Autorzy: mgr inż. Mirosław Kroma mgr inż. Piotr Stasiak inż. Halina Śledziona mgr inż. Andrzej Zych Recenzenci: mgr Józef Grzych mgr Leon Zujko Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Janina Dretkiewicz-Więch 2
Spis treści Wprowadzenie 4 I. Założenia programowo organizacyjne kształcenia w zawodzie 7 1. Opis pracy w zawodzie 7 2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktyczno wychowawczego 9 II. Plany nauczania 17 III. Moduły kształcenia w zawodzie 18 1. Techniczne podstawy mechaniki precyzyjnej 18 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska 22 Posługiwanie się dokumentacją techniczną 25 Rozróżnianie materiałów konstrukcyjnych stosowanych w mechanice precyzyjnej 28 Wykonywanie pomiarów warsztatowych 31 Wytwarzanie prostych części maszyn i urządzeń precyzyjnych 35 Magazynowanie i transport maszyn i urządzeń precyzyjnych 39 2. Montaż maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 42 Organizowanie stanowiska pracy 45 Montowanie mechanizmów precyzyjnych 47 Montowanie maszyn i urządzeń precyzyjnych 51 Montowanie przyrządów pomiarowych 55 Montowanie elementów mechanicznych w przyrządach elektrycznych 58 3. Eksploatacja maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 62 Organizowanie stanowiska pracy 64 Obsługiwanie maszyn i urządzeń precyzyjnych 66 Diagnozowanie przyczyn nieprawidłowej pracy maszyn i urządzeń precyzyjnych 69 Wykonywanie napraw i regulacji mechanizmów precyzyjnych 72 Wykonywanie napraw i regulacji maszyn i urządzeń precyzyjnych 76 Wykonywanie napraw i regulacji przyrządów pomiarowych 80 3
Wprowadzenie Celem kształcenia w szkole zawodowej jest przygotowanie aktywnego, mobilnego i skutecznie działającego pracownika gospodarki. Efektywne funkcjonowanie na rynku pracy wymaga: przygotowania ogólnego, opanowania podstawowych umiejętności z obszaru zawodowego oraz kształcenia ustawicznego. Absolwent współczesnej szkoły powinien charakteryzować się otwartością, wyobraźnią, zdolnością do ciągłego kształcenia i doskonalenia się oraz umiejętnością oceny swoich możliwości. Wprowadzenie do systemu szkolnego programów modułowych ułatwi osiągnięcie tych celów. Kształcenie modułowe, w którym cele i materiał nauczania są powiązane z realizacją zadań zawodowych, umożliwia: przygotowanie ucznia do wykonywania zawodu, głównie przez realizacje zadań zbliżonych do tych, które są wykonywane na stanowisku pracy, korelację i integrację treści kształcenia z różnych dyscyplin wiedzy, opanowanie umiejętności z określonego obszaru zawodowego. Kształcenie modułowe charakteryzuje się tym, że: proces uczenia się dominuje nad procesem nauczania, uczeń może podejmować decyzje dotyczące kształcenia zawodowego w zależności od własnych potrzeb i możliwości, rozwiązania programowo-organizacyjne dają możliwość kształtowania umiejętności zawodowych różnymi drogami, umiejętności opanowane w ramach poszczególnych modułów dają możliwość wykonywania określonego zakresu pracy, wykorzystuje się w szerokim zakresie zasadę transferu umiejętności i wiedzy, programy nauczania są elastyczne, poszczególne jednostki można wymieniać, modyfikować, uzupełniać oraz dostosowywać do poziomu wymaganych umiejętności, potrzeb gospodarki oraz lokalnego rynku pracy. Realizacja modułowego programu nauczania zapewnia opanowanie przez uczniów umiejętności określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodzie oraz przygotowanie do kształcenia ustawicznego. W pracach nad doborem treści kształcenia i konstruowaniem programu nauczania w układzie modułowym została wykorzystana dostępna literatura, doświadczenia polskie i zagraniczne, a zwłaszcza metodologia MES Międzynarodowej Organizacji Pracy. Według metodologii MES zostały opracowane programy szkolenia dorosłych 4
w ramach projektu TOR#9, którego celem było między innymi zwiększenie mobilności zawodowej osób dorosłych. Opracowany modułowy program nauczania składa się z zestawu modułów kształcenia w zawodzie i odpowiadających im jednostek modułowych, wyodrębnionych na podstawie określonych kryteriów, umożliwiających zdobywanie wiedzy oraz kształtowanie umiejętności i postaw właściwych dla zawodu. Jednostka modułowa stanowi element modułu kształcenia w zawodzie obejmujący logiczny i możliwy do wykonania wycinek pracy o wyraźnie określonym początku i zakończeniu, nie podlegający zwykle dalszym podziałom, a jego rezultatem jest produkt, usługa lub istotna decyzja. W strukturze programu wyróżnia się: założenia programowo organizacyjne kształcenia w zawodzie, plany nauczania, programy modułów i jednostek modułowych. Moduł kształcenia w zawodzie zawiera: cele kształcenia, wykaz jednostek modułowych, schemat układu jednostek modułowych, literaturę. Jednostka modułowa zawiera: szczegółowe cele kształcenia, materiał nauczania, ćwiczenia, środki dydaktyczne, wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki, propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia. Schemat korelacji modułów i jednostek modułowych (dydaktyczna mapa programu), zamieszczony w założeniach programowoorganizacyjnych umożliwi uczniowi wybór ścieżki edukacyjnej, w zależności od predyspozycji, możliwości intelektualnych oraz wcześniej uzyskanych i potwierdzonych umiejętności. W programie został przyjęty system kodowania modułów i jednostek modułowych zawierający elementy: symbol cyfrowy zawodu, zgodnie z obowiązującą klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, symbol literowy, oznaczający grupę modułów: O dla modułów ogólnozawodowych, Z dla modułów zawodowych, S dla modułów specjalizacyjnych, cyfra arabska dla kolejnej wyodrębnionej w module jednostki modułowej. 5
Przykładowy zapis kodowania modułu 731[03].O1 731[03] symbol cyfrowy zawodu: mechanik precyzyjny O1 pierwszy moduł ogólnozawodowy: techniczne podstawy mechaniki precyzyjnej. Przykładowy zapis kodowania jednostki modułowej 731[03].O1.01 731[03] symbol cyfrowy zawodu: mechanik precyzyjny O1 pierwszy moduł ogólnozawodowy: techniczne podstawy mechaniki precyzyjnej. 01 pierwsza jednostka wyodrębniona w module O1: Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska 6
I. Założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie 1. Opis pracy w zawodzie Typowe stanowiska pracy Mechanicy precyzyjni mogą podejmować pracę w różnych gałęziach gospodarki narodowej, przedsiębiorstwach o różnym stopniu organizacji produkcji lub usług branży mechanicznej, a w szczególności w wytwórniach sprzętu elektrycznego, elektronicznego, optycznego oraz mechaniki precyzyjnej i obrabiarek precyzyjnych. Najczęściej zatrudniani są na stanowiskach: montażu maszyn i urządzeń precyzyjnych obsługi operatorskiej maszyn i urządzeń precyzyjnych, montażu aparatury kontrolno pomiarowej, obsługi aparatury kontrolno pomiarowej, konserwacji aparatury kontrolno pomiarowej. Zadania zawodowe Zadania zawodowe mechanika precyzyjnego obejmują: wytwarzanie części maszyn i urządzeń precyzyjnych, montowanie mechanizmów precyzyjnych, montowanie urządzeń pomiarowych, montowanie urządzeń sterowniczych, kontrolowanie stanu technicznego zespołów i mechanizmów precyzyjnych, kontrolowanie stanu technicznego i regulacja maszyn i urządzeń precyzyjnych, kontrolowanie stanu technicznego i regulacja urządzeń i aparatury kontrolno - pomiarowej, kontrolowanie stanu technicznego i regulacja maszyn i sprzętu biurowego, kontrolowanie stanu technicznego i regulacja maszyn szyjących, kontrolowanie stanu technicznego i regulacja urządzeń napędowych, kontrolowanie stanu technicznego i regulacja urządzeń medycznych, wykonywanie napraw maszyn i urządzeń precyzyjnych, wykonywanie napraw urządzeń i aparatury kontrolno pomiarowej, wykonywanie napraw maszyn i sprzętu biurowego, wykonywanie napraw maszyn szyjących, wykonywanie napraw elektrycznych, pneumatycznych i hydraulicznych układów napędowych, wykonywanie napraw urządzeń medycznych, 7
konserwowanie precyzyjnych mechanizmów urządzeń sterowniczych, konserwowanie maszyn i urządzeń do obróbki elementów precyzyjnych. Umiejętności zawodowe W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent szkoły powinien umieć: interpretować podstawowe zjawiska i prawa z zakresu mechaniki, technologii budowy urządzeń precyzyjnych, elektrotechniki i elektroniki czytać rysunki techniczne maszynowe oraz sporządzać szkice prostych części maszyn, czytać i interpretować schematy i dokumentacje: warsztatowe, technologiczne, montażowe i demontażowe, określać i stosować tolerancje, pasowania, chropowatość powierzchni, odchyłki kształtu i położenia, korzystać z literatury technicznej i norm technicznych, rozpoznawać i stosować materiały konstrukcyjne i eksploatacyjne wykorzystywane w budowie i naprawach mechanizmów precyzyjnych, wykonywać proste operacje ślusarskie oraz obróbki wiórowej, stosować różne sposoby łączenia elementów, dobierać narzędzia, przyrządy i urządzenia do wykonywania prac, zgodnie z wymaganiami dokumentacji technicznej, ustalać przyczyny wadliwego funkcjonowania mechanizmów precyzyjnych, dokonywać konserwacji i przeglądów technicznych precyzyjnych maszyn i urządzeń, skalować i posługiwać się przyrządami kontrolno-pomiarowymi, oceniać stan techniczny maszyn i urządzeń na podstawie pomiarów wykonanych w procesie diagnozowania, ustalać przyczyny niedomagań i uszkodzeń poszczególnych układów, zespołów i mechanizmów maszyn i urządzeń precyzyjnych oraz zakres ich napraw, wykonywać operacje montażowo-demontażowe maszyn i urządzeń precyzyjnych oraz ich podzespołów, posługując się narzędziami i oprzyrządowaniem (uniwersalnym i specjalistycznym), wykonywać próby i badania diagnostyczne zużytych części oraz regulować i naprawiać mechanizmy precyzyjne, wykonywać elementy mechaniczne do przyrządów bądź urządzeń elektrycznych i elektronicznych oraz montować je w układzie, przeprowadzać próby działania mechanizmów precyzyjnych po zainstalowaniu, naprawie, regulacji oraz konserwacji, 8
wykonywać rozliczenia kosztów wyrobów i usług w zakresie naprawy mechanizmów i urządzeń precyzyjnych, wykorzystywać technikę komputerową w praktyce warsztatowej, organizować i utrzymywać w należytym porządku swoje miejsce pracy, przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska, rozróżniać podstawowe kategorie ekonomiczne i najważniejsze przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej, podjąć i prowadzić działalność gospodarczą zgodnie z obowiązującymi przepisami, właściwie prezentować swoje kwalifikacje podczas poszukiwania pracy, działać twórczo, samodzielnie podejmować decyzje w procesie pracy oraz korzystać ze swoich praw, wyszukiwać i przetwarzać informacje oraz doskonalić kwalifikacje zawodowe. Wymagania psychofizyczne właściwe dla zawodu zainteresowanie techniczne, wyobraźnia przestrzenna, koncentracja i podzielność uwagi, szybka orientacja i spostrzegawczość, aktywność i odpowiedzialność, samodzielność w działaniu, staranność i systematyczność, wytrwałość, cierpliwość i sumienność w realizacji powierzonych zadań, zamiłowanie do dokładnej pracy i porządku, dążenie do rozwoju i wzbogacania własnej osobowości, koordynacja zmysłowo ruchowa. 2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktyczno wychowawczego Podstawowym celem kształcenia w zawodzie mechanik precyzyjny jest przygotowanie absolwenta szkoły zawodowej do wykonywania prac produkcyjnych, montażowych, konserwacyjnych i naprawczych związanych z wytwarzaniem, eksploatacją i naprawą maszyn i urządzeń precyzyjnych oraz aparatury kontrolno pomiarowej i automatyki przemysłowej na poziomie robotniczym oraz wyposażenie w wiedzę i umiejętności, niezbędne do kontynuacji kształcenia w formach szkolnych i pozaszkolnych. 9
Proces kształcenia zawodowego według modułowego programu nauczania jest realizowany w szkole zawodowej dla młodzieży oraz w szkole zawodowej dla dorosłych. Program nauczania obejmuje kształcenie ogólnozawodowe i zawodowe. Kształcenie ogólnozawodowe zapewnia orientację w zawodzie mechanik precyzyjny, ułatwia ewentualną zmianę specjalności w ramach zawodu szerokoprofilowego. Kształcenie zawodowe ma na celu przygotowanie absolwenta szkoły do realizacji zadań na typowych dla zawodu stanowiskach pracy. Ogólne i szczegółowe cele kształcenia wynikają z podstawy programowej kształcenia w zawodzie. Treści programowe są zawarte w trzech modułach: techniczne podstawy mechaniki precyzyjnej, montowanie mechanizmów precyzyjnych, eksploatowanie mechanizmów precyzyjnych. Moduły, wyodrębnione według kryteriów przyjętych dla zawodu, uwzględniające zadania zawodowe są podzielone na jednostki modułowe. Jednostki modułowe zawierają treści programowe stanowiące określone całości. Realizacja celów kształcenia modułów i jednostek modułowych zapewnia opanowanie umiejętności, umożliwiających wykonywanie określonego zakresu pracy. Czynnikiem sprzyjającym nabywaniu umiejętności zawodowych jest wykonywanie ćwiczeń zamieszczonych w programach jednostek modułowych. Program modułu 731[03]. O1 Techniczne podstawy mechaniki