RAPORT. za lata z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kraśnickiego na lata z perspektywą do 2019 roku

RAPORT za lata 2013-2014 z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kraśnickiego KRAŚNIK, wrzesień 2015

Raport za lata 2013-2014 z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kraśnickiego został sfinansowany ze środków budżetowych powiatu kraśnickiego. Wykonawca: EURO-PROJEKT mgr inż. Marcin Rubaj www.europrojekt-krasnik.pl e-mail: euro.projekt@interia.eu Prace nad Raportem za lata 2013-2014 z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kraśnickiego prowadzone były przy ścisłej współpracy ze Starostwem Powiatowym w Kraśniku oraz gminami powiatu kraśnickiego. 2

SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE 5 2. STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE POWIATU KRAŚNICKIEGO 5 2.1. WODY. 6 2.1.1. Wody powierzchniowe... 6 2.1.2. Wody podziemne.. 9 2.2. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA 9 2.2.1. Wodociągi i kanalizacja 9 2.2.2. Oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu kraśnickiego... 13 2.3. OCENA JAKOŚCI POWIETRZA... 16 2.3.1. Pomiary jakości powietrza prowadzone w 2013 roku. 19 2.3.2. Pomiary jakości powietrza prowadzone w 2014 roku. 20 2.3.3. Podsumowanie.. 21 2.4. HAŁAS KOMUNIKACYJNY... 22 2.5. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE... 23 2.6. ŚRODOWISKO PRZYRODY OŻYWIONEJ. 24 2.6.1. Przyroda.. 24 2.6.2. Lesistość. 25 2.6.3. Gleby... 25 3. REALIZACJA ZADAŃ W OKRESIE 2013-2014 Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA NA TERENIE POWIATU KRAŚNICKIEGO.... 28 3.1. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA 28 3.1.1. Ochrona wód podziemnych i powierzchniowych. 28 3.1.2. Ochrona atmosfery oraz poprawa klimatu akustycznego... 36 3.2. EDUKACJA EKOLOGICZNA 41 3.3. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH I WALORÓW PRZYRODNICZYCH 43 4. ANALIZA WYDATKÓW PONIESIONYCH NA REALIZACJĘ CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA PRZEZ GMINY POWIATU KRAŚNICKIEGO.. 43 4.1. MIASTO KRAŚNIK. 44 3

4.2. MIASTO I GMINA ANNOPOL... 45 4.3. GMINA DZIERZKOWICE... 46 4.4. GMINA GOŚCIERADÓW... 47 4.5. GMINA KRAŚNIK... 48 4.6. GMINA SZASTARKA... 49 4.7. GMINA TRZYDNIK DUŻY... 50 4.8. GMINA URZĘDÓW... 50 4.9. GMINA WILKOŁAZ... 51 4.10. GMINA ZAKRZÓWEK... 52 4.11. KOSZTY REALIZACJI ZADAŃ PONOSZONE PRZEZ GMINY W SKALI POWIATU..... 53 4.12. ANALIZA PONIESIONYCH KOSZTÓW W PRZELICZENIU NA JEDNEGO MIESZKAŃCA... 55 5. PODSUMOWANIE... 57 6. SPIS MAP, TABEL, WYKRESÓW... 62 4

1. WPROWADZENIE Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 z późn. zm.) w artykułach 17 i 18 nakłada na powiaty, jako realizację polityki ekologicznej państwa, obowiązek sporządzenia Powiatowego Programu Ochrony Środowiska, który jest uchwalany przez Radę Powiatu. Sporządza się go, podobnie jak politykę ekologiczną państwa, na 4 lata. Określa on cele ekologiczne, priorytety, harmonogram działań proekologicznych, oraz źródła finansowania niezbędne do osiągnięcia postawionych celów. Pierwszy Program Ochrony Środowiska dla powiatu kraśnickiego wykonano w 2004 roku, jego aktualizacji dokonano w roku 2012. W programie sformułowano następujące cele nadrzędne: Edukacja ekologiczna, Właściwa gospodarka odpadami, Ochrona zasobów i walorów przyrodniczych, Ochrona gleb, Działania zmierzające do poprawy bezpieczeństwa ekologicznego, Ochrona atmosfery oraz ochrona przed hałasem Zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska, organ wykonawczy powiatu sporządza co 2 lata raporty z wykonania Programu Ochrony Środowiska, które przedstawia się Radzie Powiatu. Ustawa Prawo ochrony środowiska nie określa wymagań dotyczących formy i struktury raportu z realizacji programu ochrony środowiska. Przyjęto, że raport z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kraśnickiego powinien zawierać: opis istniejącego stanu środowiska stopień realizacji zadań wynikających z programu ochrony środowiska, wnioski odnośnie przyszłego raportowania stanu realizacji programu ochrony środowiska. 2. STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE POWIATU KRAŚNICKIEGO Charakterystykę stanu środowiska opracowano na podstawie Raportu o stanie środowiska w województwie lubelskim w 2013 roku, Oceny jakości wód powierzchniowych w województwie lubelskim w latach 2012-2014, Oceny jakości powietrza w województwie lubelskim w 2014 roku" oraz "Pięcioletniej oceny jakości powietrza w województwie lubelskim za lata 2009-2013" sporządzonych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie. 5

2.1. WODY 2.1.1. Wody powierzchniowe W roku 2011 uruchomiono po raz pierwszy w cyklu monitoring diagnostyczny, kontynuowano rozpoczęty w roku 2010 I cykl monitoringu operacyjnego oraz prowadzono monitoring badawczy. Łącznie badaniami objęto 57 ppk. Zlokalizowanych na 53 JCWP. W 12 punktach realizowano równocześnie program monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. W ramach sieci realizowane były również programy pomiarowe dla wód zlokalizowanych na obszarach chronionych: przeznaczonych do ochrony gatunków zwierząt wodnych o znaczeniu gospodarczym (wody przeznaczone do bytowania ryb) i obszarach chronionych przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków (obszary NATURA 2000), wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych oraz narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. Podstawą oceny stanu wód powierzchniowych było rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U. Nr 257, poz. 1545). Rozporządzenie określało sposób dokonywania oceny stanu jednolitych części wód poprzez dokonywanie oceny stanu ekologicznego (JCWP naturalne) lub potencjału ekologicznego (JCWP sztuczne i silnie zmienione), stanu chemicznego, sposób interpretacji wyników badań wskaźników jakości, sposób prezentowania wyników klasyfikacji oraz częstotliwość wykonywania klasyfikacji. Wynikiem oceny jest określenie stanu JCWP jako stan dobry lub zły. W 2013 roku rzeki na terenie powiatu kraśnickiego przeprowadzono badania Zlewni Wisły, zlewnia III rzędu - Wisła od Sanny do Kamiennej oraz Zlewni Wieprza, zlewnia III rzędu - Bystrzyca. W ramach zlewni Wisła od Sanny do Kamiennej przebadano trzy rzeki: Wrzelowiankę, Urzędówkę i Wyżnicę, w każdej z nich po jednym punkcie (na 3 JCWP). Urzędówka, ppk. Bęczyn w jednolitej części wód o nazwie Urzędówka, typ abiotyczny 6 potok wyżynny węglanowy z substratem drobnoziarnistym na lessach i lessopodobnych. Analogicznie jak w poprzedniej jednolitej części wód, badania w ppk. Bęczyn prowadzono w ramach monitoringu operacyjnego oraz realizowano program dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizacją pochodzenia komunalnego. Wynik badania fitobentosu, zakwalifikował grupę elementów biologicznych do klasy III, wartości wskaźników fizykochemicznych uplasowały się na poziomie dobrej, II klasy. Ze względu na obszary chronione woda nie spełniała założonych wymagań. Stwierdzono zagrożenie eutrofizacją pochodzenia komunalnego z uwagi na fitobentos. Stan ekologiczny JCWP o nazwie Urzędówka określono jako ZŁY. 6

Wyżnica, ppk. Dzierzkowice w jednolitej części wód o nazwie - Wyżnica od źródeł do Urzędówki bez Urzędówki, typ abiotyczny 6 potok wyżynny węglanowy z substratem drobnoziarnistym na lessach i lessopodobnych. Dla tej jednolitej części wód realizowany był program monitoringu operacyjnego oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizacją pochodzenia komunalnego. Element biologiczny fitobentos, zdeterminował IV klasę tej grupy wskaźników, grupę elementów fizykochemicznych sklasyfikowano na poziomie II klasy ze względu na BZT5 i azot Kjeldahla. Woda nie spełniała wymagań dla obszarów chronionych, wrażliwych na zanieczyszczenia komunalne. Stan JCWP o nazwie - Wyżnica od źródeł do Urzędówki bez Urzędówki określono jako ZŁY. Stan ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych klasyfikuje się poprzez nadanie jednolitej części wód jednej z pięciu klas jakości wód gdzie: klasa I - bardzo dobry stan ekologiczny klasa II - dobry stan ekologiczny klasa III - umiarkowany stan ekologiczny klasa IV - słaby stan ekologiczny klasa V - zły stan ekologiczny Przyjęto, że stan bardzo dobry i dobry wód oznacza brak zagrożenia eutrofizacją, stan umiarkowany zagrożenie, zaś stan słaby i zły wykazuje na eutrofizację. 7

Tabela 1. Ocena stanu/potencjału ekologicznego rzek na terenie powiatu kraśnickiego Lp. Nazwa JCWP Kod JCWP Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Typ abiotyczny Silnie zmieniona lub sztuczna JCWP (T/N) Klasa elementów biologicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów fizykochemicznych Klasa elementów fizykochemicznych - specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY (wg MD, MO lub MB) Czy we wszystkich ppk MOC stwierdzono dobry stan STAN CHEMICZNY (wg MD) STAN 1 Wyżnica od źródeł do Urzędówki bez Urzędówki PLRW2000623363 Wyżnica - Dzierzkowice 6 N IV II II SŁABY N ZŁY 2 Urzędówka PLRW20006233649 Urzędówka - Bęczyn 6 N IV II II SŁABY N ZŁY Źródło: WIOŚ Lublin LEGENDA Ocena spełnienia wymagań dla obszaru chronionego Klasa elementów JCWP naturalnych I Stan bardzo dobry T Spełnione wymogi II III Stan dobry Stan umiarkowany N Niespełnione wymogi IV PSD Stan słaby Poniżej stanu dobrego 8

