Projektas Standartizuotų mokinių pasiekimų vertinimo ir įsivertinimo įrankių bendrojo lavinimo mokykloms kūrimas, II etapas 2014 MOKSLAS EKONOMIKA SANGLAUDA EUROPOS SĄJUNGA EUROPOS SOCIALINIS FONDAS Kuriame Lietuvos ateiti į Nacionalinis egzaminų centras Imię, Nazwisko Klasa Standartizuotas testas CZYTANIE KLASA 4
Przeczytaj uważnie tekst i wykonaj zadania. (miejsce na tytuł) Niemen jest największą rzeką Litwy, jego długość wynosi 937 kilometrów. Nazwa wskazuje na mokrą, błotnistą, bagnistą i porośniętą lasem rzekę. Znaczna część rzeki znajduje się na Białorusi. W tym kraju Niemen bierze swój początek. Początkowo jest to maleńka rzeczułka. Dopiero później przekształca się ona w wartką i szeroką rzekę. Niemen jest równinną rzeką, płynąc przez litewskie lasy i łąki, zatacza niewielkie zakola, przecina wiele miast i w wieloramiennej delcie wpada do Zalewu Kurońskiego. Niemen jest ojcem litewskich rzek i rzeczek. Do niego swoje wody, zebrane w jeziorach, lasach i bagnach całej Litwy, niosą wielkie rzeki litewskie: Wilia (Neris), Mereczanka (Merkys), Niewiaża (Nevėžis), Dubysa, Ūla, Verknė, Jūra. Obliczono, że do Niemna wpada około 220 różnej wielkości rzek i rzeczek. Od dawien dawna Niemen był i obrońcą, i żywicielem narodu litewskiego. Nad Niemnem, na grodziskach, budowano grody obronne. Rzeką z sąsiednich krajów przywożono sól, metal, tkaniny, a nadniemeńscy mieszkańcy w drodze wymiany dostarczali sąsiadom bursztyn, miód, skóry, chleb, ryby. Zanim naszego kraju nie dosięgły linie kolejowe, Niemen był głównym szlakiem komunikacyjnym łączącym z sąsiednimi krajami i miastami. Nad Niemnem powstawały duże i znaczące miasta litewskie: Druskienniki (Druskininkai), Olita (Alytus), Prienai, Birsztany (Birštonas), Kowno (Kaunas), Jurbarkas. Płynąc po Niemnie od Morza Kowieńskiego parostatkiem, można zobaczyć zachowane zamki w Kownie, miejscowościach Raudondvaris, Raudonė i Pamenunė oraz wznoszące się wysoko ponad brzegami grodziska. Wiele spośród nich kryje w sobie chlubną historię walki narodowowyzwoleńczej z Krzyżakami. Grodzisko w miejscowości Liškiava to jedno z najczęściej zwiedzanych miejsc. Mówi się, że tu królował Mendog (Mindaugas). Wielki książę Witold (Vytautas) natomiast wznosił tu zamek, którego budowa z nieznanych przyczyn nie została zakończona. 2 Klasa 4
Obok Merecza (Merkinė) widnieje grodzisko o tej samej nazwie. Tę miejscowość wymienia się w okresie, gdy Litwę napadali Krzyżacy. Wysyłał stąd listy wielki książę Witold. Gród był drewniany, dlatego zaniedbany popadł w ruinę. Na grodzisku w Puniach (Punia) znajdował się gród Pilleny. Opowiada się, że latem 1336 roku liczne wojsko krzyżackie rozpoczęło oblężenie Pillen. Bronił się w nim książę Margier (Margiris) z 4 tysiącami Litwinów. Widząc, że nie powstrzymają znacznie liczniejszego wroga, obrońcy grodu zdecydowali umrzeć, lecz się nie poddać. Podpalili oni gród, wrzucili do ognia swój dobytek i sami zginęli w płomieniach. Wzgórza w miejscowości Veliuona były świadkiem wielu bitew w obronie Niemna przed grabieżczymi Krzyżakami. W 1341 roku zginął tu książę Giedymin (Gediminas). Ta góra nazywana jest teraz Grobem Giedymina. Na drodze Niemna znajduje się jeszcze jedna interesująca miejscowość góra Rambynas. Naprzeciwko niej, na drugim brzegu Niemna, widnieje stara Ragainė. Mieścił się tu kiedyś słynny ośrodek piśmiennictwa. W Ragainė mieszkał autor pierwszej książki litewskiej Martynas Mažvydas, gdzieś nieopodal został też pochowany. Wyrośliśmy razem z Niemnem, jest to dla nas niezwykle ważna rzeka. Często mówimy z dumą, że pochodzimy znad Niemna. Chcąc opisać coś obficie się lejącego, Litwini mówią plaukė nemunais (płynęło jak Niemen). PYTANIA I ZADANIA 1 W którym kraju Niemen bierze swój początek? 2 Co oznacza nazwa Niemen? Klasa 4 3
3 Na podstawie tekstu wyjaśnij, dlaczego Niemen nazywany jest ojcem rzek i rzeczek? 4 W tekście pisze się: Niemen był głównym szlakiem komunikacyjnym. Podaj dwa dowody na to z tekstu. 5 Wskaż powody, dlaczego w tekście mówi się, że od dawien dawna Niemen był obrońcą narodu litewskiego. Napisz, od kogo bronił. 6 Wyjaśnij, co oznacza litewskie powiedzenie plaukė nemunais (płynęło jak Niemen). 7 Nadaj tekstowi tytuł, który będzie odzwierciedlał jego podstawową myśl i zapisz go nad tekstem, w przeznaczonym na tytuł miejscu. 4 Klasa 4
