Tryb turbo w najnowszych procesorach

SPIS TREŚCI Dossier Przyspieszanie procesora gratis 16 Pecet własnej roboty 22 Jak złożyć PC najważniejsze porady 26 PC do boju 28 Test porównawczy Czarno na białym 32 Przenośne gigabajty 38 Przegląd Unikatowe funkcje cyfrówek 44 Testy 48 Top 10 52 Pytania, opinie i sugestie: pcwlab@idg.com.pl Komputerowe zapasy Duża popularność laptopów spowodowała, że stacjonarne komputery sprzedają się słabiej niż w okresie swojej świetności, jednak w dalszym ciągu to bogaty segment rynku, który cieszy się sporym zainteresowaniem potencjalnych nabywców. Dla wielu użytkowników praca w domu na niedrogim komputerze z dużym monitorem to codzienność. Tak zestaw można kupić już w cenie 2500 tys. złotych (komputer 1800 zł, monitor 22 calowy 800 zł), czyli w cenie niezbyt wydajnego laptopa z 15-calową matrycą i o rozdzielczości 1366x768 pikseli. Wysoki kurs euro spowodował, że ceny podzespołów komputerowych, a zatem i komputerów poszybowały w górę. Teraz za nowoczesny komputer do pracy trzeba zapłacić prawie 2000 zł, a komputery do gier to inwestycja przynajmniej dwukrotnie droższa. Dlatego z rozrzewnieniem wspominamy czasy, gdy dolar kosztował poniżej 2,5 zł, a szybkie komputery mogliśmy kupić za mniej niż 3000 zł. Edward Wawrzyniak Tryb turbo w najnowszych procesorach Przyspieszanie procesora gratis Wydajność nowoczesnych procesorów Intela i AMD da się zwiększyć nawet o 30% bardzo łatwo i za darmo. Umożliwia to tryb turbo. Wyjaśniamy, jak działa ta magiczna technologia i jak ją włączyć oraz badamy jej rzeczywistą skuteczność. Jedną z najciekawszych nowych technologii zaimplementowanych w najnowszych modelach procesorów Intela i AMD jest tryb turbo. W dużym uproszczeniu pozwala on na podbicie mnożnika procesora i uzyskanie dzięki temu większej częstotliwości taktowania, a w związku z tym większej wydajności. Kłopoty z wieloma rdzeniami Współczesne procesory dysponują gigantyczną mocą obliczeniową. Czerpią ją z budowy samych rdzeni, ale przede wszystkim z ich liczby i częstotliwości taktowania. Układy jednordzeniowe nie zrealizują trudniejszych zadań. Najpierw więc pojawiły się procesory dwurdzeniowe, później 16 sierpień 2010 www.pcworld.pl

TRYB TURBO W NAJNOWSZYCH PROCESORACH SPRZĘT I OSPRZĘT czterordzeniowe, a ostatnio również sześciordzeniowe. Oferują je zarówno AMD, jak Intel, przy czym pierwsza firma sprzedaje także bardzo udane procesory trzyrdzeniowe. o większej liczbie rdzeni potrzebuje więcej mocy. Nieodłącznie wiąże się z tym wzrost emisji ciepła. W efekcie częstotliwość taktowania układów z większą liczbą rdzeni jest często mniejsza niż dwu- lub jednordzeniowych. Teoretycznie to żaden problem przecież liczba rdzeni z ogromną nawiązką rekompensuje tę niedogodność. Jednakże, jak to w życiu bywa, teoria i praktyka niekoniecznie podążają tymi samymi drogami. Rzecz rozbiła się o strukturę oprogramowania. Bardzo wiele aplikacji po prostu nie potrafi wykorzystać wielowątkowości. Przystosowano je do optymalnej pracy w jednym, niekiedy dwóch wątkach, a zatem wszystkie ponadliczbowe rdzenie pozostają nieużywane. Co gorsza, w takiej sytuacji procesor o wiele tańszy, ale z szybszym zegarem, może wykazać się większą wydajnością niż wielordzeniowy demon szybkości, mający siłą rzeczy nieco ograniczoną częstotliwość