściwości tych substancji - rozróżnia topnienie i rozpuszczanie PRZYRODA SIĘ ZMIENIA - charakteryzuje widnokrąg w mieście i na wsi - rysuje drogę Słońca nad substancji na podstawie jej budowy i zastosowania w danym przedmiocie - podaje przykłady pozytywnych i negatywnych skutków dyfuzji w otaczającej przyrodzie - porównuje zjawiska krystalizacji i odparowania - wyjaśnia pojęcie zawiesina - sporządza z wymienionych składników mieszaniny niejednorodne - omawia zjawiska topnienia i krzepnięcia w świetle cząsteczkowej budowy materii - wyjaśnia zjawiska parowanie i skraplanie wody i wskazuje je w otaczającej przyrodzie - wyciąga wnioski z obserwacji - odróżnia obserwacje od wniosków -proponuje sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych -podaje i bada doświadczalnie czynniki wywołujące zmiany stanu skupienia wody - omawia i uzasadnia zależność między wielkością widnokręgu a wysokością, na z nienasyconych i odwrotnie -wymienia nazwy i przykłady innych mieszanin niejednorodnych np. dym, piana, emulsja - opisuje zjawiska topnienia i krzepnięcia na przykładach innych niż woda i lód - wyjaśnia, w jaki sposób została opracowana przez Celsjusza skala temperatury - projektuje i omawia doświadczenia - wyjaśnia przyczyny zmian położenia Słońca na niebie w ciągu dnia 10
ce o pozornych zmianach położenia Słońca na niebie - podaje przykłady świadczące o dobowym rytmie życia - wymienia cechy pogody charakterystyczne dla danej pory roku - podaje zmiany zachodzące w przyrodzie w różnych porach roku - podaje przykłady rozszerzalności temperaturowej cieczy i gazów - określa stan skupienia wody - opisuje zjawiska parowania i skraplania, topnienia i krzepnięcia wody - podaje przykłady przemian odwracalnych topnienia i krzepnięcia - wymienia skutki zamarzania wody. - określa stan skupienia i właściwości powietrza - wymienia składniki powietrza - określa czas trwania dnia i nocy, - wymienia pory roku i daty ich rozpoczęcia - wymienia składniki powietrza i określa jego stan skupienia - przedstawia skutki zamarzania wody w przyrodzie - wyjaśnia znaczenie pojęć: wschód Słońca, górowanie Słońca, zachód Słońca - określa wpływ wysokości Słońca nad widnokręgiem na porę roku i porę dnia - wyjaśnia rozszerzalność temperaturową ciał stałych i cieczy na podstawie drobinowej budowy materii - wyjaśnia, skąd się bierze para wodna w powietrzu - omawia krążenie wody w przyrodzie - wykonuje doświadczenie według opisu - przedstawia właściwości ciepłego i zimnego powietrza - podaje przykłady dyfuzji substancji w powietrzu - omawia zmiany zachodzące w każdej porze roku widnokręgiem w różnych porach roku - wyjaśnia zależność długości dnia od długości drogi Słońca nad widnokręgiem - tłumaczy pojęcia równonoc wiosenna i jesienna - podaje przykłady świadczące o rocznym rytmie życia przyrody - podaje przykłady rozszerzalności temperaturowej ciał stałych - wyjaśnia zjawiska zmian stanu skupienia wody - porównuje zmiany objętości parafiny i wody podczas krzepnięcia - prowadzi obserwacje doświadczenia - wyjaśnia pojęcie ciśnienie atmosferyczne - opisuje i przedstawia na schemacie zjawisko dyfuzji substancji w gazach - omawia wędrówkę Słońca nad widnokręgiem - przedstawia zjawisko krążenie wody w przyrodzie jakiej się znajduje obserwator - analizuje zależność między długością cienia a wysokością Słońca nad widnokręgiem - rysuje drogę Słońca nad widnokręgiem w różnych porach roku - wyjaśnia zależność długości dnia od długości drogi Słońca nad widnokręgiem - opisuje budowę termometru cieczowego - omawia proces powstawania chmur i opadów - wyjaśnia skutki zamarzania wody - odróżnia obserwacje od wniosków - odróżnia zjawisko unoszenia się ciepłego powietrza od dyfuzji - planuje doświadczenia wykazujące istnienie powietrza - omawia skutki rozszerzalności temperaturowej ciał - omawia zjawisko dyfuzji na przykładach i przedstawia na schemacie - wyjaśnia, dlaczego zmienia się wielkość widnokręgu w zależności od punktu obserwacji. - przewiduje przyrodnicze konsekwencje opóźnienia lub przyspieszenia termalnej pory roku - wymienia korzystne i niekorzystne zjawiska związane z rozszerzalnością temperaturową ciał - korzysta z informacji znajdujących się w atlasach, słownikach, poradnikach, internecie -rozwiązuje trudniejsze zadania - wyjaśnia zmiany objętości parafiny i wody podczas krzepnięcia - uzasadnia, dlaczego lód nie tonie w wodzie - opisuje praktyczne zastosowanie zjawiska unoszenia się ciepłego powietrza 11
