Program ochrony środowiska dla miasta Zgorzelec aktualizacja na lata z perspektywą do roku 2020

Program ochrony środowiska dla miasta Zgorzelec aktualizacja na lata 2013 2016 z perspektywą do roku 2020 Wykonawca BBF Sp. z o.o. ul. Dąbrowskiego 461 60-451 Poznań Listopad 2012

Autorzy opracowania BBF Sp. z o.o. ul. Dąbrowskiego 461 60-451 Poznań Zespół pod kierunkiem dr Jacka Kurzawy 2

Spis treści 1 Wstęp... 11 1.1 Podstawa prawna opracowania... 11 1.2 Zasada zrównoważonego rozwoju naczelną zasadą rozwoju miasta... 11 1.3 Założenie aktualizacji Programu... 12 1.3.1 Forma realizacji zamówienia... 15 1.4 Założenia struktury Programu... 16 1.5 Metodyka tworzenia Programu... 17 1.5.1 Główne uwarunkowania Programu... 17 1.5.2 Przyjęte założenia metodyczne... 18 1.6 Zawartość dokumentu "Programu..."... 19 1.7 Ogólna charakterystyka obszaru objętego Programem... 21 2 ZAŁOŻENIA I UWARUNKOWANIA PROGRAMU... 22 2.1 Synteza wytycznych wynikających z polityki ekologicznej państwa... 23 2.1.1 Synteza wytycznych wynikających z Aktualizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych 2010... 26 2.1.2 Uwarunkowania wynikające z dokumentów sektorowych i strategicznych szczebla wojewódzkiego... 27 3 IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW EKOLOGICZNYCH OCENA WDRAŻANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA ZGORZELEC ZA LATA 2010-2011 NA PODSTAWIE RAPORTU Z REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA... 47 3.1 Problemy zidentyfikowane w opracowaniu ekofizjograficznym miasta Zgorzelec 50 3.2 Problemy zidentyfikowane w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Zgorzelec... 50 4 STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DO 2020 ROKU... 53 4.1 Działania o charakterze systemowym... 53 4.1.1 Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych... 54 4.1.2 Odpowiedzialność za szkody w środowisku... 55 4.1.3 Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym... 57 4.1.4 Turystyka i rekreacja... 58 4.1.5 Osadnictwo... 60 4.1.6 Edukacja ekologiczna... 64 4.2 Ochrona zasobów naturalnych... 69 4.2.1 Ochrona przyrody i krajobrazu... 69 4.2.2 Ochrona i zrównoważony rozwój lasów... 75 4.2.3 Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi... 77 4.2.4 Ochrona zasobów kopalin... 82 4.3 Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego... 84 4.3.1 Relacja środowisko a zdrowie... 84 4.3.2 Ochrona wód... 85 4.3.3 Ochrona jakości powietrza atmosferycznego... 88 4.3.4 Oddziaływanie hałasu... 99 4.3.5 Pola elektromagnetyczne... 102 4.3.6 Awarie przemysłowe... 103 4.4 Gospodarka odpadami... 105 3

4.4.1 Odpady komunalne... 108 4.4.2 Założone cele i zadania do osiągnięcia oraz przyjęty system gospodarki odpadami opakowaniowymi... 128 4.4.3 Odpady niebezpieczne wytwarzane w grupie odpadów komunalnych... 138 4.4.4 Odpady budowlane... 139 4.4.5 Zbiórka odpadów wielkogabarytowych... 140 4.4.6 Prognoza ilości i jakości odpadów komunalnych powstających na terenie miasta Zgorzelec... 141 4.4.7 Cele w zakresie gospodarce odpadami... 147 4.4.8 Określenie niezbędna efektywność systemu gospodarki odpadami... 160 4.4.9 Założone cele i zadania do osiągnięcia oraz przyjęty system gospodarki odpadami opakowaniowymi... 166 5 Prognozowany stan środowiska w 2020 roku... 172 5.1 Edukacja ekologiczna... 172 5.2 Dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe... 173 5.3 Gleby... 173 5.4 Kopaliny... 173 5.5 Zasoby wodne... 173 5.6 Powietrze atmosferyczne... 174 5.7 Hałas... 174 5.8 Promieniowanie elektromagnetyczne... 174 5.9 Awarie przemysłowe... 174 5.10 Gospodarka odpadami... 175 6 PLAN OPERACYJNY NA LATA 2013-2016... 177 6.1 Priorytety ekologiczne... 177 6.2 Plan operacyjny na lata 2013 2016... 178 7 Zarządzanie Programem ochrony środowiska... 194 7.1 Instrumenty polityki ochrony środowiska... 194 7.1.1 Instrumenty prawne... 195 7.1.2 Instrumenty finansowe... 200 7.1.3 Instrumenty społeczne... 203 7.1.4 Instrumenty strukturalne... 205 7.1.5 Instrumenty planistyczne... 207 7.2 Upowszechnianie informacji o środowisku... 207 7.3 Organizacja zarządzania środowiskiem... 208 7.3.1 Wprowadzenie... 208 7.3.2 Ogólne zasady zarządzania środowiskiem... 208 7.3.3 Zarządzanie Programem... 210 7.3.4 System oceny realizacji Programu wraz z proponowanymi wskaźnikami 211 7.4 Główne działania w ramach zarządzania Programem... 222 8 Podsumowanie... 224 4

Spis tabel Tab. 3-1 Wskaźniki efektywności programu odprowadzenie ścieków (wg GUS, stan na dzień 25.10.2012 r.)... 48 Tab. 3-2 Wskaźniki efektywności programu ścieki oczyszczane (wg GUS, stan na dzień 25.10.2012 r.)... 49 Tab. 4-1 Wskaźniki efektywności Programu energia elektryczna w gospodarstwach domowych w miastach (wg GUS)... 94 Tab. 4-2 Wskaźniki efektywności Programu zużycie energii elektrycznej oraz gazu w gospodarstwach domowych... 95 Tab. 4-3 Regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych w regionach gospodarki odpadami komunalnymi województwa dolnośląskiego RIPOK zał. 2 do uchwały nr XXIV/617/12 zmienionej uchwałą z dnia 8 listopada 2012 nr XXVIII/803/2012... 107 Tab. 4-4 Instalacje przewidziane do zastępczej obsługi regionów gospodarki odpadami IZ zał. 3 do uchwały nr XXIV/617/12 zmienionej uchwałą z dnia 8 listopada 2012 nr XXVIII/803/2012... 107 Tab. 4-5 Łączna ilość zmieszanych odpadów komunalnych zebranych w mieście w latach 2011-2012 wg danych pochodzących z ankiety przesłanej od podmiotów odbierających odpady (MPGK Sp. z o.o. i ŁHK Sp. z o.o.)... 109 Tab. 4-6 Ilości zmieszanych odpadów komunalnych zebranych na terenie miasta Zgorzelec w 2010 r. wg GUS.... 109 Tab. 4-7 Ilości zebranych poszczególnych odpadów komunalnych na terenie Miasta Zgorzelec w 2011 i 2012 r. na podstawie ankiet wypełnionych przez podmioty odbierające odpady... 109 Tab. 4-8. Ilości zebranych poszczególnych odpadów komunalnych na terenie Miasta Zgorzelec w 2011 i 2012 r. na podstawie ankiet wypełnionych przez podmioty odbierające odpady... 110 Tab. 4-9. Wskaźniki charakterystyki ilościowej odpadów komunalnych (kg/m/rok) za KPGO 2014 i AWPGO oraz WPGO 2012 i w latach 2011 do 2012... 110 Tab. 4-10. Średni skład morfologiczny wytwarzanych odpadów komunalnych w zależności od miejsca ich powstawania (na podstawie KPGO 2014)... 111 Tab. 4-11 Wyniki badań (wartości graniczne) składu morfologicznego odpadów (Maksymowicz, 2000) (%)... 111 Tab. 4-12 Wykaz umów na odbiór odpadów komunalnych w roku 2011... 113 Tab. 4-13 Wykaz umów na odbiór odpadów komunalnych w roku 2012 na podstawie danych przekazanych przez Urząd Miasta Zgorzelec... 113 Tab. 4-14 Ilość i rodzaj pojemników stosowanych do selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji w latach 2011 i 2012 przez Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej... 114 Tab. 4-15 Masa zebranych odpadów ulegających biodegradacji w latach 2011 i 2012 na podstawie danych z ankiety przekazanej do MPGK... 114 Tab. 4-16 Lokalizacji stacji Psi pakiet na terenie miasta Zgorzelec... 117 Tab. 4-17 Ilość pojemników stosowanych do selektywnej zbiórki odpadów komunalnych w 2011 r stosowanych na terenie miasta na podstawie ankiety przekazanej przez MPGK Sp. z o.o.... 118 Tab. 4-18 Ilości zebranych selektywnie odpadów opakowaniowych na terenie Miasta Zgorzelec w latach 2011-2012 przez MPGK Sp. z o.o. na podstawie danych z ankiety przekazanej przez MPGK Sp. z o.o.... 120 5

Tab. 4-19 Ilości zebranych selektywnie odpadów opakowaniowych na terenie Miasta Zgorzelec w latach 2011-2012 przez ŁHK Sp. z o.o. na podstawie danych z ankiety przekazanej przez ŁHK Sp. z o.o.... 120 Tab. 4-20 Łączna ilość zebranych selektywnie odpadów opakowaniowych na terenie Miasta Zgorzelec w latach 2011-2012... 120 Tab. 4-21 Harmonogram wywozu odpadów wielkogabarytowych na 2012 r.... 121 Tab. 4-22 Ilość odpadów wielkogabarytowych zebranych na terenie Miasta Zgorzelec w latach 2011 i 2012 na podstawie danych przekazanych przez zarządzającego składowiskiem w Jędrzychowicach... 123 Tab. 4-23 Ilości odpadów budowlanych zebranych na terenie miasta Zgorzelec w latach 2011-2012 na podstawie danych przekazanych przez MPGK Sp. z o.o.... 123 Tab. 4-24 Ilość zebranych odpadów niebezpiecznych występujących w odpadach komunalnych w latach 2011-2012 na podstawie danych przekazanych przez MPGK Sp. z o.o.... 124 Tab. 4-25 Ilości zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego zebranego na terenie miasta Zgorzelec w latach 2011-2012 na podstawie danych przekazanych przez MPGK Sp. z o.o.... 125 Tab. 4-26 Planowana i osiągnięta wymagana skuteczność selektywnego zbierania odpadów, % masy wytworzonych odpadów komunalnych... 125 Tab. 4-27 Wymagana i osiągnięta minimalna ilość odpadów ulegających biodegradacji w odpadach przeznaczonych do unieszkodliwiania w inny sposób niż składowanie [Mg] wg. PGO 2009... 126 Tab. 4-28 Wymagana i osiągnięta minimalna ilość odpadów ulegających biodegradacji w odpadach przeznaczonych do unieszkodliwienia w inny sposób niż składowanie [Mg] wg. WPGO 2012... 126 Tab. 4-29 Założone procentowe poziomy selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji, % masy odpadów wytworzonych oraz osiągnięte efekty w latach 2009-2011... 127 Tab. 4-30 Założone minimalne ilościowe poziomy selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji oraz osiągnięte efekty w latach 2009-2011... 127 Tab. 4-31 Wymagana i osiągnięta ilość selektywnie zebranych odpadów wielkogabarytowych w roku 2011 i 2012... 128 Tab. 4-32. Roczne poziomy odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych wg Rozporządzenia MŚ z dnia 15 czerwca 2007 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz. U. 2007 Nr 109, poz. 752)... 129 Tab. 4-33. Zakładane minimalne ilości selektywnie zbieranych odpadów opakowaniowych dla 2011 roku (na podstawie KPGO 2014 oraz dyrektywy opakowaniowej 2004/12/EC)... 130 Tab. 4-34 Planowana skuteczność selektywnego zbierania odpadów, % masy wytworzonych odpadów komunalnych... 130 Tab. 4-35 Poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych - Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012 komunalnych (Dz. U. z 2012 Poz. 645... 132 Tab. 4-36 Prognoza ilości wytwarzanych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji w mieście Zgorzelec, na lata 2012-2020 WPGO 2012... 133 Tab. 4-37 Prognoza ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji z Miasta Zgorzelec unieszkodliwianych na składowisku oraz innymi metodami w latach 2013 i 2020 WPGO 2012... 133 6

Tab. 4-38 Maksymalna zawartość odpadów ulegających biodegradacji w odpadach przeznaczonych do składowania, % składowanych odpadów ulegających biodegradacji w 1995 r - na podstawie Aktualizacji planu selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji dla miasta Zgorzelec... 134 Tab. 4-39 Założone procentowe poziomy selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji, % masy odpadów wytworzonych - na podstawie Aktualizacji planu selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji dla miasta Zgorzelec na lata 2009 2012... 134 Tab. 4-40 Założone minimalne ilościowe poziomy selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji na podstawie Aktualizacji planu selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji dla miasta Zgorzelec na lata 2009 2012 z perspektywą do roku 2016... 135 Tab. 4-41 Porównanie minimalnych ilości odpadów ulegających biodegradacji w odpadach przeznaczonych unieszkodliwiona w inny sposób niż składowanie z efektywnością selektywnej zbiórki (Mg) - WPGO 2012... 135 Tab. 4-42 Wymagana i osiągnięta ilość selektywnie zebranych odpadów niebezpiecznych w latach 2011 i 2012... 139 Tab. 4-43 Wymagana i osiągnięta ilość selektywnie zebranych odpadów budowlanych w latach 2011 i 2012... 139 Tab. 4-44. Wmagana i osiagnieta ilość selektywnie zebranych odpadów wielkogabarytowych w roku 2011 i 2012... 140 Tab. 4-45. Prognozy ilości wytworzonych odpadów wynikające ze wskaźników KPGO 2010 oraz AWPGO oraz danych ludnościowych pochodzących z GUS i samorządu w latach 2012-2016... 141 Tab. 4-46 Prognozy ilości wytworzonych odpadów na terenie miasta Zgorzelec za WPGO 2012... 142 Tab. 4-47. Prognoza ilości poszczególnych rodzajów odpadów komunalnych na terenie miasta Zgorzelec w latach 2012 do 2015 opracowanie własne.... 143 Tab. 4-48 Prognoza ilości poszczególnych rodzajów odpadów komunalnych na terenie miasta Zgorzelec w latach 2012 do 2020 na podstawie WPGO 2012... 143 Tab. 4-49. Prognoza ilości wytwarzanych odpadów komunalnych w mieście Zgorzelec na lata 2012-2016 WPGO 2012... 144 Tab. 4-50. Prognoza ilości wytwarzanych odpadów opakowaniowych w mieście Zgorzelec na lata 2012-2016 WPGO 2012... 144 Tab. 4-51. Prognoza ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych (ogółem) w mieście Zgorzelec na lata 2012-2016 WPGO 2012... 145 Tab. 4-52 Prognoza ilości wytwarzanych odpadów zawierających azbest w mieście Zgorzelec na lata 2012-2016 WPGO 2012... 146 Tab. 4-53 Prognoza ilości wytwarzanych zużytych baterii i akumulatorów w mieście Zgorzelec na lata 2012-2016 WPGO 2012... 146 Tab. 4-54 Prognoza ilości wytwarzanego zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego w mieście Zgorzelec na lata 2012-2016 WPGO 2012... 147 Tab. 4-55. Prognozowana wymagana skuteczność selektywnego zbierania odpadów, % masy wytworzonych odpadów komunalnych... 160 Tab. 4-56 Efektywność selektywnej zbiórki wg WPGO 2012... 161 Tab. 4-57 Poziomy ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2012 w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów (Dz. U. z 2012 Poz. 676)... 161 7

Tab. 4-58. Prognoza ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji z Miasta Zgorzelec unieszkodliwianych na składowisku oraz innymi metodami w latach 2013 i 2020 WPGO 2012... 162 Tab. 4-59. Założone procentowe poziomy selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji, % masy odpadów wytworzonych - na podstawie Aktualizacji planu selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji dla miasta Zgorzelec na lata 2009 2012 z perspektywą do roku 2016... 162 Tab. 4-60. Założone minimalne ilościowe poziomy selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji na podstawie Aktualizacji planu selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji dla miasta Zgorzelec na lata 2009 2012 z perspektywą do roku 2016... 163 Tab. 4-61 Efektywność selektywnej zbiórki odpady z terenów zielonych oraz odpady kuchenne i ogrodowe tereny miejskie wg WPGO 2012... 164 Tab. 4-62. Prognoza rozwoju selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych w latach 2009-2016 na podstawie Planu selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych i wielkogabarytowych dla miasta Zgorzelec na lata 2009 2012 Z perspektywa do roku 2016... 164 Tab. 4-63 Efektywność selektywnej zbiórki odpadów budowlanych, niebezpiecznych, wielkogabarytowych wg WPGO 2012... 165 Tab. 4-64 Poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpady budowlane i rozbiórkowe- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012 komunalnych w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012 Poz. 645)... 165 Tab. 4-65. Zakładane ilości selektywnie zbieranych odpadów niebezpiecznych wchodzących w strumień odpadów komunalnych w latach: 2009 do 2016 na podstawie Planu selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych i wielkogabarytowych dla miasta Zgorzelec na lata 2009 2012 Z perspektywa do roku 2016... 166 Tab. 4-66. Roczne poziomy odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych na lata 2007, 2010 i 2018 wg Krajowego Planu Gospodarki 2010... 167 Tab. 4-67. Roczne poziomy odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych g Rozporządzenia MŚ z dnia 15 czerwca 2007 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz. U. z 2007 r. Nr 109, poz. 752)... 168 Tab. 4-68 Poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego użycia papieru, metali i tworzyw sztucznych - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012 w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012 Poz. 645)... 168 Tab. 4-69. Zakładane minimalne ilości selektywnie zbieranych odpadów opakowaniowych dla 2009 roku (na podstawie KPGO 2010 oraz dyrektywy opakowaniowej 2004/12/EC) na podstawie Programu selektywnej zbiórki odpadów surowcowych/opakowaniowych występujących w odpadach komunalnych na terenie miasta Zgorzelec... 168 Tab. 4-70. Zakładane minimalne ilości selektywnie zbieranych odpadów opakowaniowych dla 2012 roku (na podstawie KPGO 2010 oraz dyrektywy opakowaniowej 2004/12/EC) na podstawie Programu selektywnej zbiórki odpadów surowcowych/opakowaniowych występujących w odpadach komunalnych na terenie miasta Zgorzelec... 169 8