taktowania. To nie koniec wad. Rdzenie, które nie wykonują żadnych obliczeń, pochłaniają tyle samo energii, co używane w danej chwili. Mamy więc sytuację analogiczną, jak w wypadku korków ulicznych. Możesz mieć choćby ferrari z 500-konnym silnikiem, ale tej mocy prawie nie wykorzystujesz, za to paliwo znika z baku w zastraszającym tempie, a na dokładkę jedziesz wolniej niż fiacik na sąsiednim pasie. Core i7 870 2933 MHz (133,3 MHz x 22). Liczba, przez którą mnożymy wartość wyjściową, to mnożnik. W AMD już dawno zorientowano się, że gdy nie jest potrzebna pełna moc procesora, Współczesne procesory mają ogromną moc obliczeniową, ale często pozostaje ona niewykorzystana, bo aplikacje nie używają wszystkich rdzeni. Rozwiązaniem tego problemu jest tryb turbo. mnożnik można ograniczyć, a tym samym spada pobór mocy i emisja ciepła. Tryb turbo to zabieg odwrotny jeśli potrzebujesz więcej mocy, wzrasta mnożnik i częstotliwość pracy. Jednak zrealizowanie tego nie jest proste. Zwykłe zwiększenie mnożnika mogłoby doprowadzić do przekroczenia maksymalnej wartości TDP (Thermal Design Power) procesora. Nie wdając się w szczegóły (AMD i Intel zupełnie inaczej definiują ten parametr), TDP można określić jako moc wydzielanego przez procesor ciepła, więc jej przekroczenie doprowadziłoby do przegrzania i uszkodzenia układu. Najprostszym zabezpieczeniem, które stosują producenci, jest zatem wyłączenie trybu turbo po przekroczeniu maksymalnej wartości TDP. Jednak zbyt często pozostawałby wówczas niewykorzystaną opcją. Aby tego uniknąć, stosuje się zabieg, którego teoretyczne podstawy wyjaśniliśmy na początku artykułu: mnożnik jest mocniej zwiększany tylko w rdzeniach, które wykonują obliczenia, a w tym samym czasie pozostałe zostają wyłączone lub mocno spowolnione. W efekcie aplikacja, która nie musi korzystać z wszystkich rdzeni, może pracować ze znacznie wydajniej, procesor nie będzie zużywał Tak dzia³a technologia w procesorach Intela : dynamiczne zapewnianie optymalnej wydajnoœci i optymalnego zu ycia energii Bez Rozwiązanie: tryb turbo Remedium na te wszystkie problemy jest tryb turbo połączony z systemem wyłączania lub ograniczania szybkości działania pozostałych rdzeni. Częstotliwość taktowania rdzeni współczesnego procesora to wartość bazowa (w wypadku procesorów Intela wynosi ona 133,3 MHz) lub HT (w wypadku AMD 200 MHz) pomnożona przez odpowiednią, przypisaną do danego modelu liczbę. I tak np. AMD Phenom II X6 1055T jest taktowany z częstotliwością 2800 MHz (200 MHz x 14), a Intel Obliczenia wykorzystuj¹ce kilka rdz dzeni w wartoœæ TDP nieprzekroczonaona Z Obliczenia wykorzystuj¹ce jeden rdzeñ w wartoœæ TDP nieprzekroczonaona sierpień 2010 www.pcworld.pl 17

DOSSIER TABELA 1. PROCESORY INTELA Z TECHNOLOGIĄ TURBO BOOST Taktowanie maksymalne Z technologią Turbo Boost (GHz) Core i5-650 3,20 3,46 73 Core i5-660 3,33 3,60 73 Core i5-661 3,33 3,60 87 Core i5-670 3,46 3,73 73 Core i5-750 2,66 3,20 95 Core i7-860 2,80 3,46 95 Core i7-870 2,93 3,60 95 Core i7-920 2,66 2,93 130 Core i7-930 2,80 3,06 130 Core i7-940 2,93 3,20 130 Core i7-950 3,06 3,33 130 Core i7-960 3,20 3,46 130 Core i7-965 EE *) 3,20 3,46 130 Core i7-975 EE *) 3,33 3,60 130 Core i7-980x EE *) 3,33 3,60 130 * Extreme Edition TABELA 2. PROCESORY INTELA Z TECHNOLOGIĄ TURBO BOOST