- wymienia składniki pogody - podaje nazwy urządzeń do pomiaru ciśnienia i temperatury - podaje nazwy urządzeń służących do pomiaru wilgotności powietrza i siły wiatru - wymienia rodzaje opadów atmosferycznych - wymienia rodzaje osadów atmosferycznych - określa warunki niezbędne do powstania tęczy - wymienia barwy wchodzące w skład światła białego - demonstruje prosty sposób elektryzowania ciała - podaje zasady postępowania w czasie burzy - wymienia składniki pogody omawiane w prognozie pogody - rysuje graficzne symbole pogody poszczególnych składników pogody - opisuje w paru zdaniach obserwowany stan pogody - zapisuje parametry pogody obserwowane w ciągu dnia - wymienia zjawiska atmosferyczne często występujące w Polsce - wymienia jednostki ciśnienia i temperatury - opisuje zasadę działania wiatromierza - zapisuje wartość wilgotności powietrza i siły wiatru - wyjaśnia zjawisko mgły - podaje przykłady znaczenia barw w przyrodzie - opisuje sposób zabezpieczania budynków przed skutkami wyładowań atmosferycznych - wyjaśnia znaczenie prognozy pogody dla planowania zajęć i ubioru przez ludzi - stosuje liczby i znaki umowne konieczne do obserwacji pogody - podaje przykłady wyładowań elektrycznych, które można obserwować w życiu codziennym POGODA JEST ZAWSZE - odczytuje wartość ciśnienia i temperatury z odpowiednich przyrządów - buduje prosty wiatromierz - odczytuje wartość wilgotności z higrometru - wyjaśnia sposób mierzenia opadów atmosferycznych - wyjaśnia zjawisko powstawania tęczy - proponuje doświadczenie wykazujące, że światło białe nie jest jednorodne - wyjaśnia przyczynę występowania ładunków elektrycznych w chmurach - wyjaśnia, kiedy dochodzi do wyładowania atmosferycznego - prezentuje za pomocą graficznych symboli pogody podaną tekstem prognozę pogody podaną tekstem - omawia system informacji meteorologicznej na świecie - wymienia najważniejszą instytucję, gdzie opracowuje się prognozę pogody dla całej Polski - podaje trzy przykłady sytuacji, w których jest przydatna znajomość prognozy pogody na następny dzień - wyjaśnia, od czego zależy - podaje przykłady prognozy krótkoterminowej i długoterminowej - wykonuje proste obliczenia różnicy temperatur i zmian ciśnienia - wymienia przykładowe nazwy wiatru w zależności od jego prędkości - wyjaśnia sposób powstawania poszczególnych opadów i osadów atmosferycznych - wyjaśnia dlaczego zimą ubieramy się w ciemne kolory, a latem w jasne - opisuje historię wynalezienia piorunochronu - interpretuje mapy synoptyczne, określając znaczenie poszczególnych znaków - na podstawie uproszczonej mapy synoptycznej, opisuje pogodę w danym miejscu - na podstawie szczegółowego opisu pogody, zapisuje w tabeli stan pogody stosując znaki umowne - wyjaśnia przyczyny występowania opadów deszczu, - podaje okoliczności, w jakich dochodzi do uderzenia pioruna - wyjaśnia zasadę działania dawnych higrometrów - opisuje, korzystając z różnych źródeł informacji, nietypowe zjawiska atmosferyczne zachodzące na świecie - wyjaśnia zjawisko rozszczepienia światła białego, - opisuje zasadę działania piorunochronu - prezentuje prognozę pogody na podstawie samodzielnie opracowanej mapy pogody - przeprowadza analizę tygodniowego dzienniczka pogody i porównuje z tym samym okresem w latach poprzednich (sprawdza w Internecie prognozy pogody podawane w latach ubiegłych) - prezentuje informacje dotyczące zmian klimatu na Ziemi, podaje przyczyny niektórych z nich 12