Na podstawie prowadzonych przez WIOŚ w Lublinie badań w latach 2012-2014 można wysnuć wniosek iż wody płynące na terenie powiatu kraśnickiego charakteryzują się słabym potencjałem ekologicznym. Głównymi substancjami które obniżają stan czystości wód są substancje biogenne (azot, fosfor), które zwiększają stopień jej eutrofizacji. 2.1.2. Wody podziemne Powiat kraśnicki leży w obrębie Jednolitej Części Wód Podziemnych PLGW2300106. Omawiany teren leży w obrębie głównego zbiornika wód podziemnych (GZWP) nr 406 Niecka Lubelska (Lublin), którego szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynoszą 230000 m 3 /d. Jest to zbiornik szczelinowo porowaty, a warstwami wodonośnymi są spękane utwory górnokredowe. Skały kredowe wykazują dużą porowatość, ale o niewielkiej wielkości porów, co zmniejsza ruchliwość wód, które przemieszczają się głównie szczelinami. Zwierciadło jest przeważnie swobodne lub pod niewielkim ciśnieniem. Na wierzchowinach wody występują na głębokości do 80 m, na zboczach i w dolinach kilka do kilkunastu metrów. Średnia głębokość ujęć to 85 m. Roczna amplituda wahań zwierciadła nie przekracza 2 m. W dolinach rzecznych oba poziomy wodonośne łączą się, tworząc poziom kredowo-czwartorzędowy. Lokalne czwartorzędowe poziomy wodonośne wierzchowinach, na głębokości kilku metrów, są mało zasobne i uzależnione od zasilania atmosferycznego. Z uwagi na łatwy dostęp, wody te były wykorzystywane dla potrzeb gospodarstw. Mineralizacja wód kredowych wynosi 300-600 mg/l, a czwartorzędowych 100-200 mg/l. Twardość ogólna waha się w przedziale 5,5 8 m val/l, odczyn jest obojętny lub lekko kwaśny. Wody kredowe są wysokiej jakości, czwartorzędowe maja jakość niższa ze względu na wyższa zawartość żelaza i magnezu oraz związków azotu. Według badań prowadzonych w ramach państwowego monitoringu stanu wód podziemnych zarówno stan ilościowy jaki i jakościowy dla Jednolitej Części Wód Podziemnych PLGW2300106 określony został jako dobry. 2.2. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA 2.2.1. Wodociągi i kanalizacja Przepisy prawne Unii Europejskiej w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych określone zostały w szczególności w dyrektywie Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 roku. Dokument ten obliguje Rząd Rzeczypospolitej Polskiej do wybudowania, rozbudowania i/lub zmodernizowania oczyszczalni ścieków komunalnych i systemów kanalizacji zbiorczej w aglomeracjach w horyzoncie czasowym do 2015 r. W grudniu 2003 r. Rada Ministrów przyjęła Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK) wprowadzony do polskiego systemu prawnego poprzez ustawę Prawo wodne. Od tej pory był on już kilkakrotnie aktualizowany. Porządkowanie gospodarki wodnościekowej i zaspakajanie potrzeb ludności w dziedzinie odprowadzania ścieków należy do zadań własnych gmin. Zadaniem państwa jest przede wszystkim tworzenie prawnych, 9

organizacyjnych i finansowych instrumentów wspomagających działania samorządów lokalnych. W oparciu o przepisy ustawy prawo wodne na terenie powiatu kraśnickiego wyznaczone 6 aglomeracji: aglomeracja Kraśnik, aglomeracja Annopol, aglomeracja Bystrzyca, aglomeracja Gościeradów, aglomeracja Trzydnik, aglomeracja Urzędów, Zadania samorządów szczebla gminnego w zakresie gospodarki ściekowej skupić się powinny na rozbudowie sieci kanalizacyjnych tam, gdzie już funkcjonują zbiorcze oczyszczalnie ścieków. Alternatywnym rozwiązaniem dla terenów wiejskich o rozproszonej zabudowie jest budowa przydomowych oczyszczalni ścieków współfinansowana przez fundusze pomocowe, Gminy i mieszkańców. Tabela 2. Stopień zwodociągowania powiatu kraśnickiego Stopień zwodociągowania powiatu Długość sieci wodociągowej [km] Ilość przyłączy [szt.] Ilość mieszkańców korzystających z sieci % wszystkich mieszkańców powiatu 2012 rok 1004,56 16 450 89 055 89 % 2014 rok 1010,822 16 576 90 145 91,49% Przyrost 6,262 126 1090 2,49 % Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z gmin Tabela 3. Stopień skanalizowania powiatu kraśnickiego Stopień skanalizowania powiatu Długość sieci kanalizacyjnej [km] Ilość przyłączy [szt.] Ilość mieszkańców korzystających z sieci % wszystkich mieszkańców powiatu 2012 rok 163,86 4497 43214 43% 2014 rok 247,76 5210 43975 44,63 Przyrost 83,9 713 761 1,63% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z gmin Powyższe tabele pokazują przyrost długości sieci wod-kan i ilości korzystających z niej mieszkańców od roku 2012. Ponad 91% mieszkańców Powiatu korzystających w wody wodociągowej i ponad 44 % z sieci kanalizacyjnej to dobry wynik w skali województwa lubelskiego. 10

Niemniej jednak, jak pokażą poniższe tabele, te wskaźniki są "zawyżane" przez miasto Kraśnik. W pozostałych gminach te proporcje wyglądają już znacznie inaczej, to nie jest odstępstwem od normy, gdyż na terenie całej Polski tereny wiejskie są znacznie słabiej zwodociągowane i skanalizowane głównie ze względów ekonomicznych i korelacji efektu ekologicznego do poniesionych nakładów. W takich przypadkach szczególnie ważnym jest przeciwdziałanie odprowadzaniu ścieków bezpośrednio do wód lub do ziemi i dopilnowanie przez organy gminy szczelności zbiorników bezodpływowych i odpowiedniej częstotliwości ich opróżniania. Tabela 4. Stopień zwodociągowania poszczególnych gmin powiatu kraśnickiego Długość sieci Ilość Ilość wodociągowej [km] przyłączy [szt.] mieszkańców korzystających z sieci M Kraśnik 195,1 3 245 35 115 98,89% G Kraśnik 63,4 1 371 5 895 79,75% Annopol 140,52 1 627 8 033 88,90% % wszystkich mieszkańców gmin Dzierzkowice 53,7 1 378 5 500 100,00% Gościeradów 61,992 840 3 444 46,54% Szastarka 92 1 454 5 930 99,55% Trzydnik Duży 172 1 708 6 950 100,0% Urzędów 99,21 2 021 8 000 91,10% Wilkołaz 123 1 152 4 608 82,77% Zakrzówek 109,9 1 780 6 670 98,70% OGÓŁEM 1110,822 16576 90145 91,49% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z gmin Tabela 5. Stopień skanalizowania poszczególnych gmin powiatu kraśnickiego Długość sieci Ilość Ilość kanalizacyjnej [km] przyłączy [szt.] mieszkańców korzystających z sieci M Kraśnik 98 2 565 31 000 87,30% G Kraśnik 23,64 520 1 560 21,10% Annopol 14,4 91 2 780 30,77% Dzierzkowice 25,21 540 2 200 40,00% Gościeradów 6,2 111 651 8,80% Szastarka - - - - Trzydnik Duży - - - - Urzędów 20,55 496 2 073 23,61% Wilkołaz - - - - Zakrzówek 59,76 887 3 711 54,91% OGÓŁEM 247,76 5210 43975 44,63% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z gmin % wszystkich mieszkańców gmin 11

Wykres 1. Długość sieci wodociągowej w poszczególnych gminach powiatu kraśnickiego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z gmin Wykres 2. Długość sieci kanalizacyjnej w poszczególnych gminach powiatu kraśnickiego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z gmin 12

Wykres 3. Stosunek długość sieci wodociągowej do sieci kanalizacyjnej w poszczególnych gminach powiatu kraśnickiego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z gmin 2.2.2. Oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu kraśnickiego Miasto Kraśnik: Lokalizacja oczyszczalni: Miasto Kraśnik; ul. Graniczna. Typ oczyszczalni: Mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków ze zintegrowanym usuwaniem związku węgla, azotu i fosforu. Odbiornik: rzeka Wyżnica (w km32+400) Rodzaj ścieków dopływających: komunalne i przemysłowe. Przepustowość oczyszczalni: 12 500 m 3 /d Ilość oczyszczonych ścieków: 2013: 1 780 680 m 3 2014: 1 749 250 m 3 Ilość wytworzonych osadów ściekowych: 2013: 22 400 m 3 2014: 21 800 m 3 Postępowanie z osadami ściekowymi część wykorzystywana jest w rolnictwie, a pozostała ilość służy do rekultywacji terenów. 13

Gmina Kraśnik: Korzysta z miejskiej oczyszczalni ścieków. Miasto i Gmina Annopol Lokalizacja oczyszczalni: Annopol ul. Świeciechowska Typ oczyszczalni: Mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków Odbiornik: Rzeka Wisła Rodzaj ścieków dopływających: komunalne Przepustowość oczyszczalni: 600 m 3 /d Ilość oczyszczonych ścieków: 2013 51,5 tys. m 3 2014 52,5 tys. m 3 Ilość wytworzonych osadów ściekowych: 2013 7,6 Mg 2014 8,2 Mg Postępowanie z osadami ściekowymi magazynowane na poletkach ociekowych oraz na składowisku odpadów w Annopolu. Gmina Dzierzkowice: Lokalizacja oczyszczalni: Terpentyna Typ oczyszczalni: oczyszczalnia mechaniczno biologiczna Odbiornik: rzeka Wyżnica Rodzaj ścieków dopływających: komunalne. Przepustowość oczyszczalni: 202 m 3 /dobę LRM -2110 Ilość oczyszczonych ścieków: 2013 42 557 m 3 2014-42 975 m 3 Ilość wytworzonych osadów ściekowych: 2013 6 Mg 2014 18 Mg Postępowanie z osadami ściekowymi: wywożone do oczyszczalni ścieków w Kraśniku Gmina Gościeradów (dwie oczyszczalnie) Lokalizacja oczyszczalni: Gościeradów Folwark oraz Wólka Gościeradowska Typ oczyszczalni: oczyszczalnie mechaniczno biologiczne Odbiornik: odpowiednio ciek Partyzant; rzeka Tuczyn Rodzaj ścieków dopływających: komunalne. Przepustowość oczyszczalni: odpowiednio - 110 m 3 /d; 38 m 3 /d Ilość oczyszczonych ścieków: 2013 10,566 tys. m 3 2014 9,400 tys. m 3 14

