STANOWISKO Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji (PIIT) do projektu rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji ws. urządzeń radiowych nadawczych lub nadawczo - odbiorczych, które mogą być używane bez pozwolenia radiowego (10.12.2013 r.) W związku z otrzymanym projektem rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji ws. urządzeń radiowych nadawczych lub nadawczo - odbiorczych, które mogą być używane bez pozwolenia radiowego Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji [PIIT] przedstawia poniższe uwagi. Uwagi ogólne: 1. Z uznaniem należy stwierdzić, że projekt rozporządzenia w znacznym stopniu porządkuje rozporządzenie obowiązujące. Niemniej nadal jest to dokument bardzo trudny i niekonsekwentny, szczególnie w odniesieniu do szczegółowości i precyzji poszczególnych pozycji, a także charakteru zawartej treści. Przedmiotowe rozporządzenie przesądza o tym, czy dana kategoria urządzeń radiowych wymaga pozwoleń, czy nie tym samym opis powinien dawać jednoznaczną, binarną odpowiedź na to pytanie. Innymi słowy, rozporządzenie powinno tworzyć precyzyjny katalog rodzajów urządzeń. Tymczasem do rozporządzenia przeniesiono automatycznie niektóre informacyjne z dokumentów o innym charakterze (raportów, zaleceń). Przykładem może być wielokrotnie powtarzane frazy: Zakres jest przeznaczony również dla urządzeń ISM. Urządzenia pracujące w tym zakresie muszą zaakceptować szkodliwe zakłócenia, jakich mogą doznać podczas pracy urządzeń ISM. Fraza tego typu powinna zostać usunięta, ponieważ wprowadza jedynie chaos, a fakt, że w danym paśmie mogą pracować jakieś inne urządzenia (tu ISM) w żaden sposób nie determinuje rodzaju urządzenia podlegającego zwolnieniu z pozwoleń. Inny przykład niepotrzebnie przepisanej treści załącznik 14, pkt 1.3: W drodze odstępstwa od art. 3 decyzji Komisji z dnia 27 lutego 2007 r. nr 2007/131/WE w sprawie udostępnienia w sposób zharmonizowany widma radiowego na potrzeby urządzeń wykorzystujących technikę UWB na terytorium Wspólnoty.... W tym długim akapicie chodzi jedynie o to, że urządzenie ma spełniać paramenty opisane w następnym punkcie... Trudności interpretacyjne niesie również sformułowanie zakres jest przeznaczony dla urządzeń z dostrajaniem zakresu pracy, wyłącznie do zastosowań profesjonalnych (np. zał. 10, poz. 6). Należy przypomnieć, że rozporządzenie ma określać rodzaje urządzeń, a nie opisywać zakresy częstotliwości. Ponadto rodzi się wątpliwość, co ma w praktyce przesądzać, że urządzenie służy do zastosowań profesjonalnych (wpis w instrukcji?). 2. Zgodnie z wymaganiem delegacji ustawowej, rozrządzenie powinno zostać uzupełnione o wskazanie: obszaru używania urządzeń, służby radiokomunikacyjnej. Stanowisko PIIT ws projektu rozp. MAiC ws urządzeń radiowo-nadawczych i nadawczo-odbiorczych (bez pozwoleń), 2014-01-10 1
3. Znaczna część urządzeń wskazanych w projekcie rozporządzenia została zwolnieniem ustawowym (art. 144 ust. 2 pkt 5) urządzenia klasy 1 1. I tak przykładowo można wskazać: Zał. Nr 1 Urządzenia bliskiego zasięgu ogólnego stosowania: Poz. 9 (40,66 40,70 MHz) odpowiada podklasie 19 Poz. 22 (2400 2483,5 MHz) odpowiada podklasie 21 Zał. Nr 3 Szerokopasmowe systemy transmisji danych: poz. 1 (2400 2483,5 MHz) odpowiada podklasie 22 poz. 3 (5470 5725 MHz) odpowiada podklasie 54 Zał. nr 9 Urządzenia do zastosowań indukcyjnych: Poz. 1 (9,00 59,75 khz) odpowiada podklasie 36 Poz. 2 (59,75 60,25 khz) odpowiada podklasie 37 Zał. Nr 13 Bezprzewodowe urządzenia do transmisji sygnałów akustycznych: Poz. 2 (863 865 MHz) odpowiada podklasie 48 Poz 10 (169.4 169.475 MHz) odpowiada podklasie 68, przy czym w projekcie rozporządzenia podano moc 500 mw, podczas gdy w obowiązującym rozporządzeniu oraz w specyfikacji podklasy 68 dopuszczalna moc wynosi 10 mw Poz 11 (169.4875 169.5875 MHz) odpowiada podklasie 64, przy