precyzyjnej, składający się z sześciu jednostek modułowych zawiera ogólnozawodowe treści dotyczące zawodu. Program modułu 731[03].Z1 Montaż maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych składający się z pięciu jednostek modułowych, zawiera treści obejmujące montaż mechanizmów precyzyjnych, maszyn i urządzeń precyzyjnych, przyrządów pomiarowych oraz elementów mechanicznych w przyrządach elektrycznych. Program modułu 731[03].Z2 Eksploatacja maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych, składający się z sześciu jednostek modułowych, zawiera treści obejmujące: przeglądy, konserwację, diagnozę przyczyn nieprawidłowej pracy, naprawy i regulacje maszyn i urządzeń precyzyjnych. W zależności od potrzeb lokalnego i regionalnego rynku pracy szkoła może opracować i realizować program modułu specjalizacyjnego 731[03].S w zakresie: technologii eksploatacji maszyn szyjących, technologii eksploatacji maszyn i sprzętu biurowego, technologii eksploatacji aparatury kontrolno-pomiarowej, technologii eksploatacji urządzeń napędowych, 10
technologii eksploatacji urządzeń medycznych. Wykaz modułów i jednostek modułowych Symbol jednostki modułowej Zestawienie modułów i jednostek modułowych Orientacyjna liczba godzin na realizację 731[03].O1 Techniczne podstawy mechaniki precyzyjnej 731[03].O1.01 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony 12 środowiska 731[03].O1.02 Posługiwanie się dokumentacją techniczną 80 731[03].O1.03 Rozróżnianie materiałów konstrukcyjnych stosowanych w mechanice precyzyjnej 40 731[03].O1.04 Wykonywanie pomiarów warsztatowych 50 731[03].O1.05 Wytwarzanie prostych części maszyn i urządzeń precyzyjnych 80 731[03].O1.06 Magazynowanie i transport maszyn i urządzeń precyzyjnych 8 731[03].Z1 Montaż maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 731[03].Z1.01 Organizowanie stanowiska pracy 12 731[03].Z1.02 Montowanie mechanizmów precyzyjnych 204 731[03].Z1.03 Montowanie maszyn i urządzeń precyzyjnych 180 731[03].Z1.04 Montowanie przyrządów pomiarowych 18 60 731[03].Z1.05 Montowanie elementów mechanicznych w przyrządach elektrycznych 36 731[03].Z2 Eksploatacja maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 731[03].Z2.01 Organizowanie stanowiska pracy 6 731[03].Z2.02 Obsługiwanie maszyn i urządzeń precyzyjnych 54 731[03].Z2.03 Diagnozowanie przyczyny nieprawidłowej pracy maszyn i urządzeń precyzyjnych 38 731[03].Z2.04 Wykonywanie napraw i regulacji mechanizmów precyzyjnych 102 731[03].Z2.05 Wykonywanie napraw i regulacji maszyn precyzyjnych 78 731[03].Z2.06 Wykonywanie napraw i regulacji narzędzi i przyrządów pomiarowych 50 731[03].S Moduł specjalizacyjny 260 Na podstawie tabeli sporządzono dydaktyczną mapę programu nauczania dla zawodu, uwzględniającą schematy układów jednostek modułowych w modułach. 11
Dydaktyczna mapa programu 731[03].O1 731[03].O1.01 731[03].O1.02 731[03].O1.03 731[03].O1.04 731[03].O1.05 731[03].O1.06 731[03].Z1 731[03].Z1.01 731[03].Z1.02 731[03].Z1.03 731[03].Z1.04 731[03].Z1.05 731[03].Z1.06 731[03].Z2 731[03].Z1.01 731[03].Z2.02 731[03].Z2.03 731[03].Z2.04 731[03].Z2.05 12 731[03].S 731[03].Z2.06
Dydaktyczna mapa modułowego programu nauczania stanowi schemat powiązań między modułami i określa kolejność ich realizacji. Nauczyciel powinien ją wykorzystać do planowania zajęć dydaktycznych. Uczeń może wybrać ścieżkę kształcenia, w zależności od predyspozycji, posiadanego doświadczenia oraz zgromadzonych dowodów, potwierdzających opanowanie określonych wiadomości i umiejętności. Przedstawiony na schemacie układ jednostek modułowych może być także realizowany w systemie pozaszkolnym (kursowym), umożliwiając uczestnikom szkolenia uzyskanie kwalifikacji zawodowych, potwierdzonych egzaminem zewnętrznym. Nauczyciel realizujący program nauczania powinien posiadać przygotowanie w zakresie metodologii kształcenia modułowego, aktywizujących metod nauczania, pomiaru dydaktycznego oraz projektowania i opracowywania pakietów edukacyjnych. Nauczyciel kierujący procesem nabywania umiejętności przez ucznia powinien udzielać pomocy w rozwiązywaniu problemów związanych z realizacją zadań, sterować tempem kształtowania umiejętności zawodowych, z uwzględnieniem predyspozycji oraz doświadczeń uczniów. W uzasadnionych przypadkach, można ustalić indywidualny tok kształcenia. Ponadto, nauczyciel powinien rozwijać zainteresowanie zawodem, wskazywać na możliwości dalszego kształcenia, zdobywania nowych umiejętności zawodowych. Wskazane jest kształtowanie pożądanej postawy uczniów jak: rzetelność i odpowiedzialność za pracę, dbałość o jej jakość, porządek na stanowisku pracy, poszanowanie dla pracy innych osób, dbałość o racjonalne stosowanie materiałów oraz zasobów energii. Nauczyciel powinien uczestniczyć w organizowaniu bazy technicznodydaktycznej oraz ewaluacji programów nauczania, szczególnie w okresie dynamicznych zmian w technologii i technice. Wskazane jest opracowywanie przez nauczycieli pakietów edukacyjnych, wspomagających realizację programu nauczania. Pakiety edukacyjne stanowiące obudowę dydaktyczną programu powinny być opracowane zgodnie z metodologią kształcenia modułowego. Zaleca się, aby kształcenie modułowe było realizowane metodami aktywizującymi, jak: metoda tekstu przewodniego, metoda samokształcenia kierowanego, metoda sytuacyjna oraz metoda projektów i ćwiczeń praktycznych. Dominującą metodą nauczania są ćwiczenia praktyczne. Podczas realizacji procesu dydaktycznego należy położyć nacisk na samokształcenie z wykorzystaniem materiałów innych niż podręczniki, jak: normy, instrukcje, poradniki i pozatekstowe źródła informacji. W realizacji treści kształcenia, w tym ćwiczeń, należy uwzględniać współczesne technologie, materiały, narzędzia i sprzęt. 13