PRZEZNACZONE DO NOTEBOOKÓW Taktowanie maksymalne Z technologią (GHz) Core i7-620 M 2,66 3,33 35 Core i7-640lm 2,13 2,93 25 Core i7-620lm 2,00 2,80 25 Core i7-640um 1,20 2,26 18 Core i7-620um 1,06 2,13 18 Core i5-540 M 2,53 3,06 35 Core i5-520 M 2,40 2,93 35 Core i5-520um 1,06 1,86 18 Core i5-430 M 2,26 2,53 35 TABELA 3. PROCESORY AMD Z TURBO CORE Taktowanie maksymalne Z technologią Turbo Core (najwyżej trzy rdzenie) (GHz) AMD Phenom II X6 1090T 3,2 3,6 125 AMD Phenom II X6 1075T 3,0 3,5 125 AMD Phenom II X6 1055T 2,8 3,3 125 / 95 AMD Phenom II X6 1035T 2,6 3,1 95 AMD Phenom II X4 960T 3,0 3,4 95 TABELA 4. ZYSK WYDAJNOŚCI DZIĘKI TECHNOLOGII TURBO BOOST Rodzaj testu* Tryb włączony Zysk wydajności itunes: konwersja CD na MP3 (527 MB) 51 s 44 s 16% itunes: konwersja filmu Full HD na ipoda (108 MB) 98 s 86 s 14% Resident Evil 5, Test 2 49 kl./s 54 kl./s 11% PC Mark Vantage Productivity 5575 pkt 5909 pkt 6% * Test przeprowadzono na procesorze Intel Core i5-661 TABELA 5. ZYSK WYDAJNOŚCI I ZUŻYCIE ENERGII Cinebench 10* Tryb Zysk wydajności Wzrost zużycia energii Z jednym rdzeniem 2741 3276 20% 8% Z dwoma rdzeniami 5555 6495 17% 15% Z trzema rdzeniami 7815 8326 7% 6% Z czterema rdzeniami 10610 11267 6% 6% * Test przeprowadzono na procesorze Intel Core i5-661 więcej energii, wartość TDP nie zostanie przekroczona, a z chłodzeniem całości poradzi sobie bez problemu standardowy, dołączony w komplecie układ chłodzenia. Trzymając się motoryzacyjnych porównań, dostajemy samochód szybki jak ferrari na autostradzie, oszczędny niczym maleńki diesel w mieście i umiejący się dostosować do panujących na drodze bądź bezdrożu warunków proste i genialne zarazem. Technologia Intela: Pierwszy był Intel, który wprowadził technologię w swoich procesorach Core i7 900 do podstawki LGA 1366. Tryb turbo działał w nich jeszcze w dość prosty sposób, na zasadzie podwyższenia mnożnika wszystkich rdzeni, ograniczonego przez maksymalną wartość TDP. Dopiero kolejne procesory tej firmy przeznaczone do podstawki LGA 1156 pokazały, jak wielkie korzyści może przynieść nowa technologia, zwłaszcza gdy nieużywane rdzenie będą wyłączane. Core i7 800 i Core i5 600 korzystają z trybu turbo niezwykle sprawnie, ale jeszcze lepsze pod tym względem są najnowsze procesory Intela do notebooków. Zastosowano w nich technologię w mistrzowskim wydaniu. Jak wiadomo, mają one zintegrowaną kartę graficzną i technologia obejmuje obydwa układy, tzn. CPU i GPU. Już sama skala przyspieszenia taktowania rdzeni w wersjach notebookowych, często nawet o kilkadziesiąt procent, wywiera ogromne wrażenie, jednakże Intel poszedł o krok dalej. W przypadku intensywnego wykorzystywania układu graficznego częstotliwość jego pracy także może zostać zwiększona, przy czym ograniczana jest wówczas częstotliwość pracy rdzeni, aby nie przekroczyć maksymalnej wartości TDP. działa perfekcyjnie i harmonijnie jako całość, uwzględniając zapotrzebowanie na moc obliczeniową nie tylko rdzeni, ale i zintegrowanego układu graficznego. Najnowsze procesory Intela działają tym sprawniej, że gdy podwyższany jest mnożnik rdzeni 18 sierpień 2010 www.pcworld.pl