Tab. 4-71. Zakładane minimalne ilości selektywnie zbieranych odpadów opakowaniowych dla 2016 roku (na podstawie KPGO 2010) na podstawie Programu selektywnej zbiórki odpadów surowcowych/opakowaniowych występujących w odpadach komunalnych na terenie miasta Zgorzelec... 169 Tab. 4-72. Roczne poziomy odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych g Rozporządzenia MŚ z dnia 15 czerwca 2007 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz.U.2007.109.752)... 170 Tab. 4-73. Zakładane minimalne ilości selektywnie zbieranych odpadów o opakowaniowych z papieru i tektury dla lat 2009, 2010 i 2016roku (na podstawie KPGO 2010 oraz dyrektywy opakowaniowej 2004/12/EC) na podstawie Programu selektywnej zbiórki odpadów surowcowych/opakowaniowych występujących w odpadach komunalnych na terenie miasta Zgorzelec... 171 Tab. 4-74 Efektywność selektywnej zbiórki papieru szkła plastiku i metali papieru szkła plastiku i metali wg WPGO 2012... 171 Tab. 6-1. Zaopatrzenie w wodę - zadania własne i koordynowane zgłoszone do realizacji w latach 2013 2016... 179 Tab. 6-2. Gospodarka ściekowa - zadania koordynowane zgłoszone do realizacji w latach 2013 2016... 180 Tab. 6-3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi (melioracje) - zadania własne zgłoszone do realizacji w latach 2013 2016... 180 Tab. 6-4 Powietrze atmosferyczne - zadania własne i koordynowane zgłoszone do realizacji w latach 2013 2016... 181 Tab. 6-5 Ochrona przed hałasem - zadania koordynowane zgłoszone do realizacji w latach 2013 2016... 188 Tab. 6-6 Przyroda i krajobraz - zadania własne i koordynowane zgłoszone do realizacji w latach 2013 2016... 188 Tab. 6-7 Turystyka i rekreacja - zadania własne i koordynowane zgłoszone do realizacji w latach 2013 2016... 190 Tab. 6-8 Edukacja ekologiczna - zadania własne zgłoszone do realizacji w latach 2013 2016... 191 Tab. 6-9 Gospodarka odpadami - zadania własne zgłoszone do realizacji w latach 2013 2016... 192 Tab. 7-1 Lista mierników realizacji w zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego i krajobrazowego... 214 Tab. 7-2. Lista mierników realizacji w zakresie ochrony środowiska wodnego... 215 Tab. 7-3. Lista mierników realizacji w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego... 217 Tab. 7-4. Lista mierników realizacji w zakresie ochrony środowiska glebowego... 217 Tab. 7-5. Lista mierników realizacji w zakresie ochrony przed hałasem... 218 Tab. 7-6. Lista mierników realizacji w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym... 218 Tab. 7-7. Lista mierników realizacji w zakresie edukacji ekologicznej... 218 Tab. 7-8. Lista mierników realizacji w zakresie awarii przemysłowej... 219 Tab. 7-9. Lista mierników realizacji w zakresie racjonalizacji wykorzystania materiałów i surowców... 219 Tab. 7-10. Lista mierników realizacji w zakresie rozwoju turystyki... 219 Tab. 7-11. Lista mierników realizacji w zakresie zapobiegania szkodom w środowisku... 220 Tab. 7-12. Lista mierników realizacji w zakresie zagospodarowanie odpadów komunalnych - mierniki monitorowania osiągania celów dla odpadów komunalnych przyjętych w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami 2012... 221 9

Tab. 7-13. Najważniejsze działania w ramach zarządzania środowiskiem... 223 Spis rycin Ryc. 1-1 Proces generowania celów ekologicznych do 2020 roku wraz z kierunkami działań i celów... 13 Ryc. 1-2 Struktura prac nad programem ochrony środowiska dla miasta Zgorzelec... 14 Ryc. 1-3 Relacje pomiędzy strategiami planami i programami w proces generowania celów ekologicznych dla miasta Zgorzelec... 17 Ryc. 2-1 Podział Województwa Dolnośląskiego na regiony gospodarki odpadami komunalnymi... 35 Ryc. 2-2 System gospodarki odpadami komunalnymi w gminach... 39 Ryc. 4-1 Region Zachodni Gospodarki Odpadami... 106 Ryc. 4-2 Strefy selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji na terenie miasta Zgorzelec... 115 Ryc. 4-3 Strefy selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji z uwzględnieniem lokalizacji przydomowych kompostowników na terenie miasta Zgorzelec... 116 Ryc. 7-1 Schemat zarządzania Programem... 210 Ryc. 7-2 Relacje między podmiotami i instytucjami uczestniczącymi w realizacji Programu... 211 Załączniki Załącznik nr 1 Charakterystyka stanu środowiska w mieście Zgorzelec Załączniki nr 2 Wytyczne do Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska wynikające z dokumentów wyższego rzędu wraz z charakterystyką potencjalnych źródeł finansowania 10

1 Wstęp 1.1 Podstawa prawna opracowania Obowiązujące w Polsce Prawo ochrony środowiska nakłada na samorządy obowiązek sporządzenia programu ochrony środowiska przyjmowanego do realizacji w drodze uchwały organu stanowiącego. Ustawowy obowiązek jest formalną przesłanką dla utworzenia programu, istnieją jednakże przesłanki funkcjonalne, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju Miasta Zgorzelec. Niniejsza aktualizacja Programu ochrony środowiska dla Miasta Zgorzelec została opracowana na podstawie umowy nr WIŚM. 272. 35.2012 z dnia 11 czerwca 2012 roku zawartej pomiędzy miastem Zgorzelec a przedsiębiorstwem BBF Sp. z o.o. z siedzibą w Poznaniu. 1.2 Zasada zrównoważonego rozwoju naczelną zasadą rozwoju miasta Przyjęta zasada umożliwia harmonizację rozwoju gospodarczego i społecznego miasta z uwzględnieniem ochrony elementów środowiskowych. Długoterminowy cel programu można sformułować następująco: Misją miasta jest optymalne zaspokojenie zbiorowych potrzeb jego mieszkańców przez wykonywanie zadań publicznych nie zastrzeżonych ustawowo dla samorządu wojewódzkiego, powiatowego oraz dla administracji rządowej i innych organów Państwa, z poszanowaniem środowiska i racjonalnym wykorzystaniem jego zasobów Natomiast cel nadrzędny rozwoju miasta został sformułowany następująco: Celem nadrzędnym rozwoju miasta Zgorzelec jest wysoka jakość życia jego mieszkańców. Obowiązek stosowania zasady zrównoważonego rozwoju spoczywa na wszystkich obywatelach Polski co wynika z art.. 5 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Zrównoważony rozwój jest naczelną zasadą polityki państw - członków Unii Europejskiej i Organizacji Narodów Zjednoczonych, jak również Polityki Ekologicznej Państwa. Obowiązek opracowania oraz cyklicznego aktualizowania Programów ochrony środowiska (POŚ) wprowadzono w ustawie Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (tekst jednolity Dz. U. 2008 nr 25 poz. 150 z późn. zm.), w której w art. 17 organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, sporządza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska. 11

Uwzględnia wymagania z art.14, w którym przewidziano, iż program przyjmuje się na 4 lata, z tym że przewidziane w nim działania w perspektywie obejmują kolejne 4 lata. Programy służą osiągnięciu celów wyznaczonych w polityce ekologicznej państwa. 1.3 Założenie aktualizacji Programu Założenia koncepcyjne dokumentu oparto na metodyce przyjętej w obowiązującym Programie Ochrony Środowiska na terenie Miasta Zgorzelec. Niniejszy Program, podobnie jak poprzedni, jest uwarunkowany przyjętą przez Sejm RP Polityką ekologiczną państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016. Zgodnie z obowiązkiem wynikającym z zapisów ustawy Prawo ochrony środowiska niniejszy program wyznacza: cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, poziomy celów długoterminowych, rodzaju i harmonogramu działań proekologicznych, środków niezbędnych do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawnoekonomiczne i środki finansowe. Artykuł 1 ustawy Prawo ochrony środowiska brzmi: Ustawa określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju, a w szczególności: zasady ustalania: o o o warunków ochrony zasobów środowiska, warunków wprowadzania substancji lub energii do środowiska, kosztów korzystania ze środowiska; obowiązki organów administracji; odpowiedzialność i sankcje. Rozwój poszczególnych dziedzin gospodarki województwa dolnośląskiego i ich relacje ze środowiskiem przedstawione są dla trzech podsystemów: społeczeństwa, przestrzeni i gospodarki. Systemy te charakteryzuje przenikanie o cechach współdziałania, które zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, powinny podlegać zmianom prowadzącym do minimalizacji konfliktów. Kierując się wytycznymi zawartymi w prawie ochrony środowiska oraz planach i programach wyższego rzędu cele ekologiczne zostały zdefiniowane dla dwóch okresów, tj.: cele ekologiczne do 2020 roku (zadania strategiczne obejmujące okres co najmniej 8 lat jako docelowy okres niniejszego Programu) wraz z kierunkami działań, cele ekologiczne do 2016 roku wraz z listą priorytetowych przedsięwzięć (harmonogram realizacji przedsięwzięć obejmujący okres 4 lat). 12

Ocena stanu środowiska Rozwój społecznogospodarczy województwa dolnośląskiego Ocena i prognoza zmian w środowisku wynikających ze zmian naturalnych i antropogenicznych Cele ekologiczne do 2016 r. Uwarunkowania polityki ekologicznej Cele ekologiczne do 2020 r. Plan operacyjny (Lista priorytetowych przedsięwzięć na lata 2013-2016) Ryc. 1-1 Proces generowania celów ekologicznych do 2020 roku wraz z kierunkami działań i celów Zaproponowany program pozostaje w ścisłej relacji ze strategią rozwoju województwa, jako dokumentem nakreślającym rodzaj i skalę działalności gospodarczo-społecznej w tym obszarze. Traktowane są jako swoista determinanta zmian środowiska, zarówno w korzystnym, jak i niekorzystnym kierunku. Kształtowanie środowiska i gospodarowanie zasobami zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju musi być realizowane w samym środowisku w związku z dynamiką procesów w nim zachodzących i w związku z okolicznościami wpływającymi na te procesy. A więc, na tle głównych dziedzin rozwoju i związanych z nimi kierunków presji na środowisko oraz na podstawie diagnozy i prognozy stanu środowiska, a także uwarunkowań polityki ekologicznej, następuje sformułowanie celów ekologicznych i strategii realizacji tych celów. 13

Konsultacje z reprezentantami miasta Kwerenda źródeł informacji na temat środowiska Zdefiniowanie najważniejszych problemów i założeń strategii Konsultacje wewnętrzne Ocena stanu, szans i zagrożeń Wersja robocza programu: strategii do roku 2020 -programu wykonawczego do 2016 Konsultacje z reprezentantami powiatu Przygotowanie opisu instrumentów realizacji Programu Omówienie i dyskusja nad Programem Projekt Programu Strategiczna Ocena Oddziaływania na Środowisko Przyjęcie projektu Programu przez Burmistrza Miasta Przyjęcie projektu Programu przez radę Miasta Opinia RDOŚ Opinia Państwowej Wojewódzkiej Inspekcji Sanitarnej Przekazanie projektu Programu do zaopiniowania przez organ wykonawczy powiatu Uchwalenie Programu Ochrony Środowiska Konsultacje ze społeczeństwem Podsumowanie opiniowania, konsultacji i postępowania w sprawie Ryc. 1-2 Struktura prac nad programem ochrony środowiska dla miasta Zgorzelec 14

Ważnym elementem Programu jest przyjęty do realizacji system jego wdrażania. Instrumentami zarządzania środowiskiem przydatnymi w tym zakresie są: opracowanie ekofizjograficzne, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, programy rewitalizacji, programy rozwoju lokalnego, programy zrównoważonego rozwoju - Agenda 21, procedury określania dopuszczalnych warunków korzystania ze środowiska (np. pozwolenia zintegrowane), postępowania w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, procedury związane z lokalizacją inwestycji i techniki określania wpływu na środowisko (raport o oddziaływaniu na środowisko), procedury przeglądów ekologicznych, procedury oceny ryzyka środowiskowego i zdrowotnego, procedury dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie, opłaty za korzystanie ze środowiska. Niniejszy Program będzie pełnił rolę narzędzia zarządzania środowiskiem w skali miasta. Przewiduje się, że zarządzanie będzie się odbywać z wykorzystaniem instrumentów pozwalających na weryfikację Programu w oparciu o wyniki monitorowania procesów zachodzących w szeroko rozumianym otoczeniu realizowanej polityki ekologicznej. Program ochrony środowiska woj. dolnośląskiego,, nakreślający w sposób ogólny główne kierunki działań na rzecz ochrony środowiska w skali całego województwa, należy postrzegać jako źródło wytycznych co do formułowania programów powiatowych i gminnych. 1.3.1 Forma realizacji zamówienia Zamówienie zostało zrealizowane w postaci podstawowego dokumentu, którym jest Program ochrony środowiska miasta Zgorzelec na lata 2013 2016 z perspektywą na lata 2017-2020, którego elementem składowym są również zagadnienia dotyczące gospodarki odpadami oraz załączniki: Załącznik 1 Charakterystyka stanu środowiska miasta Zgorzelec, Załącznik nr 2 Wytyczne do Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska wynikające z dokumentów wyższego rzędu wraz z charakterystyką potencjalnych źródeł finansowania. 15

1.4 Założenia struktury Programu Struktura Programu oparta jest głównie o zapisy dokumentów, którymi są: 1. Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku Definiuje ono ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. Zgodnie z ustawą (Art. 14 ust.1 POŚ), program ochrony środowiska, na podstawie aktualnego stanu środowiska, określa w szczególności: cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, poziomy celów długoterminowych, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. 2. Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009 2012 z perspektywą do roku 2016 Dostosowana do wymagań ustawy Prawo ochrony środowiska. Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program winien definiować cele średniookresowe (dla okresu 8-letniego) i zadania na okres najbliższych czterech lat oraz Monitoring realizacji Programu i nakłady finansowe na jego wdrożenie. Cele i zadania ujęto w kilku blokach tematycznych: kierunki działań systemowych; ochrona zasobów naturalnych; poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. 3. Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, które podają sposób i zakres uwzględniania polityki ekologicznej państwa w programach ochrony środowiska oraz wskazówki co do zawartości programów. W gminnym programie powinny być uwzględnione kwestie: zadań własnych (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji miasta); zadań koordynowanych (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania, związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego). Założono, iż Program musi mieć formułę otwartą co oznacza, że w przypadku zmiany wymagań prawnych, pojawiania się nowych problemów, bądź nie wykonania niektórych przedsięwzięć w terminach przewidzianych w tym Programie, który jest cyklicznie (co 4 lata) aktualizowany. 16

1.5 Metodyka tworzenia Programu 1.5.1 Główne uwarunkowania Programu Podstawową funkcję w trakcie próby określania polityki ekologicznej miasta Zgorzelec spełniają zapisy zawarte zarówno w dokumencie pt. Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016, jak i uwarunkowania wynikające z integracji z UE oraz specyfika obszaru województwa dolnośląskiego (warunki naturalne, stan środowiska, rozwój gospodarczy i społeczny, itp.). Szczególnie istotne jest zarządzanie środowiskiem, uwzględniające konieczność podjęcia działań społecznych traktowanych niemal na równi z inwestycyjnymi. Polityka ekologiczna państwa Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego Plan zagospodarowania przestronnego Program ochrony środowiska województwa dolnośląskiego Program ochrony środowiska powiatu zgorzeleckiego Strategia rozwoju miasta Zgorzelec PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA Programy sektorowe, np. Program oczyszczania miasta z wyrobów zawierających azbest Strategie rozwoju powiatu Strategie gospodarki odpadami miasta Zgorzelec Programy sektorowe Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Studia uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego Ryc. 1-3 Relacje pomiędzy strategiami planami i programami w proces generowania celów ekologicznych dla miasta Zgorzelec 17

Powyżej przedstawiono najistotniejsze uwarunkowania, które wpływają na sposób podejścia do zagadnienia ochrony środowiska, sposób rozwiązania poszczególnych problemów, a także strukturę dokumentu i sposób jego opracowywania. Relacje programu z dokumentami wyższego i niższego rzędu przedstawiono na poniższym schemacie. 1.5.2 Przyjęte założenia metodyczne Członkowstwo Polski w Unii Europejskiej nakłada konieczność podjęcia działań mających na celu dostosowywanie standardów do obowiązujących w Unii. Planowanie polityki ochrony środowiska wymaga zintegrowania jej z politykami innych sektorów. Niniejszy dokument określa nie tylko długoterminową politykę w zakresie poszczególnych kierunków rozwojowych gminy, ze szczególnym uwzględnieniem ich konsekwencji dla środowiska, ale także politykę w zakresie poszczególnych elementów środowiska i uciążliwości. Program powstawał w oparciu o tzw. otwarte planowanie, polegające na określeniu akceptowalnych parametrów rozwojowych opartych na założeniach strategii rozwoju gospodarczo-społecznego kraju oraz określeniu uwarunkowań wynikających z polityki ekologicznej państwa, zachowujących specyfikę tego obszaru. Można poprzez "otwarty" proces tworzenia zdefiniować politykę ochrony środowiska, która będzie akceptowana przez głównych "aktorów" włączonych w zagadnienia ochrony środowiska i rozumiejących ideę zrównoważonego rozwoju województwa. Przygotowując program, jako szczególny traktowano proces wymianę informacji i konsultacje pomiędzy przedstawicielami administracji poszczególnych szczebli od wojewódzkiego po gminny. Skutkowało to zaangażowaniem wielu stron w proces opracowywania Programu umożliwiając realizację przyjętych już do realizacji kierunków działań zaczynając od polityk, poprzez strategie, na konkretnych problemach kończąc, co w efekcie ułatwia proces jego wdrażania. Przyjęta metodyka opracowywania Programu oparta była na trzech poziomach refleksji. Pierwszy to ocena stanu wyjściowego, drugi to określenie celów i priorytetów, trzeci to wskazanie drogi ich osiągnięcia. Najważniejszymi poruszanymi zagadnieniami były: Przegląd i ocena aktualnych danych o stanie środowiska Miasta Zgorzelec. Precyzowanie potrzeb miasta Zgorzelec w oparciu o Strategię rozwoju województwa dolnośląskiego, Strategia rozwoju Miasta Zgorzelec oraz spotkania robocze z przedstawicielami administracji samorządowej szczebla gminnego oraz społeczności lokalnych. Opracowanie celów (do 2020 roku) i sposobu ich realizacji do roku 2016 (plan operacyjny). Uznanie konieczności weryfikacji celów w odstępach 2- do 4-letnich. W ramach Programu zidentyfikowano zbiory celów ekologicznych, dla których wyznaczono działania niezbędne dla ich osiągnięcia. Identyfikacja celów odbywa się w nawiązaniu do prognoz odnoszących się do rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki. 18