czym w projekcie rozporządzenia podano moc 500 mw, podczas gdy w obowiązującym rozporządzeniu oraz w specyfikacji podklasy 64 dopuszczalna moc wynosi 10 mw (uwaga analogiczna jak do poz. 10). Objęcie zwolnieniem w rozporządzeniu tych samych urządzeń, które zostały zwolnione na mocy ustawy jest niezgodne z zasadami legislacji, a ponadto delegacja ustawowa do wydania rozporządzenia mówi o rozszerzeniu zakresu urządzeń. W związku z powyższym, wykaz zawarty w projekcie rozporządzenia powinien zostać zweryfikowany. Uwagi szczegółowe: 4. Ad 1 ust. 2 Projektowany przepis tego ustępu brzmi: Przepisy rozporządzenia stosuje się do służb radiokomunikacyjnych. Sformułowanie jest niezrozumiałe. Ustawa mówi o określeniu rodzaju służb radiokomunikacyjnych i jak wskazano powyżej rozporządzenie powinno zostać uzupełnione o ten element (dla przykładu, w przypadku urządzeń bliskiego zasięgu będzie to służba ruchoma). 1 Listę tych urządzeń zaktualizowaną na dzień 9 lipca 2012 r. można znaleźć pod adresem: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/rtte/files/rtte_subclass_july2012_en.pdf 2
5. Ad 2 pkt 3 Uwaga dotyczy definicji aktywności nadajnika. Została zmieniona definicja tego pojęcia. Projektowane sformułowanie wyrażona w procentach ilość czasu jest niepoprawne i wymaga przeredagowania (można mówić o wyrażonym w procentach współczynniku, stosunku, udziale itp). Ponadto aktywność nadajnika nie musi być wyrażana w procentach. W tym miejscu warto przywołać definicję podaną w Decyzji Komisji 2011/829/EU (dot. urządzeń bliskiego zasięgu): Duty cycle means the ratio of time during any one-hour period when equipment is actively transmitting. 6. Ad 2 pkt 31 Jest: OFDM (Orthogonal Frequency Division Multiplexing) wielotonową ortogonalną modulację częstotliwości. Powinno być raczej: ortogonalne zwielokrotnianie w dziedzinie częstotliwości 2 7. Ad 3 ust. 1 pkt 1 Przepis 3 ust. 1 pkt 1 projektu rozporządzenia zwalnia z pozwoleń wszystkie urządzenia końcowe. W tym kontekście należy zwrócić uwagę, że ostatnia nowelizacja ustawy Pt wprowadziła zmianę przepisów w tym przedmiocie: ze zwolnień ustawowych wyłączono urządzenia stosowane w służbie lotniczej, morskiej lub żeglugi śródlądowej. Zmodyfikowany przepis art. 144 ust. pkt 3 lit a brzmi: dołączanego do zakończenia sieci telekomunikacyjnej, z wyłączeniem urządzeń stosowanych w służbie lotniczej, morskiej lub żeglugi śródlądowej. Do tej zmiany odniesiono się w uzasadnieniu do projektu nowelizacji Pt (druk 627 cz. 1 z 23 lipca 2012 r. str. 113): Proponowana zmiana pozwala na używanie radiowych urządzeń końcowych pracujących w sieciach telekomunikacyjnych bez konieczności uzyskiwania pozwoleń radiowych. Jest to zgodne z tendencjami europejskimi, ponieważ dopuszcza się do używania bez pozwoleń radiowych urządzenia końcowe pracujące nie tylko w sieciach telekomunikacyjnych operatorów publicznych (np. w sieciach UMTS, których urządzenia nie są jeszcze zaliczane do urządzeń klasy 1), ale również w sieciach korporacyjnych (np. służba zdrowia, kolejnictwo, leśnictwo itp.), samorządowych (np. transport miejski) oraz służących zapewnieniu bezpieczeństwa (np. TOPR, GOPR, WOPR, sztaby kryzysowe itp.). W związku z wymogami przepisów Regulaminu Radiokomunikacyjnego Międzynarodowego Związku Telekomunikacyjnego, powyższa zmiana nie obejmuje służby radiokomunikacyjnej lotniczej oraz morskiej i żeglugi śródlądowej. Tymczasem projekt rozporządzenia zwalnia z pozwoleń również te urządzenia, przy czym w uzasadnieniu do projektu rozporządzenia sprawa została całkowicie pominięta. Jest to tym bardziej niezrozumiałe, że autorem obu aktów jest ten sam organ. 2 metoda zwielokrotnienia w dziedzinie częstotliwości polegająca na jednoczesnej transmisji wielu strumieni danych na ortogonalnych częstotliwościach nośnych. 3