8 Czy znane jest miejsce pochówku autora pierwszej litewskiej książki, Martynasa Mažvydasa? Tak 1 Nie 2 Wyjaśnij na podstawie tekstu swoją odpowiedź. 9 W tekście jest sporo informacji o znajdujących się koło Niemna grodziskach i byłych tu grodach. Połącz za pomocą linii opis każdej miejscowości z jej miejscem na mapie. Na drugim brzegu Niemna widnieje stara Ragainė. Tu bronił się książę Margier z 4 tysiącami Litwinów. Podpalili oni gród, wrzucili do ognia swój dobytek i sami zginęli w płomieniach. Opowiada się, że tu królował Mendog. Stąd wysyłał listy wielki książę Witold. Gród był drewniany, dlatego uległ zniszczeniu. W 1341 roku zginął tu książę Giedymin. To miejsce nazywa się teraz Grobem Giedymina. Góra Rambynas 6 skirtingų sričių Góra Veliuona skrituliukai LITWA Grodzisko w Puniach Grodzisko w miejscowości Liškiava Grodzisko w Mereczu Klasa 4 5
Uważnie przeczytaj tekst ulotki i wykonaj zadania. Proponujemy wycieczkę łodzią po Niemnie Trasa: Przystań w Birsztanach (miejsce cumowania i zatrzymywania się statków) Skała konglomeratu Przystań w Birsztanach Wycieczka odbywa się: codziennie po uprzednim uzgodnieniu. Wycieczka po Niemnie Prawidła zachowania się w łodzi zabrania się przemieszczania z jednego miejsca na inne; zabrania się siedzenia na krawędzi łodzi i dotykania wody rękami; zabrania się wyrzucania z łodzi śmieci i innych przedmiotów; należy stale mieć na sobie kamizelkę ratunkową. 6 Klasa 4
konglomeratu. Jest to niezwykła skała o wysokości sześciu m e t r ó w, p r z y p o m i n a j ą c a olbrzymi plaster miodu. Ludzie od dawien nazywali tę skałę Kozim piecem, ponieważ kozice i sarny lubiły wdrapywać się nią i wygrzewać w słońcu. Krótko o wycieczce J e s t t o i n t e r e s u j ą c a, n i e s k o m p l i k o w a n a kilkugodzinna trasa, ciesząca się szczególną popularnością wśród rodzin z większymi dziećmi oraz grup uczniowskich. Wyprawa rozpoczyna się w Birsztanach, gdzie zaraz po kilkunastu zamachach wiosłem, na prawym brzegu Niemna, otwiera się naszym oczom wspaniały widok góra Witolda. Mówi się, że odpoczywał tu po łowach wielki książę litewski Witold. Dalej podziwiamy lasy i ptaki. Przy zbiegu tych rzek zawracamy łódź i wracamy do Birsztan. Po powrocie z wyprawy wodnej koniecznie trzeba się wspiąć na górę Witolda. Cena: dorośli 60 Lt, uczniowie 34 Lt. W cenę biletu wliczone są usługi instruktora oraz wynajem kamizelek ratunkowych. J e s z c z e k i l k a n a ś c i e zamachów wiosłem i jesteśmy w miejscu, gdzie rzeka Verknė wpada do Niemna. Widzimy tu zabytek przyrody skałę Klasa 4 7
PYTANIA I ZADANIA 1 Jaki jest cel podanej ulotki? Zaznacz najwłaściwszą odpowiedź. a b c d Opis skały konglomeratu. Podanie prawideł zachowania się podczas wycieczki łodzią. Informacja o wycieczce łodzią po Niemnie. Wskazanie ceny podróży. 2 Napisz na podstawie tekstu ulotki, co oznacza wyraz przystań. 3 Ponumeruj te miejsca w takiej kolejności, w jakiej obejrzałbyś je, płynąc opisaną w ulotce trasą. 1 Skała konglomeratu Góra Witolda Rzeka Verknė Przystań w Birsztanach 4 Napisz, jak jeszcze nazywana jest skała konglomeratu. Wyjaśnij dlaczego. 5 Dlaczego w tekście ulotki podaje się prawidła zachowania podczas wycieczki łodzią? 8 Klasa 4
6 W ulotce napisano: Przy zbiegu tych rzek zawracamy łódź i wracamy do Birsztan. Podaj nazwy tych rzek. 1. 2. 7 Ile kosztowałaby Ciebie opisana wyprawa po Niemnie? 8 W tekście ulotki znajdź dwa dowody na to, że podana w niej informacja jest prawdziwa i zapisz je. 1. 2. 9 Wyobraź sobie, że masz przekonać swoich kolegów z klasy do wyprawy po Niemnie ukazaną w ulotce trasą. Jakie dwa argumenty byś im przedstawił? W odpowiedzi wykorzystaj informację zawartą w ulotce. 10 W oparciu o tekst napisz: 10.1 o co należy zadbać zawczasu. 10.2 o co nie należy troszczyć się zawczasu. Klasa 4 9
11 Napisz, co łączy i co różni oba przeczytane teksty. Teksty są podobne do siebie, ponieważ Teksty się różnią, ponieważ 12 Który książę litewski jest wymieniany w obu przeczytanych tekstach? a b c d Margier. Giedymin. Witold. Mendog. 10 Klasa 4
Nacionalinis egzaminų centras M. Katkaus g. 44, 09217 Vilnius S_P 4