Na podstawie wykonanych diagnoz oraz prób prognozowania zmian poszczególnych elementów środowiska w ścisłym nawiązaniu do polityki ekologicznej następnie sformułowano cele średniookresowe ochrony środowiska, jakie należy osiągnąć do roku 2016. Wyznaczenie celów średniookresowych stanowi podstawę dla określenia planu operacyjnego (do 2016 roku), z których następnie wynikają działania główne, pod które mogą być podpisywane konkretne projekty. Akceptując wymagania zawarte w ustawie Prawo ochrony środowiska oraz w Wytycznych do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, istotny nacisk skierowano na elastyczność jego treści. Generalną i podstawową zasadą procesu jest włączanie społeczności lokalnych zarówno w przygotowanie programu, jak i jego wdrażanie. Szczególnej uwadze poddano proces wymiany informacji i konsultacje pomiędzy przedstawicielami instytucji i organizacji oraz społeczności lokalnej. W procesie tym, zwanym procesem otwartego planowania, wykorzystano takie narzędzia jak: bieżąca korespondencja, spotkania robocze, bieżące konsultacje ze specjalistami lokalnymi. W proces tworzenia Programu zaangażowanych było wiele stron. Zgodnie z art.17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (tj. Dz. U 2008.25.150 ze zmianami) projekt programu gminnego ochrony środowiska przygotowuje organ wykonawczy (Burmistrz Miasta Zgorzelec). Projekt ten podlega zaopiniowaniu przez organ wykonawczy powiatu. Wypełniając te obowiązki, uzyskano pozytywną opinię Przewodniczacego Zarządu Powiatu Zgorzeleckiego wyrażoną w piśmie nr PO.0023.41.2013 z dnia 4 kwietnia 2013r. Projekt programu następnie poddawany jest strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko (w oparciu o ustawę z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227). Kolejną czynnością jest przedłożenie projektu programu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko do zaopiniowania przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu oraz Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego we Wrocławiu. Opinie te zostały udzielone, i są wyrażone w pismach: Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska we Wrocławiu nr WSI.410.115.2013.KM z dnia 1 sierpnia 2013r. (opinia pozytywna), Dolnośląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego we Wrocławiu nr ZNS.9011.1042.2013.DG z dnia 30 lipca 2013r. (opinia pozytywna). W/w instytucje, także pisemnie uzgodniły zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko dla projektu programu ochrony środowiska. Końcowym etapem proceduralnym, kończącym prace nad Programem jest przyjęcie Programu przez Radę Miasta Zgorzelec w formie uchwały. 1.6 Zawartość dokumentu "Programu..." Układ "Programu..." jest oparty o schemat dokumentu pn. Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 i jednocześnie dopasowana do specyficznych uwarunkowań Miasta Zgorzelec. 19

Dokument zawiera następujące rozdziały: Rozdział 1 Wstęp Rozdział, w którym scharakteryzowano podstawę oraz otoczenie prawne opracowania, przedstawiono metodykę realizowanych prac oraz ogólną charakterystykę Miasta Zgorzelec (bardziej szczegółowa została zawarta w Załączniku 1). Rozdział 2 Założenia i uwarunkowania Programu Rozdział ten prezentuje: uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne Programu, limity racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych i poprawy stanu środowiska, gminne priorytety w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych, w tym obszary specyficzne o najbardziej niekorzystnym w skali miasta stanie środowiska i występujących zagrożeniach środowiska. Rozdział 3 Identyfikacja problemów ekologicznych ocena wdrażania Programu Ochrony Środowiska Miasta Zgorzelec W rozdziale przedstawiono rekomendacje wynikające ze stanu realizacji Programu ochrony środowiska oraz komentarz dotyczący realizacji poszczególnych celów ekologicznych. Rozdział 4 Strategia ochrony środowiska do 2020 roku W rozdziale tym przedstawiono przyjęte cele ekologiczne i sposoby ich realizacji. Wskazano na zadania o charakterze strategicznym, które ujęto w pięciu grupach zadaniowych: działania o charakterze systemowym; ochrona zasobów naturalnych; poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego; gospodarka odpadami. Rozdział 5 Prognozowany stan środowiska do 2020 roku Krótka charakterystyka poszczególnych komponentów środowiska oraz obszarów działania samorządu zakresie realizacji Programu obejmujące: edukację ekologiczną; dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe; gleby; kopaliny; zasoby wodne; powietrze atmosferyczne; hałas; promieniowanie elektromagnetyczne; 20

awarie przemysłowe; gospodarkę odpadami komunalnymi. Rozdział 6 Plan operacyjny na lata 2013-2016 Zaprezentowano priorytety ekologiczne dla okresu najbliższych lat oraz listę przedsięwzięć istotnych w skali miasta, które powinny zostać przewidziane do realizacji w tym okresie, tj. w latach 2013-2016, z podziałem na przedsięwzięcia inwestycyjne oraz pozainwestycyjne, z podaniem roku realizacji, kosztów i źródeł finansowania, instytucji odpowiedzialnych za realizację danego przedsięwzięcia oraz rodzaju przedsięwzięcia (własne, koordynowane). Rozdział 7 Zarządzanie programem ochrony środowiska Określenie parametrów służących ocenie realizacji Programu, instrumenty zarządzania środowiskiem, organizacja zarządzania Programem. Cykliczna ocena realizacji Programu, w tym wskaźniki efektywności Programu, harmonogram procesu wdrażania Programu. Rozdział 8 Podsumowanie Charakterystyka najważniejszych założeń programu, celów, działań oraz sposobu monitorowania osiąganych celów. 1.7 Ogólna charakterystyka obszaru objętego Programem Szczegółowa charakterystyka stanu środowiska została przedstawiona w Załączniku nr 1. 21

2 ZAŁOŻENIA I UWARUNKOWANIA PROGRAMU Przyjęte założenia określające istniejące uwarunkowania oraz przestrzeń formalną i prawną dla opracowania programu ochrony środowiska opierają się na uwarunkowaniach zewnętrznych i wewnętrznych. Uwzględniono zarówno uwarunkowania wyższego rzędu, mające znamiona uniwersalnych, przynajmniej w kontekście mezoregionalnym czyli dotyczących zarówno miasta Zgorzelec, jak i terenów sąsiednich w obrębie obowiązującego systemu prawnego (prawa polskiego jak i międzynarodowego). Traktowane są w niniejszym opracowaniu jako uwarunkowania zewnętrzne. Druga grupa uwarunkowań jest związana z zamierzeniami rozwojowymi miasta, które to dość precyzyjnie delimitują przyszły kształt rozwoju w zakresie: gospodarczym, społecznym jak i w kontekście ładu środowiskowo -przestrzennego miasta. Program ochrony środowiska winien być zgodny przede wszystkim: z ustaleniami i rekomendacjami wynikającymi z Polityki ekologicznej państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016, z aktualizacją Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych 2010 ze Strategią Rozwoju Kraju 2020, z Krajową Strategią Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie, ze Strategią Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko perspektywa 2020 r., ze Strategią Rozwoju Województwa Dolnośląskiego, Do wojewódzkich programów sektorowych należą m. in.: Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do roku 2020, Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego, Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2012-2015. Powyższe dokumenty poziomu krajowego i wojewódzkiego uwzględniają zobowiązania międzynarodowe związane z wdrażaniem Dyrektyw Unii Europejskiej i są spójne ze wspólnotowymi dokumentami programowymi. W dalszych fragmentach rozdziału niniejszego Programu odniesiono się także do sektorowych programów szczebla powiatowego i gminnego. W każdym z dokumentów znajduje się szereg zapisów, które były bazą dla potrzeb opracowania celów oraz kierunków działań niniejszego Programu. Pełną charakterystykę uwarunkowań formalnych zamieszczono w załączniku nr 2. 22

2.1 Synteza wytycznych wynikających z polityki ekologicznej państwa Ze względu na fakt, iż wytyczne te stanowią bardzo obszerne kompendium uwarunkowań, nie chcąc rozbijać struktury niniejszego dokumentu poniżej przedstawiono jedynie najważniejsze uwarunkowania wynikające z realizacji Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016. Polska polityka ekologiczna opiera się na konstytucyjnej zasadzie zrównoważonego rozwoju, dlatego jej zalecenia muszą być uwzględniane we wszystkich dokumentach strategicznych oraz programach, których realizacja może mieć wpływ na stan środowiska. W praktyce oznacza to, że wiele jej celów będzie osiągane tylko wtedy i w takim zakresie, w jakim zostały one uwzględnione w tych strategiach. Nakłada to na wszystkie instytucje publiczne obowiązek dbałości o stan środowiska przyrodniczego, co zgodne jest z wymaganiami art. 74 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Najważniejszymi przyjętymi do realizacji zasadami polityki ekologicznej państwa są zasady, na których oparta jest również strategia ochrony środowiska miasta Zgorzelec, podobnie jak i województwa dolnośląskiego. Oprócz zasady zrównoważonego rozwoju jako nadrzędnej, uwzględniono szereg zasad pomocniczych i konkretyzujących, m.in.: Zasadę prewencji, oznaczająca w szczególności: zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń poprzez stosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT), recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk energii, wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania, zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagrożeń zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (tzw. dyrektywa IPPC), wprowadzanie pro-środowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyrażonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej produkcji i Responsible Care itp. Zasadę zanieczyszczający płaci odnoszącą się do odpowiedzialności za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych zagrożeń. Odpowiedzialność tą ponosić powinny wszystkie jednostki użytkujące środowisko, a więc także konsumenci, zwłaszcza, gdy mają możliwość wyboru mniej zagrażających środowisku dóbr konsumpcyjnych. Zasadę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi, oznaczającą uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi. Zasadę regionalizacji, oznaczająca m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie (np. Morze Bałtyckie i strefy przybrzeżne, doliny rzeczne i obszary wodno-błotne, szczególnie w strefach przygranicznych). Zasadę subsydiarności, wynikającą m.in. z Traktatu o Unii Europejskiej, a oznaczająca przekazywanie części kompetencji i uprawnień decyzyjnych dotyczących ochrony środowiska na właściwy szczebel regionalny lub lokalny tak, aby był on 23

rozwiązywany na najniższym szczeblu, na którym może zostać skutecznie i efektywnie rozwiązany. Zasadę skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej, odnoszącą się do wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska, a następnie do oceny osiągniętych wyników, a oznaczająca potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu. Założenia zawarte w "Polityce Ekologicznej Państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016" przewidują realizację celów i zadań o charakterze systemowym. Dokument ten wynika z realizacji wymogów cyklicznego sporządzania tego typu opracowań, co zostało zawarte w ustawie Prawo ochrony środowiska. Dokument ten jest aktualizacją "II Polityki ekologicznej Państwa" z 2000 roku. Niniejsze opracowanie, określające kierunki polityki ekologicznej na lata 2009-2012 z pespektywą o roku 2016, należy traktować jako wypełnienie obowiązku aktualizacji tej polityki, a więc odniesienia jej celów i niezbędnych działań do aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej oraz stanu środowiska. Odnosi to się głównie do priorytetowych kierunków działania określonych w VI Programie działań Unii Europejskiej w dziedzinie środowiska. Częściowo adekwatne dla zdefiniowanych w powyższym dokumencie celów, jest Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 2010, opracowany w roku 2002 r. Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska przygotowane przez Ministerstwo Środowiska wskazują, iż cele i działania ujęte w Polityce ekologicznej państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 oraz przedsięwzięcia inwestycyjne i pozainwestycyjne, powinny być wykorzystywane przy sporządzaniu m.in. powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska w trojaki sposób, jako: podstawę wyjściową do określenia zadań; analogię do sformułowania regionalnych lub lokalnych wskaźników osiągniętych celów; inspirację do wprowadzenia tożsamych zadań na szczeblu regionalnym i lokalnym. Jednym z głównych celów przedstawionych w Polityce jest ochrona zasobów naturalnych, w tym: ochrona przyrody, ochrona i zrównoważony rozwój lasów, racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi, ochrona powierzchni ziemi, gospodarowanie zasobami geologicznymi. Kolejnym celem jest poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego obejmująca obszary takie jak: środowisko a zdrowie jakość powietrza ochrona wód gospodarka odpadami 24

oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych substancje chemiczne w środowisku. Polityka ekologiczna państwa wyznacza również kierunki działań systemowych uwzględniające: zasady ochrony środowiska w strategiach sektorowych, aktywizację rynku na rzecz ochrony środowiska, zarządzanie środowiskowe, udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska, rozwój badań i postęp techniczny, odpowiedzialność za szkody w środowisku, aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym. Plan przewiduje cykliczną ocenę realizacji polityki ekologicznej, z uwzględnieniem monitoringu i obiegu informacji o stanie środowiska oraz wskaźników skuteczności polityki, ocen i raportów. Ustawa Prawo ochrony środowiska w swoim art. 13 stwierdza, że polityka ekologiczna państwa ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska. We współczesnym świecie oznacza to przede wszystkim, że polityka ta powinna być elementem równoważenia rozwoju kraju i harmonizowania z celami ochrony środowiska celów gospodarczych i społecznych. Oznacza to także, że realizacja polityki ekologicznej państwa w coraz większym stopniu powinna dokonywać się poprzez zmiany modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszanie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności gospodarki oraz stosowanie najlepszych dostępnych technik i dobrych praktyk gospodarowania, a dopiero w dalszej kolejności poprzez typowo ochronne, tradycyjne działania, takie jak oczyszczanie gazów odlotowych i ścieków, unieszkodliwianie odpadów itp. Na koniec oznacza to również, że aspekty ekologiczne powinny być obligatoryjnie włączane do polityk sektorowych we wszystkich dziedzinach gospodarowania, a także do strategii i programów rozwoju na szczeblu regionalnym i lokalnym. Ocena realizacji polityki ekologicznej państwa będzie prowadzona w oparciu o wskaźniki, których wykaz zostanie opracowany na podstawie następujących założeń: ich ilość będzie ograniczona, odnosić się będą do podstawowych celów i priorytetów polityki ekologicznej, a opierać przede wszystkim na informacjach pozyskanych: w ramach prac Głównego Urzędu Statystycznego, Państwowego Monitoringu Środowiska oraz w ramach tworzonych przez administrację zespoloną systemów informacyjnych. Wskaźniki, systematycznie modyfikowane, będą wykorzystywane dla cyklicznej oceny skuteczności realizacji polityki ekologicznej państwa oraz wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska, a także oceny realizacji programów naprawczych. Oceny te będą dokonywane według następującego schematu: co 4 lata - oceny realizacji polityki ekologicznej państwa, co 2 lata - oceny realizacji wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska, sporządzonych w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. W nawiązaniu do wykonywanych ocen będą sporządzane 2 rodzaje raportów: 25

raporty Rady Ministrów z realizacji polityki ekologicznej państwa przedkładane Sejmowi (co 4 lata), raporty organów wykonawczych województwa, powiatu i gminy, przedkładane odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu, radzie gminy (co 2 lata). 2.1.1 Synteza wytycznych wynikających z Aktualizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych 2010 Celem aktualizacji KPOŚK jest analiza stanu zaawansowania realizacji inwestycji, a także analiza przyczyn zaistniałych opóźnień. Ma to prowadzić do ustalenia realnych terminów ich zakończenia. Sytuacja taka pojawiła się w 120 aglomeracjach powyżej 15 000 RLM oraz 1 aglomeracji poniżej 15 000 RLM. Ze względu na opóźnienia inwestycji nie zrealizowały one zaplanowanych działań do końca 2010 roku. Zakończenie zaplanowanych inwestycji jest osiągnięciem efektu ekologicznego w zakresie oczyszczania ścieków lub gospodarki osadowej, a co za tym idzie spełnieniem wymogów dyrektywy 91/271/EWG. Aby uzyskać, wyżej wspomniany, pożądany efekt ekologicznych przyjęto następujące rzeczywiste terminy realizacji zadań: osiągnięcie wymagań rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 137, poz. 984 z późn. zm.), osiągnięcie wydajności oczyszczalni ścieków odpowiadającej ładunkowi zanieczyszczeń biodegradowalnych generowanemu przez aglomerację, zapewnienie w 2015 r. doprowadzenia systemami kanalizacji zbiorczej ścieków komunalnych z aglomeracji do oczyszczalni przy zapewnionym stopniu obsługi aglomeracji tymi systemami na poziomie: o o 95% w przypadku aglomeracji 100 000 RLM, 90% w przypadku aglomeracji 15 000 RLM i <100 000 RLM. Przyjęto, że ww. stopień obsługi zostanie osiągnięty w 2015 r., jeśli w przekazanych dokumentach znajdują się informacje o rozbudowie systemu kanalizacyjnego przewidzianego na lata 2010-2015. Jako uzyskanie wymaganego efektu ekologicznego gospodarki osadowej na oczyszczalni przyjęto zrealizowanie ciągów przeróbki osadów ściekowych dla wszystkich osadów powstających na oczyszczalni ścieków umożliwiających odprowadzenie osadów lub produktów ich przetworzenia do środowiska. Realizacja Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych stanowi jeden z elementów Polityki Ekologicznej Państwa, jakim jest poprawa jakości wód. Będzie też miała wpływ na zwiększenie zatrudnienia w Polsce. 26

2.1.2 Uwarunkowania wynikające z dokumentów sektorowych i strategicznych szczebla wojewódzkiego 2.1.2.1 Uwarunkowania wynikające ze zaktualizowanej Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do roku 2020 Cel nadrzędny sformułowano następująco: Podniesienie poziomu życia mieszkańców Dolnego Śląska oraz poprawa konkurencyjności regionu przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Tak sformułowany cel stanowi niejako syntetyczne ujęcie dążeń sprecyzowanych w pierwszej Strategii Rozwoju Dolnego Śląska z postulatami wyrażanymi w trakcie opracowywania aktualizacji. Zaproponowane dalej priorytety stanowią wyjście naprzeciw powyższym ustaleniom i odwołują się do podziału na kategorie celów sfery gospodarczej, przestrzennej i społecznej. Cel 1: Rozwój gospodarki opartej na wiedzy Cel 2: Zrównoważony transport i poprawa dostępności transportowej Cel 3: Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP Cel 4: Ochrona środowiska naturalnego, efektywne wykorzystanie zasobów oraz dostosowanie do zmian klimatu i poprawa poziomu bezpieczeństwa Cel 5: Zwiększenie dostępności technologii komunikacyjno- informacyjnych Cel 6: Wzrost zatrudnienia i mobilności pracowników Cel 7: Włączenie społeczne i podnoszenie poziomu życia Cel 8: Podniesienie poziomu edukacji, kształcenie ustawiczne 2.1.2.2 Uwarunkowania wynikające z realizacji Regionalnej Strategii Innowacji dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2011 2020 Strategia określa główne wyzwania i cele stojące przed Regionem, które realizowane będą przez wszystkich uczestników Regionalnego Systemu Innowacji, a nie tylko przez władze samorządowe województwa. Z uwagi na ograniczone zasoby (co spowodowane jest nowymi założeniami polityk strukturalnych Unii Europejskiej oraz założeniami Strategii Europa 2020), jakimi dysponować będzie w najbliższych latach Regionalny System Innowacji, cele strategiczne i proponowane kierunki działań zogniskowane będą głównie wokół tzw. regionalnych specjalizacji mających odpowiedni potencjał do zapewnienia wartości dodanej dla województwa. W konsekwencji, działania na rzecz zrównoważenia innowacyjnego rozwoju regionu (w ujęciu terytorialnym i sektorowym) nie będą miały charakteru priorytetowego. W celu uwzględnienia potrzeb innowacyjnych istniejących poza specjalizacjami regionalnymi, w ramach każdego celu strategicznego uwzględniono jednak podstawowe kierunki działań o charakterze horyzontalnym. Cele strategiczne i operacyjne służą realizacji sformułowanej wizji dla województwa dolnośląskiego. Są one odpowiedzią na kluczowe wyzwania i określają, co władze regionalne chcą osiągnąć, aby zapewnić innowacyjny rozwój regionu oraz w jaki sposób zrealizować te założenia. 27