- wyjaśnia, kiedy jest nam potrzebna znajomość kierunków świata - omawia, w jaki sposób przyroda pomaga nam w wyznaczaniu kierunków świata - wyjaśnia znaczenie słowa plan i skala - wyjaśnia, do czego potrzebna jest skala przy rysowaniu planów - odczytuje z legendy, w jakiej skali jest wykonany plan - rozpoznaje na mapie znaki topograficzne, odczytuje z legendy ich znaczenie - wymienia formy terenu - wskazuje, które z form są wklęsłe, a które wypukłe - prawidłowo ubiera się na wycieczkę, zabiera z domu rzeczy niezbędne podczas pieszej wycieczki - informuje rodziców o przewidywanej godzinie powrotu oraz niezbędnym wyposażeniu - wyjaśnia, potrzebę doskonalenia umiejętności szacowania odległości w terenie - posługuje się kompasem przy wyznaczaniu kierunków świata - wyznacza kierunki świata za pomocą gnomonu i Słońca. - rysuje proste plany w skali 1:1, 1:10 - posługuje się podziałką liniową - podaje przykłady zastosowania różnych planów -określa kierunki świata na mapie topograficznej -rozpoznaje mapę topograficzną spośród innych map -wskazuje zastosowania planu i mapy - rozpoznaje na ilustracjach poszczególne formy terenu - wskazuje i podaje nazwy elementów pagórka - omawia cel wycieczki oraz trasę, -posługuje się kompasem -przelicza (krótkie odcinki) ilość par kroków odległości w przybliżeniu - podaje szacunkowe długości krótkich odcinków - podaje przykłady zbiorni- kolor danego przedmiotu, - wyjaśnia, w jakie obiekty najczęściej uderzają pioruny WYCIECZKA PO OKOLICY - opisuje kierunki świata na róży kierunków - wskazuje kierunki świata główne i pośrednie - omawia sposób wyznaczania kierunków świata w nocy - rysuje obiekty podanych dowolnych skalach - rysuje proste plany w skali 1:100 -wyznacza zgodnie z opisem na mapie topograficznej trasę wędrówki -posługuje się legendą mapy topograficznej do planowania trasy wycieczki - nazywa obserwowane na ilustracjach rodzaje ukształtowania terenu -określa różnice między pagórkiem, wzgórzem, a górą -opisuje sposób pomiaru pagórka - wybiera mapę w odpowiedniej skali na wycieczkę - planuje wycieczkę z uwzględnieniem jej celu - śledzi na mapie trasę podczas trwania wycieczki - opisuje trasę wycieczki korzystając z legendy - omawia sposoby wyznaczania kierunków świata w sytuacji, gdy nie ma przyrządów i Słońca - określa kierunki świata w terenie - szacuje na podstawie skali planu, czy zmieści się on na kartce papieru -analizuje mapy topograficzne pod względem ilości zabudowań i innych elementów -posługuje się niwelatorem szkolnym. - orientuję mapę topograficzną - planuje i opisuje dłuższe trasy wycieczek na podstawie mapy topograficznej - określa szacunkowe odległości w terenie na podstawie widoczności obiektów - rozpoznaje w terenie i nazywa wody powierzchniowe w najbliższej okolicy - omawia, w jaki sposób można ocenić kierunek płynięcia rzeki - ocenia stopień wykorzystania gospodarczego rzeki w najbliższej okolicy - określa główne i pośrednie kierunki świata w terenie za pomocą dostępnych przyrządów - wyznacza kierunki świata w terenie na podstawie obserwacji elementów przyrodniczych - wyciąga wnioski dotyczące zależności zastosowanej skali od wielkości obiektu na planie - oblicza rzeczywiste wymiary obiektów za pomocą skali -oblicza rzeczywiste odległości przedstawione na mapie topograficznej -orientuje mapę w terenie - wykonuje pomiar wysokości pagórka - szacuje wysokość pagórka przed pomiarem - oblicza rzeczywistą trasę wycieczki na podstawie podziałki liniowej - oblicza długość rzeczywistą poszczególnych fragmentów trasy wycieczki np.: między obiektami przewidzianymi do zwiedzania - określa w przybliżeniu wy- 13
- mierzy długość swojej pary kroków - posługuje się taśma mierniczą przy mierzeniu niewielkich odległości - podaje przykłady wód płynących i stojących - wyjaśnia pojęcia: źródło rzeki, ujście rzeki, dopływ prawy, dopływ lewy. - podaje przykłady gospodarczego wykorzystania rzeki na przykładzie rzeki najbliższej - wskazuje zastosowania planu i mapy - rozpoznaje pospolite drzewa, krzewy i rośliny zielne - rozpoznaje i nazywa pospolite zwierzęta występujące w ków sztucznych i naturalnych - wymienia wody występujące w najbliższej okolicy - opowiada jak płynie rzeka i jaką pracę wykonuje (bez podziału na rodzaj biegu). - wymienia możliwości gospodarczego wykorzystania rzeki - wymienia jedną cechę charakterystyczną dla rzeki płynącej w biegu górnym, środkowym i dolnym - rozpoznaje