Spis treœci CZÊŒÆ OGÓLNA 013 Zjawiska immunologiczne w chorobach zakaÿnych i paso ytniczych Janusz Œlusarczyk 014 Rys historyczny Wprowadzenie 014 016 Odpornoœæ nieswoista Bariery anatomiczne 017 018 Humoralne mechanizmy obronne Komórkowe mechanizmy obronne 019 022 Odpornoœæ swoista 024 Mechanizmy immunologiczne w zaka eniach bakteryjnych Mechanizmy immunologiczne w zaka eniach wirusowych 028 031 Mechanizmy immunologiczne w zara eniach paso ytnicznych 033 Mechanizmy immunologiczne w zaka eniach grzybiczych 035 Zwi¹zki miêdzy gospodarzem a patogenem 036 Interakcje gospodarz patogen 036 Okreœlenia i definicje charakteryzuj¹ce zwi¹zki gospodarza z patogenem 038 Etiopatogeneza chorób zakaÿnych Zdzis³aw Dziubek Gor¹czka Jerzy Janeczko 043 Metody rozpoznawania chorób zakaÿnych Jacek Juszczyk 040 051 Badania bakteriologiczne 052 Badania serologiczne 055 Badania immunologiczne 055 Próby œródskórne 056 Badania morfologiczne Badania biochemiczne Techniki obrazowania Badania endoskopowe 056 057 058 058 Diagnostyka molekularna 059 Leczenie etiotropowe Jerzy Janeczko 061 Antybiotyki 066 7
8 Antybiotyki β-laktamowe 070 Aminoglikozydy 074 Makrolidy 074 Linkozamidy 075 Tetracykliny 075 Antybiotyki peptydowe 075 Polimiksyny 076 Streptograminy Oksazolidynony 076 076 Antybiotyki przeciwpr¹tkowe Antybiotyki przeciwgrzybicze 076 077 Inne antybiotyki Chemioterapeutyki 077 078 Chinolony i fluorochinolony 078 Sulfonamidy 082 Pochodne nitrofuranu 083 Nitroimidazole 083 Chemioterapeutyki przeciwwirusowe 084 Chemioterapeutyki przeciwgruÿlicze 085 Chemioterapeutyki przeciwgrzybicze 086 Inne chemioterapeutyki 086 CZÊŒÆ SZCZEGÓ OWA 089 Zaka enia wywo³ane przez bakterie Gram-dodatnie Zdzis³aw Dziubek 090 Zaka enia paciorkowcowe 090 P³onica 091 Zapalenie gard³a 092 Ró a 093 Paciorkowcowe zaka enia tkanek g³êbokich 094 Zaka enia uogólnione 094 Zaka enia wywo³ane przez paciorkowce grupy B 095 Zaka enia wywo³ane przez paciorkowce grupy D (enterokoki) 095 Zaka enia wywo³ane przez paciorkowce grupy C i G 096 Zaka enia innymi paciorkowcami 096 Zaka enia gronkowcowe 096 Obraz kliniczny zaka eñ gronkowcowych Rozpoznanie zaka eñ gronkowcowych 098 100 Leczenie 101 Zapobieganie 101 Zaka enia pneumokokowe 102 B³onica 105 Listerioza 107 Ró yca Tê ec W¹glik 109 110 113 Zatrucie jadem kie³basianym (botulizm) 115 Inne zaka enia Clostridium 117 Zmiany w skórze, tkance podskórnej i tkankach miêkkich 118 Choroby przewodu pokarmowego 119 Zaka enia wywo³ane przez bakterie Gram-ujemne Zaka enia meningokokowe Zdzis³aw Dziubek 121 121
Posocznica meningokokowa 122 Zaka enia Proteus species Zdzis³aw Dziubek 123 Zaka enia pa³eczk¹ okrê nicy Zdzis³aw Dziubek 124 Zaka enia pa³eczk¹ ropy b³êkitnej Zdzis³aw Dziubek 126 Dur brzuszny Maria Olszyñska-Krowicka Dury rzekome Maria Olszyñska-Krowicka 128 132 Inne salmonellozy Maria Olszyñska-Krowicka Czerwonka bakteryjna Maria Olszyñska-Krowicka 133 135 Zaka enia Klebsiella, Enterobacter, Serratia, Hafnia Zdzis³aw Dziubek 139 Zaka enia Haemophilus influenzae Piotr Kajfasz 140 Krztusiec Piotr Kajfasz 143 Legionelozy Piotr Kajfasz 148 Zaka enie Helicobacter pylori Zdzis³aw Dziubek 151 Pastereloza Zdzis³aw Dziubek Tularemia Zdzis³aw Dziubek Bruceloza Zdzis³aw Dziubek 153 154 156 Choroba kociego pazura Zdzis³aw Dziubek 158 Gor¹czka okopowa (piêciodniowa) Zdzis³aw Dziubek 159 Nosacizna Zdzis³aw Dziubek