CEL STRATEGICZNY 1. WZMACNIANIE INNOWACYJNYCH UMIEJĘTNOŚCI I POSTAW, KLUCZOWYCH DLA GOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY. Cel operacyjny 1.1. Rozwój postaw przedsiębiorczych i innowacyjnych. Kierunki działań: 1.1.1. Wspieranie programów kreatywności i przedsiębiorczości dla dzieci i młodzieży. 1.1.2. Wspieranie programów promocji przedsiębiorczości na uczelniach wyższych. 1.1.3. Wprowadzenie do programu studiów doktoranckich kursów z tematyki komercjalizacji wyników badań naukowych. 1.1.4. Stworzenie regionalnego programu promocyjnego Dolny Śląsk Polski Lider Innowacji. 1.1.5. Pobudzanie lokalnych inicjatyw jednostek samorządu terytorialnego na rzecz innowacji. Cel operacyjny 1.2. Uwzględnianie w ofercie edukacyjnej szkół wyższych potrzeb innowacyjnych pracodawców poprzez włączanie ich przedstawicieli do procesu opracowywania planów i programów nauczania Kierunki działań: 1.2.1. Uwzględnianie potrzeb innowacyjnych pracodawców w planach i programach studiów I, II i III stopnia prowadzonych przez szkoły wyższe. 1.2.2. Uwzględnianie potrzeb innowacyjnych pracodawców w planach i programach studiów podyplomowych oraz kursów specjalistycznych prowadzonych przez szkoły wyższe. CEL STRATEGICZNY 2. ZWIĘKSZENIE SZANSY NA SUKCES INNOWACYJNYCH PROJEKTÓW BIZNESOWYCH. Cel operacyjny 2.1. Zapewnienie przedsiębiorstwom efektywnego wsparcia w postaci kapitału, wiedzy i infrastruktury w ramach Dolnośląskiego Systemu Innowacji. Kierunki działań: 2.1.1. Wzbogacenie katalogu niefinansowych usług proinnowacyjnych świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu, zwiększenie liczby tych usług oraz poprawa ich jakości. 2.1.2. Zwiększenie dostępności finansowania innowacji poprzez rozwój i upowszechnienie finansowych instrumentów i produktów. 2.1.3. Rozwój sieci inkubatorów i parków technologicznych/przemysłowych w województwie 2.1.4. Wykorzystywanie zamówień publicznych przez jednostki samorządu terytorialnego na rzecz innowacyjnego rozwoju regionu. 28

2.1.5. Tworzenie kultury innowacyjnej w przedsiębiorstwach. Cel operacyjny 2.2. Wspieranie działalności badawczo-rozwojowej w przedsiębiorstwach Kierunki działań: 2.2.1. Rozwój infrastruktury b+r w przedsiębiorstwach. 2.2.2. Wsparcie działalności badawczo-rozwojowej realizowanej przez przedsiębiorstwa. CEL STRATEGICZNY 3. WZROST POTENCJAŁU INNOWACYJNEGO DOLNOŚLĄSKICH JEDNOSTEK NAUKOWYCH. Cel operacyjny 3.1. Uzyskanie pozycji polskiego lidera w regionalnych specjalizacjach naukowo-technologicznych. Kierunki działań: 3.1.1. Utworzenie centrów kompetencji w jednostkach naukowych działających w ramach regionalnych specjalizacji naukowo-technologicznych. 3.1.2. Rozwój centrów kompetencji w jednostkach naukowych działających w ramach regionalnych specjalizacji naukowo-technologicznych. Cel operacyjny 3.2. Usprawnienie procesów komercjalizacji wiedzy w jednostkach naukowych. Kierunki działań: 3.2.1. Wzmocnienie jednostek komercjalizacji wiedzy powstałej w jednostkach naukowych dla polepszenia jakości i kompleksowości świadczonych usług. 3.2.2. Rozwój kompetencji i umiejętności pracowników naukowych oraz doktorantów w zakresie komercjalizacji wiedzy i współpracy z podmiotami gospodarczymi. 3.2.3. Programy stypendialne dla doktorantów, wspierające prace badawcze o wysokim potencjale aplikacyjnym. 29

CEL STRATEGICZNY 4. ROZWÓJ WSPÓŁPRACY W GOSPODARCE W OBSZARZE INNOWACJI. Cel operacyjny 4.1. Tworzenie warunków dla rozwoju współpracy w obszarze innowacji. Kierunki działań: 4.1.1. Promowanie wśród podmiotów gospodarczych współpracy opartej na modelu otwartej innowacji. 4.1.2. Rozwój wiedzy i umiejętności kadr instytucji otoczenia biznesu w zakresie animowania współpracy w obszarze innowacyjności. 4.1.3. Cyklicznie organizowanie inicjatyw typu foresight o tematach branżowych, technologicznych i wyzwaniach dla gospodarki regionu. Cel operacyjny 4.2. Zwiększenie liczby przedsiębiorstw współpracujących z innymi podmiotami w obszarze innowacyjności w ramach klastrów Kierunki działań: 4.2.1. Cykliczna ocena potencjału gospodarki regionalnej pod kątem inicjowania nowych powiązań klastrowych. 4.2.2. Wspieranie rozwoju klastrów i inicjatyw klastrowych. 4.2.3. Wsparcie innowacyjnych projektów współpracy realizowanych przez klastry i inicjatywy klastrowe. Cel operacyjny 4.3. Rozwój współpracy regionalnych instytucji proinnowacyjnych na rzecz przedsiębiorstw. Kierunki działań: 4.3.1. Rozwój współpracy informacyjno-promocyjnej instytucji proinnowacyjnych oraz wymiana dobrych praktyk. 4.3.2. Budowanie regionalnych partnerstw instytucji proinnowacyjnych na rzecz rozwoju i świadczenia wspólnych usług proinnowacyjnych skierowanych do przedsiębiorstw. 2.1.2.3 Uwarunkowania wynikające z realizacji Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego Plan zawiera uszczegółowienia oraz wskazania dla działań w przestrzeni, których realizacja jest wypełnieniem zadań określonych przez Strategię Rozwoju Województwa Dolnośląskiego. Obecnie obowiązujący plan został przyjęty uchwałą nr LVIII/889/2006 30

Sejmiku Województwa Dolnośląskiego w sprawie uchwalenia zmiany Planu zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego. 2.1.2.4 Uwarunkowania wynikające z realizacji Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2014 Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 został przyjęty przez Radę Ministrów uchwałą nr 217 w dniu 24 grudnia 2010 r., stanowi on aktualizację Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2010. W gospodarce odpadami komunalnymi, w tym ulegających biodegradacji przyjęto następujące cele: objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych 100% mieszkańców najpóźniej do 2013 r.; zapewnienie objęcia wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów najpóźniej do 2015 r.; zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: w 2013 roku więcej niż 50%; w 2020 roku więcej niż 35%; masy tych odpadów wytworzonych w 1995 roku; zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 60% wytworzonych odpadów do końca 2014 r.; przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i w miarę możliwości odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych minimum 50% masy do 2020 r.; zmniejszenie liczby składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na których są składowane odpady komunalne, ze względu na zamykanie składowisk niespełniających wymagań. Zgodnie z KPGO 2014, podstawą gospodarki odpadami komunalnymi powinny stać się zakłady zagospodarowania odpadów (ZZO) o przepustowości wystarczającej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego minimum przez 150 tys. mieszkańców, spełniające w zakresie technicznym kryteria najlepszej dostępnej techniki (BAT). ZZO winny zapewniać co najmniej następujący zakres usług: mechaniczno-biologiczne lub termiczne przekształcanie zmieszanych odpadów komunalnych i pozostałości z sortowni; składowanie przetworzonych zmieszanych odpadów komunalnych; kompostowanie odpadów zielonych; sortowanie poszczególnych frakcji odpadów komunalnych zbieranych selektywnie (opcjonalnie); 31

demontaż odpadów wielkogabarytowych (opcjonalnie); przetwarzanie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (opcjonalnie). Na przestrzeni kilku ostatnich lat obserwuje się ustabilizowanie ilości zbieranych odpadów komunalnych. Sytuacja ta może być efektem świadomie podejmowanych działań mających na celu zapobieganie powstawaniu odpadów. Należało do nich zwiększenie opłat za składowanie odpadów, co spowodowało podniesienie opłat za odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, a w konsekwencji bardziej proekologiczne zachowania konsumentów, które były wzmocnione przez edukację ekologiczną 2.1.2.5 Uwarunkowania wynikające z realizacji Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolnośląskiego 2012 Stworzenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju i opartego na hierarchii sposobów postępowania z odpadami komunalnymi. Zgodnie z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami, przyjmuje się następujące główne cele w zakresie gospodarki odpadami: Cel 1 - Utrzymanie poziomu prognozowanych ilości wytwarzanych odpadów, pomimo wzrostu gospodarczego kraju wyrażonego za pomocą PKB; Cel 2 - Zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska; Cel 3 - Zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów; Cel 4 - Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów; Cel 5 - Zmniejszenie liczby czynnych składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne; Cel 6 - Zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów komunalnych. Osiągnięcie wyznaczonych wyżej celów będzie możliwe poprzez realizację wyznaczonych następujących kierunków działań na szczeblu wojewódzkim: Wspieranie wdrażania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalających na recykling oraz odzysk energii zawartej w odpadach w procesach termicznego ich przekształcania. Wyeliminowanie praktyk niewłaściwej eksploatacji i rekultywacji składowisk odpadów. Ujmowanie kryteriów ochrony środowiska przy finansowaniu zadań ze środków publicznych. Intensyfikacja edukacji ekologicznej, promującej właściwe postępowanie z odpadami oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno-edukacyjnej, w celu kształtowania odpowiednich postaw zmierzających do zmniejszania ilości 32

wytwarzanych odpadów komunalnych, poprzez promowanie wśród społeczeństwa następujących działań: kupowanie produktów w opakowaniach zwrotnych; unikanie używania produktów, które na pewno trafią na składowisko odpadów (czyli nie nadających się do kompostowania, recyklingu); unikanie kupowania produktów w za dużych" opakowaniach oraz kupowanie produktów opakowanych w minimalną ilość opakowań; ograniczanie zakupu produktów jednorazowego użytku; unikanie stosowania papieru śniadaniowego, folii aluminiowej, w zamian używając plastikowych pojemników na żywność; ponowne wykorzystanie i wydłużanie okresu używalności niektórych przedmiotów; unikanie stosowania toreb plastikowych na zakupy, w zamian korzystanie z toreb płóciennych; ograniczanie powstawania zmieszanych odpadów, poprzez prowadzenie ich wstępnej segregacji: szkła bezbarwnego, szkła kolorowego, tworzyw sztucznych i papieru, w wyniku czego otrzymuje się wysegregowane surowce wtórne; przechowywanie osobno odpadów pochodzenia organicznego; kompostowanie odpadów biodegradowalnych w gospodarstwach domowych; kupowanie napojów w szklanych butelkach i za kaucją; wielokrotne używanie słoików; przeznaczanie zużytego papieru na makulaturę; przechowywanie danych na dyskach lub płytach CD zamiast na papierze; przekazywanie niepotrzebnej odzieży do punktów opieki społecznej; unikanie artykułów, które po wyrzuceniu stanowią odpady niebezpieczne; używanie akumulatorów nadających się do ponownego naładowania, zamiast baterii jednorazowych; korzystanie z pojemników, pudełek nadających się do wielokrotnego wykorzystania; przedłożenie okresu żywotności mebli i wyposażenia domowego. 33

Odpady komunalne, w tym ulegające biodegradacji Cele krótkoterminowe do roku 2017 Cel 1 - Objęcie wszystkich mieszkańców zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych oraz systemem selektywnego zbierania odpadów najpóźniej do 2015 r. Cel 2 - Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów: w 2013 r. nie więcej niż 50%; w 2020 r. nie więcej niż 35%; masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Cel 3 - Zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do maksymalnie 60% wytworzonych odpadów do końca 2014 r. Cel 4 - Przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu materiałów odpadowych (papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło) z gospodarstw domowych minimum 50% masy do 2020 r. Cel 5 - Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Cel 6 - Eliminowanie praktyk nielegalnego składowania odpadów. Cel 7 - Budowa, rozbudowa, modernizacja infrastruktury służącej gospodarowaniu odpadami. Cele długookresowe do roku 2023 Cel 1 - Minimalizacja ilości powstających odpadów komunalnych i zagospodarowanie ich zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami. Cel 2 - Podejmowanie i kontynuacja działań związanych ze zmniejszeniem ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów. Cel 3 - Budowa infrastruktury służącej gospodarowaniu odpadami poprzez termiczne przekształcanie odpadów 2.1.2.5.1 Regiony gospodarki odpadami W województwie dolnośląskim wydzielono 6 Regionów Gospodarki Odpadami. Podziału dokonano w oparciu o modyfikację dotychczas istniejących regionów oraz w oparciu o zapisy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. 2012 poz. 391), zgodnie z którą podstawą gospodarki odpadami komunalnymi są regiony gospodarki odpadami komunalnymi oraz regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych. Na podstawie kryteriów wyznaczonych do określenia regionów gospodarki odpadami oraz instalacji regionalnych 34

i zastępczych, a także mając na uwadze efektywność ekonomiczno-ekologiczną, województwo podzielono na 6 regionów. W związku z tym wszystkie wytworzone zmieszane odpady komunalne, selektywnie zebrane odpady zielone oraz inne bioodpady, a także pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczone do składowania w granicach danego regionu muszą być również w danym regionie zagospodarowane. Natomiast odpady zebrane w sposób selektywny mogą być przetwarzane oraz zagospodarowywane poza granicami regionu, w którym zostały zebrane. Ryc. 2-1 Podział Województwa Dolnośląskiego na regiony gospodarki odpadami komunalnymi Źródło: Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolnośląskiego 2012 (czerwiec 2012) 35

Region zachodni Region obejmuje 20 gmin z powiatów: bolesławieckiego, lubańskiego i zgorzeleckiego. Gminy regionu zachodniego: Bogatynia, Bolesławiec (m), Bolesławiec (gm.), Gromadka, Gryfów Śląski, Leśna, Lubań (m), Lubań (gm.), Nowogrodziec, Olszyna, Osiecznica, Pieńsk, Platerówka, Siekierczyn, Sulików, Warta Bolesławiecka, Węgliniec, Zawidów, Zgorzelec (m), Zgorzelec (gm.). Region zamieszkuje 243 tys. mieszkańców. W 2010 r. mieszkańcy regionu wytworzyli około 74,5 tys. Mg odpadów komunalnych, w tym około 29,6 tys. Mg odpadów ulegających biodegradacji. Prognozuje się, że w 2012 r. wytworzonych zostanie ok. 41,6 tys. Mg odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, a w roku 2017-43,6 tys. Mg. Ilość wytworzonych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji dopuszczona do składowania w roku 2013 wynosić będzie 14,8 tys. Mg. Prognozuje się, że w 2017 r. na terenie regionu zachodniego wytworzonych zostanie ok. 79,9 tys. Mg odpadów komunalnych, z tego: po uwzględnieniu założonego poziomu selektywnej zbiórki u źródła, w roku 2017, na poziomie 20,5% (tereny wiejskie) oraz 23,2% (tereny miejskie), około 79,5% wytworzonych odpadów komunalnych tj. ok. 62 069 Mg powinno zostać przetworzonych w instalacji do termicznego lub mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów (MBP). Przy czym, po przetworzeniu odpadów w mechanicznej części instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów, około 48,5% ilości odpadów kierowana jest do części biologicznej instalacji MBP; po uwzględnieniu założonego poziomu selektywnego zbierania, w roku 2017 około 9,2% (tereny miejskie) oraz 6,5% (tereny wiejskie) odpadów zielonych i ulegających biodegradacji selektywnie zebranych odpadów tj. ok. 6 648 Mg powinno zostać przetworzonych w instalacji do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów; szacuje się, że ok. 65% strumienia zmieszanych odpadów komunalnych przyjmowanych do przetwarzania w instalacji mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów, zostanie skierowanych do składowania. Zakłada się, że przy uwzględnieniu wzrostu odsetka selektywnie zbieranych odpadów, w składzie morfologicznym zmieszanych frakcji możliwej do odzysku materiałowego będzie maleć. Zatem, prognozuje się, ze w latach 2012-2017 strumień odpadów do składowania wyniesie około 244 553 Mg, natomiast w latach 2012-2023 około 446 492 Mg. Należy również zaznaczyć, że masa odpadów, kierowana do składowania po przetworzeniu, może się zmieniać w zależności od stosowanej technologii przyjętej w instalacji MBP. Przykładowo w przypadku wytwarzania paliwa alternatywnego z odpadów komunalnych, do składowania będzie kierowanych mniej niż 65% odpadów trafiających na instalację MBP. Szacuje się, że począwszy od 2017 r. zapotrzebowanie na moce przerobowe instalacji MBP będzie maleć. Oszacowana wymagana moc przerobowa instalacji MBP dla regionu zachodniego w 2012 r. wyniesie ok 63,2 tys. Mg, natomiast w 2023 r. 50 tys. Mg, przy założeniu, iż selektywne zbieranie odpadów wzrośnie o ok. 39% masy wytworzonych odpadów komunalnych ogółem. W związku z tym w ciągu najbliższych 10 lat, instalacje MBP zmieszanych odpadów komunalnych będą stały przed koniecznością przeobrażenia się, w celu przyjmowania odpadów zbieranych selektywnie. 36