mapę topograficzną spośród innych map do wyboru - określa kierunki świata na mapie topograficznej - oblicza krokami długość niewielkich odcinków - podaje przykłady zbiorników sztucznych i naturalnych - wymienia wody występujące w najbliższej okolicy - wskazuje różnice między drzewem iglastym a liściastym - wyjaśnia czym różni się - określa długości odcinków w terenie na podstawie kroków - szacuje odległości w terenie - charakteryzuje wygląd jeziora starego i młodego, - wyjaśnia pojęcia bagno, staw, jezioro - podaje cechy działalności rzeki w biegu górnym, środkowym i dolnym - wyjaśnia pojęcia nurt rzeki koryt i dolina rzeki, rozpoznaje i wskazuje w terenie - określa kierunki świata w terenie - wyznacza zgodnie z opisem na mapie topograficznej trasę wędrówki - rozpoznaje formy ukształtowania powierzchni na podstawie opisu, ilustracji oraz w terenie - planuje wycieczkę z uwzględnieniem jej celu - podaje cechy działalności rzeki w biegu górnym, dolnym i środkowym OBSERWACJE ŻYCIA W OKOLICY - podaje przykłady bylin występujących w najbliższej okolicy - wyjaśnia różnicę między - wyjaśnia, co to znaczy zorientować plan, mapę - oblicza odległości rzeczywiste korzystając ze skali liniowej - wybiera mapę w odpowiedniej skali na wycieczkę np. rowerową lub pieszą - określa szacunkowe odległości w terenie na podstawie widoczności obiektów - ocenia stopień wykorzystania gospodarczego rzeki w najbliższej okolicy - posługuje się kompasem, śledzi trasę podczas trwania wycieczki - wyjaśnia co to są byliny - wyjaśnia znaczenie pojęć: buczyna, bór, las mieszany - uzasadnia, dlaczego rośliny sokości różnych obiektów zmierzonych na podstawie porównania długości cienia - charakteryzuje wpływ różnych czynników na wody powierzchniowe - ocenia niszczącą i budującą działalność rzeki na podstawie wyglądu brzegów, szybkości płynięcia i in - oblicza odległości rzeczywiste korzystając ze skali liczbowej - określa w przybliżeniu wysokości różnych obiektów, zmierzone na podstawie porównania długości cienia - charakteryzuje wpływ różnych czynników na wody powierzchniowe - ocenia niszczącą i budującą działalność rzeki na podstawie wyglądu brzegów, szybkości płynięcia i in. - podaje różnice między roślinami jednorocznymi Dwuletnimi i wieloletnimi. - uzasadnia stwierdzenie: 14
najbliższej okolicy - określa, co to jest las - wymienia funkcje lasu - podaje podstawowe zasady zachowania się w lesie - wymienia warstwy roślinności w lesie - podaje przykłady grzybów jadalnych, niejadalnych i trujących - wyjaśnia, dlaczego rośliny są nazywane producentami pokarmu - wymienia nazwy roślinożerców, drapieżników i wszystkożerców - podaje przykłady prostych łańcuchów pokarmowych występujących w lesie - odróżnia trawy od innych roślin zielnych - rozpoznaje 3 gatunki kolorowo kwitnących roślin łąkowych - podaje przykłady zwierząt żyjących na łąkach - wymienia korzyści czerpane z łąk przez człowieka - wymienia zwierzęta wypasane w Polsce - podaje przykłady produktów znanych z życia codziennego, pochodzących od wypasanych zwierząt drzewo od krzewu i rośliny zielnej -wskazuje pień i koronę drzewa - podaje znaczenie tablic informacyjnych umieszczanych przy wejściu do lasu - podaje przykłady roślin tworzących poszczególne warstwy - wyjaśnia na wybranych przykładach, czym się odżywiają roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy - wyjaśnia, czym jest zapylenie i jaki jest cel tego procesu - wyjaśnia, co to jest pastwisko, - uzasadnia szkodliwość wypalania łąk - rozpoznaje zboża uprawiane w Polsce - podaje przykłady roślin warzywnych i przyprawowych - wskazuje i podaje nazwy części kwiatu - wyjaśnia, jaka jest rola pszczół w powstawaniu owoców - podaje przykłady środowisk życia roślin stworzonych przez człowieka - podaje przykłady łańcuchów pokarmowych wystęlasem liściastym, iglastym i mieszanym - opisuje temperaturę powietrza, wilgotność i nasłonecznienie występujące w lesie poszczególnych warstwach lasu - opisuje, jak można poznać las za pomocą różnych zmysłów - wskazuje przystosowania roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy do zdobywania