Mechanika i Budowa Maszyn I stopień ogólnoakademicki studia stacjonarne CAD\CAE Katedra Automatyki i Robotyki

Podobne dokumenty
Automatyka i Robotyka I stopień ogólnoakademicki

Automatyka i Robotyka II stopień ogólnoakademicki studia stacjonarne. Katedra Automatyki i Robotyki Mgr inż. Hubert Wiśniewski

Niestacjonarne Inżynieria Zarządzania Katedra Automatyki i Robotyki Dr D. Janecki. Specjalnościowy Obowiązkowy Polski Semestr drugi

Automatyka i Robotyka I stopień ogólnoakademicki

Automatyka i Robotyka II stopień ogólnoakademicki studia niestacjonarne wszystkie Katedra Automatyki i Robotyki mgr inż.

Automatyka i Robotyka I stopień ogólnoakademicki

E-4EZP1-10-s7. Elektrotechnika I stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Automatyka i Robotyka I stopień ogólnoakademicki. studia stacjonarne Automatyka Przemysłowe Katedra Automatyki i Robotyki Mgr inż.

E-1EZ s1. Aparaty elektryczne. Elektrotechnika II stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Aparaty elektryczne Electrical apparatus. Elektrotechnika II stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Aparaty elektryczne Electrical apparatus. Elektrotechnika II stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Sterowniki programowalne w systemach sterowania urządzeń płynowych Programmable logic controller in control fluid systems

E-E-0008-s3. Urządzenia elektryczne. Elektrotechnika I stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Budowa amunicji i zapalników Construction of ammunition and detonators

E-4EZA1-10-s7. Sterowniki PLC

E-E-A-1008-s6. Sterowniki PLC. Elektrotechnika I stopień Ogólno akademicki. kierunkowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES)

Elektrotechnika I stopień Ogólno akademicki. kierunkowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES)

Sterowniki programowalne Programmable Controllers. Energetyka I stopień Ogólnoakademicki. przedmiot kierunkowy

Sterowniki PLC. Elektrotechnika II stopień Ogólno akademicki. przedmiot kierunkowy. Obieralny. Polski. semestr 1

Komputerowe wspomaganie projektowania urządzeń płynowych Computer aided design of fluid systems

System Labview The Labview System. Elektrotechnika II stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

przedmiot specjalnościowy przedmiot obowiązkowy polski szósty

Inżynieria Bezpieczeństwa I stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólnoakademicki / praktyczny)

A. USYTUOWANIE MODUŁU W SYSTEMIE STUDIÓW

Elektrotechnika II stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny) kierunkowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES)

Informatyka I stopień (I stopień / II stopień) ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny) podstawowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES)

Informatyka I stopień (I stopień / II stopień) ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny) podstawowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES)

Z-ZIP Logika. Stacjonarne Wszystkie Katedra Matematyki Dr Beata Maciejewska. Podstawowy Nieobowiązkowy Polski Semestr trzeci

E-2EZ s3 Projektowanie instalacji budynków Nazwa modułu. inteligentnych

Interferometria laserowa w badaniach bezpieczeństwa konstrukcji Laser interferometry in the structure reliability investigations

Elektrotechnika II Stopień (I stopień / II stopień) Ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

specjalnościowy obowiązkowy polski semestr pierwszy

Elektrotechnika II stopień (I stopień / II stopień) ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Teoria sterowania Control theory. Elektrotechnika I stopień ogólnoakademicki. niestacjonarne. przedmiot kierunkowy

AiR_BD_7/2 Bazy danych w systemach produkcyjnych Database in production systems

Napędy elektryczne robotyki Electric Drives in Robotics

Informatyka I stopień (I stopień / II stopień) ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny) niestacjonarne (stacjonarne / niestacjonarne)

Obróbka ubytkowa Material Removal Processes. Automatyka i robotyka I stopień Ogólno akademicki Studia stacjonarne

E-E2A-2019-s2 Budowa i oprogramowanie komputerowych Nazwa modułu

Mechanika i Budowa Maszyn I stopień ogólnoakademicki

E-2IZ1-03-s3. Informatyka I stopień (I stopień / II stopień) ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

ID1UAL1 Układy arytmetyczno-logiczne Arithmetic logic systems. Informatyka I stopień ogólnoakademicki stacjonarne