2.1.2.5.2 Obowiązki gminy i właścicieli nieruchomości dotyczące gospodarki odpadami Zadania gminy oraz obowiązki właścicieli nieruchomości dotyczące utrzymania czystości i porządku określa ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jednolity Dz. U. 2012 poz. 391) oraz ustawa o odpadach (Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243 z późn. zm.). Dnia 1 lipca 2011 r. została ogłoszona ustawa o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 152, poz. 897), która nakłada na gminy szereg nowych obowiązków i zadań, a także odpowiedzialność za całą gospodarkę odpadami. Ze względu na istotną zmianę uwarunkowań prawnych, które dotyczą okresu obowiązywania niniejszego programu zadania gminy, właścicieli nieruchomości oraz podmiotów odbierających odpady komunalne w latach 2012 i 2013 będą ulegać modyfikacjom. Z tego też powodu omówiono je dwukrotnie, w pierwszym przypadku odnosząc się do aktualnych do roku 2012 obowiązków natomiast w drugim przypadku odniesiono się do uwarunkowań, które będą obowiązywać od roku 2013. Wprowadzenie zmian wobec dotychczas obowiązującej ustawy ma celu usprawnienie systemu zbierania, segregowania oraz przetwarzania odpadów komunalnych w stopniu odpowiadającym normom wyznaczonym przez dyrektywę z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylającą niektóre dyrektywy. Ustawa ta weszła w życie z dniem 1 stycznia 2012 r., jednak dla szeregu przepisów przewidziano pewne okresy przejściowe i dostosowawcze. Harmonogram wdrażania zmienionych przepisów jest następujący: od 1 stycznia 2012 r. zaczyna działać rejestr działalności regulowanej, gmina od tego dnia nie wydaje zezwoleń na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. do 30 kwietnia 2012 r. - przedsiębiorcy odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości będą zobowiązani złożyć pierwsze sprawozdania; do 1 lipca 2012 r. - sejmik województwa przyjmuje uchwałę w sprawie: aktualizacji wojewódzkiego planu gospodarki odpadami, wykonania wojewódzkiego planu gospodarki odpadami, w której określone zostaną regiony oraz regionalne instalacje do zagospodarowania odpadów stanowiącą akt prawa miejscowego. do 1 stycznia 2013 r.: gminy są zobowiązane podjąć uchwały w sprawie stawek opłat, szczegółowych zasad ich ponoszenia, wzoru deklaracji i terminu złożenia pierwszych deklaracji; przedsiębiorcy, którzy przed wejściem w życie ustawy działali na podstawie zezwoleń są obowiązani uzyskać wpis do rejestru; od 1 stycznia 2013 r.: zaczynają obowiązywać nowe regulaminy utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, 37

powinna zacząć się kampania edukacyjno-informacyjna, mająca na celu zapoznanie właścicieli nieruchomości z obowiązkami wynikającymi z uchwał. do 31 marca 2013 r. gminy składają pierwsze sprawozdanie do Marszałka Województwa; od 1 lipca 2013 r. zaczyna funkcjonować nowy system: wchodzą w życie uchwały rad gmin, gminy zaczynają pobierać opłaty od właścicieli nieruchomości i w zamian zapewniają świadczenie usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. do tego czasu muszą zostać rozstrzygnięte przetargi na odbieranie odpadów od właścicieli nieruchomości i muszą być podpisane umowy między gminą, a przedsiębiorcami. 38

Właściciel nieruchomości Obowiązki -selektywna zbiórka -wyposażenie w pojemniki Odpady Ustanowienie i pobieranie opłaty Gmina Rejestr umowa opłata Przedsiębiorca lub Spółka Gminna Odpady selektywnie zebrane zmieszane odpady komunalne odpady zielone pozostałości z sortowania odpadówkomunalnych przeznaczone do składowania Dowolna instalacja przetwarzbua odpadów Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych Wskazanie instalacji Sejmik Województwa Ryc. 2-2 System gospodarki odpadami komunalnymi w gminach 39

Zgodnie z zapisem art. 2 ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości ( ) pod pojęciem właścicieli nieruchomości traktowane są wszelakie podmioty władające nieruchomością (a więc jednostki organizacyjne i osoby posiadające nieruchomości w zarządzie lub użytkowaniu). To właśnie do nich skierowane są zapisy dotyczące gospodarki odpadami komunalnymi. 2.1.2.5.3 Zadania gminy Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw, do obowiązków gmin będzie należało: 1) zapewnienie czystości i porządku na swoim terenie oraz tworzenie warunków niezbędnych do ich utrzymania, a w szczególności: a) tworzenie warunków do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy lub zapewnienie wykonania tych prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych, b) zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami - regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych. Przepisy ustawy wprowadzają pojęcie Regionalnej Instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych. Rozumie się przez to zakład zagospodarowania odpadów o mocy przerobowej wystarczającej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego przez co najmniej 120 tys. mieszkańców, spełniający wymagania najlepszej dostępnej techniki lub technologii, o której mowa w art. 143 ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. oraz zapewniający termiczne przekształcenie odpadów: mechaniczno-biologiczne przetwarzanie zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielenie ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadających się w całości lub w części do odzysku, przetwarzanie selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów oraz wytwarzanie z nich produktu o właściwościach nawozowych lub środków wspomagających uprawę roślin, spełniających wymagania określone w przepisach odrębnych, składowanie odpadów powstających w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych o pojemności pozwalającej na przyjmowanie przez okres nie krótszy niż 15 lat odpadów w ilości nie mniejszej niż powstająca w instalacjach do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych. c) objęcie wszystkich właścicieli nieruchomości na terenie gminy systemem gospodarowania odpadami komunalnymi, d) nadzorowanie gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym realizowanie zadań powierzonych podmiotom odbierającym odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, e) ustanawianie selektywnego zbierania odpadów komunalnych takich jak: papier, metal, tworzywa sztuczne, szkła, opakowania wielomateriałowe oraz odpady ulegające biodegradacji, w tym odpadów opakowaniowych ulegających biodegradacji, 40

f) tworzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, wskazanie miejsca, w których mogą być prowadzone zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych, g) zapewnienie osiągnięcia odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, h) prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, w szczególności w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych, i) udostępnienie na stronie internetowej urzędu gminy oraz w sposób zwyczajowo przyjęty informacje o: podmiotach odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości z terenu danej gminy, miejscach zagospodarowania przez podmioty odbierające odpady komunalne od właścicieli nieruchomości. j) dokonywanie corocznej analizy stanu gospodarki odpadami komunalnymi, w celu weryfikacji możliwości technicznych i organizacyjnych gminy w zakresie gospodarowania odpadami, k) zapobieganie zanieczyszczeniu ulic, placów i terenów otwartych, w szczególności przez zbieranie i pozbywanie się błota, śniegu, lodu oraz innych zanieczyszczeń uprzątniętych z chodników przez właścicieli nieruchomości oraz odpadów zgromadzonych w przeznaczonych do tego celu pojemnikach ustawionych na chodnikach, 2) Realizując zadanie polegające na zapewnieniu budowy, utrzymania i eksploatacji regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych gminy są obowiązane do: a) przeprowadzania przetargu na wybór podmiotu, który będzie budował, utrzymywał lub eksploatował regionalną instalację do przetwarzania odpadów komunalnych, b) dokonywania wyboru podmiotu, który będzie budował, utrzymywał lub eksploatował regionalną instalację do przetwarzania odpadów komunalnych na zasadach określonych w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym, c) dokonywania wyboru podmiotu, który będzie budował, utrzymywał lub eksploatował regionalną instalację do przetwarzania odpadów komunalnych na zasadach określonych w ustawie z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi, d) w przypadku, gdy nie nastąpi żadna z powyższych sytuacji gmina może samodzielnie realizować zadanie. 3) gminy są obowiązane osiągnąć do dnia 31 grudnia 2020 r.: a) poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia takich odpadów komunalnych jak: papier, metal, tworzywa sztuczne i szkła w wysokości co najmniej 50% wagowo, 41

b) poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych w wysokości co najmniej 70% wagowo. 4) gminy są obowiązane ograniczyć masę odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania: a) do dnia 16 lipca 2013 r. do nie więcej niż 50% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, b) do dnia 16 lipca 2020 r. do nie więcej niż 35% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy odpadów wytworzonych w 1995 r. 5) rada gminy jest obowiązana dostosować regulamin do wojewódzkiego planu gospodarki odpadami w terminie 6 miesięcy od dnia uchwalenia tego planu, 6) gminy są obowiązane do zorganizowania odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na której zamieszkują mieszkańcy. Może również przejąć obowiązki właścicieli nieruchomości niezamieszkiwanych przez mieszkańców, W przypadku właścicieli nieruchomości niezamieszkałych, możliwe są natomiast dwie drogi regulacji stosunków w zakresie organizacji systemu gospodarki odpadami: a) zgodnie z art. 6c ust. 2 Rada gminy może w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego podjąć decyzję o odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na której nie zamieszkują mieszkańcy, a prowadzona jest działalność, w związku z którą powstają odpady komunalne, b) w przypadku braku uchwały, o której mowa powyżej, system odbioru odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości niezamieszkałych będzie funkcjonować analogicznie jak przed nowelizacją ustawy tj. właściciel takiej nieruchomości podpisywać będzie umowę na odbiór odpadów z działającym na rynku przedsiębiorcą wpisanym do rejestru działalności regulowanej, przekazywać mu odpady oraz uiszczać stosowne wynagrodzenie, a przedsiębiorca przekaże zbierane odpady do instalacji ich unieszkodliwiania, za co uiści stosowną opłatę określoną w zawartej z prowadzącym instalację przedsiębiorcą. 7) wójt, burmistrz lub prezydent miasta organizuje przetargi na odbiór lub na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych, 8) wójt, burmistrz lub prezydent miasta zawiera z przedsiębiorcą odbierającym odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, wybranym w drodze przetargu umowę na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, 9) wójt, burmistrz lub prezydent miasta jest obowiązany do sporządzenia rocznego sprawozdania z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi, 10) rada gminy określa wysokość opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, a także szczegółowy sposób świadczenia usług na rzecz właścicieli nieruchomości w zakresie odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych. Opłata za gospodarowanie odpadami będzie uwzględniała w szczególności: koszty odbierania, transportu, zbierania, odzysku, w tym recyklingu, a także unieszkodliwiania odpadów, 42

11) rada gminy w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego określi termin, częstotliwość i tryb uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, biorąc pod uwagę warunki miejscowe, 12) wójt, burmistrz lub prezydent miasta sprawuje kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów ustawy. Ocena obecnego stanu prawa gospodarki odpadami, jak i spodziewanych jego zmian, wskazują zdecydowanie na konieczność rozwoju: działań służących zapobieganiu wytwarzania odpadów, selektywnego zbierania odpadów surowcowych oraz bioodpadów, biologicznego przetwarzania (recyklingu organicznego) bioodpadów. Zadania gminy (ich całość lub część) związane z gospodarką odpadami komunalnymi mogą być również wykonywane przez związek międzygminny. W zakresie przejętych przez związek zadań właściwe organy tego związku uchwalają akty prawa miejscowego. Zainteresowane gminy określają, jakie zadania, należące do zakresu ich działania, będą wykonywane wspólnie i w tym celu tworzą związek, na który przenoszą wykonywanie tych zadań. Prawa i obowiązki gmin uczestniczących w związku, dotyczące wykonywania zadań przekazanych związkowi, przechodzą na związek. Gminy, które zgodnie z obowiązującą procedurą przystąpią do związku gmin cedują zgodnie z art. 64 ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym w związku z art. 3 ust. 2a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, swoje prawa i obowiązki na związek w zakresie zadań przekazanych związkowi z dniem ogłoszenia statutu związku. Zadania przekazane przez gminy stają się zadaniami własnymi związku. Zarząd związku międzygminnego jest uprawniony do wydawania wszelkich decyzji administracyjnych wydawanych na podstawie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach na takich samych zasadach jak organy gmin wchodzących w skład związku. Należy też przyjąć, że zgodnie z art. 67 ustawy o samorządzie gminnym, gminy tworzące ten związek mogą określić w statucie związku międzygminnego zakres w jakim związek międzygminny ma dostęp do ewidencji ludności oraz zasobu geodezyjnokartograficznego poszczególnych gmin wchodzących w skład związku w celu wykonywania jego zadań w zakresie utrzymania czystości i porządku w gminach. Ponadto, do obowiązkowych zadań własnych gmin ustawa wprowadziła również konieczność osiągnięcia poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i zapewnianie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami lub przedsiębiorcami instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych albo zapewnienie warunków do budowy, utrzymania i eksploatacji instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych przez przedsiębiorców. Zatem ustawowo wprowadzono nowe terminy redukcji odpadów ulęgających biodegadacji. Pierwszy termin osiągnięcia wyznaczonego limitu redukcji odpadów biodegradowalnych już minął, a w połowie 2013 roku przypada następny etap w którym powinno się osiągnąć nominalną redukcję do 50% odpadów biodegradowalnych, a faktycznie odnosząc się do ich udziału w 1995 r., wynosi to ponad 60% odpadów produkowanych w 2013 r. 43

Do dnia 16 lipca 2013 r. należy zredukować ilość odpadów ulęgających biodegradacji deponowanych na składowiskach do 50% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, realnie, przeliczając to na 2013 r. redukcja wyniesie ponad 60%. Ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 152, poz. 897) wprowadziła nie tylko obowiązek selektywnego zbierania odpadów; art.3 ust 2 stanowi, że gminy: ustanawiają selektywne zbieranie odpadów komunalnych obejmujące co najmniej następujące frakcje odpadów: papieru, metalu, tworzywa sztucznego, szkła i opakowań wielomateriałowych oraz odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w tym odpadów opakowaniowych ulegających biodegradacji; tworzą punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, w tym wskazują miejsca, w których mogą być prowadzone zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych; zapewniają osiągnięcie odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania.: 1) poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysokości co najmniej 50% wagowo, 2) poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych w wysokości co najmniej 70% wagowo. Do dnia 31 grudnia 2020 r. poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła powinien wynieść co najmniej 50% wagowo, a odpadów budowlanych i rozbiórkowych co najmniej 70% wagowo. Obowiązek zapewnienia wymaganego poziomu odzysku i w szczególności recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych spoczywa na producentach towarów w opakowaniach. Wprowadzenie poziomów recyklingu dla wybranych frakcji odpadów (w zasadzie opakowaniowych) w wysokości co najmniej połowy ich udziału w odpadach, zmusi gminę do radykalnych działań w zakresie organizacji segregacji u źródła. W odpadach komunalnych pochodzących z dużych miast udział papieru wynosi około 20%, w odpadach z terenów wiejskich około 12%, tworzyw sztucznych odpowiednio do miejsca wytwarzania - 15% i 11% szkła 10% i 8% oraz metalu 5% i 4%. Oznacza to, że w obszarach miejskich trzeba będzie wysegregować około 25% odpadów surowcowych, a w obszarach wiejskich około 17% z całej masy odpadów. Zasadniczą rolę będzie odgrywała kampania edukacyjna skierowana do mieszkańców, bowiem powodzenie w osiągnięciu wyznaczonych limitów recyklingu będzie głównie zależało od postawy mieszkańców. Ze względu na efektywność działania systemu segregacji odpadów opakowaniowych i zbieżność interesów celową wydaje się współpraca zarówno z producentami towarów w opakowaniach, jak i organizacjami odzysku, a ze względu na wymaganą sprawozdawczość także współpraca 44

z punktami skupu surowców wtórnych odbierających odpady poużytkowe od mieszkańców i innymi pomiotami odbierającymi odpady surowcowe. Ponadto, od 2016 r., zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 8 stycznia 2013 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu (Dz. U. 2013, poz. 38) nie będzie można deponować na składowiskach odpadów zawierających więcej niż 5% węgla organicznego i posiadających ciepło spalania powyżej 6 MJ/kg. Odpady komunalne muszą więc być przetworzone w instalacjach w sposób zapewniający możliwość końcowego unieszkodliwiana na składowisku. Od 01.01.2016 r., nie będzie można deponować na składowiskach odpadów zawierających więcej niż 5% węgla organicznego i posiadających ciepło spalania powyżej 6 MJ/kg. Dyrektywa ramowa Nr 2008/98/WE w sprawie odpadów wyznaczyła hierarchię postępowania z odpadami, która ma na celu zapobieganie powstawaniu odpadów oraz gospodarowanie odpadami. Zasadniczymi działaniami są: zapobieganie powstawaniu odpadów, przygotowanie ich do ponownego użycia, recykling, inne metody odzysku odpadów, np. odzysk energii, oraz jako działanie finalne składowanie opadów. Jest to metoda finalnego unieszkodliwiania odpadów po zastosowaniu wcześniejszych działań, i powinna być traktowana jako ostateczność. Większość działań chociaż zapisana w ustawach i rozporządzeniach zgodnie z prawem, a także w kolejnych planach gospodarki, miała niewielkie szanse powodzenia z uwagi na brak instrumentów do ich realizacji. 2.1.2.5.4 Obowiązki właścicieli nieruchomości Definicja właściciela nieruchomości : Rozumie się przez to także współwłaścicieli, użytkowników wieczystych oraz jednostki organizacyjne i osoby posiadające nieruchomości w zarządzie lub użytkowaniu, a także inne podmioty władające nieruchomością. Właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku przez: wyposażenie nieruchomości w pojemniki służące do zbierania odpadów komunalnych oraz utrzymywanie tych pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym. zbieranie powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami określonymi w regulaminie; pozbywanie się zebranych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych w sposób zgodny z przepisami ustawy Zobowiązania jakie nakłada na właścicieli nieruchomości zmiana ustawy o utrzymaniu porządku czystości w gminie z 2011 r. to: 45

1) właściciele nieruchomości zamieszkałych są obowiązani ponosić na rzecz gminy, na której położone są ich nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Opłata będzie albo stała od gospodarstwa domowego, albo w wysokości stanowiącej iloczyn stawki określonej przez radę gminy oraz liczby mieszkańców zajmujących nieruchomość, ilości zużytej wody lub powierzchni lokalu, 2) w przypadku, gdy gmina nie będzie realizować obowiązku odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, właściciel nieruchomości jest obowiązany do przekazania odpadów komunalnych na koszt gminy, podmiotowi odbierającemu odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, wpisanemu do rejestru działalności regulowanej, 3) właściciel nieruchomości będzie zobowiązany złożyć do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta deklarację o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w terminie 14 dni od dnia zamieszkania na danej nieruchomości pierwszego mieszkańca lub powstania na danej nieruchomości odpadów komunalnych, 4) w przypadku zmiany danych będących podstawą ustalenia wysokości należnej opłaty za gospodarowanie komunalnymi lub określonej deklaracji ilości odpadów komunalnych powstających na danej nieruchomości właściciel nieruchomości jest obowiązany złożyć nową deklarację w terminie 14 dni od dnia nastąpienia zmiany. Opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi w zmienionej wysokości uiszcza się za miesiąc, w którym nastąpiła zmiana, 5) właściciel nieruchomości zamieszkałej będzie przekazywał produkowane przez siebie odpady komunalne wyłonionemu w drodze przetargu organizowanego przez gminę (związek międzygminny) podmiotowi prowadzącemu działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, bez konieczności podpisywania z nimi umowy na wywóz odpadów i uiszczania wynagrodzenia, 6) właściciel nieruchomości, który w dniu wejścia w życie ustawy ma zawartą z gminną jednostką organizacyjną lub przedsiębiorcą umowę na odbieranie odpadów komunalnych jest zwolniony z uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnym, nie dłużej jednak niż 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, 7) właściciel nieruchomości, który jest zwolniony z opłaty do pierwszej deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi obowiązany jest dołączyć kopię umowy na odbieranie odpadów komunalnych. 46