i pobierania pokarmu - wymienia cechy charakterystyczne łąk - rozróżnia rośliny zielne i zdrewniała i uzasadnia taki podział - wymienia cechy charakterystyczne traw - opisuje zabiegi prowadzone na łąkach przez człowieka - wymienia główne zabiegi prowadzone przez człowieka na polu i uzasadnia ich znaczenie - omawia zastosowanie i wykorzystanie różnych rodzajów i różnych części roślin - określa funkcje poszczególnych części kwiatu - wyjaśnia, w jaki sposób zwierzęta pomagają ludziom runa leśnego kwitną wczesną wiosną - wyjaśnia znaczenie ściółki leśnej dla życia w lesie - uzasadnia, dlaczego roślina zielona jest zawsze pierwszym ogniwem w łańcuchu pokarmowym - rozróżnia trawy i turzyce - wyjaśnia, na czym polega rola bakterii żyjących w brodawkach korzeni roślin bobowatych - wyjaśnia różnicę między zbożami jarymi i ozimymi - wyjaśnia, na czym polega płodozmian. - definiuje pojęcie rośliny okopowe, warzywne, przyprawowe - opisuje zmiany zachodzące w kwiatach po ich zapyleniu - wyjaśnia, na czym polega jednostronność pojęcia: chwasty - podaje przykłady leczniczego wykorzystania roślin - omawia warstwowość poznanych środowis, - wyjaśnia zróżnicowany udział człowieka w tworzeniu poszczególnych środowisk rośliny tworzące poszczególne warstwy w lesie są przystosowane do panujących w tych warstwach warunków - wyjaśnia, w jaki sposób odżywiają się rośliny - wyjaśnia, jakimi cechami i dlaczego różnią się kwiaty roślin wiatropylnych i owadopylnych - wyjaśnia, na czym polega symbioza organizmów - wymienia i nazywa środki ochrony roślin - korzysta z informacji znajdujących się w poradnikach, atlasach, internecie - wyjaśnia, na czym polega jednostronność pojęcia szkodnik - opisuje wybrane gatunki roślin trujących i efekty ich spożycia 15
- określa cel tworzenia pól uprawnych - wymienia produkty otrzymywane z poszczególnych zbóż - wymienia produkty otrzymywane z ziemniaków i buraków cukrowych - wymienia rośliny, z których produkuje się włókno i olej - wyjaśnia co to jest sad - wymienia drzewa i krzewy uprawiane w sadach - uzasadnia, dlaczego nie wolno próbować nieznanych roślin - rozpoznaje wybrane gatunki roślin towarzyszących człowiekowi - omawia znaczenie lasów, łąk, sadów i pól uprawnych dla człowieka pujących w lesie, na łące, na polu i w sadzie w walce z owadami szkodnikami - wyjaśnia, dlaczego lek (w szczególności zawierające wyciągi z roślin) należy zażywać pod kontrolą lekarza - wskazuje podobieństwa i różnice między lasem, sadem, łąką i polem uprawnym - wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce - podaje przykład parku narodowego położonego najbliżej miejsca zamieszkania i wskazuje go na mapie - opisuje podstawowe zasady zachowania się na terenie - wyjaśnia, w jaki sposób jest chroniona przyroda w Polsce - wyjaśnia co oznacza skrót: LOP - wyjaśnia, co to jest zanieczyszczenie środowiska - wskazuje skutki kwaśnych opadów. - proponuje proste doświad- OCHRONA ŚRODKOWISKA - podaje przykłady rezerwatów - opisuje zadania szkolnego przyrody i pomników koła Ligi Ochrony Przyrody. przyrody - proponuje proste sposoby - wskazuje miejsca w okolicy eliminowania zanieczyszczeń zasługujące na ochronę uzasadnia środowiska wybór - wyjaśnia, dlaczego rośliny - podaje przykłady zanieczyszczeń, należy nawozić odpowiednim które zagrażają rodzajem nawozów roślinom i zwierzętom wod- - uzasadnia, dlaczego rozwój - uzasadnia, dlaczego ochrona przyrody ma w Polsce długą tradycję - wyjaśnia, jak powstają kwaśne opady - uzasadnia stwierdzenie: każda roślina potrzebuje wody w odpowiedniej dla siebie ilości 16