E-E-1004-s4. Elektrotechnika I stopień ogólnoakademicki. stacjonarne

Z-0085z Algebra Liniowa Linear Algebra. Stacjonarne wszystkie Katedra Matematyki Dr Beata Maciejewska. Podstawowy Obowiązkowy Polski Semestr pierwszy

specjalnościowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES) obowiązkowy (obowiązkowy / nieobowiązkowy) polski drugi zimowy (semestr zimowy / letni)

Praktyka zawodowa. Automatyka i Robotyka I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Automatyka i Robotyka I stopień (I stopień / II stopień) ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Mechanika i Budowa Maszyn. I stopień

Podstawy automatyki Bases of automatics. Elektrotechnika I stopień (I stopień / II stopień) ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Praktyka zawodowa. Mechanika i Budowa Maszyn I stopień ogólnoakademicki studia stacjonarne wszystkie. Dr inż. Tomasz Miłek

Komputerowe wspomaganie procesów technologicznych I Computer Aided Technological Processes

Urządzenia i systemy automatyki. Elektrotechnika I stopień ogólno akademicki. niestacjonarne. przedmiot kierunkowy

Analiza ryzyka Risk Analysis. Inżynieria bezpieczeństwa I stopień (I stopień / II stopień) ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

IZ1UAL1 Układy arytmetyczno-logiczne Arithmetic logic systems. Informatyka I stopień ogólnoakademicki niestacjonarne

Automatyka i Robotyka I stopień (I stopień / II stopień) ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

E-ID2S-07-s2. Systemy mobilne. Informatyka II stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Wzornictwo przemysłowe I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny) Stacjonarne (stacjonarne / niestacjonarne)

E-2EZA-01-S1. Elektrotechnika II stopień ogólnoakademicki. niestacjonarne. przedmiot kierunkowy. obowiązkowy polski semestr I semestr zimowy.

Maszynoznawstwo Theory of machines

Obróbka ubytkowa Material Removal Processes. Automatyka i robotyka I stopień Ogólno akademicki Studia stacjonarne

Transport II stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny) studia stacjonarne (stacjonarne / niestacjonarne)

specjalnościowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES) obowiązkowy (obowiązkowy / nieobowiązkowy) polski drugi zimowy (semestr zimowy / letni)

Elektrotechnika II stopień ogólnoakademicki. stacjonarne. przedmiot specjalnościowy. obowiązkowy polski semestr I semestr zimowy

Obróbka Ubytkowa Metal removal process. MiBM I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Elektrotechnika I stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny) niestacjonarne (stacjonarne / niestacjonarne)

Elektrotechnika I stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny) kierunkowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES)

Transport I stopień Ogólnoakademicki. Studia stacjonarne. Kierunkowy. Obowiązkowy Polski Semestr V. Semestr Zimowy

Inżynieria Bezpieczeństwa I stopień ogólnoakademicki stacjonarne. wspólny obowiązkowy polski czwarty. semestr letni. nie

Podstawy normalizacji INŻYNIERIA ŚRODOWISKA. I stopień. Ogólno akademicki. Humanistyczny Obowiązkowy Polski Semestr 2.

Specjalnościowy Obowiązkowy Polski Semestr szósty

Podstawy konstrukcji systemów laserowych i plazmowych Basic of laser and plasma system design

Podstawy układów mechatronicznych w uzbrojeniu Basis of mechatronic systems in armament

Obróbka Ubytkowa Metal removal process. MiBM I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Programowanie obiektowe Object programming. Elektrotechnika II stopień (I stopień / II stopień) Ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

kierunkowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES) obowiązkowy (obowiązkowy / nieobowiązkowy) język polski VII semestr zimowy (semestr zimowy / letni)

Podstawy automatyki Bases of automatic

Inżynieria Jakości Quality Engineering. Inżynieria Bezpieczeństwa I stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólnoakademicki / praktyczny)

kierunkowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES) obowiązkowy (obowiązkowy / nieobowiązkowy) polski pierwszy letni (semestr zimowy / letni)

Podstawy Konstrukcji Maszyn II Machine Desing. podstawowy obowiązkowy polski V

Sprzęt komputerowy Hardware. ETI I stopień (I stopień / II stopień) akademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Urządzenia i systemy automatyki. Elektrotechnika I stopień ogólno akademicki. stacjonarne. przedmiot kierunkowy

Konstrukcje spawane Welded constructions

specjalnościowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES) obowiązkowy (obowiązkowy / nieobowiązkowy) polski szósty semestr letni (semestr zimowy / letni)