Ilość wytworzonych osadów ściekowych: 2013 59,41 Mg 2014 99,755 Mg Postępowanie z osadami ściekowymi wywożone do oczyszczalni ścieków w Kraśniku Gmina Szastarka: Brak Gmina Trzydnik Duży Brak Gmina Urzędów: Lokalizacja oczyszczalni: Urzędów; ul. Wodna. Typ oczyszczalni: mechaniczno biologiczne Odbiornik: rzeka Urzędówka. Rodzaj ścieków dopływających: komunalne. Przepustowość oczyszczalni: 173 m 3 /d. Ilość oczyszczonych ścieków: 2013 r. 45,139 m 3 2014 r. 55,059 m 3 Ilość wytworzonych osadów ściekowych: 2013 r. 289,77 m 3 2014 r. 346,45 m 3 Postępowanie z osadami ściekowymi w stanie uwodnionym dostarczane na oczyszczalnię ścieków w Kraśniku. Gmina Wilkołaz: Oczyszczalnia zakładowa przy Szkolne Podstawowej w Rudniku Szlacheckim o przepustowości około 15,86 m 3 /d Gmina Zakrzówek: Lokalizacja oczyszczalni: Bystrzyca. Typ oczyszczalni: oczyszczalnia mechaniczno biologiczna Odbiornik: rzeka Bystrzyca. Rodzaj ścieków dopływających: komunalne. Przepustowość oczyszczalni: 400 m 3 /d. Ilość oczyszczonych ścieków: 2013 65 400 m 3 2014 81 136 m 3 Ilość wytworzonych osadów ściekowych: 2013 708,5 Mg 15

2014 1064 Mg Postępowanie z osadami ściekowymi transportowane do oczyszczalni ścieków w Kraśniku. Podsumowując, średni stopień zwodociągowania powiatu kraśnickiego wynosi aktualnie 91,49 % i waha się od 46,54 % w gminie Gościeradów do 100 % w gminie Dzierzkowice. Średni stopień skanalizowania powiatu wynosi 43 % w chwili obecnej i waha się od całkowitego braku kanalizacji sanitarnej (gmina Szastarka, Trzydnik Duży, Wilkołaz ) do 87,3 % (miasto Kraśnik). Ogromny wpływ na stan środowiska naturalnego powiatu ma gospodarka wodno ściekowa, dlatego jej uporządkowanie jest jednym z podstawowych zadań, którego realizacja w znacznym stopniu przyczyni się do poprawy jakości środowiska, a w szczególności jakości wód powierzchniowych i podziemnych. 2.3. OCENA JAKOŚCI POWIETRZA Ocena została wykonana w oparciu o następujące akty prawne: ustawę z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. z 2012 r. poz. 1031) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz.1032), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 września 2012 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz. U. z 2012 r. poz. 1034), dyrektywę 2004/107/WE z 15 grudnia 2004 r. w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i WWA (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne) w otaczającym powietrzu, dyrektywę 2008/50/WE, z 21 maja 2005 r., Dyrektywa CAFE w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy oraz Wytyczne do rocznej oceny jakości powietrza w strefach wykonywanej wg zasad określonych w art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska z uwzględnieniem wymogów dyrektywy 2008/50/WE i dyrektywy 2004/107/WE. Celem sporządzenia oceny jest uzyskanie informacji o poziomach stężeń substancji zanieczyszczających powietrze na obszarze strefy, w której jest zlokalizowany powiat kraśnicki w zakresie umożliwiającym: dokonanie klasyfikacji stref w oparciu o obowiązujące kryteria, wskazanie potrzeb dotyczących wzmocnienia istniejącego systemu monitoringu i oceny, wskazanie prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń w określonych rejonach. 16

Kryteriami klasyfikacji stref są: poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu oraz w niektórych przypadkach, dozwolona liczba przekroczeń poziomu dopuszczalnego, poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu powiększone o margines tolerancji (dozwolone przypadki przekroczeń poziomu dopuszczalnego odnoszą się również do jego wartości powiększonej o margines tolerancji), poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu oraz, w przypadku ozonu dla kryterium ochrony zdrowia, dozwolona liczba przekroczeń poziomu docelowego, poziomy celów długoterminowych dla ozonu w powietrzu. Zgodnie z art. 89 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska w celu oceny poziomów substancji w powietrzu w danej strefie za rok poprzedni, oraz odrębnie dla każdej substancji dokonuje się klasyfikacji stref, w których: dla przypadków, gdy jest określony margines tolerancji: poziom stężeń przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, poziom stężeń mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji, poziom stężeń nie przekracza poziomu dopuszczalnego, dla przypadków, gdy margines tolerancji nie jest określony lub wynosi zero: poziom stężeń przekracza poziom dopuszczalny, poziom stężeń nie przekracza poziomu dopuszczalnego, poziom stężeń przekracza poziom docelowy, poziom stężeń nie przekracza poziomu docelowego, poziom stężeń przekracza poziom celu długoterminowego, poziom stężeń nie przekracza poziomu celu długoterminowego. Uwzględniając ww. wytyczne, wynikiem oceny dla obu kryteriów, dla wszystkich substancji podlegających ocenie, jest zaliczenie strefy do jednej z poniższych klas: klasa A - jeżeli stężenia substancji na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych bądź poziomów docelowych, klasa B - jeżeli stężenia substancji na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji; klasa C - jeżeli stężenia substancji na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony poziomy dopuszczalne bądź poziomy docelowe. Natomiast dla parametru jakim jest poziom celu długoterminowego dla ozonu, przewidziane są: klasa D1 - jeżeli poziom stężeń ozonu nie przekracza poziomu celu długoterminowego, 17

klasa D2 - jeżeli poziom stężeń ozonu przekracza poziom celu długoterminowego. W ocenie uwzględniono następujące substancje: benzen, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, ołów, tlenek węgla, ozon, pył zawieszony PM10, arsen, kadm, nikiel i benzo/α/piren dla kryteriów ochrony zdrowia, dwutlenek siarki, tlenki azotu, ozon dla kryteriów ochrony roślin. Do klasyfikacji wykorzystano dane pomiarowe Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Wojewódzkiej i Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych oraz Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, a także metody inne niż pomiarowe. Klasyfikacja stref wykonywana jest co roku, na podstawie oceny poziomu substancji w powietrzu, a jej wynikiem jest określenie jednej klasy strefy ze względu na ochronę zdrowia i jednej klasy ze względu na ochronę roślin. Klasyfikacji stref dokonuje się dla każdego zanieczyszczenia oddzielnie, na podstawie najwyższych stężeń na obszarze każdej strefy. Zaliczenie strefy do określonej klasy wiąże się z koniecznością podjęcia konkretnych działań na rzecz poprawy jakości powietrza lub utrzymania jego jakości na niezmienionym poziomie. W tabelach poniżej przedstawiono w skrócie zasady zaliczenia strefy do określonej klasy ( A, B, C ), które zależą od stężeń zanieczyszczeń występujących na ich obszarze i wiążą się z określonymi wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężeń danego zanieczyszczenia w strefie. Zaliczenie strefy do określonej klasy zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami dotyczącymi działań na rzecz poprawy jakości powietrza bądź utrzymania jakości na dotychczasowym poziomie. Tabela 7. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczeń, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza KLASA POZIOM STĘŻEŃ STREFY WYMAGANE DZIAŁANIA A B C nie przekraczający poziomu dopuszczalnego*, nie przekraczający poziomu docelowego i poziomu celu długoterminowego przekraczający poziom dopuszczalny lecz nie przekraczający poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji powyżej poziomu dopuszczalnego - utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego oraz dążenie do utrzymania najlepszej jakości powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem - określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego, - określenie przyczyn przekroczeń, podjęcie działań w celu zmniejszenia emisji - określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego, - opracowanie programu ochrony 18

powyżej poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji powietrza, - kontrolowanie stężeń zanieczyszczenia na obszarach przekroczeń i prowadzenie działań mających na celu obniżenie stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych - określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego oraz poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, - opracowanie programu ochrony powietrza w celu osiągnięcia poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji (określonego dla pyłu PM2,5) * z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMS w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu. Tabela 7. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczeń, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy dla zanieczyszczenia jest określony poziom docelowy KLASA POZIOM STĘŻEŃ WYMAGANE DZIAŁANIA STREFY A C nie przekraczający poziomu docelowego* powyżej poziomu docelowego* Brak - dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych, - opracowanie lub aktualizacja programu ochrony powietrza w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów docelowych w powietrzu * z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMS w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, 2.3.1. Pomiary jakości powietrza prowadzone w 2013 roku W 2013 roku gminy należące do powiatu kraśnickiego zostały zaliczony do lubelskiej strefy zanieczyszczeń powietrza (w podziale dokonanym ze względu na ochronę zdrowia i ochronę roślin) Klasyfikację strefy przedstawiają poniższe tabele. 19

Tabela 8. Klasa strefy uzyskana w ocenie jakości powietrza za 2013 r. dokonanej ze względu na ochronę zdrowia Nazwa strefy lubelska Kod strefy PL0602 Źródło: WIOŚ Lublin Zanieczyszczenia podlegające ocenie SO2 NO 2 PM10 Pb C6H6 CO O3 1) 2) O 3 As Cd Ni BaP PM 2,5 A A C A A A A A A A A A A Tabela 9. Klasa strefy uzyskana w ocenie jakości powietrza za 2013 r. dokonanej ze względu na ochronę roślin Nazwa strefy lubelska Źródło: WIOŚ Lublin Kod strefy PL0602 Zanieczyszczenia podlegające ocenie SO2 NOx O3 1) O3 2) A A A D2 2.3.2. Pomiary jakości powietrza prowadzone w 2014 roku W 2014 roku w województwie lubelskim ocenie jakości powietrza podlegają dwie strefy. W obydwu przypadkach powiat kraśnicki został zakwalifikowany do strefy lubelskiej. Tabela 10. Klasa strefy uzyskana w ocenie jakości powietrza za 2014 r. dokonanej ze względu na ochronę zdrowia Nazwa strefy lubelska Źródło: WIOŚ Lublin Kod strefy PL0602 Zanieczyszczenia podlegające ocenie SO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO O3 1) As Cd Ni B/a/P PM2,5 A A C A A A A A A A C B Tabela 11. Klasa strefy uzyskana w ocenie jakości powietrza za 2014 r. dokonanej ze względu na ochronę roślin Nazwa strefy lubelska Kod strefy PL0602 Źródło: WIOŚ Lublin 1) wg poziomu docelowego 2) wg poziomu długoterminowego Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń w strefie SO2 NOx O3 1) O3 2) A A A D2 Klasa A - klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach poniżej poziomu dopuszczalnego bądź docelowego, Klasa B - klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach powyżej poziomu dopuszczalnego lecz nieprzekraczających poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, 20