3 IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW EKOLOGICZNYCH OCENA WDRAŻANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA ZGORZELEC ZA LATA 2010-2011 NA PODSTAWIE RAPORTU Z REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA Jak dotąd, nie zostały jeszcze zakończone działania wynikające z zapisów Programu ochrony środowiska na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013-2016. Z tego względu, nie jest możliwe dokonanie pełnej oceny skuteczności zrealizowanych w jej ramach prac i diagnozy potrzeb dalszych działań w zakresie ochrony i kształtowania środowiska. Tym niemniej, możliwe i konieczne jest sformułowanie wstępnej diagnozy, która będzie podstawą dla wyznaczenia celowi kierunków działań na następny okres programowania, tj. na lata 2013 2016. Dzięki konsekwentnej realizacji programu ochrony środowiska w ostatnich latach, dokonano istotnego obniżenia wielkości ładunku zanieczyszczeń odprowadzanego do środowiska. Przyczyniło się to do poprawy warunków życia mieszkańców miasta. Pomimo tego pozytywnego trendu nie udało się rozwiązać części problemów ekologicznych, a także ujawniły się nowe wyzwania, którym musi sprostać program ochrony środowiska. Nadal poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa jest niski. Utrudnia to realizację wymagań i skuteczną egzekucję obowiązujących przepisów ochrony środowiska, ogranicza poparcie dla działań administracyjnych i poza administracyjnych. Konsumpcyjne nastawienie dużej części społeczności lokalnej powoduje, że wybory konsumenckie przyczyniają się do degradacji środowiska. Dlatego podstawą efektywnego wdrażania zaprezentowanych w niniejszym dokumencie działań, będzie intensyfikacja edukacji ekologicznej. Jako konieczne należy uznać implementacje zapisów przyjętych w Programie Edukacji Ekologicznej dla Dolnego Śląska, przyjętą uchwałą Sejmiku Województwa Dolnośląskiego Nr XLIX/681/05 z dnia 16.12.2005 r. Działania edukacyjne powinny być podejmowane zarówno przez instytucje publiczne, jak i partnerów społecznych. W ostatnich latach dokonano zmian prawnych i organizacyjnych, które ułatwiają współpracę instytucji publicznych z organizacjami pozarządowymi, m.in. członkowie tych organizacji weszli w skład gremiów decydujących o sposobie rozdysponowywania funduszy UE. Niestety potencjał Pozarządowych Organizacji Ekologicznych nie zawsze jest dostrzegany, stąd wzmocnienie tej współpracy będzie jednym z ważniejszych priorytetów polityki ekologicznej w nadchodzących latach. Bogactwem Zgorzelca jest jego wielka różnorodność biologiczna, zwłaszcza na poziomie krajobrazowym, a w znacznie mniejszym stopniu na poziomie gatunkowym, jak i siedliskowym. Cały czas występują zagrożenia, wśród których do najważniejszych z nich należą: konflikt pomiędzy potrzebami ochrony przyrody a rozwojem infrastruktury, presja zabudowy na tereny o wysokich walorach przyrodniczych, brak instrumentów do skutecznej ochrony przyrody poza terenami chronionymi. 47

W okresie sprawozdawczym wzrosły powierzchnie jedynie terenów zieleni osiedlowej o 0,3 ha, natomiast zieleńców o 0,1 ha. Brak nowych użytków ekologicznych, czy obszarów chronionego krajobrazu. Na terenie miasta utworzono obszar Natury 2000. Niekwestionowanym sukcesem krajowej polityki ekologicznej jest zmniejszenie wielkości ładunku zanieczyszczeń odprowadzanego do powietrza. Było to możliwe dzięki wielu inwestycjom prowadzonym jednak głównie poza terenem miasta (elektrownia Turów). Wszystkie instytucje użyteczności publicznej zlokalizowane w mieście do 2000r. zmodernizowały system grzewczy na gazowy, wpływając na poprawę jakości powietrza w mieście. W zakresie zaopatrzenia w ciepło, koniecznym jest prowadzenie dalszej rewitalizacji miasta, a w szczególności rozbudowa sieci ciepłowniczej ze zmianą czynnika cieplnego dla obszaru Śródmieścia oraz modernizacja sieci ciepłowniczej ulica Traugutta. Ujawniły się jednak nowe problemy związane z zanieczyszczeniem powietrza. Masowy rozwój motoryzacji spowodował, że emisje z samochodów są głównym źródłem pogorszenia jakości powietrza na obszarach zurbanizowanych, a wzrost emisji tlenków azotu z tego źródła stwarza zagrożenie dla możliwości osiągnięcia pułapów redukcji wymaganych przez porozumienia międzynarodowe. Komentowane zjawisko miało również istotny wpływ na pogorszenie klimatu akustycznego w mieście. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2012 r. poz. 1109), wartość 60 db określa dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem dźwięku A w db na obszarach zabudowy mieszkaniowej. W punktach pomiarowych na terenie miasta (ul. Łużycka, wylot do Bogatyni, ul. Armii Krajowej) stwierdzono emisję hałasu powyżej 60 db. W latach 2009-2012 długość sieci kanalizacyjnej uległa niewielkiej zmianie. Zamieszczona powyżej tabela jednoznacznie wskazuje, iż w okresie sprawozdawczym w komentowanym obszarze realizowano tylko część działań mających na celu uzyskanie dobrego stanu wód. Tab. 3-1 Wskaźniki efektywności programu odprowadzenie ścieków (wg GUS, stan na dzień 25.10.2012 r.) Wskaźnik Jednostka Stan na 31.12. 2008 Stan na 31.12. 2009 Stan na 31.12. 2010 Stan na 31.12. 2011 długość czynnej sieci kanalizacyjnej km 63,5 63,5 63,6 63,7 długość czynnej sieci kanalizacyjnej będącej w zarządzie bądź administracji gminy długość czynnej sieci kanalizacyjnej będącej w zarządzie bądź administracji gminy eksploatowanej przez jednostki gospodarki komunalnej połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania mieszkania w budynkach mieszkalnych nowo dołączonych do sieci kanalizacyjnej km 0 0 0 0 km 0 0 0 0 szt 2 064 2064 2065 2065 miesz. b.d. b.d. b.d. b.d. ścieki odprowadzone dam 3 1420,9 1394,1 1347 1454 48

Wskaźnik Jednostka Stan na 31.12. 2008 Stan na 31.12. 2009 Stan na 31.12. 2010 Stan na 31.12. 2011 ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej osoba 30472 30108 29879 b.d. Stopień wykorzystania istniejącej infrastruktury należy oceniać jako niewystarczający co zaprezentowano w tabeli poniżej. Tab. 3-2 Wskaźniki efektywności programu ścieki oczyszczane (wg GUS, stan na dzień 25.10.2012 r.) Wskaźnik Jednostka Stan na 31.12. 2008 Stan na 31.12. 2009 Stan na 31.12. 2010 Stan na 31.12. 2011 odprowadzane ogółem ścieki dam 3 /rok 1420,9 1394,1 1347,0 1454,0 oczyszczane łącznie z wodami infiltracyjnymi i ściekami dowożonymi dam 3 /rok 2319 2318 2687 0 oczyszczane razem dam 3 /rok 1421 1394 1347 1454 oczyszczane mechanicznie dam 3 /rok b.d. b.d. b.d. b.d. oczyszczane biologicznie dam 3 /rok b.d. b.d. b.d. b.d. oczyszczane z podwyższonym usuwaniem biogenów ludność korzystająca z oczyszczalni dam 3 /rok 1421 1394 1347 1454 osoba 32177 31600 31500 31476 osady wytworzone w ciągu roku Mg 374 373 478 b.d. Za bardzo niepokojące należy uznać zjawisko zmniejszenia współczynnika ludności obsługiwanej przez oczyszczalnię. Wskaźnik ten zmalał o 2,3%, gdy w tym samym czasie ludność miasta zmalała o 2%. Ocena jakości wód w rzece Nysie Łużyckiej w 1993-2011 wykazała znacznie wyższy poziom większości wskaźników w wodzie wpływającej do Polski z Republiki Czeskiej, w porównaniu ze wskaźnikami w wodzie odpływającej. W przekroju Pieńska odnotowano obniżenie wartości wskaźników (BZT5, fosforu ogólnego oraz bakteriologicznych) w porównaniu do lat dziewięćdziesiątych oraz wzrost zanieczyszczenia w porównaniu do 2005 roku. W odniesieniu do wartości granicznych, określono proces eutrofizacji, średnioroczne stężenia zostały przekroczone we wszystkich punktach w odniesieniu do azotanów, a w trójpunkcie granicznym, także w odniesieniu do azotu ogólnego. Ocena wyników badań Czerwonej Wody w przekroju ujścia do Nysy Łużyckiej wykazała zadowalającą jakość wód rzeki, o czym decydowały dwa wskaźniki na poziomie V klasy (ilość bakterii coli typu kałowego i grupy coli), jeden parametr na poziomie IV klasy (barwa) oraz 7 wskaźników odpowiadających III klasie. Rozpoczęła się przebudowa jazu na zalewie Czerwona Woda, która zaliczana jest do przedsięwzięć zapobiegających zagrożeniom powodziowym. 49

3.1 Problemy zidentyfikowane w opracowaniu ekofizjograficznym miasta Zgorzelec Zgodnie z opracowaniem ekofizjograficznym, w środowisku przestrzennym miasta zidentyfikowano obszary problemowe, mające istotny wpływ na dostosowanie układu przestrzennego miasta do układu struktur przyrodniczych i powodujące wystąpienie konfliktów funkcjonalno-przestrzennych. Na ten stan wpływa: Niezadowalający stan estetyki miasta - zubożenie walorów krajobrazowych i kulturowych terenu miasta poprzez zły stan techniczny i zaniedbania zabudowy w wielu, nawet centralnych dzielnicach miasta. Elementy dysharmonizujące panoramy i widoki - zarówno historyczne zastałości (kominy, słupy i linie wysokiego napięcia, zdekapitalizowane obiekty przemysłowe szczególnie wielkogabarytowe), jak i aktualnie wprowadzane elementy, wprowadzają wrażenie nieładu w krajobrazie.. Niezadowalający stan czystości wód rzek - Wody Nysy Łużyckiej i Czerwonej Wody Przyrodniczo cenne tereny nie są objęte ochroną prawną - w ekofizjografii wskazuje się kilka bardzo wartościowych pod względem przyrodniczym terenów, które nie są objęte ochroną, na jaką zasługują. Konieczność stworzenia Zintegrowanego Systemu Zieleni Miejskiej. Konieczność systematycznego powiększanie systemu przyrodniczego miasta. Brak ochrony prawnej wielu cennych drzew - w opracowaniu ekofizjograficznym sygnalizuje się istnienie wartościowych drzew pomnikowych, które nie tylko nie są objęte ochroną prawną, ale także nie są należycie wyeksponowane w krajobrazie. Hałas komunikacujny Obszar potencjalnych szkód górniczych - w XIX w. na terenie Ujazdu funkcjonowała głębinowa kopalnia węgla brunatnego Fryderyk-Anna. Wyrobiska górnicze grożą zawałami, co może objawić się na powierzchni w postaci ruchów górotworu, a w konsekwencji powstanie szkód górniczych. 3.2 Problemy zidentyfikowane w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Zgorzelec KIERUNKI OCHRONY i KSZTAŁTOWANIA ŚRODOWISKA 1. Założono wzmocnienie ochrony obiektów przyrodniczych, zaliczonych do chronionych poprzez uznanie ich za pomniki przyrody 2. Dla zapewnienia ochrony zidentyfikowanych na obszarze miasta prawnie chronionych gatunków roślin i zwierząt wskazanym jest: 50

utrzymanie i przywrócenie powiązania geokompleksów, tworzących system przyrodniczy miasta oraz dążenie do wzbogacenia różnorodności siedlisk i składu gatunkowego, powiązanie geokompleksów systemu przyrodniczego miasta z terenami otwartymi i chronionymi położonymi poza jego granicami, kształtowanie nowych terenów zainwestowanych i zagospodarowanych z zachowaniem cennych elementów przyrody. 3. Dla ochrony wartości przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych doliny Nysy Łużyckiej, proponuje się objęcie ich prawną formą ochrony przyrody i uznanie tych terenów za zespół przyrodniczo-krajobrazowy; granice terenów przedstawiono w załączniku nr 1. Dopuszcza się inne formy ochrony wyznaczonych terenów z uwzględnieniem wzajemnych uzgodnień ze stroną niemiecką i ustaleniami polityki państwa w zakresie ochrony środowiska. Przedmiotem ochrony powinny być: walory krajobrazowe i ukształtowanie terenu, zasoby wodne tereny ujęć wody i tereny występowania wód podziemnych, obszary cennych ekosystemów leśnych i nieleśnych, zespoły łąk i zieleni nieurządzonej -tereny zalewowe, założenia parkowe i lasy. Szczegółowe zasady ochrony środowiska przyrodniczego, zakazy i ograniczenia, powinny wynikać z planu ochrony opracowanego dla obszaru objętego ochroną zgodnie z przepisami szczególnymi. 4. Celem wzmocnienia przyrodniczych podstaw rozwoju miasta, należy dążyć do wykształcenia systemu przyrodniczego miasta obejmującego następujące tereny: tereny doliny Nysy Łużyckiej z elementami objętymi prawną formą ochrony przyrody, tereny doliny Czerwonej Wody z zespołem leśnym po stronie wschodniej miasta, zespół zieleni i zadrzewień w rejonie ulicy Reymonta i Cmentarnej, zespoły ogrodów działkowych, terenów rolnych i upraw ogrodowych, tereny zabudowane przewidziane do przebudowy w dolinach Nysy Łużyckiej i Czerwonej Wody. Przyjmuje się następujące zasady zagospodarowania i gospodarki przestrzennej dla wyznaczonych terenów - ochrona doliny Nysy Łużyckiej i zespołów leśnych położonych po wschodniej stronie miasta, w dolinie Czerwonej Wody, poprzez: ustanowienie prawnych form ochrony środowiska przyrodniczego, ustanowienie stref ochrony pośredniej ujęć wody, ustanowienie stref ochrony zlewni rzeki Nysa Łużycka, 51

wykluczenie nowej zabudowy oraz jej przekształcenie na terenach cennych przyrodniczo, renaturyzację terenów zdegradowanych, w tym zlokalizowanych w sąsiedztwie terenów popoligonowych, podjęcie działań na rzecz zwiększenia bioróżnorodności, wzbogacenie siedlisk i składu gatunkowego lasów, przekształcenie terenów rolnych w zespoły łąk i zieleni nieurządzonej, przeznaczenie terenów na cele zieleni urządzonej miejskiej i nieurządzonej (łąki), z rekreacyjnym wykorzystaniem łąk doliny Czerwona Woda, - ochrona terenów zagrożonych powodziami wyznaczonych zgodnie z przepisami szczególnymi, - likwidacja zainwestowania ograniczającego powiązania między poszczególnymi geokompleksami oraz likwidacja obiektów uciążliwych lub mogących pogorszyć stan środowiska, w szczególności warsztatów i baz samochodów oraz baz budownictwa. 5. Ustala się zachowanie istniejących lasów i zadrzewień oraz ich przebudowę i rozbudowę na rzecz przywrócenia i odtworzenia ich naturalnego charakteru. Niezbędne jest utrzymanie ich ochronnego charakteru jako lasów wodochronnych i glebochronnych. Lasy obejmujące teren tzw. Parku Ujazdowskiego i zespołu podworskiego przy ul. Bolesławieckiej proponuje się do przekształcenia na tereny parków leśnych z udostępnieniem do celów rekreacji i wypoczynku, z zachowaniem ich funkcji ochronnych. 6. Zakłada się ochronę, rewaloryzację i rozwój terenów miejskiej zieleni urządzonej. Ze względu na walory kulturowe, krajobrazowe oraz użytkowe szczególne działania konserwatorskie i pielęgnacyjne winy dotyczyć: założeń parkowo-pałacowych w rejonie ul. Henrykowskiej i w rejonie ul. Francuskiej, Wskazuje się tereny rozwoju zieleni miejskiej na dotychczasowych terenach rolnych oraz zieleni nieurządzonej. Tereny te, oznaczone symbolem ZP i ZO, powinny stanowić: zespoły zieleni pakowej i osiedlowej jako integralne części kompozycji urbanistycznej zespołów zabudowy, zespoły zieleni izolacyjnej od terenów dróg, terenów kolejowych i zakładów przemysłowych. 8. Wyklucza się w obszarze miasta prowadzenie eksploatacji surowców mineralnych, w tym okruchowych, ze względu na istniejące uwarunkowania środowiskowe i kulturowe. 11. Za niezbędne uznaje się podjęcie działań zmierzających do eliminacji zagrożeń związanych z powodziami oraz nagłymi wezbraniami rzek i ich negatywnym skutkiem dla terenów budowlanych.. 52

4 STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DO 2020 ROKU Strategia ochrony środowiska Miasta Zgorzelec polega na wyznaczeniu celów i kierunków działań polityki ekologicznej w perspektywie do 2020 roku. Niniejszy Program, podobnie jak poprzedni, jest uwarunkowany przyjętą przez Sejm RP Polityką ekologiczną państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016. Niniejsza strategia jest aktualizacją poprzedniej, przyjętej w Programie ochrony środowiska Miasta Zgorzelec na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 uchwałą nr 355/10 Rady Miasta Zgorzelec z dnia 26 lutego 2010 roku i większość jej kierunków działań jest nadal aktualna. W Programie na lata 2013-2016 zawarto również cele i kierunki działań zapewniające dalszą poprawę jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego w zakresie gospodarki odpadami. Do tej pory charakteryzowane one były w osobnej dokumentacji - w Planie gospodarki odpadami dla Miasta Zgorzelec. W związku ze zmianą w roku 2011 ustawy o odpadach (Dz. U. z 2011, Nr 152, poz. 897) plan gospodarki odpadami nie musi zostać przyjęty uchwałą Rady Miasta gdyż usunięto obowiązek opracowywania i uchwalania gminnych planów. W związku ze wzmiankowaną zmianą uwarunkowań prawnych oraz brakiem konieczności opracowywania gminnych planów gospodarki odpadami w celu poprawy stanu środowiska w zakresie gospodarki odpadami przyjęto cele i działania na podstawie uchwalonego przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolnośląskiego 2012 (uchwała z dnia 27 czerwca 2012 r. nr XXIV/616/12). Propozycje celów i kierunków działań wynikają m. in. ze zdefiniowanych zagrożeń i problemów dla poszczególnych zagadnień. W opisie realizacji strategii dla poszczególnych obszarów zawarto najważniejsze działania, jakie będą podejmowane w najbliższych latach. Omawiając każdy z wymienionych obszarów wzięto pod uwagę cztery elementy: stan wyjściowy, identyfikację głównych zagrożeń i problemów środowiska, strategię wyznaczonych do realizacji celów ekologicznych, kierunki działań podjęte do zminimalizowania presji na środowisko. Aktualny stan środowiska oraz szczegółowa charakterystyka Miasta Zgorzelec została przedstawiona w Załączniku nr 1 do niniejszego opracowania. Z tego też powodu omówienie stanu wyjściowego w poszczególnych podrozdziałach ograniczono do niezbędnego minimum. 4.1 Działania o charakterze systemowym Kluczową rolę pełni integracja aspektów ekologicznych z rozwojem społecznogospodarczym Miasta Zgorzelec. Zachowanie równowagi ekologicznej powierzchni ziemi przy nieprzerwanie prowadzonych działaniach człowieka powodujących zmiany w przyrodzie 53

sprawia, że niezbędną jest analiza poszczególnych dziedzin gospodarki, tendencji i kierunków zmian z punktu widzenia presji wywieranej na środowisko. Włączenie aspektów ekologicznych do polityk sektorowych jest warunkiem skutecznej realizacji polityki ekologicznej państwa i zasady zrównoważonego rozwoju. Poniżej przedstawiono aktualną sytuację i perspektywiczny rozwój poszczególnych dziedzin gospodarki na terenie Miasta Zgorzelec w relacji do środowiska. Wzięto pod uwagę następujące aspekty działań o charakterze systemowym: uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych, odpowiedzialność za szkody w środowisku, aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym, turystyka i rekreacja, osadnictwo, edukacja ekologiczna. 4.1.1 Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Stan wyjściowy Wszystkie działania człowieka są prowadzone w środowisku przyrodniczym, mają więc wpływ na jego stan obecny i przyszły dlatego też w art. 5 Konstytucji RP zapisane zostało, że Rzeczpospolita Polska ( ) zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Oznacza to konieczność takiego gospodarowania, aby zachować środowisko w możliwie dobrym stanie dla przyszłych pokoleń. Tak więc kryteria rozwoju zrównoważonego powinny być uwzględnione we wszystkich dokumentach strategicznych sektorów gospodarczych. Dokumenty te, zgodnie z art. 46 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, powinny być poddawane tzw. strategicznym ocenom oddziaływania na środowisko w celu sprawdzenia, czy rozwiązania w nich zawarte nie przyniosą zagrożenia dla środowiska teraz i w przyszłości. Niestety, dotychczas prawo w tym zakresie rzadko jest przestrzegane, choć ostatnio jest obserwowany znaczny postęp. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów częste nieprzestrzeganie prawa związanego z procedurą postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji dokumentów sektorowych. Cele ekologiczne do 2020 roku 1. Zapewnienie przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko dla realizacji projektów dokumentów strategicznych wszystkich sektorów gospodarki przed ich zatwierdzeniem. 54