Interbase. stacjonarne (stacjonarne / niestacjonarne) kierunkowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES)

Praktyka zawodowa. Geodezja i Kartografia I stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Elektrotechnika I stopień (I stopień / II stopień) Ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny) stacjonarne (stacjonarne / niestacjonarne)

Z-LOG-072I Zarządzanie Produkcją Production Management. Logistyka I stopień Ogólnoakademicki Stacjonarne

Inżynieria warstwy wierzchniej Engineering of surface layer

specjalnościowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES) obowiązkowy (obowiązkowy / nieobowiązkowy) polski szósty semestr letni (semestr zimowy / letni)

Transport II stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny) stacjonarne (stacjonarne / niestacjonarne)

Automatyka i Robotyka II stopień ogólno akademicki studia niestacjonarne. Automatyka Przemysłowa Katedra Automatyki i Robotyki Dr inż.

Elektrotechnika I stopień ogólnoakademicki. niestacjonarne. przedmiot kierunkowy. obieralny polski semestr VIII semestr letni. nie. Laborat. 16 g.

Systemy bezpieczeństwa Security Systems. Inżynieria bezpieczeństwa I stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólnoakademicki / praktyczny)

EiT_S_I_TF_AEwT Teoria filtrów Theory of Filters

Automatyka i Robotyka II stopień ogólno akademicki. studia stacjonarne Automatyka Przemysłowa Katedra Automatyki i Robotyki Dr inż.

E-1IZ3-06-s6. Inżynieria Programowania. Informatyka. I stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Z-ZIP-1004 Matematyka dyskretna Discrete mathematics. Stacjonarne Wszystkie Katedra Matematyki Dr hab. Artur Maciąg, prof. PŚk

E-2IZ s3. Podstawy przedsiębiorczości. Informatyka II stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Transkrypt:

Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod odułu Nazwa odułu Nazwa odułu w języku angielski Obowiązuje od roku akadeickiego 2013/2014 Sterowniki Cyfrowe i Sieci Przeysłowe Prograable Logic Controller and Industrial Networks. A. USYTUOWANIE MODUŁU W SYSTEMIE STUDIÓW Kierunek studiów Pozio kształcenia Profil studiów Fora i tryb prowadzenia studiów Specjalność Jednostka prowadząca oduł Koordynator odułu Mechanika i Budowa Maszyn I stopień ogólnoakadeicki studia stacjonarne CAD\CAE Katedra Autoatyki i Robotyki Zatwierdził: B. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PRZEDMIOTU Przynależność do grupy/bloku przediotów Status odułu Język prowadzenia zajęć Usytuowanie odułu w planie studiów - seestr Usytuowanie realizacji przediotu w roku akadeicki przediot podstawowy przediot obowiązkowy polski szósty seestr letni Wyagania wstępne podstawy inforatyki, podstawy teorii regulacji Egzain nie Liczba punktów ECTS 4 Fora prowadzenia zajęć ćwiczenia projekt inne w seestrze 15 30

C. EFEKTY KSZTAŁCENIA I METODY SPRAWDZANIA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Cel odułu Cele przediotu jest uzyskanie przez studentów wiedzy o architekturze sterownik PLC, uiejętności prograowania sterowników PLC włącznie z regulacją PID jak i kounikacją poiędzy sterownikai. Cele jest również uzyskanie wiedzy i uiejętności pozwalających dobrać sterownik dla określonego zadania regulacji i sterowania urządzeniai i układai przeysłowyi. Sybol efektu W_02 Efekty kształcenia Fora prowadzenia zajęć (w/ć/l/p/inne) odniesienie do efektów kierunkowych Student a eleentarną wiedzę z zakresu sterowania procesai dyskretnyi K_W06 Student a podstawową wiedzę z zakresu budowy, zastosowania i rozwoju sterowników PLC, Student zna zasady i etody projektowania oprograowania dla sterowników PLC oraz prograowania sterowników PLC. K_W06 K_W08 K_W23 odniesienie do efektów obszarowych T1A_W04 InzA_W02 T1A_W04 T1A_W01 T1A_W07 InzA_W02 T1A_W02 Student a podstawową wiedzę na teat regulatorów cyfrowych. Student zna zasady i etody praktycznej realizacji połączń sieciowych poiędzy sterownikai. Student potrafi dobrać sterownik do zadania sterowania i przygotować go do pracy (konfiguracja). K_W23 K_W23 K_U01 K_U03 K_U05 T1A_W02 T1A_W02 T1A_U01 T1A_U03 T1A_U06 _ Student potrafi zaprojektować, przygotować i przetestować progra sterownika PLC dla relizacji zadania sterowania Student potrafi zrealizować połączenie poiędzy sterownikai PLC. K_U01 K_U03 K_U05 K_U15 K_U17 T1A_U01 T1A_U03 T1A_U06 T1A_U10 TA1_U09 TA1_U12 T1A_U13 T1A_U15 InzA_U04 InzA_U05 InzA_U07 Student potrafi przetestować progra kounikacji sieciowejpoiędzy jedny lub wieloa sterownikai PLC, lub sterownikie i regulatore cyfrowy. Student a świadoość ważności i rozuie pozatechniczne aspekty i skutki działalności inżyniera autoatyka K_U23 K_K02 T1A_U12 InzA_U04 T1A_K02 InżA_K01 K_02 Student rozuie potrzebę i zna ożliwości ciągłego dokształcania się w zakresie rozwoju sterowników prograowalnych K_K01 T1A_K01 1. Treści kształcenia w zakresie u Nr u Treści kształcenia Odniesienie do efektów