Klasa C - klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach powyżej poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, powyżej poziomu docelowego, w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony o stężeniach powyżej poziomu dopuszczalnego, Klasa D1 - klasa strefy dla ozonu o stężeniach nie przekraczających poziomu celu długoterminowego, Klasa D2 - klasa strefy dla ozonu o stężeniach przekraczających poziom celu długoterminowego. 2.3.3. Podsumowanie Źródła emisji zanieczyszczeń powietrza na terenie powiatu kraśnickiego: punktowe tzw. emisja punktowa - pochodząca ze źródeł zorganizowanych, powstająca głównie w wyniku energetycznego spalania paliw i przemysłowych procesów technologicznych. Na terenie powiatu kraśnickiego głównymi źródłami emisji punktowej są dwa zakłady (ciepłownie) należące do spółki Dalkia Kraśnik (obecnie VEOLIA WSCHÓD Sp. z o.o.): Elektrociepłowni zlokalizowanej przy ul. Fabrycznej 6 w dzielnicy Fabrycznej Kraśnika, wyposażonej w jeden kocioł parowy OR-32, trzy kotły parowe OSR-25, jeden kocioł wodny WR-25 oraz turbozespół przeciwprężny TP 6/4 kotły opalane są węglem kamiennym. W chwili obecnej elektrociepłownia dostarcza ciepło w wodzie siecią ciepłowniczą dla dzielnicy Fabrycznej Kraśnika oraz ciepło w parze i wodzie, a także energię elektryczną dla potrzeb Tsubaki-Hoover Polska Sp. z o.o. i FŁT-Kraśnik S.A. oraz działających na jej terenie spółek. Ciepłowni zlokalizowanej przy ul. Obwodowej 5 w dzielnicy Lubelskiej Kraśnika, wyposażonej w dwa kotły wodne WR-5/M. W chwili obecnej ciepłownia dostarcza ciepło w wodzie siecią ciepłowniczą dla dzielnicy Lubelskiej Kraśnika. Poza powyżej wymienionymi na terenie powiatu kraśnickiego występują kotłownie w gminie Zakrzówek - dwie ekologiczne kotłownie na biomasę tj. Szkoła Podstawowa w Bystrzycy i Studziankach. W m. Zakrzówek istnieje ciepłownia na biomasę, uruchomiona w 2010 r. Ponadto w Annopolu istnieje kotłownia osiedlowa na gaz ziemny. liniowe tzw. emisja liniowa komunikacyjna, pochodząca głównie z transportu samochodowego, kolejowego, wodnego i lotniczego, w której poszczególne odcinki drogi rozpatrywane są jako emitory liniowe; Na terenie powiatu kraśnickiego wiąże się głównie z transportem drogowym. powierzchniowe tzw. emisja powierzchniowa której głównym źródłem są paleniska domowe, gromadzenie oraz utylizacja ścieków i odpadów. Na podstawie badań przeprowadzonych w latach 2013-2014 oraz stanu czystości powietrza opisanego w Programie Ochrony Środowiska stan czystości powietrza na terenie powiatu kraśnickiego nie uległ zmianie. W 2014 roku strefa lubelska, w której znajduje się również powiat kraśnicki, została zakwalifikowana do klasy C ze względu na przekroczenie wartości 21

dopuszczalnej dla benzoapirenu. Ponadto powyżej poziomu dopuszczalnego (klasa B) był pył PM 2,5. Pozostałe parametry wskazują na zanieczyszczenia o stężeniach poniżej poziomu dopuszczalnego. 2.4. HAŁAS KOMUNIKACYJNY Według rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (tj. Dz.U.2014, poz. 112) terenami podlegającymi ochronie akustycznej są tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, wielorodzinnej, zagrodowej, tereny szpitali, szkół, domów opieki społecznej, uzdrowisk oraz tereny rekreacyjno-wypoczynkowe. Tabela 12. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami LAeq D i LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby Dopuszczalne poziomy hałasu w [db] Lp. 1. 2. 3. Rodzaj terenu a) Strefa ochronna A uzdrowiska b) Tereny szpitali poza miastem a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci lub młodzieży c) Tereny domów opieki społecznej d) Tereny szpitali w miastach a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i Drogi lub linie wypoczynkowe LAeq D Przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom LAeq N Przedział czasu odniesienia równy 8godzinom Pozostałe obiekty i działalność będąca źródłem hałasu LAeq D przedział czasu odniesienia równy 8 najmniej korzystnym godzinom dnia kolejno po sobie następujący LAeq N Przedział czasu odniesienia równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy 50 45 45 40 61 56 50 40 65 56 55 45 22

4. zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy zagrodowej c) Tereny rekreacyjno wypoczynkowe d) Tereny mieszkaniowo usługowe Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tyś. mieszkańców LAeq D równoważny poziom hałasu dla pory dnia w decybelach (db) LAeq N równoważny poziom hałasu dla pory nocnej w decybelach (db) 68 60 55 45 Przy ocenie klimatu akustycznego w zakresie hałasu komunikacyjnego wykorzystuje się także opracowaną przez Państwowy Zakład Higieny skalę subiektywnej uciążliwości zewnętrznych hałasów komunikacyjnych tj.: mała uciążliwość - LAeg 52 db średnia uciążliwość - 52 db < LAeg 62 db duża uciążliwość - 63 db < LAeg 70 db bardzo duża uciążliwość - LAeg > 70 db Hałas komunikacyjny jest głównym źródłem zakłóceń klimatu akustycznego na terenie powiatu kraśnickiego. Pomiary hałasu komunikacyjnego na terenie powiatu kraśnickiego w okresie sprawozdawczym 2013-2014 nie były prowadzone. Ostatnie badania przeprowadzone zostały w 2010 roku w jednym punkcie na terenie powiatu kraśnickiego. Tabela 13. Wyniki pomiarów krótkookresowych hałasu drogowego na terenie powiatu kraśnickiego w 2010 roku Nazwa odcinka pomiarowego Nr drogi LAeqD [db] LAeqN [db] Wartość przekroczenia Dzień [db] Noc [db] Kraśnik ul. Janowska DK 19 64 58 9 8 Źródło: WIOS Lublin Podsumowując, należy stwierdzić iż główny wpływ na klimat akustyczny powiatu ma hałas komunikacyjny. Przekroczenie norm hałasu dopuszczalnego powoduje pogorszenie warunków akustycznych w obrębie tras komunikacyjnych. 2.5. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE Na terenie powiatu kraśnickiego, jak wynika z danych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie w 2013 były wykonywane pomiary promieniowania elektromagnetycznego w jednym punkcie pomiarowym w Annopolu przy ul. Świeciechowskiej/Leśnej. 23

Średnia arytmetyczna zmierzonych wartości skutecznych natężeń pól elektrycznych promieniowania elektromagnetycznego dla zakresu częstotliwości co najmniej od 3 MHz do 3 000 MHz uzyskanych dla punktu pomiarowego wyniosła 0,12 V/m 2.6. ŚRODOWISKO PRZYRODY OŻYWIONEJ 2.6.1. Przyroda Powiat kraśnicki posiada wysokie walory przyrodnicze. Od czasu opracowania Programu Ochrony Środowiska nie zmieniła się ilość pomników przyrody na terenie powiatu natomiast zyskał jeden Obszar Specjalnej Ochrony (SOO) w ramach sieci Natura 2000 - Specjalny Obszar Ochrony Dzierzkowice, który w 2011 roku został zatwierdzony jako obszar spełniający kryteria obszarów o znaczeniu wspólnotowym (OZW). Obszar położony jest na obrzeżach Kraśnika (na zach. od Kraśnika Fabrycznego). W podłożu zaznaczają się płytko położone utwory węglanowe. W skład obszaru wchodzi kompleks leśny "Las Zwierzyniec" oraz część doliny Urzędówki. Lasy użytkowane są gospodarczo (grunty Skarbu Państwa, Nadleśnictwo Kraśnik); dolina rzeki użytkowana jest jako łąki kośne. Na tym obszarze występuje istotne stanowisko obuwika pospolitego w zachodniej części Wyżyny Lubelskiej. Znaczącą część powierzchni (66,7%) zajmują siedliska grądu subkontynentalnego z dużą ilością storczyków. Zagrożeniem dla obszaru mogą być niektóre formy gospodarki leśnej: wycinki, nasadzenia sosnowe (plantacje) oraz zaniechanie użytkowania łąkowego. Mapa 1. SOO Dzierzkowice 24

Na terenie powiatu kraśnickiego znajduje się jeden Obszar Specjalnej Ochrony, trzy Rezerwaty Przyrody, 64 pomniki przyrody. Przez teren powiatu przebiega również Kraśnicki Obszar Chronionego Krajobrazu. 2.6.2. Lesistość Na terenie powiatu kraśnickiego za gospodarkę leśną odpowiadają: Nadleśnictwo Kraśnik które swoim zasięgiem obejmuje gminy: Kraśnik, Zakrzówek, Urzędów, Dzierzkowice, Wilkołaz; Nadleśnictwo Gościeradów które swoim zasięgiem obejmuje gminy: Annopol, Dzierzkowice, Gościeradów, Trzydnik Duży. W 2014 roku powierzchnia lasów ogółem na terenie powiatu kraśnickiego wynosiła 21492 ha co stanowi 21 % terenu powiatu. W latach 2013-2014 pozyskano około 13224 m 3 drewna (grubizny). 2.6.3. Gleby Badania gleb w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska były przeprowadzane przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach na zlecenie Głównego Inspektora Ochrony Środowiska i sfinansowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie. Ostatnie badania takie były prowadzone w miejscowości Popkowice Księże w gminie Urzędów. Wyniki badań przedstawia poniższa tabela. Tabela 14. Monitoring chemizmu gleb w miejscowości Popkowice Księże Uziarnienie Jednostka Wartość 1,0-0,1 mm udział w % 4 0,1-0,02 mm udział w % 58 < 0.02 mm udział w % 38 2,0-0,05 mm udział w % 18 0,05-0,002 mm udział w % 79 < 0.002 mm udział w % 3 Odczyn i węglany Jednostka Wartość Odczyn "ph " w zawiesinie H2O ph 7.7 25

Odczyn "ph " w zawiesinie KCl ph 6.7 Węglany (CaCO3) % n.o. Substancja organiczna gleby Jednostka Wartość Próchnica % 1.28 Węgiel organiczny % 0.74 Azot ogólny % 0.078 Stosunek C/N - 9.5 Właściwości sorpcyjne gleby Jednostka Wartość Kwasowość hydrolityczna (Hh) cmol(+)*kg -1 1.05 Kwasowośc wymienna (Hw) cmol(+)*kg -1 n.o. Glin wymienny "Al" cmol(+)*kg -1 n.o. Wapń wymianny (Ca2+) cmol(+)*kg -1 5.02 Magnez wymienny (Mg2+) cmol(+)*kg -1 0.16 Sód wymienny (Na+) cmol(+)*kg -1 0.15 Potas wymienny (K+) cmol(+)*kg -1 0.25 Suma kationów wymiennych (S) cmol(+)*kg -1 5.58 Pojemność sorpcyjna gleby (T) cmol(+)*kg -1 6.63 Wysycenie kompleksu sorpcyjnego kationami zasadowymi (V) % 84.15 Zawartość pierwiastków przyswajalnych dla roślin Jednostka Wartość Fosfor przyswajalny mg P2O5* 100g -1 8.6 Potas przyswajalny mg K2O*100g -1 6.3 Magnez przyswajalny mg Mg*100g -1 1.70 Siarka przyswajalna mg S-SO4*100g -1 1.03 26