TRYB TURBO W NAJNOWSZYCH PROCESORACH SPRZĘT I OSPRZĘT Szeœæ rdz dzeni zapewnia potê n¹ moc obliczeniow¹, ale tylko niewiele aplikacjiacji jest w stanie wykorzystaæ ten potencja³ encja³. Tak dzia³a technologia Turbo Core wprocesorach AMD Jeœli trzy lub wiêcej rdzeni nie wykonuje adnych obliczeñ, pozosta³e osta³e s¹ automatycznie i w sposób ca³kowicie niezauwa aln a alny dla aplikacjiacji prze³¹czane w stan zwiêkszonej aktywnoœci. Czêstotliwoœæoœæ ich taktowaniaania zwiêksza siê wówczas nawet o 500 MHz (w zale noœci od modelu CPU). aktywnych, nieaktywne są całkowicie wyłączone. Technologia AMD: Turbo Core AMD nieco spóźniło swoją odpowiedź na rewolucyjny pomysł Intela. Trybu turbo w procesorach tej firmy doczekaliśmy się dopiero wraz z premierą najnowszych sześciordzeniowych Phenomów II. Technologia otrzymała nazwę Turbo Core i w znacznym stopniu różni się od tego, co zaproponował Intel. Podczas gdy w procesorach Intela tryb turbo włącza się i wyłącza zależnie od warunków termicznych, procesory AMD przechodzą w niego wówczas, gdy co najmniej trzy z sześciu rdzeni nie wykonują żadnych zadań. Częstotliwość taktowania pozostałych może w tym wypadku zostać zwiększona maksymalnie o 500 MHz. Gwarantuje to skuteczne działanie, a także nieprzekroczenie maksymalnej wartości TDP. AMD oferuje możliwość niezwykle łatwego podkręcania dzięki odblokowanemu mnożnikowi i sterowania wszystkimi rdzeniami z poziomu systemu za pomocą aplikacji OverDrive. bułeczki procesor Intel Core i5-750. Jak widać w tabeli 4, przetaktowanie przyspiesza przede wszystkim aplikacje obciążające jeden lub dwa rdzenie, np. Apple itunes konwertował utwory z płyt CD na format MP3 o 16 procent szybciej, a filmy w rozdzielczości Full HD (1920x1080 pikseli) na format obsługiwany przez ipoda (640x352 piksele) o 14-procent szybciej. Prędkość generowania klatek w trójwymiarowej grze Resident Evil 5 wzrosła po zastosowaniu technologii o 11 procent. Test produktywności w benchmarku PC Mark Vantage symuluje warunki pracy biurowej z kilkoma aplikacjami. Uruchamia się edytor tekstowy, przeglądarka Internet Explorer otwiera kilka witryn jednocześnie, a Windows Defender bada system w tle, poszukując programów szpiegujących. Turbo Boost przyspieszył przebieg tego testu o sześć procent. Notebookowee proc ocesory Intela mog¹ w ramach technologii zwiêkszaæ tak e czêstotliw otliwoœæoœæ taktowania ania zintegrowanego uk³adu graficznego Rdzeñ GPU Dostêpne tylko w mobilnych wersjach procesorów Rdzeñ GPU Co daje w praktyce Sprawdziliśmy, jak duży wzrost wydajności może dać w praktyce, testując sprzedający się jak ciepłe sierpień 2010 www.pcworld.pl 19

DOSSIER TAB. 6. PROGRAMY DO DIAGNOSTYKI I TESTOWANIA WYDAJNOŚCI PROCESORÓW Program Opis System 3D Mark Vantage 1.0.2 Basic Edition testuje wydajność kart grafi cznych i procesorów wielordzeniowych XP, Vista, 7 AMD OverDrive 3.1 narzędzie do podkręcania procesorów AMD XP, Vista, 7 Argus Monitor 1.5.10 pokazuje aktualną częstotliwość taktowania wszystkich rdzeni procesora XP, Vista, 7 Cinebench 11.5 test wydajności obciążający wszystkie rdzenie procesora XP, Vista, 7 Intel Technology Monitor 1.03 pokazuje status trybu turbo w procesorach Intela XP, Vista, 7 PC Mark Vantage 1.0.2 Basic Edition testuje wydajność całego systemu XP, Vista, 7 Wzrost poboru prądu po włączeniu technologii wykazuje program Cinebench przy użyciu aplikacji do projektowania w trójwymiarze Maxon Cinema 4D. Gdy obciążony jest tylko