2. Zapewnienie włączenia celów ochrony środowiska do wszystkich sektorowych dokumentów strategicznych. Strategia realizacji celów Zasada zrównoważonego rozwoju ujęta w polityce ekologicznej państwa stanowi podstawę rozwoju gospodarczego i społecznego przy zachowaniu cennych zasobów przyrodniczych oraz poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. Konieczność uwzględniania celów ochrony środowiska w sektorowych politykach/strategiach/planach/programach jest niezbędna. Przyjęte do realizacji kierunki działań 1. Objęcie dokumentów polityk/strategii/programów/planów sektorowych (zgodnie z ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko) strategicznymi ocenami oddziaływania na środowisko. 2. Popularyzacja szkoleń w zakresie metodologii wykonywania i oceniania prognoz skutków oddziaływania na środowisko dla dokumentów strategicznych. 4.1.2 Odpowiedzialność za szkody w środowisku Stan wyjściowy System odpowiedzialności za szkody w środowisku został zmodyfikowany i rozszerzony w 2007 r. przez wejście w życie ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493, z późn. zm.), która implementowała do polskiego porządku prawnego dyrektywę 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu. Podstawowym celem transpozycji dyrektywy 2004/35/WE jest zapewnienie rzeczywistego wdrożenia zasady zanieczyszczający płaci, a także zlikwidowanie barier w konkurencyjności podmiotów gospodarczych, gospodarujących w różnych krajach Wspólnoty, których działalność może stać się źródłem bezpośredniego zagrożenia wystąpieniem szkody lub szkody w środowisku. Przepisy dyrektywy 2004/35/WE zostały wprowadzone do legislacji krajowej w Polsce, w wyznaczonym terminie, tj. w dniu 30 kwietnia 2007 r., a także z dniem wejścia w życie przepisów wykonawczych do przedmiotowej ustawy. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów niewystarczająca wiedza społeczeństwa 55

Cel ekologiczny do 2020 roku 1. Realizowanie wdrażanego systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwość wystąpienia szkody. Strategia realizacji celu Strategia realizacji celu przewiduje stworzenie systemu zapewniającego, że koszty szkód w środowisku oraz koszty zapobiegania powstaniu tych szkód ponosić będą sprawcy. Ustawa Prawo ochrony środowiska rozróżnia dwa rodzaje odpowiedzialności związanej z wystąpieniem szkody w środowisku (lub groźby jej powstania): odpowiedzialność administracyjna związana z egzekwowaniem administracyjnych obowiązków ciążących na podmiotach korzystających ze środowiska oraz odpowiedzialność cywilnoprawna pozostająca w gestii sądów powszechnych. Przypisanie odpowiedzialności administracyjnej następuje w drodze decyzji wydanej przez organy ochrony środowiska. W przypadku kompetencji gminy dotyczy to głównie decyzji: o środowiskowych uwarunkowaniach, o pozwoleniach na odbiór odpadów; o wycince drzew i krzewów. Organ, określając zakres raportu może wskazać: rodzaje wariantów alternatywnych wymagających zbadania, rodzaje oddziaływań oraz elementy środowiska wymagające szczegółowej analizy, zakres i metody badań. Organ ochrony środowiska, w przypadku, gdy z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko wynika potrzeba nakłada obowiązek: wykonania kompensacji przyrodniczej stwierdza konieczność wykonania tej kompensacji, zapobiegania, ograniczania oraz monitorowania oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko nakłada obowiązek tych działań. Organ ochrony środowiska: stwierdza konieczność utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania; przedstawia stanowisko w sprawie konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko; może nałożyć na wnioskodawcę obowiązek przedstawienia analizy porealizacyjnej, określając jej zakres i termin przedstawienia. 56

Przyjęte do realizacji kierunki działań 1. Udział pracowników administracji w szkoleniach na temat odpowiedzialności sprawcy za szkody w środowisku. 2. Prowadzenie działań edukacyjnych oraz informujących na temat nowo wprowadzonych procedur. 3. Kontrole decyzji z zakresu gospodarki odpadami. 4. Kontrole decyzji nakładających obowiązki nasadzeń, odnowień lub zalesień. 4.1.3 Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Cel ekologiczny do 2020 roku 1. Kształtowanie spójnej struktury funkcjonalno-przestrzennej sprzyjającej równoważeniu wykorzystania walorów przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem jakości życia i trwałym zachowaniem wartości środowiska. Strategia realizacji celu Konieczność uwzględniania wymagań oraz uwarunkowań wynikających z ochrony środowiska w planach zagospodarowania przestrzennego wynika z ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Zasady te należy przestrzegać przy opracowywaniu dokumentów planistycznych, zarówno na poziomie krajowym, wojewódzkim, jak i gminnym. Przyjęte do realizacji kierunki działań 1. Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wyników monitoringu środowiska, w szczególności w zakresie powietrza, wód i hałasu oraz identyfikacja konfliktów środowiskowych i przestrzennych oraz sposobów zarządzania nimi. 2. Wdrożenie przepisów umożliwiających przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko już na etapie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, które jest opracowaniem planistycznym obejmującym teren miasta. 3. Zachowanie korzystnych warunków w zakresie stanu środowiska na istniejących terenach o wysokich walorach. 4. Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. 57

4.1.4 Turystyka i rekreacja Stan wyjściowy Położenie geograficzne, walory krajobrazowe, a w szczególności bogata tradycja kulturowa, składają się na korzystne warunki dla rozwoju turystyki i rekreacji na terenie Miasta Zgorzelec. Zagadnienie to jest wielokrotnie podkreślane jako bardzo istotne w strategii zrównoważonego rozwoju Miasta Zgorzelec. Jako istotny walor o charakterze ponadregionalnym uznać należy powołanie w roku 2007 Muzeum Łużyckiego wynikającego z potrzeby tworzenia tożsamości regionalnej, o wspólnej historii oraz woli odbudowywania więzi łączących kiedyś dwie części Łużyc, które obecnie przedzielone są granicą państwową. Rok 2008 i 2009 przyniósł zmniejszenie ruchu turystycznego. Jednak szczególnie drastyczne zmiany nastąpiły w roku 2010. Kilkukrotnie spadła ilości turystów, udzielanych noclegów oraz zmniejszyła się ilość obiektów hotelowych. W roku 2011 sytuacja nieznacznie się poprawiła. Program rewitalizacji części obszaru Miasta Zgorzelec przewidział, jako jeden z trendów, wzrost znaczenia turystyki miejskiej i kulturowej. Podobnie przewidziano w projekcie Zintegrowanego Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Zgorzelec na lata 2007-2015. Szansę dla rozwoju turystyki należałoby upatrywać w przygotowaniu Program Rozwoju Turystyki na terenie powiatu zgorzeleckiego, czy też szerzej w rejonie Górnych Łużyc. W zakresie rozwoju produktu turystycznego przewidziano stworzenie systemu przyrodniczego obszaru opartego o układ stref ekologicznych, nawiązujących do układu lokalnych struktur przyrodniczych oraz stanu i charakteru inwestycyjnego terenów miejskich i wiejskich. Jego główne, docelowe składowe to: strefa ekologiczno-rekreacyjna; strefa ekologiczno-krajobrazowa; strefa ekologiczno-izolacyjna; strefa ekologiczno-infrastrukturalna. Z powyższego widać, iż rozwój turystyki jest ściśle powiązany z całokształtem zadań identyfikowanych szerzej jako ochrona i kształtowanie środowiska. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów dzikie zagospodarowanie obszarów cennych przyrodniczo, w tym m in. brzegu rzeki Nysy Łużyckiej i okolic ujścia Czerwonej Wody, zagrożenie dla wód powierzchniowych i podziemnych spowodowane spływami wód z obszarów zabudowanych, niszczenie środowiska leśnego i walorów przyrodniczych poprzez wzrastającą liczbę turystów, stopniowa utrata funkcji ekspozycji obiektów architektonicznych (np. most kolejowy) w krajobrazie (zarastanie osi widokowych, zacieranie powiązań 58

widokowych w obrębie proponowanego zespołu oraz z otaczającym krajobrazem, jak również wprowadzanie nowych obiektów w jego otoczeniu przejmujących rolę dominant), niszczenie walorów środowiska kulturowego. Cel ekologiczny do 2020 roku 1. Dalszy rozwój turystyki i rekreacji poprzez wykorzystanie zasobów przyrodniczych i kulturowych zgodnie z zasadami ochrony środowiska, z zachowaniem stanu środowiska naturalnego. Strategia realizacji celu Ze względu na rozwój nowych terenów turystycznych, bazy noclegowej, zabudowy letniskowej ważne z punktu ochrony środowiska będzie przystosowanie terenów pod względem technicznym do pełnienia wyznaczonych funkcji. Do powstawania nowych obiektów będą wyznaczane obszary selektywnie wybrane, odpowiednio przygotowane, o wysokim standardzie uzbrojenia. Akceptacja ich budowy będzie zależna od spełnienia wymogów ochrony środowiska i krajobrazu. Ważne będzie dostosowanie przyszłego budownictwa do wymagań architektonicznych, wynikających z planu zagospodarowania przestrzennego, istniejącej zabudowy i warunków krajobrazowych. Budowa miejsc obsługi szlaków komunikacyjnych i turystycznych pociągnie za sobą inwestycje mające na celu zadbanie o ład przestrzenny. Istotnym zagadnieniem jest modernizacja dróg dojazdowych do obiektów turystycznych, budowa parkingów i miejsc postojowych. Remont nawierzchni dróg przyczyni się do wzrostu ilości turystów odwiedzających tak ciekawe tereny, jak przykładowo planowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy Dolina Nysy Łużyckiej. Lepszy stan dróg przyczyni się do dalszego inwestowania w rozwój działalności agroturystycznej. Przyjęte do realizacji kierunki działań 1. Wprowadzenie stosownych nakazów lub zakazów w zagospodarowaniu przestrzennym na danym terenie objętym granicami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 2. Przestrzeganie wymagań ochrony środowiska w odniesieniu do nowo powstających obiektów turystycznych i rekreacyjnych. 3. Dbałość o architekturę nowo powstających obiektów. 4. Selektywny dostęp do terenów cennych przyrodniczo, w tym ochrona cennych terenów przed przeinwestowaniem. 5. Rozwój ścieżek rowerowych, szlaków wodnych, pieszych i konnych. 6. Ochrana obszarów cennych przyrodniczo w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. 59

7. Edukacja ekologiczna mieszkańców. 8. Budowa hali sportowo - widowiskowej - budowa, modernizacja obiektów sportowych. 9. Budowa przystani kajakowej w ramach projektu Przygoda z Nysą - zagospodarowanie turystyczne pogranicza polsko - niemieckiego II Etap 10. Przebudowa zabytkowego skweru (zieleńca) im. Ks. Jerzego Popiełuszki 11. Utworzenie strefy rekreacji w Parku Błachańca w Zgorzelcu 12. Dofinansowanie prac remontowych i konserwatorskich obiektów zabytkowych. 13. Tworzenie warunków lokalowych i infrastrukturalnych do rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości w formie zakładów gastronomicznych, usług hotelarskich i około turystycznych zlokalizowanych w ciągu od Placu Pocztowego do śródmieścia. 4.1.5 Osadnictwo Stan wyjściowy Dzisiejszy Zgorzelec, do końca II wojny światowej stanowiący przedmieście ówczesnego Görlitz, miasta o szczególnie bogatej historii i jednego z głównych ośrodków osadniczych dawnych Łużyc, od 1945 roku rozwija się jako samodzielny organizm miejski. W okresie minionych 55 lat znacznie rozbudował się układ przestrzenny miasta, powstały nowe osiedla mieszkaniowe i nowe obiekty użyteczności publicznej. Centralną część Zgorzelca tworzy wykształcony w XIX wieku układ urbanistyczny oraz charakterystycznie rozplanowane nabrzeże Nysy. W roku 2008 uchwalono zmiany Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego miasta (Załącznik nr 1, do uchwały nr 191/08, Rady Miasta Zgorzelec z dnia 08 lipca 2008 roku), które uznaje za konieczne modernizację, przekształcanie i rozbudowę istniejącej struktury funkcjonalno-przestrzennej miasta, uwzględniającej nowe potrzeby społeczne, funkcjonalne i gospodarcze oraz wyzwania wynikające z rozwoju obszaru otaczającego i współpracy transgranicznej. Zakłada się, że istotą wszelkich zabiegów modernizacyjnych i przemian będzie dążenie do wykształcenia miasta na zasadach zrównoważonego rozwoju przestrzennego i rozwijającego dotychczas odziedziczoną strukturę i układy urbanistyczne poprzez: ukształtowanie czytelnej struktury funkcjonalno-przestrzennej z uformowanym obszarem centrum miasta oraz wspomagających go zespołami usług na południu (Ujazd) i na północy, zapewnienie rozwoju układu urbanistycznego z elementami krystalizującymi jego kompozycję, takich jak: o zróżnicowane formy przestrzeni publicznej (place, pasaże, ciągi handlowe i rekreacyjne, bulwary, tereny komunikacji, założenia zieleni), o ciągi komunikacyjne, o układy zieleni, 60

o dominanty architektoniczne, zachowanie przestrzennych związków i integralności sąsiadujących ze sobą miast Zgorzelec i Görlitz, zapewnienia znaczącego udziału w kompozycji miasta elementów przyrodniczych, w szczególności wód otwartych i terenów zielonych, zachowania niezbędnych rezerw terenowych dla przyszłego rozwoju miasta, przeznaczenie terenów wykorzystywanych dotychczas rolniczo na inne cele związane z funkcjonowaniem miasta w tym także włącznie w system przyrodniczy miasta. Przyjmuje się jako podstawę programową kształtowania struktury funkcjonalno przestrzennej następujące podstawowe założenia: zabezpieczenie możliwości rozwojowych do wielkości 40 000 mieszkańców, umożliwienie lokalizacji usług publicznych i komercyjnych zapewniających standard obsługi co najmniej porównywalny z poziomem Görlitz i tworzących z jego usługami zespół o znaczeniu ponadregionalnym. W zakresie funkcjonowania usług publicznych zakłada się: rozwój istniejących placówek kultury, promocji miasta, instytucji społecznych i administracji związanych z organizacją życia społecznego, przystosowanie obiektów o wartości kulturowej i historycznej na rzecz funkcji społecznych, adaptację istniejących parków oraz zieleńców miejskich i osiedlowych; tworzenie nowych wraz z elementami zagospodarowania o charakterze sportoworekreacyjnym i wypoczynkowym. Zakłada się adaptację i przebudowę terenów dotychczas zagospodarowanych oraz zagospodarowanie nowych, określonych jako tereny rozwoju przestrzennego. Przyjmuje się, że głównymi dziedzinami rozwoju gospodarczego miasta będą: usługi komercyjne i drobna przedsiębiorczość, produkcja, funkcje logistyczne, obsługa transportu, turystyka tranzytowa, usługi komercyjne związane z rozwojem i promocją współpracy transgranicznej, komercyjne formy na rzecz promocji i rozwoju działalności gospodarczej targi, instytucje wspomagające rozwój gospodarczy. Miejscem ich lokalizacji winny być: centrum miasta, Przedmieście Nyskie, nowe, dotychczas niezagospodarowane tereny w północnej i wschodniej części miasta, 61

tereny dotychczas zainwestowane przemysłowe, tereny w obszarze miejskiego zainwestowania wymagające przekształceń funkcjonalno-przestrzennych i rehabilitacji. Planowanie powinno być realizowane zgodnie z systemu zarządzania środowiskowego wg norm ISO serii 14 000. Działania mające na celu wprowadzenie systemu zarządzania środowiskowego opierają się na założeniu, że doprowadzi on do poprawy funkcjonowania administracji, a w konsekwencji do zminimalizowania jej negatywnego oddziaływania na środowisko. Stosowanie normy jest dobrowolne, jednak kiedy organizacja pragnie poddać się procedurze certyfikacji systemu wymagania normy stają się dla organizacji obligatoryjne. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów emisja niska, rozproszenie zabudowy, tendencja do rozpraszania niewielkich zespołów mieszkaniowych (osiedli). Cele ekologiczne do 2020 roku 1. Dalsze działania zmierzające do podnoszenia jakości życia mieszkańców miasta uwzględniające istniejące walory przyrodnicze, kulturowe. 2. Kontynuacja działań mających na celu zapewnienie ładu przestrzennego, w tym sukcesywnie przekształceń funkcjonalno-przestrzennych i przestrzennych niewłaściwie zagospodarowanych obszarów miasta. Strategia realizacji celów Głównym kierunkiem umożliwiającym dalszy rozwój osadnictwa będzie dalszy rozwoju infrastruktury. Rozwój ten musi być ukierunkowany na spełnienie wymagań ochrony środowiska w zakresie jakości poszczególnych jego elementów. Na terenie miasta szczególnie istotne będzie dalsze porządkowanie gospodarki wodnościekowej realizowane w szczególności poprzez rozbudowę sieci kanalizacyjnej. Kolejnym ważnym elementem będzie ograniczanie emisji niskiej dzięki stopniowemu przechodzeniu gospodarstw indywidualnych na ekologiczne nośniki energii cieplnej. Problem gospodarki odpadami będzie rozwiązywany na poziomie gminnym. Kontynuowanie przedsięwzięć związanych z rozbudową i modernizacją wyposażenia w infrastrukturę musi być zgodne z założeniami wynikającymi ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Dzięki postępom w rozwoju infrastruktury technicznej podniesie się poziom życia mieszkańców, wzrośnie atrakcyjność miasta zarówno dla inwestorów, jak i potencjalnych nowych mieszkańców. Główną rolę w podejmowaniu działań zmierzających do poprawy warunków życia mieszkańców odgrywają sami mieszkańcy, ich zaangażowanie w problemy środowiska naturalnego, świadomość ekologiczna i chęć wprowadzania zmian służących poprawie 62