parku narodowego - podaje możliwości sposoby ochrony przyrody przez ucznia klasy 4 - podaje przykłady działalności człowieka niekorzystnie wpływającej na środowisko - wyjaśnia, dlaczego śmieci wyrzucane w nieodpowiednich miejscach są niebezpieczne - wymienia czynniki niezbędne roślinom do życia - wyjaśnia, jaki wpływ na rośliny ma niedobór światła - wymienia cechy gospodarstwa: tradycyjnego, intensywnego i ekologicznego - opisuje co to jest budżet domowy - wymienia składniki budżetu domowego - wymienia źródła zanieczyszczeń środowiska - segreguje odpady na papier, szkło, tworzywa sztuczne. - podaje sposoby oszczędzania wody i energii w gospodarstwie domowym - podaje zasady postępowania z różnymi rodzajami śmieci czenie sprawdzające wpływ wody na kiełkowanie nasion grochu - wskazuje wady i zalety różnych sposobów gospodarowania - wymienia przykłady własnych działań powodujących zmniejszenie wydatków na zużycie wody i prądu elektrycznego - podaje przykłady zanieczyszczeń pochodzących z różnych źródeł - wymienia sposoby ograniczania zanieczyszczeń - uzasadnia konieczność oszczędzania wody i energii - uzasadnia potrzebę segregacji śmieci - krótko omawia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce nym - proponuje proste doświadczenia sprawdzające wpływ wybranego czynnika na wzrost i rozwój rośliny - ocenia, czy gospodarstwo (jego rodziny lub inne położone w okolicy) mogłoby zostać przekształcone w ekologiczne - dzieli poszczególne wydatki do na grupy budżetu domowego - podaje znaczenie oszczędzania wody i energii elektrycznej dla środowiska naturalnego - uzasadnia potrzebę segregacji odpadów - rozpoznaje po oznakowaniu opakowania nadające się do recyklingu - analizuje swoje codzienne działania pod kątem wpływu na środowisko - podaje, jakie rodzaje zanieczyszczeń pochodzą z poszczególnych źródeł - na wybranych przykładach przedstawia skutki zanieczyszczeń dla środowiska i człowieka rolnictwa ekologicznego może być szansą rozwoju dla wielu gospodarstw w Polsce - wyjaśnia dlaczego wydatki nie powinny przekraczać dochodów w budżecie domowym - podaje przykłady wyrobów pochodzących z recyklingu - wprowadza w życie wybrane działania proekologiczne - uzasadnia, że tworzenie gospodarstw ekologicznych przyczynia się do poprawy jakości środowiska - przedstawia projekt gospodarstwa ekologicznego - planuje miesięczny budżet rodziny w zależności od jej dochodów - definiuje określenia biodegradacja i recykling - omawia znaczenie symboli (piktogramów) znajdujących się na opakowaniach - przedstawia projekt ekologicznego domu 17
KLASA 5 Ocena dopuszczająca Uczeń: Ocena dostateczna Uczeń spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą oraz: Ocena dobra Uczeń spełnia wymagania na ocenę dostateczną oraz: Ocena bardzo dobra Uczeń spełnia wymagania na ocenę dobrą oraz: Ocena celująca Uczeń spełnia wymagania na ocenę bardzo dobrą oraz: podaje przykłady przedmiotów i obiektów z życia codziennego, które można przedstawić w skali znajduje na mapie zapis skali liniowej. wskazuje plan miasta wśród innych map wymienia sytuacje życiowe, w których jest potrzebny plan miasta wyjaśnia, czym różni się wysokość bezwzględna od wysokości względnej wskazuje te wysokości na schematycznym rysunku na podstawie układu poziomic rozpoznaje formę wklęsłą i wypukłą wymienia, jakimi kolorami są zaznaczone na mapie niziny, wyżyny i góry wskazuje na mapie, gdzie są niziny, wyżyny, a gdzie góry rozpoznaje i nazywa mapy omówione na lekcji, wskazuje różne rodzaje map w atlasie do przyrody wyjaśnia pojęcie skali. omawia metody obliczania odległości na podstawie podziałki liniowej oblicza za pomocą skali liniowej długość rzeczywistą prostego odcinka podaje, w jakich skalach są rysowane plany miast czyta plan miasta w zakresie podstawowym wskazuje ulice i określa kierunki geograficzne, w których biegną, np. z północy na południe pokazuje na planie punkty wymienione przez nauczyciela wskazuje na mapie szczyty górskie i odczytuje ich wysokości bezwzględne wyjaśnia pojęcie poziomicy rozpoznaje na podstawie rysunku poziomicowego stok łagodny i stok stromy wyjaśnia, co oznaczają barwy na mapie hipsometrycznej podaje graniczne wysoko- Przed wędrówką po Polsce podaje na podstawie skali, ile razy odległość na mapie została zmniejszona w stosunku do odległości w terenie wskazuje na podanych przykładach, która skala jest mniejsza, która większa oblicza odległość rzeczywistą na podstawie dowolnej skali orientuje plan miasta za pomocą kompasu lub charakterystycznych punktów (obiektów) w terenie opisuje przebieg trasy wycieczki zaproponowanej przez nauczyciela z uwzględnieniem kierunków, w