Prowadzenie zajęć metodami aktywizującymi i praktycznymi wymaga przygotowania materiałów metodycznych, jak: tekst przewodni, instrukcja do metody projektów, karty instrukcyjne do samokształcenia kierowanego, instrukcje do wykonywania ćwiczeń, instrukcje stanowiskowe, bezpieczeństwa i higieny pracy. Istotnym elementem organizacji procesu dydaktycznego jest system sprawdzania i oceny osiągnięć szkolnych ucznia. Wskazane jest prowadzenie badań diagnostycznych, kształtujących i sumatywnych. Badania diagnostyczne mają na celu dokonanie oceny poziomu wiedzy i umiejętności uczniów w początkowej fazie kształcenia. Badania kształtujące powinny być przeprowadzone w trakcie zajęć. Mają na celu dostarczanie bieżących informacji o efektywności nauczania uczenia się. Informacje uzyskane w wyniku badań pozwalają na dokonanie niezbędnych korekt w procesie nauczania. Badania sumatywne powinny być prowadzone po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej. Ocenianie powinno uświadamiać uczniowi poziom jego osiągnięć w stosunku do wymagań edukacyjnych, wdrażać do systematycznej pracy, samokontroli i samooceny. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno być realizowane za pomocą sprawdzianów: ustnych, pisemnych i praktycznych, obserwacji czynności ucznia, pomiaru dydaktycznego. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć szkolnych wymaga od nauczyciela określenia kryteriów i norm oceny, opracowania testów osiągnięć szkolnych, arkuszy obserwacji i arkuszy oceny postępów. Środki dydaktyczne, niezbędne w organizacji i prowadzeniu modułowego procesu kształcenia, powinny stanowić: pomoce dydaktyczne, materiały dydaktyczne, techniczne środki kształcenia, dydaktyczne środki pracy. Pracownie powinny być wyposażone w środki dydaktyczne, które zostały określone w jednostkach modułowych. Podana w tabelach wykazu jednostek modułowych orientacyjna liczba godzin na realizację może ulegać zmianie w zależności od stosowanych przez nauczyciela metod i środków dydaktycznych. Programy nauczania jednostek modułowych poszczególnych modułów powinny być realizowane w różnych formach organizacyjnych, zależnie od treści. W zintegrowanym procesie kształcenia modułowego nie ma podziału na zajęcia teoretyczne i praktyczne. Formy organizacyjne pracy uczniów powinny być dostosowane do treści i metod kształcenia. Zaleca się, aby zajęcia były prowadzone w grupach 12-16 osobowych. Proponowane formy organizacyjne: praca w zespołach 2-4 osobowych i praca indywidualna. 14
Kształtowanie umiejętności praktycznych powinno odbywać się na odpowiednio wyposażonych ćwiczeniowych stanowiskach symulacyjnych w pracowniach ćwiczeń praktycznych, warsztatach oraz na rzeczywistych stanowiskach pracy. Przy stanowiskach ćwiczeniowych należy stworzyć odpowiednie warunki, umożliwiające przyswajanie wiedzy związanej z wykonywaniem ćwiczeń. Ćwiczeniowe stanowisko pracy ucznia powinna stanowić wydzielona część pracowni ćwiczeń praktycznych, warsztatów, hali, w których korzystając ze zgromadzonych materiałów, narzędzi i sprzętu uczeń wykona określone zadania. Na podstawie analizy zadań zawodowych określonych dla zawodu mechanik precyzyjny można wytypować następujące stanowiska pracy miejsca indywidualnego kształcenia umiejętności zawodowych ucznia: obróbki ręcznej, montażu mechanizmów precyzyjnych, demontażu mechanizmów precyzyjnych, weryfikacji części i mechanizmów, obróbki mechanicznej skrawaniem, regulacji mechanizmów precyzyjnych, napraw i konserwacji. Szkoła podejmująca kształcenie w zawodzie według modułowego programu nauczania powinna posiadać odpowiednie warunki lokalowe oraz wyposażenie techniczne i dydaktyczne. Pracownia ćwiczeń praktycznych, w której zaleca się realizować proces dydaktyczny, powinna posiadać: stanowiska ćwiczeń praktycznych, wyposażone w niezbędne narzędzia, sprzęt i urządzenia, stanowiska pracy uczniów, dostosowane do różnych form organizacyjnych (praca grupowa, praca indywidualna), stanowisko nauczyciela wyposażone w sprzęt audiowizualny i multimedialny, bibliotekę podręczną odpowiadającą potrzebom samodzielnego lub grupowego uczenia się, podręczny magazyn materiałów i części wymiennych. Stosowanie metody tekstu przewodniego i metody projektów wymaga odpowiedniego wyposażenia pracowni ćwiczeń praktycznych w sprzęt i urządzenia techniczne, umożliwiające organizację pracy w grupach 2 4 osobowych lub wieloosobowych zespołach. Wskazane jest, żeby uczestnicy kształcenia modułowego mieli możliwość zapoznania się z rzeczywistymi warunkami pracy, poznali organizację stanowisk pracy, warunki magazynowania materiałów, sprzętu, zabezpieczenia pod względem bhp, specyfikę pracy indywidualnej i zespołowej oraz organizację. 15
Konieczne są systematyczne działania szkoły, jak: organizowanie zaplecza technicznego, umożliwiającego wykonanie obudowy dydaktycznej, współpraca z zakładami pracy (przedsiębiorstwami, warsztatami rzemieślniczymi), związanymi z kierunkiem kształcenia w celu aktualizacji treści kształcenia zawodowego, odpowiadających wymaganiom technologii, techniki oraz wymaganiom rynku pracy, doskonalenie nauczycieli w zakresie metodologii kształcenia modułowego, aktywizujących metod nauczania, pomiaru dydaktycznego oraz projektowania pakietów edukacyjnych. 16
II. Plany nauczania PLAN NAUCZANIA Szkoła zawodowa dla młodzieży Zawód: mechanik precyzyjny 731[03] Lp. Moduły kształcenia w zawodzie Liczba godzin w okresie nauczania (2 lata) 1. Techniczne podstawy mechaniki precyzyjnej 270 2. Montaż maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 510 3. Eksploatacja maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 328 4. Moduł specjalizacyjny 260* Razem 1368 * Program modułu specjalizacyjnego opracowuje szkoła PLAN NAUCZANIA Szkoła zawodowa dla dorosłych Zawód: mechanik precyzyjny 731[03] Lp. Moduły kształcenia w zawodzie Liczba godzin w okresie nauczania (2 lata) Forma stacjonarna Forma zaoczna 1. Techniczne podstawy mechaniki precyzyjnej 210 100 2. Montaż maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 396 188 3. Eksploatacja maszyn, urządzeń i przyrządów pomiarowych 256 120 4. Moduł specjalizacyjny 202* 96* Razem 1064 504 * Program modułu specjalizacyjnego opracowuje szkoła 17
III. Moduły kształcenia w zawodzie Moduł 731[03].O1 Techniczne podstawy mechaniki precyzyjnej 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: przestrzegać i stosować przepisy bhp i ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska, udzielać pierwszej pomocy osobie poszkodowanej, czytać i interpretować dokumentację techniczną, wykonywać odwzorowanie graficzne elementów mechanizmu precyzyjnego, charakteryzować właściwości mechaniczne i technologiczne materiałów konstrukcyjnych stosowanych w precyzyjnych maszynach i urządzeniach, charakteryzować narzędzia i przyrządy pomiarowe, mierzyć wielkości fizyczne występujące w mechanice precyzyjnej podstawowymi przyrządami pomiarowymi, charakteryzować podstawowe technologie wytwarzania, wykonywać podstawowe operacje obróbki wiórowej i bezwiórowej, posługiwać się sprzętem komputerowym do wspomagania prac warsztatowych, interpretować schematy obwodów elektrycznych i elektronicznych, rozróżniać elektryczne przyrządy pomiarowe, dokonywać odczytów wskazań przyrządów elektrycznych znajdujących się w obwodzie elektrycznym, dokonywać obliczeń obwodów elektrycznych, korzystać z literatury technicznej. 18