Całkowita zawartość makroelementów Jednostka Wartość Fosfor % 0.040 Wapń % 0.22 Magnez % 0.08 Potas % 0.14 Sód % 0.005 Siarka % 0.010 Glin % 0.44 Żelazo % 0.47 Całkowita zawartość pierwiastków śladowych Jednostka Wartość Mangan mg*kg -1 462 Kadm mg*kg -1 0.14 Miedź mg*kg -1 2.6 Chrom mg*kg -1 5.0 Nikiel mg*kg -1 4.8 Ołów mg*kg -1 9.4 Cynk mg*kg -1 19.1 Kobalt mg*kg -1 2.97 Wanad mg*kg -1 5.5 Lit mg*kg -1 3.5 Beryl mg*kg -1 0.25 Bar mg*kg -1 44.6 Stront mg*kg -1 16.7 Lantan mg*kg -1 6.4 27

Pozostałe właściwości Jednostka Wartość Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne suma 13 WWA µg*kg -1 103 Radioaktywność Bq*kg -1 769 Przewodnictwo elektryczne właściwe ms*m -1 8.07 Zasolenie mg KCl*100g -1 21.30 3. REALIZACJA ZADAŃ W OKRESIE 2013-2014 Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA NA TERENIE POWIATU KRAŚNICKIEGO Przedstawione poniżej zadania dla powiatu kraśnickiego stanowią fragment wieloletnich programów inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska. Wyznaczone zadania obejmują inwestycje na lata 2013-2014 realizowane przez gminy powiatu kraśnickiego. Ich realizacja jest skierowana głównie w kierunku rozbudowy infrastruktury technicznej, a co za tym idzie poprawie warunków życia mieszkańców i ochronie środowiska. 3.1. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA W latach 2013-2014 infrastruktura techniczna podlegała ciągłej rozbudowie jednakże w różnym stopniu i zakresie w poszczególnych gminach. W okresie sprawozdawczym realizowano inwestycje mające na celu poprawę jakości wód powierzchniowych i podziemnych, ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Rozbudowie i przebudowie uległa sieć dróg. Prowadzone były również działania z zakresu wymiany urządzeń grzewczych a także termomodernizacji budynków. Wszystkie gminy powiatu wprowadziły nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi. W gminach prowadzono działania z zakresu podnoszenia świadomości ekologicznej społeczeństwa akcje edukacji ekologicznej. Realizacja zadań polepszyła warunki bytowe ludności zamieszkującej teren powiatu, jak również przyczyniła się do poprawy bezpieczeństwa ekologicznego. 3.1.1. Ochrona wód podziemnych i powierzchniowych Głównym źródłem zaopatrzenia w wodę na terenie powiatu kraśnickiego są wody podziemne. Jednym z głównych celów była ochrona wód podziemnych GZWP nr 406 Niecka Lubelska oraz zlewni rzek Wyżnica i Bystrzyca, z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju. Ponadto celem była poprawa warunków dostępu do wody pitnej o odpowiednich standardach. Zadania te w latach 2013-2014 realizowane były głównie poprzez: rozbudowę systemów zaopatrzenia w wodę: poprawę zwodociągowania, budowę i modernizację ujęć wody, 28

rozbudowę systemu odbioru ścieków: poprawę skanalizowania, budowę i modernizację oczyszczalni ścieków. Ochrona zasobów wodnych Na terenie powiatu kraśnickiego przedsięwzięcia w zakresie zaopatrzenia w wodę przedstawia poniższa tabela. 29

Tabela 15. Środki na zadania związane z zaopatrzeniem w wodę w latach 2013-2014 Lp. Opis przedsięwzięcia Jednostka odpowiedzialna Koszty w tys. zł Źródła finansowania 2013 2014 (podać udział w %) 1. Budowa ujęcia wody w Spławach Gmina Kraśnik 360,5 0 Własne środki 100 % 2. Modernizacja sieci wodociągowej w Lasach Gmina Kraśnik 57,7 0 Własne środki 100% 3. Pożyczka z WFOŚ 50 Rozbudowa wodociągu Słodków Trzeci, Karpiówka, Gmina Kraśnik 34,3 260,0 % Stróża Kolonia Własne środki 50 % 4. Rozbudowa sieci wodociągowej w Gościeradowie Folwarku Gmina Gościeradów 0 22,4 Własne środki 100 % 5. Budowa sieci wodociągowej Świeciechów, Bliskowice 20% środki własne Gmina Annopol 0 1 410,0 Natalin 80 % środki UE 6. Zaopatrzenie w wodę Gmina Annopol 262,0 97,0 b.d. 7. Rozbudowa sieci wodociągowej w miejscowości Popkowice Gmina Urzędów 0 107,9 Własne środki 100 % 8. Przebudowa sieci wodociągowej w Urzędowie przy ul. Kościuszki Gmina Urzędów 0 40,9 Własne środki 100 % 9. Przebudowa ulicy Kościelnej i Janowskiej część I przebudowa wodociągu wraz z przyłączami Gmina Urzędów 0 178,8 Własne środki 100 % Budowa sieci wodociągowej z przyłączami obejmująca miejscowości: część Ostrów-Kolonia, część Zalesie, część 10. Rudnik-Kolonia, część Rudnik Szlachecki w obrębach 45,7 % środki UE Gmina Wilkołaz 0 3 362,7 ewidencyjnych: część Ostrów, część Zalesie, część 54,3 % własne środki Rudnik Szlachecki Kolonia, część Rudnik Szlachecki i część Wilkołaz Trzeci gm. Wilkołaz 11. Wymiana agregatów pompowych i zestawów hydroforowych na nowoczesne (stabilizacja ciśnienia w sieci wodociągowej powoduje oszczędności wody, oszczędności energii elektrycznej) Kraśnickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. 0 890,0 100% KPWiK 12. Sporządzenie dokumentacji hydrogeologicznej i Kraśnickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i 0 87,0 83% KPWiK 30

13. wniosków do RZGW Warszawa o ponowne ustanowienie stref ochronnych ujęć wód podziemnych dla Miasta Kraśnik (ochrona zasobów wody pitnej dla Miasta Kraśnik) Wykonanie aktualizacji mapy zasadniczej do celów projektowych - wymiany sieci wodociągowej w miejscowości Polichna Czwarta Kanalizacji Sp. z o.o. 17% FŁT Gmina Szastarka 0 8,2 Własne środki 100 % 31

Środki finansowe na tan cel pochodziły głównie z: budżetów gmin oraz środków Unii Europejskiej. Udział procentowy poszczególnych gmin w kosztach poniesionych na działania związane z poprawą zaopatrzenia w wodę w latach 2013 i 2014 przedstawiono na poniższych wykresach. Wykres 4. Procentowy udział gmin w kosztach poniesionych na zaopatrzenie w wodę w 2013 roku Wykres 5. Procentowy udział gmin w kosztach poniesionych na zaopatrzenie w wodę w 2014 roku 32

W okresie sprawozdawczym długość sieci wodociągowej na terenie powiatu kraśnickiego zwiększyła się o 6,3 km do 1010,8 km. Odprowadzenie ścieków Zadania z zakresu rozbudowy sieci kanalizacyjnej miały na celu poprawę bezpieczeństwa ekologicznego oraz ochronę wód podziemnych i powierzchniowych. Były one realizowane zarówno w latach 2013-2014 jak i w poprzednim okresie sprawozdawczym. W latach 2013 2014 na terenie powiatu kraśnickiego wybudowano około 83,9 km sieci kanalizacyjnej. Środki finansowe na tan cel pochodziły głównie z: budżetów poszczególnych gmin oraz środków Unii Europejskiej. Największe inwestycje w zakresie gospodarki ściekowej poniosły gminy Urzędów, Zakrzówek, Annopol oraz Gmina Kraśnik. Rozbudowa kanalizacji polegała głównie na zwiększeniu ilości przyłączy do istniejącej sieci. 33

Tabela 16. Środki finansowe na zadania związane z budową systemu odbioru ścieków w latach 201 3-2014 Jednostka Lp. Opis przedsięwzięcia odpowiedzialna Koszty w tys. zł 2013 2014 Źródła finansowania (podać udział w %) 1. Modernizacja (Dostawa urządzeń ) do oczyszczalni ścieków w m. Terpentyna Gmina Dzierzkowice 147,8 0 Własne środki 100 % 2. Zakup pompy do kanalizacji Gmina Kraśnik 9,0 0 Własne środki 100% 3. Budowa kanalizacji sanitarnej w Stróży Kolonii ul. Lipowa i ul. Pogodna Gmina Kraśnik 0 939,1 4. Budowa sieci kanalizacyjnej w Aglomeracji Annopol Gmina Annopol 1 691,0 0 62% środki UE 38% własne środki Środki UE 57 % Środki własne 43 % 5 Modernizacja oczyszczalni ścieków Gmina Annopol 0 23,0 Środki własne 100% 6. Budowa przydomowej oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnej w Popkowicach 7. Budowa kanalizacji sanitarnej w Zakościelnym etap I 8 Budowa kanalizacji sanitarnej z Zakościelnym etap II 9. Montaż instalacji do skutecznego usuwania siarkowodoru w obszarach sieci kanalizacyjnych i pomieszczeniach technologicznych oczyszczalni ścieków Gmina Urzędów 141,3 61,6 Środki własne 100 % Zakład Gospodarki Komunalnej w Urzędowie Zakład Gospodarki Komunalnej w Urzędowie 1 464,5 0 0 399,8 Środki UE 75 % Środki własne 25 % Środki UE 75 % Środki własne 25 % Gmina Urzędów 51,6 0 Środki własne 100 % 10. Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowości Bystrzyca, Zakrzówek, Zakrzówek Wieś, Sulów (aglomeracja Bystrzyca). Gmina Zakrzówek 2 488,3 5 772,2 Środki UE - 75% Środki własne - 15 % 34

Udział procentowy poszczególnych gmin w kosztach poniesionych na działania związane z rozbudową systemu odbioru ścieków w latach 2013 i 2014 przedstawiono na poniższych wykresach. Wykres 6. Procentowy udział gmin w kosztach poniesionych na odprowadzenie ścieków w roku 2013 Wykres 7. Procentowy udział gmin w kosztach poniesionych na odprowadzenie ścieków w roku 2014 35