których biegną ulice, zabytków itp. podaje przykłady przedstawiania różnych form terenu na mapach dawniej rozpoznaje i nazywa wszystkie formy terenu na podstawie rysunku poziomicowego odczytuje z mapy poziomi- odróżnia mapy o dużej skali od map o małej skali wskazuje obiekty zaznaczone na mapach w różnej skali oblicza długości rzeczywiste odcinków krętych i łamanych planuje trasę wycieczki i opisuje ją z uwzględnieniem najciekawszych punktów w mieście lub wytycznych nauczyciela opisuje ukształtowanie terenu na podstawie rysunku poziomicowego odczytuje z mapy poziomicowej wysokości bezwzględne rozpoznaje w terenie formy powierzchni terenu i wskazuje wysokość względną opisuje ukształtowanie powierzchni wybranego kraju na podstawie mapy hipsometrycznej porównuje i analizuje różne mapy tego samego terenu, przelicza skalę liczbową na mianowaną, liniową i odwrotnie analizuje mapy w różnych skalach i porównuje ich szczegółowość rozpoznaje i nazywa skalę liniową, mianowaną i liczbową dopisuje do skali liniowej skalę mianowaną i liczbową, zamienia skalę liniową i mianowaną na skalę liczbową oblicza skalę mapy na podstawie znanej odległości rzeczywistej. podczas planowania trasy wycieczki oblicza odległości między wyznaczonymi obiektami podaje wysokości wskazanych punktów na podstawie mapy poziomicowej, przy niepełnym opisie poziomic podaje wysokości punktów leżących między poziomicami, interpolując wyniki ocenia przydatność barw na 18
podaje, na jakim kontynencie leży Polska wskazuje na mapie ściennej świata Europę i Polskę opisuje strukturę podziału administracyjnego Polski określa położenie Warszawy i wskazuje ją na mapie Polski wyjaśnia, na czym polega stołeczność Warszawy wymienia największe miasta Polski wskazuje na mapie największe miasta Polski wymienia stolice Polski w kolejności chronologicznej, wymienia najstarsze miasta Polski, podaje nazwę krakowskiej ści nizin, wyżyn i gór odczytuje z mapy hipsometrycznej położenie nizin, wyżyn i gór wymienia sytuacje, w których jest potrzebna mapa danego rodzaju wymienia państwa graniczące z Polską podaje, że na obszarze Polski krzyżują się szlaki handlowe północ-południe i wschód-zachód wyjaśnia nazwy: wójt, sołtys, burmistrz, starosta, wojewoda i przyporządkowuje je do struktury administracyjnej Polski podaje przykłady miejsc w Warszawie, które warto odwiedzić na podstawie mapy podaje nazwę województwa, w którym leży wskazane miasto. wskazuje na mapie najstarsze miasta Polski, wymienia nazwę najstarszej cowej wysokości bezwzględne punktów leżących na poziomicach układa skalę barw dla mapy poziomicowej odczytuje z rysunku poziomicowego formy terenu wymienia informacje, które można odczytać z różnego rodzaju map wybiera potrzebną mapę w zależności od zadanego do opracowania tematu Polska i jej sąsiedzi wskazuje na mapie i opisuje przebieg granicy między Europą i Azją wyjaśnia pojęcia granica sztuczna i granica naturalna odnajduje na mapie administracyjnej poszczególne województwa wymienia i odnajduje na mapie fizycznej regiony kulturowe Polski uzasadnia, dlaczego Warszawę można określić mianem centrum kultury i nauki wymienia cechy charakteryzujące największe miasta Polski podaje przykłady wielkich zespołów miejskoprzemysłowych (aglomeracja warszawska, aglomeracja wyciąga wnioski dotyczące warunków naturalnych, gospodarki itp. uzasadnia, dlaczego przez Polskę przechodzą szlaki komunikacyjne (dawniej handlowe), wyjaśnia pojęcie wody terytorialne. oblicza gęstość zaludnienia wybranego regionu naszego kraju opisuje sieć komunikacyjną Warszawy uzasadnia, dlaczego do największych miast Polski należą: Warszawa, Łódź, Kraków, Wrocław, Poznań, Gdańsk, Katowice rozpoznaje ważniejsze zabytki w dawnych stolicach Polski uzasadnia, dlaczego Grunwald i Bóbrka to miejsca, mapie hipsometrycznej wnioskuje na podstawie układu poziomic i barw między nimi o kierunku płynięcia rzeki, jeśli nie jest on zaznaczony strzałką ocenia przydatność map w różnych sytuacjach życiowych opracowuje charakterystykę geograficzną zadanego regionu na podstawie różnych rodzajów map podaje pełne nazwy państw graniczących z Polską. charakteryzuje wybrany region kulturowy naszego kraju. charakteryzuje podział administracyjny i układ przestrzenny Warszawy prezentuje, na podstawie samodzielnie wybranych informacji, z innych źródeł niż podręcznik, wybrane wielkie miasto planuje wycieczkę w celu poznania zabytków starych miast proponuje odwiedzenie ciekawego miejsca w Polsce i uzasadnia swój wybór, uwzględniając różne kryteria historyczne, przyrodnicze, 19