2.Wykaz jednostek modułowych Symbol jednostki modułowej 731[03].O1.01 731[03].O1.02 731[03].O1.03 Nazwa jednostki modułowej Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska Posługiwanie się dokumentacją techniczną Rozróżnianie materiałów konstrukcyjnych stosowanych w mechanice precyzyjnej Orientacyjna liczba godzin na realizację 731[03].O1.04 Dokonywanie pomiarów warsztatowych 50 731[03].O1.05 Wytwarzanie prostych części maszyn i urządzeń precyzyjnych 80 731[03].O1.06 Magazynowanie i transport maszyn i urządzeń precyzyjnych 8 Razem 270 12 80 40 19
3. Schemat układu jednostek modułowych 731[03].O1. Techniczne podstawy mechaniki precyzyjnej 731[03].O1.01 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska 731[03].O1.02 Posługiwanie się dokumentacją techniczną 731[03].O1.03 Rozróżnianie materiałów konstrukcyjnych stosowanych w mechanice precyzyjnej 731[03].O1.04 Dokonywanie pomiarów warsztatowych 731[03].O1.05 Wytwarzanie prostych części maszyn i urządzeń precyzyjnych 731[03].O1.06 Magazynowanie i transport maszyn i urządzeń precyzyjnych 4. Literatura Ciekanowski A.: Poradnik ślusarza narzędziowego wzorcarza. WNT, Warszawa 1989r. Górecki A.: Technologia ogólna. WSiP, Warszawa 2000 Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998 Jakubiec W., Malinowski J.:Metrologia wielkości geometrycznych. ISBN 1999 Kowalewski S., Dąbrowski A., Dąbrowski M.: Zagrożenia mechaniczne. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 1997 Kurdziel R.: Podstawy elektrotechniki dla szkoły zasadniczej. WSiP, Warszawa 1997 20
Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i Higiena Pracy. Podręcznik dla szkół zasadniczych. WSiP, Warszawa 1999 Maksymowicz A.: Rysunek zawodowy dla szkół zasadniczych. WSiP, Warszawa 1999 Malinowski J.: Pasowania i pomiary. WSiP, Warszawa 1991 Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechaników. WSiP, Warszawa 1995 Okoniewski S.: Technologia maszyn. WSiP, Warszawa 1995 Pawlicki K.:Transport w przedsiębiorstwie. Maszyny i urządzenia. WSiP Warszawa1996 Rutkowski A.: Części maszyn. WSiP, Warszawa 1996 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 21
Jednostka modułowa 731[03].O1.01 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: zinterpretować podstawowe akty prawne, prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy, związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, scharakteryzować zagrożenia występujące w pracy mechanika precyzyjnego, określić sposób zachowania w przypadku wystąpienia symulowanego zagrożenia, przedstawić propozycje ograniczenia wpływu szkodliwych materiałów na środowisko, dobrać odzież ochronną oraz środki ochrony indywidualnej w zależności od wykonywanych prac, zinterpretować stanowiskowe instrukcje bhp i ochrony ppoż., udzielić pierwszej pomocy osobie poszkodowanej. 2. Materiał nauczania Prawna ochrona pracy Zagrożenia występujące w pracy mechanika precyzyjnego. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska. Zagrożenia pożarowe, zasady ochrony przeciwpożarowej. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy. Środki ochrony indywidualnej. Bezpieczeństwo pracy przy precyzyjnych przyrządach elektrycznych. Sposoby udzielania pierwszej pomocy osobie poszkodowanej Organizacja pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy. Zabezpieczenie miejsca wypadku. 3. Ćwiczenia Zaprezentowanie, zgodnie z przepisami bhp, sposobu zachowania w przypadku wystąpienia określonego zagrożenia. Przedstawienie sposobu udzielenia pierwszej pomocy osobie poszkodowanej. Dobieranie środków ochrony przeciwpożarowej do występującego zagrożenia. 22
Wykonanie (na fantomie) sztucznego oddychania, zgodnie z obowiązującymi zasadami. 4. Środki dydaktyczne Teksty przewodnie. Kodeks Pracy. Przepisy bhp, ochrony ppoż. ochrony środowiska. Regulaminy i instrukcje dotyczące obsługi eksploatowanych maszyn i urządzeń stwarzających zagrożenia. Wyposażenie do nauki udzielania pomocy przedlekarskiej (fantom, niezbędne środki medyczne). Podręczny sprzęt gaśniczy. Odzież ochronna i sprzęt ochrony indywidualnej. Filmy dydaktyczne procedury postępowania w razie wypadków przy pracy, udzielanie pomocy przedlekarskiej, Filmy dydaktyczne zagrożenia pożarowe, zachowanie pracowników w przypadku powstania pożaru. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Treść jednostki modułowej obejmuje: podstawowe pojęcia z dziedziny bhp, zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz zasady bezpieczeństwa na stanowisku pracy. Podczas realizacji programu nauczania należy zwrócić uwagę na obowiązki ucznia (pracownika) i pracodawcy w zakresie bhp, znaczenie ochrony zdrowia w pracy zawodowej oraz nieprawidłowości, które mogą wystąpić w pracy mechanika precyzyjnego w zakresie bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska. Zaleca się, aby podczas realizacji programu nauczania stosować aktywizujące metody nauczania: inscenizacji, sytuacyjną, dyskusję dydaktyczną, tekstu przewodniego oraz ćwiczeń praktycznych z zastosowaniem środków ochrony indywidualnej i sprzętu. Program jednostki modułowej należy realizować w pracowni symulacyjnej bhp, wyposażonej w niezbędne środki dydaktyczne. Ilość środków dydaktycznych jest uzależniona od liczby stanowisk symulacyjnych. Zajęcia powinny odbywać się w grupach maksymalnie 2 osobowych. Podczas ćwiczeń uczeń powinien opanować umiejętności rozpoznawania i stosowania sprzętu ochrony, wykonywania czynności związanych z udzielaniem pierwszej pomocy osobom poszkodowanym. Konieczne jest uświadomienie uczniom, że ochrona człowieka w środowisku pracy jest zagadnieniem nadrzędnym. 23
6. Propozycje metod sprawdzania osiągnięć edukacyjnych ucznia Do sprawdzania osiągnięć szkolnych uczniów proponuje się zastosować: sprawdzian ustny, sprawdzian pisemny, obserwację czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń, pomiar dydaktyczny. Wiadomości teoretyczne niezbędne do realizacji czynności praktycznych mogą być sprawdzane za pomocą testów osiągnięć szkolnych. Zadania w teście mogą być otwarte (krótkiej odpowiedzi, z luką) lub zamknięte (wyboru wielokrotnego, na dobieranie, typu prawda-fałsz). Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać przez obserwację czynności wykonywanych przez ucznia podczas realizacji ćwiczeń. Podczas oceniania zadań praktycznych, należy zwrócić szczególną uwagę na: udzielanie pomocy przedlekarskiej, zastosowanie sprzętu przeciwpożarowego oraz środków gaśniczych. Podstawą uzyskania przez ucznia pozytywnej oceny powinno być poprawne wykonanie ćwiczeń, zaproponowanych w jednostce modułowej. 24