Melioidoza Zdzis³aw Dziubek Jersiniozy Zdzis³aw Dziubek 160 161 162 D uma Zdzis³aw Dziubek Cholera Zdzis³aw Dziubek 164 166 Inne choroby bakteryjne Zdzis³aw Dziubek 170 Promienica Nokardioza 170 171 Mikoplazmozy Chlamydiozy 172 174 Zaka enia wywo³ane przez Chlamydia psittaci 175 Zaka enia wywo³ane przez Chlamydia trachomatis Zaka enia wywo³ane przez Chlamydia pneumoniae 176 177 Leczenie zaka eñ wywo³anych przez chlamydie 178 Mikobakteriozy Zdzis³aw Dziubek 179 Tr¹d 179 Krêtkowice Zdzis³aw Dziubek 182 Borelioza z Lyme 182 Leptospirozy 186 Riketsjozy Zdzis³aw Dziubek Dur wysypkowy epidemiczny 190 191 Gor¹czka Q 193 Gor¹czka œródziemnomorska (guzkowa, marsylska) 193 Erlichiozy 194 Zaka enia wywo³ane przez DNA-wirusy 196 Zaka enia wirusem varicella-zoster 196 9
10 Ospa wietrzna 196 Pó³pasiec 199 Zaka enia wirusem opryszczki zwyk³ej Piotr Kajfasz 202 Mononukleoza zakaÿna i inne stany chorobowe zwi¹zane z zaka eniem wirusem 000 Epsteina-Barr Piotr Kajfasz Cytomegalia Piotr Kajfasz 206 211 Zaka enie parwowirusem B19 Piotr Kajfasz 215 Zaka enia ludzkimi herpeswirusami typu 6, 7, 8 Piotr Kajfasz 218 Zaka enie adenowirusami Piotr Kajfasz 220 Postêpuj¹ca wieloogniskowa leukoencefalopatia Zdzis³aw Dziubek 222 Zaka enia wywo³ane przez RNA-wirusy Grypa Maria Olszyñska-Krowicka 225 225 Zaka enia enterowirusami Maria Olszyñska-Krowicka 231 Zaka enie wirusem poliomyelitis (choroba Heinego-Medina, zapalenie rogów 000 przednich rdzenia, nagminne pora enie dzieciêce) 232 Zaka enia wywo³ane wirusami Coxsackie 235 Zaka enia wywo³ane wirusami ECHO 236 Odra Maria Olszyñska-Krowicka 237 Ró yczka Piotr Kajfasz 241 Nagminne zapalenie œlinianek przyusznych (œwinka) Maria Olszyñska-Krowicka 244 000 Wœcieklizna Zdzis³aw Dziubek 248 Zaka enia arbowirusowe Zdzis³aw Dziubek 253 Kleszczowe zapalenie mózgu 253 Wirusowe gor¹czki krwotoczne Zdzis³aw Dziubek 255 ó³ta gor¹czka 256 Denga 256 Gor¹czka krwotoczna z zespo³em nerkowym 258 Hantawirusowy zespó³ p³ucny 260 Gor¹czka krwotoczna Ebola 260 Ostry zespó³ oddechowy (SARS) Zdzis³aw Dziubek 261 Inne gor¹czki wirusowe 263 Wirusowe zapalenia w¹troby Jacek Juszczyk 265 Wirusowe zapalenie w¹troby typu A Wirusowe zapalenie w¹troby typu E Wirusowe zapalenie w¹troby typu B 268 270 270 Wirusowe zapalenie w¹troby typu D (delta) 282 Wirusowe zapalenie w¹troby typu C 284 Wirusowe zapalenie w¹troby typu nie-a, nie-b, nie-c, nie-d, nie-e (wirusy HGV, 000 TTV, SENV) 294 Wirusowe zapalenie w¹troby wywo³ane wirusami pierwotnie niehepatotropowymi 295 000 Szczególne postacie wirusowego zapalenia w¹troby 295 Zespo³y kliniczne o ró nej i mieszanej etiologii 299 Posocznica (wstrz¹s septyczny) Zdzis³aw Dziubek 299 Zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu Jerzy Janeczko 305 Bakteryjne zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu Ropne zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu 306 306 Nieropne zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu 316