jeden rdzeń, jego wydajność wzrasta o 20 procent, a pobór prądu o 8 procent. Im więcej używanych rdzeni, tym mniej korzystny okazuje się stosunek wzrostu wydajności do zużycia energii. Po obciążeniu wszystkich rdzeni wzrost wydajność i zużycie prądu przez każdy z nich zwiększa się o 6 procent (patrz tabela 5). Łatwe podkręcanie procesorów AMD Jak włączyć Technologię włącza się w menu konfiguracyjnym BIOS-u, rzecz jasna pod warunkiem, że producent płyty głównej przewidział w nim odpowiednią funkcję. Informację o tym, w którym menu należy jej szukać (w niektórych wypadkach nosi ono nazwę Turbo Mode), zaczerpnij z instrukcji obsługi płyty głównej. Przeważnie jest to Advanced, Advanced CPU Features, Performance lub w specjalne, takie jak AI Tweaker czy AMD OverDrive to program do podkręcania procesorów AMD. Za jego pomocą możesz zmieniać częstotliwość taktowania, napięcie zasilające i czas dostępu najważniejszych podzespołów sprzętowych komputera. Po zainstalowaniu aplikacja działa domyślnie w trybie dla początkujących (Novice Mode). Godna uwagi jest w nim funkcja automatycznego przetaktowania. Znajdziesz ją w menu Performance Control. Kliknij w nim Auto Clock Start. AMD OverDrive zacznie etapami podnosić referencyjną częstotliwość procesora aż do momentu zawieszenia się systemu. Po zrestartowaniu środowiska Windows program ustawi najwyższą częstotliwość procesora, przy której system działał stabilnie. Program AMD OverDrive pozwala w prosty sposób zoptymalizować działanie procesora. M.I.T., gromadzące funkcje związane z podkręcaniem sprzętu. Jak sprawdzić, czy działa W tabeli 6 znajdziesz spis aplikacji, które poinformują cię, czy technologia jest włączona. Oprócz tego możesz zbadać wzrost wydajności programami benchmarkowymi. Po zainstalowaniu angielskojęzycznego Intel Technology Monitora zobaczysz niewielkie okno z informacją, czy jest włączony, czy nie. W pierwszym wypadku program poda nominalną częstotliwość taktowania procesora, a także wyższą częstotliwość. Argus Monitor pozwala ustalić częstotliwość taktowania każdego rdzenia procesora. Łączny wzrost wydajności dzięki zastosowaniu technologii podaje aplikacja benchmarkowa PC Mark Vantage, a wzrost wydajności w grach program 3D Mark Vantage. Pojedyncze rdzenie procesora możesz obciążać programem Cinebench. Same korzyści Działanie trybu turbo jest wyraźnie zauważalne w wypadku procesorów Intela, a zwłaszcza ich notebookowych wersji. W układach AMD tryb turbo także daje korzyści, choć już nie tak spektakularne. Tak czy inaczej, w technologia sprawdza się, pozwalając na dostosowanie działania procesorów obu firm do aktualnych potrzeb aplikacji. Zysk dodatkowy to obniżenie poboru prądu. Co ważniejsze, turbo działa sprzętowo, nie wymagając instalowania jakichkolwiek aplikacji kontrolnych. Trzeba tylko pamiętać, że tryb ten na niektórych płytach głównych będzie domyślnie. Jeśli masz akurat taką płytę, będziesz musiał uaktywnić odpowiednią opcję w BIOS-ie. Bardziej kłopotliwe może być pod tym względem połączenie nowego procesora AMD z nieco starszą płytą główną jeśli jej producent nie udostępni odpowiedniej wersji BIOS-u, technologii Turbo Core nie da się wykorzystać. Michał Reinholz, Michael Schmelzle, Krzysztof Daszkiewicz INFO: go.pcworld.pl/4a6ad 20 sierpień 2010 www.pcworld.pl