Jednostka modułowa 731[03].O1.02 Posługiwanie się dokumentacją techniczną 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: odczytać dokumentację techniczną, wykonać odwzorowanie graficzne elementów mechanizmu precyzyjnego, wykonać proste obliczenia konstrukcyjne i kinematyczne, wykorzystać PN, ISO, wykonać dokumentację techniczną z wykorzystaniem oprogramowania komputerowego, posłużyć się literaturą techniczną. 2. Materiał nauczania Podstawy rysunku technicznego. Tolerancje i pasowania. Chropowatość powierzchni. Podstawowe obliczenia konstrukcyjne i kinematyczne. PN, ISO. Zasady wykonywania dokumentacji technicznej z wykorzystaniem oprogramowania komputerowego, 3. Ćwiczenia Interpretowanie dokumentacji technicznej wybranej części mechanizmu precyzyjnego. Wykonywanie odwzorowania graficznego wybranej części mechanizmu precyzyjnego. Wykonywanie odwzorowania graficznego wybranej części mechanizmu precyzyjnego techniką komputerową. Wykonywanie podstawowych obliczeń konstrukcyjnych i kinematycznych mechanizmów precyzyjnych. 4. Środki dydaktyczne Teksty przewodnie. Komplet materiałów rysunkowych. Komplet przyborów kreślarskich. Szkice i rysunki techniczne. Modele brył geometrycznych. Modele części mechanizmu precyzyjnego. Stanowisko komputerowe. Program komputerowy (edytor graficzny typu CAD). 25
Plansze poglądowe. Foliogramy, fazogramy. Techniczne środki kształcenia. Literatura techniczna. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Realizacja treści programowych jednostki modułowej ma na celu ukształtowanie umiejętności wykonywania szkiców części maszyn oraz interpretowania informacji zawartych w dokumentacji technicznej. Program nauczania należy realizować za pomocą opisu i wyjaśnienia w połączeniu z pokazem i ćwiczeniami. Uczniowie powinni samodzielnie wykonywać szkice (rysunki) części maszyn, zgodnie z zasadami rysunku technicznego, wymiarować wykonane szkice (rysunki), oznaczać tolerancję wymiaru, kształtu i chropowatość powierzchni. Zajęcia powinny odbywać się w pracowni wyposażonej zgodnie z zasadami ergonomii w stanowiska kreślarskie oraz materiały i przybory kreślarskie. Zajęcia w zakresie komputerowego wspomagania kreślenia technicznego (edytor graficzny typu CAD), wskazane jest prowadzić w pracowni komputerowej wyposażonej w 10 do 15 stanowisk z oprogramowaniem typu CAD. Podczas ćwiczeń wskazane jest zwrócenie uwagi na możliwość edycji (i reedycji) wygenerowanego pliku rysunkowego, możliwość odczytania potrzebnych, a zawartych na rysunku informacji (np.: współrzędne punktu) oraz umiejętność dokonania, przez ucznia, wydruku pliku rysunkowego przy pomocy plotera lub drukarki. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Osiągnięcia edukacyjne uczniów w zakresie wyodrębnionych celów kształcenia powinny być oceniane na poszczególnych etapach realizacji programu nauczania jednostki modułowej poprzez ukierunkowaną obserwację czynności uczniów podczas wykonywania ćwiczeń oraz stosowanie sprawdzianów testowych z zadaniami praktycznymi. Obserwując czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń i oceniając jego pracę należy zwrócić uwagę na: samodzielne wykonywanie zadań, wykonywanie szkiców i rysunków elementów maszyn, zgodnie z zasadami rysunku technicznego, stosowanie oznaczeń, opisów i wymiarowania elementów na rysunku zgodnie z obowiązującymi normami rysunkowymi. 26
Podczas wykonywania ćwiczeń z wykorzystaniem edytora graficznego typu CAD należy zwrócić uwagę na: precyzję odwzorowania graficznego części mechanizmu precyzyjnego, umiejętność pozyskiwania potrzebnych informacji zawartych w pliku rysunkowym. Wskazane jest systematyczne prowadzenie kontroli i oceny. Bieżąca analiza postępów ucznia umożliwia nauczycielowi korygowanie stosowanych metod nauczania. Popełniane przez ucznia błędy powinny być interpretowane, uczeń powinien je rozumieć i samodzielnie poprawiać. Podstawą uzyskania przez ucznia pozytywnej oceny powinno być poprawne wykonanie ćwiczeń, zaproponowanych w programie jednostki modułowej. 27
Jednostka modułowa 731[03].O1.03 Rozróżnianie materiałów konstrukcyjnych stosowanych w mechanice precyzyjnej 1. Szczegółowe cele kształcenia: W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: sklasyfikować podstawowe materiały konstrukcyjne, rozróżnić stopy Fe-C i metali nieżelaznych wykorzystywane w budowie maszyn i urządzeń precyzyjnych, rozróżnić materiały niemetalowe, dobrać materiał konstrukcyjny na wybraną część mechanizmu, scharakteryzować technologię wytwarzania części mechanizmu z określonego materiału, dobrać materiały na powłoki ochronne i dekoracyjne, scharakteryzować obróbkę cieplną materiału o określonych właściwościach, opisać proces technologiczny wytwarzania części z proszków spiekanych, dobrać materiały przewodzące prąd elektryczny i izolacyjne stosowane w mechanice precyzyjnej, skorzystać z PN. 2. Materiał nauczania Materiały konstrukcyjne. Materiały eksploatacyjne. Podstawy obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej. Powłoki ochronne i dekoracyjne. Technologia proszków. Polskie Normy. 3. Ćwiczenia Dobieranie materiałów konstrukcyjnych w zależności od przeznaczenia części mechanizmu precyzyjnego. Dobieranie sposobu obróbki cieplnej i cieplno chemicznej w zależności od rodzaju i przeznaczenia materiału. Identyfikowanie części mechanizmów precyzyjnych wykonanych z proszków spiekanych oraz tworzyw sztucznych. 4.Środki dydaktyczne Teksty przewodnie. Dokumentacja technologiczna mechanizmów precyzyjnych. 28