Wirusowe zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu 321 Dwufazowe zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu 322 PrzyzakaŸne zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu 323 Pierwotne zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu 325 Grzybicze zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu 327 Paso ytnicze zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu 328 Biegunki zakaÿne Zdzis³aw Dziubek 329 ZakaŸne zatrucia pokarmowe Zdzis³aw Dziubek 333 Anginy Zdzis³aw Dziubek 336 Zaka enia mieszan¹ flor¹ beztlenow¹ Zdzis³aw Dziubek 338 Wyodrêbnione zespo³y kliniczne Zespó³ nabytego upoœledzenia odpornoœci (AIDS) Jacek Juszczyk 340 Zaka enia u chorych z upoœledzeniem odpornoœci (bez AIDS) Jacek Juszczyk 363 Choroby wywo³ane przez retrowirusy (poza HIV-1 i HIV-2) Jacek Juszczyk 371 Choroby wywo³ane przez priony Pawe³ P Liberski 372 Sporadyczna postaæ choroby Creutzfeldta-Jakoba (scjd) 373 Wariant choroby Creutzfeldta-Jakoba (vcjd) 376 Jatrogenne przypadki CJD (jcjd) 381 Choroba Gerstmanna, Sträusslera i Scheinkera (GSS) 381 Kuru 382 Odmiana wzgórzowa CJD i œmiertelna rodzinna bezsennoœæ (FFI) oraz œmier- 000 telna sporadyczna bezsennoœæ (FSI) 382 Standardy WHO 384 Choroby o prawdopodobnej lub domniemanej etiologii zakaÿnej Jacek Juszczyk 386 000 Zaka enia szpitalne Jacek Juszczyk 389 Zaka enia wrodzone i oko³oporodowe Zdzis³aw Dziubek 401 Limfadenopatie Zdzis³aw Dziubek 409 Eozynofilia Maria Olszyñska-Krowicka 415 Uk¹szenia jadowitych gadów Zdzis³aw Dziubek 421 Grzybice g³êbokie Martyna Wierzbicka 340 423 Grzybica kropidlakowa (aspergiloza) 424 Kandydoza g³êboka 427 Kryptokokoza Mukormikoza Monosporioza Sporotrychoza 428 429 429 430 Fusarioza Malasezjoza 430 431 Histoplazmoza 431 Blastomikoza (dro d yca pó³nocnoamerykañska) 432 Kokcydioidomikoza 432 Inwazje i choroby paso ytnicze Zbigniew Paw³owski 434 Inwazje pierwotniaków paso ytów przewodu pokarmowego 434 Giardioza (lamblioza) 434 Kryptosporydioza 437 11
Pe³zakowica (entameboza, ameboza) 438 Inwazje innych pierwotniaków przewodu pokarmowego 444 Inwazje pierwotniaków paso ytów pozajelitowych 445 Toksoplazmoza Pneumocystoza Rzêsistkowica 445 453 456 Inwazje innych pierwotniaków pozajelitowych 457 Inwazje pierwotniaków egzotycznych 459 Zimnica 459 Trypanosomozy Leiszmaniozy 464 466 Inwazje egzotycznych pierwotniaków jelitowych Inwazje nicieni paso ytów przewodu pokarmowego 467 468 Owsica (enterobioza) 468 Glistnica (askarioza) 470 Trichurioza (inwazja w³osog³ówki ludzkiej) 472 Wêgorczyca (strongyloidoza) 473 Inwazje innych nicieni przewodu pokarmowego 476 Inwazje tasiemców 476 Tasiemczyca Taenia sanginata 476 Tasiemczyca Taenia solium 478 Hymenolepioza 479 Inne tasiemczyce Robaczyce tkankowe 480 480 W¹grzyca Taenia solium 480 B¹blowica wywo³ana przez Echinococcus granulosus 483 B¹blowica wywo³ana przez Echinococcus multilocularis 486 W³oœnica 487 Toksokaroza Zespó³ larwy wêdruj¹cej trzewnej 492 Zespó³ larwy wêdruj¹cej skórnej Inwazje przywr w¹trobowych 493 493 Robaczyce egzotyczne 494 Schistosomoza (bilharcjoza) 494 Filariozy 495 Egzotyczne robaczyce przewodu pokarmowego 497 Inne egzotyczne robaczyce tkankowe 498 Inne zagadnienia 503 Zapobieganie i zwalczanie chorób zakaÿnych Wies³aw Magdzik 503 Proces epidemiczny 503 ród³o zaka enia i jego unieszkodliwienie Drogi szerzenia siê chorób i ich przeciêcie 504 505 Zwiêkszenie odpornoœci osób wra liwych na zaka enie 506 Szczepionki Szczepienia 508 509 Odczyny poszczepienne 514 Przeciwwskazania do szczepieñ 515 Uwagi koñcowe 516 Legislacja w zakresie chorób zakaÿnych Wies³aw Magdzik Choroby zakaÿne jako broñ biologiczna Zdzis³aw Dziubek 517 518 Zasady profilaktyki przy wyjeÿdzie do strefy tropikalnej Zbigniew Paw³owski 523 000 Skorowidz 528 12