Złącza silnoprądowe w ofercie firmy TME Złącza bywają przez projektantów i dystrybutorów traktowane po macoszemu, jako elementy prymitywne i nie warte uwagi. Zapomina się czasem, Ŝe to właśnie złącza są często jednym z niewielu elementów systemu, do których uŝytkownik ma bezpośredni dostęp i od których niezawodności zaleŝy w duŝym stopniu praca całego urządzenia. Jak wielki to błąd moŝna pokazać na przykładzie złączy silnoprądowych, stosowanych przede wszystkim w przemyśle, wyposaŝonych często w zaawansowane technologie materiałowe i mechaniczne oraz często przystosowanych do pracy w bardzo trudnych warunkach. Gdy mowa o niezawodności, jednym z pierwszych skojarzeń jest sprawdzony producent. Do najpopularniejszych marek w naszym kraju naleŝą: Harting, Phoenix Contact, Amphenol Tuchel, Tyco Electronics i Molex. Złącza wszystkich tych producentów są dostępne w ofercie TME. Drugą gwarancją jakości i niezawodności, przydatną szczególnie w przypadku mniej znanych producentów, są certyfikaty i oznaczenia uzyskiwane wskutek przeprowadzenia badań przez niezaleŝne laboratoria. Kluczową rolę w przypadku złączy odgrywają oznaczenia klasy palności oraz stopnia ochrony. Pierwsze są wydawane przez Underwriters Laboratories i mają postać UL94V-x, gdzie ostatni symbol przyjmuję wartości 0, 1 lub 2. Rys. 1. Logo Underwriters Laboratories NajwyŜszą klasę jest 0, oznaczające szybki zanik płomienia i Ŝarzenia oraz brak wpływu na integralność obudowy przy dwukrotnym umieszczeniu złącza bezpośrednio w płomieniu. Stopień ochrony oznaczany jest z kolei symbolem IPxy, pochodzącym ze standardu IEC 60529 (opis w ramce). Bardzo wiele złączy ma stopień ochrony IP67 (pyłoszczelność i moŝliwość krótkotrwałego zanurzenia w wodzie), natomiast produkty do pracy w warunkach ekstremalnych mogą mieć oznaczenie IP69K. Stopień ochrony - znaczenie symbolu IPxy Skrót IP rozwija się Ingress Protection (ochrona przed wchodzeniem/wnikaniem), a dwie cyfry po skrócie określają stopień zabezpieczenia przed ciałami stałymi (x) i cieczami (y). x moŝe przyjmować wartości od 0 do 6, określające rozmiary obiektów, których nie da się włoŝyć do obudowy. Np. IP4y oznacza, Ŝe do obudowy nie da się włoŝyć obiektu o średnicy większej niŝ 1 mm, a IP6y całkowitą szczelność, nawet jeśli chodzi o pył. MoŜliwe wartości y to z kolei liczby od 0 do 8. Odpowiadają one ilości wody w otoczeniu złącza, która nie powoduje przeniknięcia wilgoci do wnętrza obudowy, np. IPx3 oznacza odporność na 0,7 litra wody rozpylane w otoczeniu przez pięć minut, a IPx7 moŝliwość zanurzenia urządzenia na pół godziny w wodzie do głębokości 1 metra. Oznaczenie IP69K, które jest pochodzi z - 1