Dokumentacja Techniczno Ruchowa maszyn i urządzeń precyzyjnych. Elementy mechanizmów precyzyjnych. PN i BN. Próbki materiałów konstrukcyjnych. Próbki materiałów pokrytych powłokami ochronnymi i dekoracyjnymi. Tablice poglądowe. Foliogramy i fazogramy. Techniczne środki kształcenia. Literatura techniczna. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Treści programowe jednostki modułowej są bardzo ważne w dalszym procesie kształcenia w zawodzie. Szczególną uwagę należy zwrócić na podstawowe materiały konstrukcyjne wykorzystywane w budowie maszyn i urządzeń precyzyjnych. W procesie nauczania uczenia się powinny znaleźć zastosowanie metody: przewodniego tekstu, pokaz z opisem materiałów, ćwiczenia praktyczne. Każdy uczeń powinien mieć możliwość bezpośredniej identyfikacji materiałów. Wskazane jest prowadzenie ćwiczeń w grupach 2 osobowych, umożliwiając uczniom wielokrotne ich wykonywanie, aż do uzyskania zadowalających wyników. Biorąc pod uwagę postęp w wytwarzaniu nowych materiałów należy kształtować umiejętność trafnego wyboru materiałów, z uwzględnieniem ich jakości, możliwości zastosowania, ochrony środowiska oraz czynnika ekonomicznego. Pracownia powinna być wyposażona w materiały konstrukcyjne, części mechanizmów precyzyjnych, oraz informatory i katalogi producentów różnych materiałów konstrukcyjnych. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie osiągnięć ucznia powinno odbywać się przez cały czas realizacji jednostki modułowej na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Proces oceniania powinien obejmować: diagnozę stanu wiadomości i umiejętności uczniów pod kątem założonych celów kształcenia, identyfikację postępów uczniów się w toku realizacji treści kształcenia oraz rozpoznawanie trudności w osiąganiu założonych celów, sprawdzanie wiadomości i umiejętności ucznia po zrealizowaniu treści kształcenia. 29
Podczas realizacji programu nauczania należy oceniać uczniów w zakresie wyodrębnionych celów kształcenia na podstawie: ustnych sprawdzianów poziomu wiadomości i umiejętności, pisemnych sprawdzianów i testów osiągnięć szkolnych, obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania zadań (ćwiczeń). Podczas kontroli i oceny przeprowadzanej w formie ustnej należy sprawdzać umiejętności uczniów w zakresie operowania zdobytą wiedzą, zwracać uwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie pojęć technicznych, poprawność wnioskowania. Wiedza niezbędna do realizacji ćwiczeń może być sprawdzana za pomocą testów osiągnięć. Zadania w teście powinny dotyczyć rodzajów, zastosowania oraz właściwości podstawowych materiałów konstrukcyjnych wykorzystywanych w mechanice precyzyjnej. Proponuje się sprawdzanie umiejętności praktycznych przez obserwację czynności wykonywanych podczas realizacji ćwiczeń. Obserwując czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń należy zwrócić uwagę na: rozpoznawanie próbek podstawowych materiałów konstrukcyjnych, charakteryzowanie materiału konstrukcyjnego przeznaczonego na określony element maszyny lub urządzenia precyzyjnego, charakteryzowanie podstawowych właściwości technologicznych materiału konstrukcyjnego, określanie zastosowania materiału konstrukcyjnego, W ocenie osiągnięć ucznia po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej należy uwzględnić wyniki sprawdzianów testowych oraz poziom wykonania ćwiczeń. 30
Jednostka modułowa 731[03].O1.04 Wykonywanie pomiarów warsztatowych 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: wyjaśnić pojęcia: tolerancja, pasowanie, chropowatość powierzchni, obliczyć wymiary graniczne, odchyłki, tolerancję, luzy, wybrać z PN odchyłki dla zadanych pasowań, wyjaśnić pojęcia mierzenia i sprawdzania, sklasyfikować przyrządy pomiarowe, rozróżnić podstawowy sprzęt pomiarowy: wzorce, przyrządy pomiarowe, sprawdziany, przybory pomiarowe, ustalić przebieg czynności podczas wykonywania pomiarów, dobrać przyrządy pomiarowe do pomiaru i sprawdzania elementów maszyn i urządzeń precyzyjnych w zależności od kształtu oraz dokładności wykonania, odczytać wskazania przyrządów pomiarowych, scharakteryzować podstawowe wielkości elektryczne, połączyć na podstawie schematu ideowego prosty obwód elektryczny, dobrać przyrządy pomiarowe do pomiaru wielkości elektrycznych, wykonać pomiar podstawowych wielkości elektrycznych, dokonać kontroli zgodności rezystancji izolacji urządzeń i instalacji elektrycznej z dokumentacją, wykonać pomiary zgodnie z obowiązującymi przepisami bhp i ochrony ppoż., określić dokładność pomiarów, określić tendencje rozwojowe w metrologii warsztatowej, posłużyć się PN, skorzystać z literatury technicznej. 2.Materiał nauczania Zamienność części w budowie maszyn. Rodzaje wymiarów. Wymiary graniczne, wymiar nominalny, odchyłki graniczne. Tolerancja wymiaru. Pasowanie. Zasada stałego otworu i wałka, luz i wcisk. Układ tolerancji. Układ pasowań. Chropowatość powierzchni. Falistość powierzchni. Mierzenie i sprawdzanie. Błąd pomiaru. 31
Metody pomiaru. Klasyfikacja przyrządów pomiarowych. Właściwości metrologiczne przyrządów pomiarowych. Wzorce miar. Sprawdziany. Przyrządy suwmiarkowe. Przyrządy mikrometryczne. Czujniki. Przyrządy do pomiaru kątów. Dobór przyrządów pomiarowych. Użytkowanie i konserwacja przyrządów pomiarowych. Pomiary wielkości geometrycznych. Postęp w metrologii. Podstawy miernictwa elektrycznego. Przyrządy pomiarowe do pomiaru podstawowych wielkości elektrycznych. Obwody elektryczne. Zabezpieczenia obwodu elektrycznego. Zabezpieczenia przeciwporażeniowe. 3.Ćwiczenia Obliczanie tolerancji, wymiarów granicznych, luzów oraz tolerancji pasowania dla pasowań ruchowych, mieszanych i spoczynkowych. Odczytywanie z tablic i PN odchyłek dla zadanych pasowań. Określanie chropowatości powierzchni za pomocą wzorów. Wykonywanie pomiarów wybranych wielkości geometrycznych. Łączenie na podstawie schematu prostego obwodu elektrycznego. Wykonywanie pomiarów podstawowych wielkości elektrycznych. Badanie wybranych zabezpieczeń obwodu elektrycznego. 4.Środki dydaktyczne Teksty przewodnie. Wyposażenie stanowiska do pomiarów wielkości geometrycznych. Wyposażenie stanowiska do pomiarów podstawowych wielkości elektrycznych. Wyposażenie stanowiska do łączenia i badania prostego obwodu elektrycznego lub instalacji elektrycznej. Wyposażenie stanowiska do badania zabezpieczeń obwodu elektrycznego. Techniczne środki kształcenia. Literatura techniczna. PN. 32