Ze względu na aspekty bezpieczeństwa, wymienione wyżej służby radiokomunikacyjne są traktowane w sposób szczególny, czego przejawem jest choćby wymaganie do obsługi urządzeń świadectwa operatora (art. 149 Pt). Należy również zauważyć, że w ustawie (art. 144 ust. pkt 3 lit b) szczegółowo opisano wyjątek od powyższej reguły wymagania pozwoleń w służbie lotniczej oraz morskiej i żeglugi śródlądowej: b) służącego do utrzymywania łączności z przebywającym krótkookresowo na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub znajdującym się na nim w tranzycie, zagranicznym pojazdem, statkiem powietrznym, morskim lub statkiem żeglugi śródlądowej, przytwierdzonego w sposób trwały do tego pojazdu lub statku, wykorzystującego międzynarodowo uzgodnione zakresy częstotliwości. Projektowany przepis rozporządzenia znosi generalnie wymóg pozwoleń, a więc i ta szczegółowa regulacja ustawowa traci na znaczeniu. Projektowana regulacja w rozporządzeniu powinna, zatem zostać zweryfikowana, należałoby w uzasadnieniu wyraźnie wskazać powołane wcześniej przepisy Regulaminu Radiokomunikacyjnego ITU oraz uzasadnić, dlaczego rozporządzenie zwalnia te urządzenia z obowiązku uzyskiwania pozwoleń pomimo, że niewiele wcześniej aktem wyższej rangi wprowadzono ograniczenie. Może się rodzić wątpliwości, czy regulacja zawarta w rozporządzeniu jest zgodna z intencją Ustawodawcy. 8. Ad 3 ust. 1 pkt 6 lit b Punkt dotyczy tzw. femtocel. Należy zmienić zakresy częstotliwości pasma 1800 MHz. Jest: 1710 1730 MHz oraz 1755 1785 (odbiór) i 1805-1825 oraz 1850 1880 MHz (nadawanie). Proponuje się zmianę na: 1710 1785 (odbiór) i 1805 1880 MHz (nadawanie). Zakresy częstotliwości pasma 1800 MHz podane w projekcie rozporządzenia zostały przeniesione z dotychczasowego rozporządzenia i są nieaktualne wyłączają zasób 2x25 MHz, który został już przydzielony w wyniku przetargu z 2012 r. Obecnie wykorzystywane jest całe pasmo 1800 MHz. Ponadto należy rozszerzyć zakresy częstotliwości o pasma 800 MHz i 2600 MHz, będące przedmiotem aukcji ogłoszonej przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej 30 grudnia 2013 r. Proponuje się, zatem dodać dwa podpunkty, które obejmowałyby następujące zakresy: 791 821 MHz (nadawanie) i 832 862 MHz (odbiór) 2500 2700 MHz (odbiór) i 2620 2690 MHz (nadawanie) Proponuje się następujące brzmienie podpunktu b) oraz dodanych podpunktów d) i e): b) pracujących w zakresach częstotliwości 1710-1785 MHz (odbiór) i 1805-1880 MHz (nadawanie) z mocą nieprzekraczającą 20 dbm e.r.p., d) pracujących w zakresach częstotliwości 791-821 MHz (nadawanie) i 832-862 MHz (odbiór) z mocą nieprzekraczającą 20 dbm e.r.p., e) pracujących w zakresach częstotliwości 2500-2570 MHz (odbiór) i 2620-2690 MHz (nadawanie) z mocą nieprzekraczającą 21 dbm e.r.p. 9. Ad 3 ust. 1 pkt 8 lit g Końcowa fraza - określone w załączniku nr 7 do rozporządzenia wygląda na tiret trzecie. 4
Proponuje się zmianę układu bądź przeredagowanie. 10. Ad 3 ust. 2 Projektowany przepis stanowi, że urządzenia, o których mowa w ust. 1 nie mogą powodować zakłóceń w pracy innych urządzeń oraz nie podlegają ochronie przed zaburzeniami elektromagnetycznymi ze strony innych urządzeń Jest to zapis przeniesiony z dotychczasowego rozporządzenia, jednak jak sygnalizowaliśmy wcześniej jest to regulacja błędna. Cytowane zdanie jest stosowane przy charakteryzowaniu urządzeń radiowych bliskiego zasięgu 3, a tych dotyczy tylko jeden punkt ustępu 1 (punkt 8). O ile można się zgodzić, że również inne urządzenia nie powinny powodować szkodliwych zakłóceń, o tyle nieporozumieniem jest wyłączenie z ochrony na przed zaburzeniami innych systemów wymienionych w ust. 1, jak na przykład telekomunikacyjnych urządzeń końcowych (pkt 1), urządzeń sieciowych typu PMP (pkt 2), repeaterów wykorzystywanych przez operatorów komórkowych i pracujących w pasmach licencjonowanych (pkt 3), stacji satelitarnych (pkt 10) itd. Proponuje się zmianę odwołania poprzez nadanie 3 ust. 2 następującego brzmienia: urządzenia, o których mowa w ust. 1 pkt 8 nie mogą powodować szkodliwych zakłóceń w pracy innych urządzeń oraz nie podlegają ochronie przed zaburzeniami elektromagnetycznymi ze strony innych urządzeń. Przy okazji zakłócenia należy zastąpić szkodliwymi zakłóceniami zgodnie z intencją nowelizacji Pt. 11. Ad 3 ust. 1 pkt 4 Punkt zawiera definicję mocy e.r.p. Dla zachowania jednolitości dokumentu proponuje się przenieść tę definicję w 2. 