niemieckiego rozszerzenia standardu IEC, opisuje urządzenia mogące pracować pod strumieniem wody o ciśnieniu 80 100 barów i temperaturze 80 o C. Do często spotykanych naleŝą teŝ certyfikaty wydawane przez organizacje: Canadian Standards Association (CSA), Technischer Überwachungs-Verein (TÜV lub TUV), Société Générale de Surveillance (SGS) oraz Verband der Elektrotechnik, Elektronik und Informationstechnik e.v. (VDE), a takŝe certyfikaty UL nie dotyczące klasy palności. Jednym z najwaŝniejszych standardów przemysłowych, dotyczących złączy silnoprądowych jest stosowana powszechnie w automatyce szyna DIN, która jest sprawdzona, ułatwia pracę instalatorom oraz pomaga szybko usuwać ewentualne usterki. Złącza do montaŝu na tej szynie stanowią duŝą grupę w ofercie TME. Produkuje je wiele firm, w tym największe, jak np. Phoenix Contact, ale warte uwagi są teŝ złącza mniej znanych marek. Przykładem moŝe być działająca na terenie krajów bałtyckich firma Morek. W jej ofercie znaleźć moŝna złącza jednotorowe, przystosowane do kabli aluminiowych i miedzianych, w wersjach dwu- i czterozaciskowych. Rys. 2. Złączki firmy Morek Ich wyróŝnikiem jest duŝa obciąŝalność prądowa, zaleŝna oczywiście od przekroju zastosowanych przewodów, sięgająca 850 A. Maksymalne napięcie pracy dla wszystkich modeli wynosi 690 V. Złączki Morek nie wymagają montowania ścianek bocznych, a do szyny DIN mocowane są za pomocą zatrzasków lub śrub. Dostępne są w trzech opcjach kolorystycznych. Ich wysoką jakość potwierdzają certyfikaty CE, UL1059 oraz SGS, a takŝe zgodność z normą SFS 2663. Złącza przeznaczone do montaŝu na szynie DIN są często produkowane w systemach modułowych, pozwalających łączyć ze sobą dowolną liczbę bloków podstawowych, zgodnie z zapotrzebowaniem. Rozwiązanie takie jest wygodne dla uŝytkownika z oczywistych przyczyn, a producentowi pozwala obniŝyć koszty produkcji dzięki ograniczeniu asortymentu w danej klasie produktów do kilku typów odpowiednio elastycznych modułów podstawowych. Dobrym przykładem jest tu amerykańska firma WAGO, mająca w ofercie bardzo szeroką gamę złączy modułowych. Rys. 3. Moduły złączy firmy WAGO W ofercie dystrybucyjnej TME dostępne jest kilkadziesiąt modeli złączy szynowych tego producenta montowanych za pomocą zacisków spręŝynowych, róŝniących się maksymalną grubością dołączanych przewodów (od 1,5 do 95,0 mm2), prądem znamionowym (od 1 do 232 A), rozmiarami oraz kolorem. - 2
Stosunkowo nowym trendem jest wzrost popularności złączy hybrydowych, czyli łączących w jednej obudowie styki róŝnych rozmiarów o róŝnej obciąŝalności prądowej lub nawet sygnały zupełnie róŝnych typów: elektryczne, optyczne i pneumatyczne. Pozwala to na przesyłanie w jednym złączu np. zasilania wraz z sygnałami sterującymi i realizację kompletnego połączenia między urządzeniami czy modułami systemu w jednym złączu. Ciekawy przykład stanowią tu złącza typu MH firmy Harting wykorzystujące niestandardowe rozszerzenia magistrali DIN 41612. Składają się one z 24 styków sygnałowych i 7 prądowych o maksymalnym prądzie 15 A. Styki prądowe są srebrzone, a obudowa jest wykonana z termoplastu zbrojonego włóknem szklanym i ma klasę palności UL94V-0. Rys. 4. Męskie gniazdo złącza DIN 41612 typu MH firmy Harting Odrębną grupę złączy silnoprądowych stanowią montowane zwykle na przewód złącza okrągłe. Dobrym przykładem są tu produkty brytyjskiej firmy Bulgin z rodziny Buccaneer (ang. korsarz). Nazwa ta nie jest przypadkowa, gdyŝ wszystkie złącza tej rodziny mają stopień ochrony IP68 i są przetestowane pod kątem pracy pod wodą, testy obejmowały natomiast dwutygodniowe zanurzenie na głębokości 10 metrów. W rodzinie Buccaneer są trzy linie, nazwane 400, 900 i Standard. Rys. 5. Wtyk męski serii Buccaneer 400 bez styków Rys. 6. Wtyk męski serii Buccaneer 900 firmy Bulgin - 3