siedziby królów Polski. wskazuje na mapie Polski Giżycko, Olsztyn, Grunwald, określa położenie Rzeszowa i Olsztyna względem własnej miejscowości wymienia zasady właściwego organizowania czasu wolnego i rekreacji wymienia główne czynności związane z organizacją dwudniowej wycieczki klasowej samodzielnie przygotowuje listę rzeczy potrzebnych na wycieczkę wymienia główne atrakcje turystyczne Czech i Słowacji odczytuje z mapy ogólnogeograficznej podstawowe informacje dotyczące Niemiec wymienia nazwy co najmniej pięciu państw wchodzących w skład UE opisuje flagę UE wyjaśnia, co to jest Unia Europejska wskazuje na mapie państwa graniczące z Polską i ich stolice podaje przykłady najstarszych miast Polski wskazuje na mapie Polski miasto będące stolicą wojeuczelni w Polsce. opisuje atrakcje turystyczne Wieliczki i Bóbrki, rozpoznaje na fotografiach kaplicę św. Kingi w Wieliczce. opisuje szczegółowo jeden element planu wycieczki, wskazuje na mapie turystycznej wybraną trasę wędrówki i odczytuje z mapy potrzebne informacje wymienia podstawowe wyposażenie apteczki wskazuje na mapie stolice państw graniczących z Polską określa położenie Słowacji i Czech, wskazuje te państwa na mapie odróżnia flagi Czech i Słowacji podaje najważniejsze informacje o środowisku przyrodniczym i gospodarce Niemiec wymienia dwa powody, dla których powołano UE nazywa walutę UE i przelicza ją na złotówki po kursie podanym przez nauczyciela podaje pełne nazwy państw graniczących z Polską wymienia i pokazuje na mapie największe miasta łódzka, Trójmiasto, GOP) opisuje wygląd średniowiecznego miasta proponuje odwiedzenie ciekawego miejsca w okolicy i uzasadnia swój wybór wymienia podstawowe zasady bezpieczeństwa w zależności od typu i miejsca odbywającej się wycieczki. wymienia oficjalne nazwy Białorusi, Litwy, Rosji, Ukrainy charakteryzuje, na podstawie mapy, krajobraz północnych, północno-wschodnich i wschodnich sąsiadów Polski wymienia oficjalne nazwy Czech i Słowacji charakteryzuje na podstawie mapy krajobraz południowych sąsiadów Polski charakteryzuje Niemcy pod względem przyrodniczym i turystycznym podaje datę przystąpienia Polski do UE wyjaśnia, co to znaczy, że część granic Polski stanowią granice naturalne podaje aktualną liczbę województw w Polsce wskazuje na mapie sąsiadów Polski nieposiadających z których Polacy są dumni opisuje osiągnięcia I. Łukasiewicza planuje trasę wycieczki, uwzględniając porę roku i teren, na którym ta wycieczka ma się odbywać odróżnia flagi Białorusi, Litwy, Rosji, i Ukrain, wyjaśnia, co to są euroregiony i po co zostały utworzone opisuje ciekawe pod względem turystycznym miejsca Słowacji i Czech ocenia stan gospodarki Niemiec wymienia plusy i minusy sąsiedztwa Polski i Niemiec wymienia trzy korzyści wejścia Polski do UE porównuje krajobrazy państw na podstawie mapy rozpoznaje najważniejsze zabytki w wybranych miastach Polski i państw sąsiadujących wyjaśnia, dlaczego powstała Unia Europejska kulturowe planuje budżet wycieczki klasowej na podstawie dostępnych źródeł informacji przedstawia działalność wybranego euroregionu (Karpacki, Bug, Tatry, Bałtyk) na podstawie dostępnych źródeł informacji wyjaśnia, co to są zabytki klasy 0 proponuje wycieczkę do Pragi z uwzględnieniem jej zabytków biegle posługuje się mapami tematycznymi odczytuje i analizuje informacje o Niemczech z różnych map opisuje najważniejsze fakty z historii Niemiec w XX w. podaje argumenty i prowadzi dyskusję na temat znaczenia przystąpienia Polski do UE planuje wycieczkę do zabytków wybranego miasta, posługując się źródłami innymi niż podręcznik rozwiązuje poprawnie, posługując się źródłami innymi niż podręcznik 20