12. Ad załącznik nr 6 Urządzenia działające w paśmie 17,1 17,3 GHz umieszczone zostały w załączniku nr 6 do projektowanego rozporządzenia MAiC (tj. Urządzenia do radiolokalizacji ). Dotychczas zgodnie z obowiązującym obecnie Rozporządzeniem Ministra Transportu z dnia 3 lipca 2007 r. w sprawie urządzeń radiowych nadawczych lub nadawczo-odbiorczych, które mogą być używane bez pozwolenia radiowego, pasmo 17,1-17,3 GHz należało do kategorii Szerokopasmowe systemy transmisji danych (pozycja nr 5 Aneksu nr 3 do rozporządzenia), a urządzenia pracujące w tym paśmie nie wymagały pozwoleń radiowych. W Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 19 sierpnia 2011r. zmieniającym ww. rozporządzenie z 2007 r. pasmo 17,1-17,3 GHz znajduje się w kategorii Szerokopasmowe systemy transmisji danych (pozycja nr 4 Aneksu nr 3 do rozporządzenia oraz pozycja nr 12 Aneksu nr 6). 3 Z zalecenia ERC 70-03 z 9.10.2012 dot. urządzeń bliskiego zasięgu (SRD): The European Conference of Postal and Telecommunications Administrations, considering a) that SRDs in general operate in shared bands and are not permitted to cause harmful interference to radio services; b) that in general SRDs cannot claim protection from radio services; 5
Natomiast wg projektowanego rozporządzenia urządzenia w tym paśmie mogą pracować tylko w celu radiolokalizacji (pozycja nr 16 Załącznika nr 6). Proponowana zmiana prowadzić będzie do konieczności zaprzestania świadczenia usług transmisji danych z wykorzystaniem urządzeń pracujących w ww. paśmie. Trudno, bowiem zakładać możliwość uzyskania pozwoleń radiowych w paśmie przewidzianym dla radiolokalizacji. Co więcej, rozporządzenie ma wejść w życie w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia i nie przewidziano żadnych przepisów przejściowych dla usług świadczonych w tym paśmie. W związku z tym operatorzy świadczący usługi z wykorzystaniem urządzeń pracujących w paśmie 17,1 17,3 GHz będą musieli niemal natychmiast zaprzestać świadczenia usług abonentom, żeby nie narazić się kary za używanie urządzeń bez wymaganego pozwolenia. Prawodawca nie powinien stawiać operatorów i abonentów w takiej sytuacji. W szczególności dla abonentów tak nagłe pozbawienie ich usług telekomunikacyjnych (transmisji danych) będzie szczególnie dokuczliwe. W związku z tym zwracamy się albo o pozostawienie dotychczasowego przeznaczenia pasma 17,1 17,3 GHz w kategorii Szerokopasmowe systemy transmisji danych, albo w przypadku braku możliwości utrzymania obecnych regulacji o ustanowienie okresu przejściowego pozwalającego wykorzystywać dotychczasowe urządzenia przynajmniej przez okres potrzebny do znalezienia alternatywnego rozwiązania umożliwiającego utrzymanie ciągłości świadczenia usług telekomunikacyjnych. NASK proponuje, co najmniej 6-miesięczny okres przejściowy ze względu na czas niezbędny do opracowania takiego alternatywnego rozwiązania. 13. Ad załącznik nr 10 Proponuje się przeredagować kolumnę Uwagi, np w sposób następujący: Zamiast: zakres jest przeznaczonych dla urządzeń z dostrajaniem zakresu pracy, wyłącznie do zastosowań profesjonalnych. proponujemy: dotyczy urządzeń z dostrajaniem zakresu pracy, przeznaczonych wyłącznie do zastosowań profesjonalnych. Uzasadnienie: rozporządzenie specyfikuje rodzaje urządzeń, a nie zakresy częstotliwości, zatem opis powinien charakteryzować urządzenia. 6