Rys. 7. Wtyk męski serii Buccaneer Standard W ramach pierwszej dostępne są złącza od 2 do 12 styków, o prądzie znamionowym od 1 do 8 A i maksymalnym napięciu od 50 do 250 V. W drugiej znaleźć moŝna złącza o prądzie znamionowym 10 lub 32 A i napięciu maksymalnym od 250 do 600 V, wyposaŝone w od 2 do 12 styków. Trzecia zawiera natomiast złącza o prądzie znamionowym od 1 do 12 A i napięciu maksymalnym od 50 do 277 V, z miejscem na od 2 do 25 styków. Wszystkie złącza Buccaneer mają klasę palności UL94-V0 i certyfikaty CSA oraz VDE, potwierdzające najwyŝszą jakość wykonania. Ogólnym trendem w niemal wszystkich dziedzinach techniki jest miniaturyzacja, która nie ominęła teŝ złączy silnoprądowych. Dzięki rozwojowi inŝynierii materiałowej i coraz bardziej wyrafinowanym pomysłom na realizację styków złącza naprawdę niewielkich rozmiarów mogą się cechować duŝą obciąŝalnością. Jako przykład mogą posłuŝyć złącza amerykańskiej firmy Molex rodziny Mini-Fit Sr. Cechują się rastrem styków 10 mm, pozwalając jednocześnie na obciąŝenie prądem 50 A na styk i napięciem znamionowym 600 V. Rys. 8. Wtyk męski z rodziny Mini-Fit Sr. Firmy Molex Są dostępne w wersjach do montaŝu na wiązkę niezaleŝnych przewodów, jak i na płytkę i posiadają certyfikaty UL, CSA oraz TUV. Molex jest teŝ producentem złączy do zastosowań specjalnych rodziny MX150. NaleŜą do niej wstępnie zmontowane, w pełni zanurzalne w wodzie złącza o rastrze 3,5 mm, występujące w wersjach jedno- i dwurzędowej, od 4 do 20 styków, o prądzie znamionowym 18 A. Złącza MX150 są wyposaŝone w róŝne rodzaje uszczelnień i zabezpieczenia przeciw wypinaniu TPA. - 4
Rys. 9. śeński wtyk z rodziny MX150 firmy Molex Warta wspomnienia jest teŝ rodzina nowoczesnych złączy przemysłowych firmy Harting nazwana Han. Kilkaset modeli tej rodziny, naleŝących do kilkudziesięciu serii moŝna znaleźć w ofercie TME. Jest wśród nich duŝa gama złączy przeznaczonych do pracy z prądami do 10 A (rys. 10), 16 A (rys. 11), 40 A (rys. 12), a nawet 100 (rys. 13) i 200 A. Rys. 10. Złącze serii Quick Lock firmy Harting o prądzie znamionowym 10 A Rys. 11. Moduł HAN EEE firmy Harting o prądzie znamionowym 16 A Wiele modeli ma srebrzone styki, wytrzymałość mechaniczną zapewniającą 500 cykli rozłączania-łączenia i klasę palności UL94V-0. - 5
Rys. 12. Złącze Han Modular 40A firmy Harting Rys. 13. Złącze prostokątne firmy Harting o prądzie znamionowym 100 A Ze względu na rozmiary oferty firmy TME w zakresie złączy przemysłowych i zasilających, w niniejszym artykule przedstawione zostały tylko wybrane grupy produktów. Z całą ofertą oraz szczegółami dotyczącymi poszczególnych złączy moŝna zapoznać się za pośrednictwem strony internetowej www.tme.eu. Więcej informacji: Transfer Multisort Elektronik Sp. z o.o., ul. Ustronna 41, 93-350 Łódź, tel.: 42 645 55 55, fax: 42 645 55 00, e-mail: dso@tme.pl, www.tme.pl. - 6