3.1.2. Ochrona atmosfery oraz poprawa klimatu akustycznego Zgodnie z zapisami Programu Ochrony Środowiska dla powiatu kraśnickiego głównym celem z zakresu ochrony atmosfery była redukcja emisji zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza oraz obniżenie poziomu hałasu. Cele te miały być realizowane poprzez remonty i budowy dróg, termomodernizacje budynków oraz wymiany kotłów grzewczych i kolektorów słonecznych. W okresie sprawozdawczym gminy powiatu cele realizowały poprzez ocieplanie budynków, wymianę kotłów grzewczych, montaż kolektorów słonecznych oraz budowę, przebudowę i modernizację dróg. Jednocześnie termomodernizacje budynków oraz wymiany i modernizacje kotłowni oraz modernizacje systemów grzewczych przyczyniły się do zmniejszenia ilości paliw zużywanych do ogrzewania. Ochrona przed hałasem związana była z budową, przebudową i remontem dróg oraz budową tras rowerowych. W okresie sprawozdawczym na terenie powiatu kraśnickiego przeprowadzono montaż kolektorów słonecznych w gminie Zakrzówek i gminie Kraśnik, prowadzono termomodernizację budynków użytkowych oraz wymianę kotłów w budynkach indywidualnych, prowadzono również modernizację oraz budowę nowych kotłowni. W okresie sprawozdawczym przeprowadzono wiele termomodernizacji budynków prywatnych bądź modernizacji prywatnych systemów ogrzewania, jednak skala tych działań jest trudna do oszacowania. Opis zrealizowanych w latach 2013-2014 przedsięwzięć z zakresu ochrony powietrza - termomodernizacja i wymiana kotłów oraz montaż kolektorów słonecznych przedstawiono w poniższej tabeli. 36

Tabela 17. Realizowane przedsięwzięcia z zakresu ochrony powietrza - termomodernizacja i wymiana kotłów oraz montaż kolektorów słonecznych w latach 2013-2014. Lp. 1. 2. 3. 4. 5. Opis przedsięwzięcia Ocieplenie budynku Szkoły Podstawowej w m. Ludmiłówka Remont instalacji CO w budynku GOK w m. Terpentyna Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii poprzez montaż kolektorów słonecznych Wykonanie dokumentacji projektowej kotłowni przy budynku Urzędu Gminy w Szastarce Program i usługi projektowe związane z montażem kolektorów słonecznych w gospodarstwach indywidualnych oraz budynkach użyteczności publicznej Jednostka odpowiedzialna Koszty w tys. zł Źródła finansowania (podać udział w %) 2013 2014 Gmina Dzierzkowice 38,5 0 Środki własne 100 % Gmina Dzierzkowice 35,0 0 Środki własne 100 % Gmina Kraśnik 0 1 332,0 85% środki z UE 15 % środki własne Gmina Szastarka 0 6,1 Środki własne 100 % Gmina Szastarka 0 24,0 Środki własne 100 % 6. Docieplenie budynku świetlicy wiejskiej w Bęczynie Gmina Urzędów 0 117,9 7. 8. 9. 10. 11. Docieplenie ścian zewnętrznych budynku OSP w Skorczycach i wymiana stolarki okiennej Docieplenie ścian zewnętrznych i remont pokrycia dachu budynku OSP w Natalinie Montaż kolektorów słonecznych. Zamontowano 476 kompletów instalacji solarnych. Termomodernizacja budynku UG wraz z wymianą instalacji centralnego ogrzewania Termomodernizacja budynku świetlicy wiejskiej w Wilkołazie Trzecim Środki UE 50 % Środki własne 50 % Gmina Urzędów 91,5 0 Środki własne 100 % Gmina Urzędów 0 69,3 Środki własne 100 % Gmina Zakrzówek 0 5 312,5 Gmina Wilkołaz 460,8 0 Gmina Wilkołaz 0 236,0 Środki z UE - 85 % Mieszkańcy 14% Środki własne - 1% WFOŚiGW 69,7 % Własne środki - 30,3 % Środki UE - 56,8 % Własne środki - 43,2 % 37

12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. Termomodernizacja budynku świetlicy wiejskiej w Wilkołazie Pierwszym Termomodernizacja budynku świetlicy wiejskiej w Wilkołazie Dolnym Wymiana okien i pieców w budynkach i lokalach należących do Gminy Miejskiej Kraśnik Zespół Placówek Oświatowych Nr 2 w Kraśniku termomodernizacja Przedszkole Miejskie Nr 4 w Kraśniku termomodernizacja Przedszkole Miejskie Nr 1 w Kraśniku termomodernizacja Przedszkole Miejskie Nr 2 w Kraśniku termomodernizacja Przedszkole Miejskie Nr 3 w Kraśniku termomodernizacja Gmina Wilkołaz 0 109,3 Gmina Wilkołaz 0 136,2 Środki UE 64,7 % Własne środki - 35,3 % Środki UE 58,1 % Własne środki - 41,9 % Miasto Kraśnik 69,7 0 Środki własne 100 % Miasto Kraśnik 0 Miasto Kraśnik 0 Miasto Kraśnik 0 Miasto Kraśnik 0 Miasto Kraśnik 0 172,8 258,8 274,3 257,2 244,7 Środki własne 100 % Środki własne 100 % Środki własne 100 % Środki własne 100 % Środki własne 100 % 38

W ramach omawianych działań poniesiono koszty w wysokości ok. 9 222 tys. zł. Środki na tan cel pochodziły głównie z: budżetów poszczególnych gmin, środków unijnych oraz WFOŚiGW. Największe inwestycje w zakresie ochrony powietrza (termomodernizacja i wymiana kotłów oraz montaż kolektorów słonecznych) poniosła gmina Zakrzówek. Udział procentowy poszczególnych gmin w kosztach poniesionych na termomodernizacje i wymianę kotłów przedstawiono na poniższym wykresie. Wykres 8. Procentowy udział gmin w kosztach poniesionych na zadania związane z ochroną powietrza w roku 2013 Wykres 9. Procentowy udział gmin w kosztach poniesionych na zadania związane z ochroną powietrza w roku 2014 39

Nie wszystkie gminy z terenu powiatu kraśnickiego w latach 2013-2014 podjęły działania w zakresie budowy lub modernizacji dróg bądź przebudowy układów komunikacyjnych. Łączna ilość środków zaangażowanych w ten rodzaj działań w latach 2013-2014 wyniosła 13 716 tys. zł, z czego najwięcej środków zaangażowało miasto Kraśnik około 4 525 tys. zł. Udział procentowy poszczególnych gmin w kosztach poniesionych na budowę i modernizację dróg gminnych przedstawiono na poniższym wykresie. Wykres 10. Procentowy udział gmin w kosztach poniesionych na budowę i modernizację dróg w roku 2013 Wykres 11. Procentowy udział gmin w kosztach poniesionych na budowę i modernizację dróg w roku 2014 40

Tabela 18. Zadania inwestycyjne w zakresie remontu i modernizacji dróg w latach 2013-2014 Gmina Charakterystyka przedsięwzięcia Koszty w tys. zł. 2013 2014 Miasto Kraśnik Budowa i modernizacja dróg 2 935,1 1 590,7 Gmina Kraśnik Budowa i modernizacja dróg 161,4 902,5 Dzierzkowice Budowa i modernizacja dróg 867,7 634,6 Urzędów Budowa i modernizacja dróg 0 452,9 Wilkołaz Budowa i modernizacja dróg 0 1 877,5 Zakrzówek Budowa i modernizacja dróg 0 0 Annopol Budowa i modernizacja dróg 735 511 Gościeradów Budowa i modernizacja dróg 0 58,4 Trzydnik Duży Budowa i modernizacja dróg 1 067,0 1 365,0 Szastarka Budowa i modernizacja dróg 221,9 336,1. 3.2. EDUKACJA EKOLOGICZNA Edukacja ekologiczna jest podstawą właściwie funkcjonującego systemu ochrony środowiska. Z danych ankietowych otrzymanych od gmin wynika, iż działania edukacyjne w latach 2013-2014 prowadzono były na terenie 5 gmin powiatu kraśnickiego. Większość działań to akcje cykliczne dotyczące wszystkich grup mieszkańców. Podnoszenie świadomości społecznej polegało głównie na organizowaniu akcji uwrażliwiających na konieczność troski o środowisko oraz konkursów ekologicznych. Działania edukacyjne przekazywały głównie postulaty właściwej gospodarki odpadami, dbałości o czystość środowiska, oszczędności wody i energii oraz minimalizacji wytwarzania odpadów. Szczegóły dotyczące realizacji zadań w zakresie edukacji ekologicznej, w podziale na poszczególne gminy przedstawiono w poniższej tabeli. Koszty działań z zakresu edukacji ekologicznej w latach 2013-2014 wyniosły ok. 109 tys. zł i pochodziły ze środków własnych gmin i środków WFOŚiGW w Lublinie. Tabela 19. Zestawienie działań zrealizowanych w latach 2013-2014 mających na celu poprawę świadomości ekologicznej społeczeństwa Rodzaj Charakterystyka działań Urzędów Gminny konkurs ekologiczny dla szkół oraz Konkurs jednostek pozarządowych Wilkołaz Program z edukacji ekologicznej pn. Ekologia dla Program mnie, dla Ciebie, dla wszystkich Program z edukacji ekologicznej pn. Przyjaciel Program środowiska wrogiem wysypiska Zakrzówek Konkurs/Akcja Edukacja ekologiczna Gminy Zakrzówek Okres realizacji (nakłady finansowe) 2014 r.-8 tys. zł; 50% WFOŚiGW, 50 % Gmina 2013 r. - 8,1 tys. WFOŚiGW-49,6%, Gmina -50,4% 2014 r. - 11 tys. WFOŚiGW-47,3%, Gmina -52,7% 2013 r. - 6,7 tys. 2014 r. - 5,9 tys. 41