1 2 3 Sterowniki PLC w przeysłowych systeach produkcyjnych. Przykłady zastosowania, podstawowe pojęcia. Idea zautoatyzowanych lini produkcyjnych. Algebra Boole a podstawowe funkcje logiczne. Podstawy cyfrowego przetwarzania sygnałów. Architektura sprzętowa sterowników PLC: jednostka centralna, oduły wejść dyskretnych, oduły wejść ipulsowych, oduły wejść analogowych, oduły wyjść dyskretnych, oduły wyjść analogowych, oduły specjalne (HART, HSC i inne), Wprowadzenie do pracy z oprograowanie Profity Machine Edition. 4 Podstawowe koendy języka drabinkowego. 5 Zaawansowane koendy języka drabinkowego. 6 Zasady tworzenia aplikacji w języku drabinkowy dobre zwyczaje prograistyczne. 7 Kounikacja w przeysłowych systeach sterowania. 8 Tworzenie interfejsu HMI w przeysłowych systeach sterowania. kształcenia dla odułu W_02 K_02 2. Treści kształcenia w zakresie zadań laboratoryjnych Nr zajęć lab. Treści kształcenia 1 Podstawowe eleenty języka drabinkowego styki i cewki przekaźnikowe. Realizacja funkcji logicznych w języku drabinkowy. Referencje o organizacji binarnej. (iloczyn logiczny, sua logiczna, negacja, alternatywa wyłączająca - XOR, negacja iloczynu logicznego funkcja Sheffera NAND, negacja suy logicznej funkcja Peirce a). 2 Liczniki, zegary, arytetyka i relacje w języku drabinkowy. Referencje o organizacji słowowej. Odniesienie do efektów kształcenia dla odułu 3 Syste obiegu wody w basenie. Progra sterujacy odele obiektu. 4 Linia produkcyjna - napełnianie butelek oranżadą. Progra sterujacy odele obiektu. 5 Pralka autoatyczna. Progra sterujacy odele obiektu. 6 Winda osobowa. Progra sterujacy odele obiektu. 7 Modelowanie regulatorów cyfrowych z wykorzystanie pakietu Siulink. Progra sterujacy odele obiektu. 8 Wprowadzenie do oprograowania Proficy Machine Edition obsługa podstawowych funkcji aplikacji.