5.Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Treści programowe jednostki modułowej należy traktować jako podstawowe i niezbędne do wykonywania zawodu. Program nauczania powinien być realizowany z zastosowaniem metody tekstu przewodniego oraz ćwiczeń praktycznych. Przed rozpoczęciem jednostki 731[03].O1.03 nauczyciel powinien przygotować materiały potrzebne do wykonania ćwiczeń: teksty przewodnie, plansze, instrukcje, dokumentację techniczną, PN, poradniki oraz dane dotyczące wyposażenia pracowni. Uczniowie, korzystając z pytań prowadzących i arkuszy ćwiczeniowych w tekstach przewodnich oraz z materiałów źródłowych, samodzielnie planują przebieg ćwiczenia i je wykonują. Zadaniem nauczyciela jest obserwacja przebiegu wykonywanych przez uczniów ćwiczeń. Każdy uczeń powinien mieć możliwość dokonania pomiaru wybranych wielkości geometrycznych występujących w mechanice precyzyjnej przy zastosowaniu przyrządów pomiarowych o różnej dokładności pomiaru. Zajęcia powinny odbywać się w pracowni ćwiczeń praktycznych w grupie do 16 osób. Pomiary wielkości elektrycznych i nieelektrycznych wskazane jest prowadzić w grupach 2 osobowych na odpowiednio wyposażonych stanowiskach. Przyrządy pomiarowe powinny posiadać aktualne świadectwo legalizacyjne. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń konieczne jest zapoznanie uczniów z zasadami bezpieczeństwa obowiązującymi na danym stanowisku. 6.Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie postępów ucznia powinno odbywać się w trakcie realizacji programu jednostki modułowej na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Podczas kontroli i oceny należy sprawdzać umiejętności uczniów w zakresie operowania zdobytą wiedzą, zwracać uwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie pojęć technicznych, poprawność wnioskowania. Podczas realizacji programu nauczania należy oceniać uczniów w zakresie wyodrębnionych celów kształcenia na podstawie: ustnych sprawdzianów poziomu wiadomości i umiejętności, pisemnych sprawdzianów i testów osiągnięć szkolnych, obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania zadań (ćwiczeń). Wiedza niezbędna do realizacji ćwiczenia praktycznego może być sprawdzana za pomocą sprawdzianu pisemnego lub ustnego. 33
Pozytywna ocena sprawdzianu powinna być warunkiem dopuszczenia ucznia do wykonywania ćwiczeń. Proponuje się sprawdzanie umiejętności praktycznych przez obserwację czynności ucznia podczas realizacji ćwiczeń. Obserwując czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń pomiarowych i dokonując oceny pracy należy zwrócić uwagę na: dobieranie przyrządów pomiarowych i posługiwanie się nimi, wykonywanie pomiarów wielkości elektrycznych, wykonywanie pomiarów wielkości geometrycznych, interpretowanie wyników pomiarów, przestrzeganie zasad bhp podczas pomiarów. Kontrolę poprawności wykonania ćwiczenia należy przeprowadzić w trakcie i po jego wykonaniu. Uczeń powinien samodzielnie sprawdzić wyniki swojej pracy według przygotowanego przez nauczyciela arkusza oceny postępów. Potem kontroli według tego samego arkusza powinien dokonać nauczyciel, oceniając poprawność, jakość i staranność wykonania zadania. Po wykonaniu poszczególnych ćwiczeń zaleca się dokonanie oceny ucznia w kategorii: umie lub nie umie wykonać zadania (ćwiczenia). Po stwierdzeniu, że uczeń umie, należy ocenić jego pracę zgodnie z obowiązującym w szkole systemem oceniania. Ćwiczenia wykonane nieprawidłowo uczeń powinien powtarzać, aż do uzyskania wyniku pozytywnego. Po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej proponuje się zastosowanie testu pisemnego dwustopniowego oraz testu praktycznego z zadaniami typu próba pracy, które powinny być zaopatrzone w kryteria oceny i schemat punktowania. Zadania w teście teoretycznym mogą być otwarte (krótkiej odpowiedzi, z luką) lub zamknięte (wyboru wielokrotnego, na dobieranie, prawdafałsz). 34
Jednostka modułowa 731[03].O1.05 Wytwarzanie prostych części maszyn i urządzeń precyzyjnych 1. Szczegółowe cele kształcenia: W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: zastosować przepisy bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska na stanowisku pracy, zorganizować i wyposażyć stanowisko pracy, scharakteryzować techniki wytwarzania części mechanizmów precyzyjnych, dobrać narzędzia obróbcze, dobrać oprzyrządowanie technologiczne, wykonać część mechanizmu precyzyjnego z zastosowaniem obróbki ręcznej, wykonać część mechanizmu precyzyjnego z zastosowaniem obróbki mechanicznej skrawaniem, wykonać część mechanizmu precyzyjnego z zastosowaniem obróbki plastycznej, zastosować obróbkę cieplną i cieplno chemiczną do wykonanych części, dokonać docieranie wykonanych części, zastosować obróbkę wykończającą do wykonanych części, ocenić jakość wykonanych części, posłużyć się dokumentacją techniczną. 2. Materiał nauczania Obróbka ręczna. Obróbka mechaniczna skrawaniem. Obróbka plastyczna. Obróbka cieplna i cieplno chemiczna. Obróbka wykończająca. Przyrządy pomiarowe. Kontrola jakości. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony ppoż. i ochrony środowiska. 3. Ćwiczenia Wykonywanie części mechanizmu precyzyjnego z zastosowaniem obróbki ręcznej, zgodnie z przepisami bhp i ochrony ppoż. Wykonywanie części mechanizmu precyzyjnego z zastosowaniem obróbki mechanicznej skrawaniem, zgodnie z przepisami bhp i ochrony ppoż. 35
Wykonywanie części mechanizmu precyzyjnego z zastosowaniem obróbki plastycznej, zgodnie z przepisami bhp i ochrony ppoż. Wykonywanie obróbki cieplnej i cieplno chemicznej części mechanizmu precyzyjnego, zgodnie z przepisami bhp i ochrony ppoż. Wykonywanie obróbki wykończającej części mechanizmu precyzyjnego, zgodnie z przepisami bhp i ochrony ppoż. 4. Środki dydaktyczne Teksty przewodnie. Narzędzia, oprzyrządowanie i urządzenia do obróbki ręcznej. Narzędzia, oprzyrządowanie i obrabiarki do obróbki mechanicznej skrawaniem. Narzędzia, oprzyrządowanie i urządzenia do obróbki plastycznej. Urządzenia do obróbki cieplnej i cieplno chemicznej. Przyrządy pomiarowe. PN, ISO. Foliogramy i fazogramy. Techniczne środki kształcenia. Literatura techniczna. 5.Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Treści programowe jednostki modułowej są bardzo ważne w dalszym procesie kształcenia w zawodzie. W procesie nauczania-uczenia się należy stosować metody aktywizujące ze szczególnym uwzględnieniem ćwiczeń praktycznych. Wskazane jest, aby przed realizacją ćwiczeń nauczyciel przeprowadził pokaz trudniejszych operacji z ich szczegółowym objaśnieniem. Każdy uczeń powinien mieć możliwość wykonania wybranej części mechanizmu precyzyjnego z zastosowaniem obróbki wiórowej i bezwiórowej. Wskazane jest umożliwienie uczniom wielokrotnego wykonywania ćwiczeń praktycznych, aż do uzyskania zadowalających wyników. W trakcie realizacji ćwiczeń należy zwracać uwagę na kształtowanie postaw zawodowych: przestrzeganie zasad bhp, utrzymanie porządku na stanowisku pracy, prowadzenie racjonalnej gospodarki materiałowej, staranne wykonywanie zadań. Ćwiczenia proponowane w tej jednostce powinny być realizowane w pracowni ćwiczeń praktycznych wyposażonej w potrzebne materiały konstrukcyjne, narzędzia obróbcze, oprzyrządowanie technologiczne, oraz maszyny i urządzenia. 36