50% WFOŚiGW, 50 % Gmina Annopol Konkurs Konkursy organizowane przez szkoły Corocznie (2013-2 tys. zł, 2014-3 tys. zł); 100 % Gmina Akcja Prelekcje na temat selektywnej zbiórki odpadów 100 % Gmina Miasto Kraśnik Akcja Piknik ekologiczny 2014 r. - 65,0 tys. 100% Gmina Poza gminami działalność ekologiczna prowadzona była również przez powiat kraśnicki. Poniżej przedstawiono działania realizowane w latach 2013 2014: Rok 2013: Powiatowy Program Edukacji Ekologicznej 2012/13 Środowisko Ponad Wszystko koszt akcji wyniósł 17 010 zł (w tym 8 000 zł dotacji ze środków WFOŚiGW w Lublinie). W ramach programu zostały zrealizowane przez powiat kraśnicki nw. przedsięwzięcia: Alert Ekologiczno - Zdrowotny we współpracy z Powiatową Stacją Sanitarno Epidemiologiczną w Kraśniku; Konkurs Cudze chwalicie ; Konkurs Każdy Chwat Sprząta Świat towarzyszący ogólnopolskiej Akcji Sprzątanie Świata ; Akcja grabienia i utylizacji liści kasztanowca Ratujmy kasztanowce. Wykonanie kalendarza ekologicznego promującego walory przyrodnicze powiatu kraśnickiego koszt kalendarza 1 968 zł. Konkurs Na najładniejszy Rodzinny Ogród Działkowy i najładniejszą działkę w ROD oraz Konkurs Na najładniejszy ogród przydomowy i najbardziej zadbane gospodarstwo rolne, promujące między innymi działania mieszkańców powiatu kraśnickiego zmierzające do poprawy stanu środowiska naturalnego koszt akcji ok. 10 300 zł. Ochrona kasztanowców na terenie parków podworskich w Gościeradowie, Popkowicach i Olbięcinie koszt akcji 2 965 zł. Rok 2014: Powiatowy Program Edukacji Ekologicznej 2013/14 Środowisko Ponad Wszystko koszt akcji wyniósł 20 959 zł (w tym 7 000 zł dotacji ze środków WFOŚiGW w Lublinie). Wykonanie kalendarza ekologicznego promującego walory przyrodnicze powiatu kraśnickiego koszt kalendarza wyniósł 2 989 zł. Konkurs Na najładniejszy Rodzinny Ogród Działkowy i najładniejszą działkę w ROD oraz Konkurs Na najładniejszy ogród przydomowy i najbardziej zadbane gospodarstwo rolne, promujące między innymi działania mieszkańców powiatu kraśnickiego zmierzające do poprawy stanu środowiska naturalnego koszt akcji ok. 10 000 zł. 42

3.3. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH I WALORÓW PRZYRODNICZYCH Cel polegający na ochronie różnorodności krajobrazowej realizowany jest poprzez odpowiednie zapisy w Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego Gmin powiatu kraśnickiego. W okresie sprawozdawczym tylko dwie gminy podejmowały działania mające na celu ochronę zasobów i walorów przyrodniczych. Miasto Kraśnik podejmowało działania mające na celu poprawę jakości i stanu drzewostanu nasadzenia drzew i krzewów, utrzymania zielenie oraz nasadzenia kwiatów na terenie miasta. Łączny koszt tych działań w latach 2013-2014 wyniósł około 1 715,7 tys. zł. Miasto i Gmina Annopol w latach 2013-2014 podejmowało działania związane z nasadzeniami drzew ozdobnych na terenie gminy. Łączny koszt tych działań w latach 2013-2014 wyniósł około 5,3 tys. zł. 4. ANALIZA WYDATKÓW PONIESIONYCH NA REALIZACJĘ CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA PRZEZ GMINY POWIATU KRAŚNICKIEGO Podczas sporządzania niniejszego raportu przeprowadzono analizę kosztów realizacji poszczególnych celów z zakresu ochrony środowiska. W zestawieniu wydatków uwzględniono nakłady poniesione na: edukację ekologiczną (akcje, konkursy,), rozbudowę systemów odbioru ścieków (rozbudowa sieci kanalizacyjnych, modernizacje oczyszczalni), rozbudowę systemów zaopatrzenia w wodę (rozbudowa sieci wodociągowych, budowa oraz modernizacje ujęć wody), termomodernizację budynków i modernizacje kotłowni (ocieplenia budynków, modernizacja systemów grzewczych, montaż kolektorów słonecznych), budowę i przebudowę ciągów komunikacyjnych (budowa, przebudowa, remont, modernizacja dróg i skrzyżowań, budowa tras rowerowych), ochronę zasobów naturalnych (poprawa i monitoring jakości gleb, poprawa stanu drzewostanu, formy ochrony przyrody). Udział wydatków poniesionych na realizację poszczególnych celów, w rozbiciu na gminy przedstawiono w kolejnych podrozdziałach. Wielkości środków poniesionych na realizację zadań z poszczególnych kierunków przedstawiono w formie tabelarycznej, natomiast na wykresach zobrazowano udział kosztów realizacji poszczególnych zadań. 43

4.1. MIASTO KRAŚNIK Miasto Kraśnik największe środki finansowe przeznaczyło na ochronę powietrza i ochronę przed hałasem - działania związane z modernizacją i budową dróg - 52,7 %, 20,0 % zostało przeznaczone na ochronę zasobów naturalnych. Na rozwój systemu zaopatrzenia w wodę miasto Kraśnik przeznaczyło 11,6 % środków finansowych. Natomiast na termomodernizację i modernizację kotłowni zostało przeznaczone 14,9 % środków finansowych. Na edukację ekologiczną zostało przeznaczonych 0,8 % środków finansowych. W okresie sprawozdawczym miasto Kraśnik nie ponosiło kosztów związanych z rozwojem systemów odbioru ścieków. Koszty realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie gminy miejskiej Kraśnik, w podziale na poszczególne działania przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 20. Łączne koszty realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie miasta Kraśnika Cel Łączny koszt w tys. zł Edukacja ekologiczna 65,0 Rozwój systemu odbioru ścieków 0,0 Rozwój systemu zaopatrzenia w wodę 997,0 Termomodernizacja i modernizacja kotłowni 1277,5 Budowa i modernizacja dróg 4525,8 Ochrona zasobów naturalnych 1 715,7 Łącznie miasto Kraśnik 8581,0 Udział nakładów finansowych na poszczególne działania podejmowane na terenie gminy miejskiej Kraśnik przedstawiono na wykresie poniżej. Wykres 12. Procentowy udział nakładów finansowych na poszczególne dzia łania na terenie miasta Kraśnik 44

4.2. MIASTO I GMINA ANNOPOL Miasto i Gmina Annopol ponad połowę środków finansowych (39,6%) przeznaczyła na działania związane z rozwojem systemu odbioru ścieków. Około 35,3 % na rozwój systemu zaopatrzenia w wodę a 24,8 % środków finansowych gmina przeznaczyła na modernizacją i budową dróg, a. Pozostałe środki (około 0,3%) przeznaczono na edukację ekologiczną oraz ochronę zasobów naturalnych. Koszty realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie miasta i gminy Annopol w podziale na poszczególne działania przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 21. Łączne koszty realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie miasta i gminy Annopol Cel Łączny koszt w tyś zł Edukacja ekologiczna 5,0 Rozwój systemu odbioru ścieków 1 984,0 Rozwój systemu zaopatrzenia w wodę 1 769,0 Termomodernizacja i modernizacja kotłowni 0 Budowa i modernizacja dróg 1 246,0 Ochrona zasobów naturalnych 5,3 Łącznie miasto i gmina Annopol 5 009,3 Udział nakładów finansowych na poszczególne działania podejmowane na terenie miasta i gminy Annopol przedstawiono na wykresie poniżej. Wykres 13. Procentowy udział nakładów finansowych na poszczególne dzia łania na terenie miasta i gminy Annopol 45

4.3. GMINA DZIERZKOWICE Gmina Dzierzkowice największe środki finansowe - 87,1% - przeznaczyła na ochronę powietrza i ochronę przed hałasem - działania związane z modernizacją i budową dróg. 4,3 % zostało przeznaczone na ochronę powietrza - termomodernizacja i modernizacja kotłowni, a 8,6 % na rozwój systemu odbioru ścieków. W okresie sprawozdawczym 2013-2014 gmina Dzierzkowice nie wydatkowała funduszy na zadania z dziedziny edukacji ekologicznej, rozwoju systemu zaopatrzenia w wodę i ochrony zasobów naturalnych. Koszty realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie gminy Dzierzkowice, w podziale na poszczególne działania przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 22. Łączne koszty realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie gminy Dzierzkowice Cel Łączny koszt w tyś zł Edukacja ekologiczna 0 Rozwój systemu odbioru ścieków 147,8 Rozwój systemu zaopatrzenia w wodę 0 Termomodernizacja i modernizacja kotłowni 73,5 Budowa i modernizacja dróg 1502,3 Ochrona zasobów naturalnych 0 Łącznie gmina Dzierzkowice 1723,6 Udział nakładów finansowych na poszczególne działania podejmowane na terenie gminy Dzierzkowice przedstawiono na wykresie poniżej. Wykres 14. Procentowy udział nakładów finansowych na poszczególne dzia łania na terenie gminy Dzierzkowice 46

4.4. GMINA GOŚCIERADÓW Gmina Gościeradów największe środki finansowe 72,3 % - przeznaczyła na ochronę powietrza - budowę i modernizację dróg. Na rozwój systemu zaopatrzenia w wodę zostało przeznaczone 27,7 % środków. W okresie sprawozdawczym nie wydatkowano środków finansowych na edukację ekologiczną, termomodernizację, rozwój systemu odbioru ścieków i ochrony zasobów naturalnych. Koszty realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie gminy Gościeradów, w podziale na poszczególne działania przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 23. Łączne koszty realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie gminy Gościeradów Cel Łączny koszt w tyś zł Edukacja ekologiczna 0 Rozwój systemu odbioru ścieków 0 Rozwój systemu zaopatrzenia w wodę 22,4 Termomodernizacja i modernizacja kotłowni 0 Budowa i modernizacja dróg 58,4 Ochrona zasobów naturalnych 0 Łącznie gmina Gościeradów 80,8 Udział nakładów finansowych na poszczególne działania podejmowane na terenie gminy Gościeradów przedstawiono na wykresie poniżej. Wykres 15. Procentowy udział nakładów finansowych na poszczególne dziania na terenie gminy Gościeradów 47

4.5. GMINA KRAŚNIK Gmina Kraśnik największe środki finansowe 32,8 % - przeznaczyła na ochronę powietrza - montaż kolektorów słonecznych. 23,4 % zostało przeznaczone na rozwój systemu odbioru ścieków, natomiast 26,2 % zostało przeznaczone na budowę i modernizację dróg. Na rozwój systemów zaopatrzenia w wodę zostało przeznaczonych 17,6 % środków finansowych. W okresie sprawozdawczym gmina Kraśnik nie ponosiła kosztów związanych z edukacją ekologiczną i ochroną zasobów naturalnych. Koszty realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie gminy Kraśnik, w podziale na poszczególne działania przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 24. Łączne koszty realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie gminy Kraśnik Cel Łączny koszt w tyś zł Edukacja ekologiczna 0 Rozwój systemu odbioru ścieków 948,1 Rozwój systemu zaopatrzenia w wodę 712,5 Termomodernizacja i modernizacja kotłowni 1332 Budowa i modernizacja dróg 1063,9 Ochrona zasobów naturalnych 0 Łącznie gmina Kraśnik 4056,5 Udział nakładów finansowych na poszczególne działania podejmowane na terenie gminy Kraśnik przedstawiono na wykresie poniżej. Wykres 16. Procentowy udział nakładów finansowych na poszczególne dzia łania na terenie gminy Kraśnik 48