9 Przygotowanie i konfiguracja sterowników PLC w aplikacji Proficy Machine Edition. 10 Podstawowe bloki języka drabinkowego w aplikacji Proficy Machine Edition. 11 12 Zaawansowane bloki jzyka drabinkowego w aplikacji Proficy Machine Edition. Sterowanie pracą sygnalizacji drogowej aplikacja Proficy Machine Edition. 13 Sterowanie objekte grzanie chłodzenie przy współpracy z regulatore cyfrowy z wykorzystanie Modbus RTU. 14 Aplikacja sterująca układe falownik silnik z wykorzystanie kounikacji w sieciach przeysłowych. 15 Zaliczenie. K_02 3. Charakterystyka zadań projektowych 4. Charakterystyka zadań w raach innych typów zajęć dydaktycznych Metody sprawdzania efektów kształcenia Sybol efektu do do do Metody sprawdzania efektów kształcenia (sposób sprawdzenia, w ty dla uiejętności odwołanie do konkretnych zadań projektowych, laboratoryjnych, itp.) Egzain. Pytania i progray z pełnego zakresu wiedzy objętego prograe u. Ocena studenta uzależniona od ilości zdobytych punktów. Sprawdzian piseny cząstkowy. Ocena uwzględniana przy ocenie końcowej. Sprawdzian piseny z pełnego zakresu uiejętności objętego prograe. Ocena studenta uzależniona od ilości zdobytych punktów. 0K_02 Obserwacja postawy studenta podczas zajęć dydaktycznych D. NAKŁAD PRACY STUDENTA Bilans punktów ECTS Rodzaj aktywności obciążenie studenta 1 Udział w ach 15h 3 Udział w laboratoriach 30h 4 Udział w konsultacjach (2-3 razy w seestrze) 10h 5 Udział w zajęciach projektowych 6 Konsultacje projektowe 7 Udział w egzainie 5h

8 9 Liczba godzin realizowanych przy bezpośredni udziale nauczyciela akadeickiego 60 10 Liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje na zajęciach wyagających bezpośredniego udziału nauczyciela akadeickiego 2,0 ECTS 11 Saodzielne studiowanie teatyki ów 10h 12 Saodzielne przygotowanie się do ćwiczeń 13 Saodzielne przygotowanie się do kolokwiów 14 Saodzielne przygotowanie się do laboratoriów 5h 15 Wykonanie sprawozdań 10h 15 Przygotowanie do kolokwiu końcowego z 10h 17 Wykonanie projektu lub dokuentacji 18 Przygotowanie do sprawdzianu końcowego z ów 10h 19 20 Liczba godzin saodzielnej pracy studenta 45h 21 Liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje w raach saodzielnej 2,0 ECTS pracy 22 Suaryczne obciążenie pracą studenta 105h 23 Punkty ECTS za oduł 4,0 ECTS 24 Nakład pracy związany z zajęciai o charakterze praktyczny 35 25 Liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje w raach zajęć o 1.4 charakterze praktyczny E. LITERATURA Wykaz literatury 1. Sałat R. i inni. Wstep do prograowania sterowników PLC. Wydawnictwa Kounikacji i Łączności, Warszawa, 2010. 2. Kwaśniewski J. Sterowniki PLC w praktyce inżynierskiej. Wydawnictwo BTC, Legionowo 2008 3. Kwaśniewski J. Prograowalny sterownik SIMATIC S7-300 w praktyce inżynierskiej. Wydawnictwo BTC, Legionowo 2009 4. Świder J. i inni. Sterowanie i autoatyzacja procesów technologicznych i układów echatronicznych. Wydawnictwo Politechniki Gliwickiej, Gliwice 2012 5. Kasprzyk J.: Prograowanie sterowników przeysłowych, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa, 2006. 6. Kasprzyk J, Hajda J: Prograowanie sterowników PLC, Wydawnictwo Pracowni Koputerowej Jacka Skalierskiego, Gliwice, 1998. 7. Pietrusewicz K. Dworak P. :Prograowalne sterowniki autoatyki PAC, Wydawnictwo Naco, Poznań, 2007 8. Dzierżek K. Prograowanie sterowników GE Fanuc w przykładach i zadaniach. Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok 2007 9. Boel-Plater Bogdan Układy wykorzystujące sterowniki PLC. Projektowanie algorytów sterowania. Wydawnictwo Naukowe PWN SA Warszawa 2008 10. Jakuszewski R. Prograowanie systeów SCADA. Wydawnictwo Pracowni Koputerowej Jacka Skalierskiego, Gliwice, 2006. 11. Kaiński K. Prograowanie w STEP 7 MicroWin., 2006 12. Sławoir Kacprzak. Prograowanie terowników PLC zgodnie z

Witryna WWW odułu/przediotu norą IEC61131-3 w praktyce. Wydawnictwo BTC, Legionowo 2011. 13. Stanisław Flaga. Prograowanie sterowników PLC w języku drabinkowy. Wydawnictwo ResNet, Skawina, 2006. 14. Ryszard Jakuszewski. Prograowanie systeów SCADA. Wydawnictwo Pracowni Koputerowej Jacka Skalierskiego, Gliwice, 2006. 15. Dokuentacja firy GE Fanuc 16. Biuletyny Autoatyki firy Astor www.astor.co.pl