4.6. GMINA SZASTARKA Gmina Szastarka największe środki finansowe 59,3 % - przeznaczyła na ochronę powietrza budowę i modernizację dróg. 32 % zostało przeznaczone na ochronę powietrza - termomodernizację i modernizację kotłowni. Na rozwój systemów zaopatrzenia w wodę zostało przeznaczone 8,7 % środków finansowych. Na pozostałe działania w okresie sprawozdawczym 2013 2014 gmina Szastarka nie wydatkowała środków finansowych. Koszty realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie gminy Szastarka, w podziale na poszczególne działania przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 25. Łączne koszty realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie gminy Szastarka Cel Łączny koszt w tyś zł Edukacja ekologiczna 0 Rozwój systemu odbioru ścieków 0 Rozwój systemu zaopatrzenia w wodę 8,2 Termomodernizacja i modernizacja kotłowni 30,1 Budowa i modernizacja dróg 55,8 Ochrona zasobów naturalnych 0 Łącznie gmina Szastarka 94,1 Udział nakładów finansowych na poszczególne działania podejmowane na terenie gminy Szastarka przedstawiono na wykresie poniżej. Wykres 17. Procentowy udział nakładów finansowych na poszczególne dziania na terenie gminy Szastarka 49

4.7. GMINA TRZYDNIK DUŻY Jak wynika z opracowań ankietowych w okresie sprawozdawczym 2013-2014 gmina Trzydnik Duży 100 % wydatków (2 432 tys. złotych) wydatkowała na ochronę powietrza budowę i modernizację dróg 4.8. GMINA URZĘDÓW Gmina Urzędów 66,5 % środków finansowych przeznaczyła na działania związane z rozwojem systemu odbioru ścieków. Na ochronę powietrza i ochroną przed hałasem - działania związane z modernizacją i budową dróg 14,2 % i działania związane z termomodernizacją i modernizacją kotłowni 8,7 %. Na rozwój systemu zaopatrywania w wodę przeznaczono 10,3 % środków finansowych, a na edukację ekologiczną 0,3 %. Koszty realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie gminy Urzędów, w podziale na poszczególne działania przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 26. Łączne koszty realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie gminy Urzędów Cel Łączny koszt w tyś zł Edukacja ekologiczna 8,0 Rozwój systemu odbioru ścieków 2118,3 Rozwój systemu zaopatrzenia w wodę 327,6 Termomodernizacja i modernizacja kotłowni 278,7 Budowa i modernizacja dróg 452,9 Ochrona zasobów naturalnych 0 Łącznie gmina Urzędów 3185,5 Udział nakładów finansowych na poszczególne działania podejmowane na terenie gminy Urzędów przedstawiono na wykresie poniżej. Wykres 18. Procentowy udział nakładów finansowych na poszczególne dzi ałania na terenie gminy Urzędów Procentowy udział nakładów finansowych na poszczególne działania na terenie gminy Urzędów 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 0,3 66,5 10,3 8,7 14,2 0,0 50

4.9. GMINA WILKOŁAZ Gmina Wilkołaz ponad połowę środków finansowych (54,2 %) przeznaczyła na działania związane z rozwojem systemu zaopatrzenia w wodę. Na działania związane z modernizacją i budową dróg przeznaczono 30,3 %. Na termomodernizację i modernizację kotłowni przeznaczono 15,2 % środków finansowych. Niewielką ilość środków finansowych (0,3 %) przeznaczono na zadania z dziedziny edukacji ekologicznej. Na pozostałe cele gmina Wilkołaz nie wydatkowała środków finansowych. Koszty realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie gminy Wilkołaz, w podziale na poszczególne działania przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 27. Łączne koszty realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie gminy Wilkołaz Cel Łączny koszt w tyś zł Edukacja ekologiczna 19,1 Rozwój systemu odbioru ścieków 0 Rozwój systemu zaopatrzenia w wodę 3362,7 Termomodernizacja i modernizacja kotłowni 942,3 Budowa i modernizacja dróg 1877,5 Ochrona zasobów naturalnych 0 Łącznie gmina Wilkołaz 6201,6 Udział nakładów finansowych na poszczególne działania podejmowane na terenie gminy Wilkołaz przedstawiono na wykresie poniżej. Wykres 19. Procentowy udział nakładów finansowych na poszczególne działania na terenie gminy Wilkołaz 51

4.10. GMINA ZAKRZÓWEK Gmina Zakrzówek większą część środków finansowych przeznaczyła na działania związane z rozwojem systemów odbioru ścieków około 60,7 %. 39,2 % środków finansowych przeznaczono na ochronę powietrza - montaż kolektorów solarnych. Około 0,1 % środków przeznaczono na edukację ekologiczną. Na pozostałe działania w okresie sprawozdawczym 2013 2014 gmina Zakrzówek nie wydatkowała środków finansowych. Koszty realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie gminy Zakrzówek, w podziale na poszczególne działania przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 28. Łączne koszty realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska na terenie gminy Zakrzówek Cel Łączny koszt w tyś zł Edukacja ekologiczna 12,6 Rozwój systemu odbioru ścieków 8220,5 Rozwój systemu zaopatrzenia w wodę 0 Termomodernizacja i modernizacja kotłowni 5312,5 Budowa i modernizacja dróg 0 Ochrona zasobów naturalnych 0 Łącznie gmina Zakrzówek 13454,6 Udział nakładów finansowych na poszczególne działania podejmowane na terenie gminy Zakrzówek przedstawiono na wykresie poniżej. Wykres 20. Procentowy udział nakładów finansowych na poszczególne dzi ałania na terenie gminy Zakrzówek 52

4.11. KOSZTY REALIZACJI ZADAŃ PONOSZONE PRZEZ GMINY W SKALI POWIATU Całość kosztów wydatkowanych na realizację zadań z zakresu ochrony środowiska przez gminy powiatu kraśnickiego w latach 2013-2014 wyniosła ponad 44,9 mln zł. Bilans środków przeznaczonych na realizację założonych celów przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 29. Wydatki poniesione w latach 2013 2014 przez gminy na realizację celów zawartych w Programie Ochrony Środowiska [w tys. zł.] Cel Gmina Edukacja ekologiczna Rozwój systemu odbioru ścieków Rozwój systemu zaopatrzenia w wodę Termomodernizacja i modernizacja kotłowni Budowa i modernizacja dróg Ochrona zasobów naturalnych Miasto Kraśnik Gmina Kraśnik 65,0 0 997,0 1277,5 4525,8 1715,7 0 948,1 712,5 1332,0 1063,9 0 Dzierzkowice 0 147,8 0 73,5 1502,3 0 Urzędów 8,0 2118,3 327,6 278,7 452,9 0 Wilkołaz 19,1 0 3362,7 942,3 1877,5 0 Zakrzówek 12,6 8220,5 0 5312,5 0 0 Annopol 5 1984 1 769,0 0 1246 5,3 Gościeradów 0 0 22,4 0 58,4 0 Szastarka 0 0 8,2 30,1 55,8 0 Trzydnik Duży 0 0 0 0 4232 0 RAZEM 109,7 13 418,7 7 199,4 9 246,6 13 218,6 1 721,0 53

Wykres 21. Wydatki poniesione w latach 2013-2014 na realizację celów zawartych w Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Kraśnickiego [w tys. zł] Udział procentowy kosztów wydatkowanych na omawiane cele na terenie powiatu kraśnickiego w okresie sprawozdawczym przedstawia się następująco: Edukacja ekologiczna - 0,2 % Rozwój systemu odbioru ścieków - 30,5 % Rozwój systemu zaopatrzenia w wodę - 15,8 % Termomodernizacja i modernizacja kotłowni - 20,6 % Budowa i modernizacja dróg - 29,2 % Ochrona zasobów naturalnych - 3,7 % Udział procentowy kosztów wydatkowanych na omawiane cele na terenie powiatu kraśnickiego w okresie sprawozdawczym przedstawiono poniżej w formie wykresu. Wykres 22. Udział procentowy kosztów wydatkowanych na omawiane cele na terenie powiatu kraśnickiego w okresie sprawozdawczym 2013-2014 54

Jak wynika z przedstawionych danych najwięcej środków pochłonęły zadania związane z rozwojem systemów odbioru ścieków (30,5 %) oraz ochroną powietrza i ochroną przed hałasem - działania związane z modernizacją i budową dróg (29,2 %). Na poziomie 20,6 % realizowano zadania z zakresu termomodernizacji i modernizacji kotłowni oraz montażu systemów solarnych. Na rozwój systemów zaopatrzenia w wodę przeznaczono 15,8 % środków finansowych. Zadania z zakresu ochrony zasobów naturalnych pochłonęły 3,7 %, a zadania z zakresu edukacji ekologicznej 0,2 % środków finansowych wydatkowanych na ochronę środowiska. 4.12. ANALIZA PONIESIONYCH KOSZTÓW W PRZELICZENIU NA JEDNEGO MIESZKAŃCA W oparciu o liczbę ludności zamieszkującej na terenie poszczególnych gmin powiatu kraśnickiego oraz wielkość nakładów finansowych poniesionych na omawiane zadania ochrony środowiska w latach 2013-2014 obliczono wielkość nakładów finansowych wydanych na 1 mieszkańca w celu poprawy jego warunków funkcjonowania. Ogółem na terenie powiatu zamieszkuje 98 182 osób (dane GUS). 55

Tabela 30. Wydatki poniesione na ochronę środowiska w przeliczeniu na mieszkańca w poszczególnych gminach powiatu kraśnickiego w latach 2013-2014 Wydatki poniesione na ochronę Jednostka administracyjna środowiska w przeliczeniu na mieszkańca w zł. Miasto Kraśnik 242 Miasto i Gmina Annopol 561 Dzierzkowice 320 Gościeradów 11 Gmina Kraśnik 549 Szastarka 16 Trzydnik Duży 370 Urzędów 363 Wilkołaz 1114 Zakrzówek 2004 ŚREDNIO 694 Z przedstawionej analizy wynika, że najwięcej środków w przeliczeniu na jednego mieszkańca wydatkowano na terenie gminy Zakrzówek. Średnio, w okresie sprawozdawczym koszt poprawy warunków funkcjonowania statystycznego mieszkańca powiatu kraśnickiego wyniósł około 694 zł. Wydatki poniesione na ochronę środowiska w przeliczeniu na mieszkańca, w poszczególnych gminach powiatu kraśnickiego latach 2013-2014 przedstawia poniższy wykres. Wykres 23. Wydatki poniesione na ochronę środowiska w przeliczeniu na mieszkańca w poszczególnych gminach powiatu kraśnickiego w latach 2013-2014 56