jakości życia. Stąd ważne jest inicjowanie i wspieranie przez władze miasta i powiatu działań zmierzających do podniesienia świadomości ekologicznej mieszkańców w celu rozbudzenia współodpowiedzialności w procesie rozwiązywania procesów ekologicznych. Działania edukacyjne powinny być skierowane nie tylko do dzieci i młodzieży, ale również do osób dorosłych, a formy i metody edukacji odpowiednio przystosowane do odbiorców. Przyjęte do realizacji kierunki działań 1. Zmiana systemów ogrzewania poprzez wprowadzenie ekologicznych nośników energii, podłączenie do sieci c.o., wprowadzenie niekonwencjonalnych źródeł energii. 2. Ochrona istniejących i tworzenie nowych enklaw zieleni wśród zabudowy. 3. Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców. zachowanie przestrzennych związków i integralności sąsiadujących ze sobą miast Zgorzelec i Görlitz, zapewnienia znaczącego udziału w kompozycji miasta elementów przyrodniczych, w szczególności wód otwartych i terenów zielonych, rozwój istniejących placówek kultury, promocji miasta, instytucji społecznych i administracji związanych z organizacją życia społecznego, rewitalizacja istniejących parków oraz zieleńców miejskich i osiedlowych; tworzenie nowych wraz z elementami zagospodarowania o charakterze sportoworekreacyjnym i wypoczynkowym, rewitalizacja podwórek, Obszary i charakter wskazanych przekształceń przestrzennych: o o o obszar centrum miasta działania na rzecz wykształcenia centrum miasta z dominującymi funkcjami usług komercyjnych i publicznych, obszar osiedli mieszkaniowych realizowanych w technologii wielkiej płyty rehabilitacja, humanizacja terenów osiedlowych oraz rozbudowa terenów rekreacyjnych dla ich mieszkańców, obszar zespołu gospodarczego (bazy, składy, obszar działalności gospodarczej, w tym usługowej) w rejonie ul. Orzeszkowej przekształcenie na rzecz obszaru usługowego. Obszary przekształceń funkcjonalno-przestrzennych: o o o wygodne skomunikowanie obszarów śródmiejskich Zgorzelca i Görlitz z utrzymaniem tylko lokalnego ruchu; wyeliminowane uciążliwości ruchu kołowego w centrum oraz rozbudowa istniejącego systemu parkowania; opracowanie projektu budowy linii tramwajowej łączącej Zgorzelec z Görlitz od mostu granicznego im. Jana Pawła II aż do Stalagu VIII A przy wyjeździe ze Zgorzelca w stronę Bogatyni; 63

o o o o o opracowanie planu zagospodarowania centrum z śródmiejskim pasażem handlowo-usługowym; zakończenie odbudowy Przedmieścia Nyskiego zintegrowanego ze Starym Miastem w Görlitz; rewitalizacja starych zasobów mieszkaniowych; wspieranie wspólnot mieszkaniowych przy modernizacji mieszkań i budynków oraz przejmowania przez nie funkcji zarządzania zasobami; wskazanie nowych terenów mieszkaniowych i ich zbrojenie; o przebudowa i modernizacja terenów zdegradowanych (poprzemysłowych). 4.1.6 Edukacja ekologiczna Stan wyjściowy Edukacja ekologiczna na terenie Miasta Zgorzelec realizowana jest na podstawie polityki ekologicznej państwa. Wymaga udziału wszystkich zainteresowanych jednostek i organizacji pozarządowych mających wpływ na sposób i intensywność korzystania ze środowiska, w tym również bezpośredniego udziału mieszkańców. Ma podstawowe znaczenie w realizowaniu celów ekologicznych i dotyczy każdego obszaru związanego ze środowiskiem. Działania podejmowane w mieście są zróżnicowane. Koncentrują się przede wszystkim na wspieraniu edukacji ekologicznej w szkołach i organizowaniu akcji sprzątania świata. Samorząd realizuje również zalecenie informowania mieszkańców o podejmowanych przedsięwzięciach i działaniach poprzez lokalną prasę i ulotki. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów umiarkowana świadomość społeczeństwa dotycząca zagadnień związanych z gospodarką odpadami (spalanie odpadów w piecach prywatnych gospodarstw domowych, niewystarczający sposób segregacji odpadów, itp.); niewystarczające zaangażowanie społeczeństwa w działania proekologiczne. Cele ekologiczne do roku 2020 1. Dalsze kształcenie w społeczności lokalnej miasta Zgorzelec nawyków tak zwanej kultury ekologicznej oraz poczucia odpowiedzialności za stan i ochronę środowiska w ramach rozwoju świadomości ekologicznej mieszkańców Dolnego Śląska. 2. Rozwój systemu stałej współpracy międzysektorowej i dialogu społecznego. 3. Racjonalne wykorzystanie i rozwój bazy służącej powszechnej edukacji ekologicznej. 64

4. Uaktywnienie społeczności lokalnej na rzecz ochrony środowiska 5. Stałe podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zagwarantowanie szerokiego dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie. 6. Kontynuowanie współpracy z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi oraz wspieranie aktywności tych organizacji. Strategia realizacji celów Kierunki edukacji ekologicznej wyznacza w Polsce przyjęta w 1997 roku Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej. W grudniu 2005 r. przyjęto uchwałą Sejmiku Województwa Dolnośląskiego (nr XLIX/681/05) Program edukacji ekologicznej dla Dolnego Śląska. Ważnym elementem realizacji polityki ekologicznej jest współpraca instytucji publicznych z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi. Jest ona zgodna z założeniami Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej i Polityki Ekologicznej Państwa (PEP), która kładzie nacisk na włączanie i rozszerzanie współpracy, szczególnie instytucji publicznych z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi, jak również włączenie organizacji pozarządowych, a tym samym społeczeństwa w procedury konsultowania ważnych dla środowiska przedsięwzięć i decyzji. Podstawowe znaczenie dla szerokiego udziału społeczeństwa w realizowaniu celów ekologicznych ma właśnie edukacja ekologiczna i zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o środowisku. Istotne jest zadbanie o edukację ekologiczną, w szczególności wśród młodzieży, jak również edukację ekologiczną dorosłych. Dlatego strategie realizacji celu zogniskowano wokół zagadnień: edukacja ekologiczna w szkolnictwie; edukacja ekologiczna dorosłych. Skuteczna edukacja ekologiczna powinna być realizowana poprzez wyznaczone kierunki działań opierające się o edukację formalną (w ramach nauczania szkolnego) oraz edukację nieformalną prowadzoną przez środki masowego przekazu oraz za pomocą różnych form udziału w procesach samoedukacji indywidualnej i grupowej, z wykorzystaniem uwarunkowań lokalnych i terenowych. Edukacja ekologiczna w szkolnym systemie kształcenia Narodowy Program Edukacji Ekologicznej, który powstał w 2001 roku, jest rozwinięciem i kontynuacją Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej. Przedstawia on podstawowe zadania edukacyjne, podmioty odpowiedzialne za ich realizację oraz źródła finansowania i niezbędne sumy. Wymieniono liczne cele i adresatów Programu. Określono preferencje finansowania oraz podstawowe kalkulacje kosztów i przedstawiono zalecaną konstrukcję programów edukacyjnych przeznaczonych dla różnych grup wiekowych, zawodowych i społecznych. Obydwa dokumenty prezentuje nie tylko Ministerstwo Środowiska, ale też resort edukacji, administracja wojewódzka oraz inne organizacje. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej prezentuje cztery jej główne cele: 65

1. Upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia, uwzględniając również pracę i wypoczynek człowieka, czyli objęcie permanentną edukacją ekologiczną wszystkich mieszkańców Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej na wszystkich stopniach edukacji formalnej i nieformalnej. 3. Tworzenie gminnych programów edukacji ekologicznej, stanowiących rozwinięcie Narodowego Programu Edukacji Ekologicznej, a ujmujących propozycje wnoszone przez poszczególne podmioty realizujące projekty edukacyjne dla lokalnej społeczności. 4. Promowanie dobrych doświadczeń z zakresu metodyki edukacji ekologicznej. Zgodnie z Polityką Ekologiczną Państwa, skuteczna realizacja jej celów wymaga udziału w tym procesie wszystkich zainteresowanych podmiotów, wywierających bezpośredni lub pośredni wpływ na sposób i intensywność korzystania ze środowiska, w tym również udziału obywateli. Aby udział ten był wystarczająco szeroki i przynosił oczekiwane efekty, konieczne jest z jednej strony stymulowanie samej części takiego udziału, natomiast z drugiej tworzenie sprzyjających warunków dla praktycznej realizacji tej potrzeby oraz dostarczania wiedzy i umiejętności pomocnych w konkretnych działaniach. Podstawowe znaczenie dla szerokiego, społecznego udziału w realizacji celów ekologicznych ma odpowiednia edukacja ekologiczna oraz zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o środowisku, a także stworzenie instytucjonalnego zabezpieczenia dla wyrażania przez społeczeństwo swoich opinii i wpływania na podejmowane, istotne dla środowiska decyzje. Kształtowanie świadomości ekologicznej dzieci i młodzieży jest ważnym zadaniem realizowanym w tak zwanym formalnym systemie kształcenia obejmującym wychowanie przedszkolne, szkolnictwo podstawowe i ponadpodstawowe oraz szkolnictwo wyższe. Ważnym zadaniem jest wprowadzanie do programów szkolnych zagadnień związanych z edukacją ekologiczną, szczególnie dotykająca tych problemów np. stosowanie ekologicznych źródeł energii, selektywna zbiórka odpadów, właściwa gospodarka wodnościekowa itp. Stosowanie przez nauczycieli metod aktywizujących i poszukujących tj. burza mózgów, karty pracy, projekty; zajęcia terenowe oparte na bezpośrednim kontakcie ucznia z przedstawianą problematyką wykształci w uczniu umiejętność obserwacji, logicznego myślenia, kojarzenia, wyciągania wniosków. Zadaniem nauczyciela w szeroko pojętej edukacji ekologicznej jest: kształtowanie u ucznia postawy odpowiedzialności za stan środowiska, zachęcanie ucznia do prowadzenia własnych obserwacji, badań i analizy środowiska, kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów zgodnie z posiadaną wiedzą, umożliwienie dzieciom i młodzieży podejmowania praktycznych działań na rzecz ochrony środowiska w ich otoczeniu, przekazanie młodzieży inicjatywy w zakresie działań proekologicznych. 66

Nauczyciele podejmujący się realizacji zagadnień związanych z edukacją ekologiczną powinni zarówno współpracować ze sobą, jak i współpracować z instytucjami/ organizacjami wspierającymi ich działalność: Urząd Wojewódzki, Starostwo Powiatowe, Urzędy Miast i Gmin organizowanie i współorganizowanie prelekcji, konkursów, lekcji, festynów, finansowanie nagród, szkolenia, pokazowe lekcje, Nadleśnictwa organizacja zajęć terenowych, organizacja prelekcji, szkoleń, finansowanie nagród, wydawanie materiałów informacyjnych, pozarządowe organizacje ekologiczne pomoc w organizowaniu warsztatów, happeningów, szkoleń. Pozaszkolna edukacja ekologiczna Jednym z podstawowych warunków zrównoważonego rozwoju jest włączenie do udziału w nim całego społeczeństwa. Dlatego konieczna jest jak najbardziej wszechstronna edukacja ekologiczna skierowana do: osób dorosłych i różnych grup zawodowych. Najlepszym i najefektywniejszym sposobem podniesienia świadomości ekologicznej osób dorosłych jest zaangażowanie mieszkańców w procesy decyzyjne. Wymaga to szerokiego informowania społeczeństwa o stanie środowiska, działaniach na rzecz jego ochrony, a także o możliwościach prawnych uczestniczenia mieszkańców w podejmowaniu decyzji mających wpływ na stan środowiska. Wśród wielu ważnych tematów edukacji ekologicznej znaczące miejsce należy przypisać edukacji w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, gospodarki ściekowej, ochrony powietrza atmosferycznego, oszczędności energii itp. Szczególnie ważną rolę w edukacji ekologicznej mają organy samorządowe. Powinny one współdziałać przy opracowywaniu i realizacji lokalnych programów edukacji ekologicznej oraz z organizacjami, instytucjami, przedstawicielami zakładów pracy i społeczności lokalnych. Ze względu na możliwości rozwoju turystyki i rekreacji w gminie, konieczne jest obejmowanie edukacją ekologiczną organizatorów turystyki i wypoczynku, jak i osób korzystających z oferowanych usług oraz mieszkańców terenów cennych przyrodniczo. Ważną kwestią jest edukacja w miejscu pracy, ponieważ większość czynnych zawodowo osób ma mniej lub bardziej bezpośredni wpływ na stan środowiska poprzez podejmowane decyzje. Zdecydowanie największy wpływ na poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa mają media. Podkreślić należy, że istnieje ścisła zależność między wiedzą społeczeństwa z zakresu stanu środowiska i nastawieniem do działań na rzecz jego ochrony, a sposobem ukazywania problemów ekologicznych w mediach. Coraz większego znaczenia nabierają tematyczne programy publicystyczne, filmy popularnonaukowe o tematyce środowiskowej oraz reklama społeczna promująca działania przyjazne środowisku. Współpraca w zakresie propagowania edukacji ekologicznej poprzez media powinna być realizowana we współpracy z innymi gminami oraz powiatami województwa i zaowocować cyklicznym ukazywaniem się artykułów, programów TV, audycji radiowych, w których przybliżałoby się mieszkańcom bieżące problemy i działania. Efektem współpracy z telewizją lokalną mógłby być cykl programów informacyjnych, wywiadów z politykami, osobami zaangażowanymi w ochronę środowiska, filmów edukacyjnych. Ze względu na możliwość wykorzystania komputerów, coraz większe 67

znaczenie będzie miała treść edukacyjna na stronach internetowych oraz możliwość kontaktu i dyskusji z mieszkańcami drogą internetową. Duże znaczenie w Edukacji Ekologicznej dorosłych mają działania pozaszkolne podejmowane przez uczniów i nauczycieli. Umożliwiają one włączenie do programu edukacji ekologicznej społeczności lokalnych, bez których poparcia żadne działania na rzecz ochrony środowiska nie powiodą się. Równocześnie wspólne działania dzieci i rodziców stwarzają szanse zmiany mentalności społeczeństwa i kształtowania świadomości proekologicznej. Przyjęte do realizacji kierunki działań w formalnym systemie kształcenia 1. Kształtowanie poczucia odpowiedzialności za stan środowiska wśród dzieci i młodzieży szkolnej poprzez organizowanie konkursów o tematyce ekologicznej. 2. Realizowanie przez szkoły i przedszkola zajęć z zakresu edukacji ekologicznej (m.in. udział w akcji Sprzątanie świata", wycieczki dydaktyczne, rajdy, konkursy, spotkania z osobami związanymi z ochroną przyrody, segregacja odpadów). 3. Zwiększenie udziału zagadnień związanych z ochroną i kształtowaniem środowiska w ramach szkolnych programów nauczania. 4. Organizowanie szkoleń/warsztatów dla nauczycieli, które przyczynią się do zwiększenia popularności wśród dzieci i młodzieży tematyki związanej z ekologią i ochroną środowiska na lekcjach. 5. Przygotowanie odpowiednich materiałów dydaktycznych. 6. Zwiększenie udziału szkół międzynarodowymi programami z zakresu edukacji. 7. Wsparcie finansowe na zakup sprzętu, pomocy i doposażenia placówek oświatowych oraz organizacji prowadzących edukację ekologiczną. Przyjęte do realizacji kierunki działań w nieformalnym systemie kształcenia 1. Dalsze wdrażanie zaleceń Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej z uwzględnieniem zmian zachodzących w procesie reformowania państwa oraz integracji z Unią Europejską. 2. Prowadzenie kampanii informacyjnej obejmującej poprzez wydawanie publikacji edukacyjnych propagujących zachowania przyjazne środowisku i wiedzę o lokalnych i regionalnych walorach przyrodniczych, których odbiorcami będą zarówno dzieci i młodzież szkolna, jak również osoby dorosłe. 3. Wydawanie ulotek, plakatów obejmujących zagadnienia związane z ochrona środowiska w tym w szczególności propagujących prawidłową segregację odpadów. 4. Organizowanie konferencji, wykładów i spotkań dla mieszkańców, w których uczestniczyć będą praktycy i fachowcy związani z ochroną środowiska i ekologią. 68

5. Podnoszenie poziomu świadomości ekologicznej mieszkańców miasta jako niezbędnego elementu w procesie efektywnej realizacji polityki ekologicznej państwa. 6. Aktualizacja programu edukacji ekologicznej dla miasta 7. Przeprowadzenie pilotażu programu edukacji ekologicznej. 8. Prowadzenie publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie. 9. Upowszechnianie informacji o stanie środowiska i działań podejmowanych na rzecz jego ochrony poprzez stworzenie łatwo dostępnej informacji na poziomie lokalnym, regionalnym i wojewódzkim. 10. Współpraca samorządu miasta z mediami w zakresie prezentacji stanu jakości środowiska i działań podejmowanych na rzecz jego ochrony. 11. Współpraca samorządu miasta ze szkołami, przedstawicielami środowiska naukowego, zakładami pracy i pozarządowymi organizacjami w celu wykorzystania różnorodnych form edukacji ekologicznej. 12. Udział pracowników urzędu miasta w szkoleniach, kursach, konferencjach z zakresu ochrony środowiska. 13. Szkolenia z zakresu ochrony środowiska i przyrody kierowane m. in. do nauczycieli, uczniów, sołtysów, policji. 14. Prowadzenie działań informacyjnych skierowanych do przedsiębiorców. 15. Wspieranie finansowe działań służących podnoszeniu świadomości ekologicznej mieszkańców realizowanych przez placówki oświatowe, kulturalne, organizacje pozarządowe i podmioty gospodarcze. 16. Włączanie placówek oświatowych, kulturalnych i organizacji pozarządowych w regionalne, ogólnopolskie i międzynarodowe programy edukacyjne. 17. Działalność informacyjna w zakresie systemu obszarów chronionych Natura 2000. 18. Prowadzenie działań z zakresu edukacji ekologicznej na terenach cennych przyrodniczo w szczególności terenu wzdłuż Nysy Łużyckiej i Czerwonej Wody. 4.2 Ochrona zasobów naturalnych 4.2.1 Ochrona przyrody i krajobrazu Stan wyjściowy Obszary i obiekty objęte ochroną przyrody zaprezentowano w załączniku nr 1 do niniejszego opracowania. Podobnie załącznik zawiera pełną charakterystykę zasobów krajobrazowych, lasów i parków na terenie miasta. 69

Zgorzelec nie ma ściśle określonego układu zieleni. Tereny te skupione są nieregularnie w wielu miejscach miasta. Z tego tez tytułu koniecznym jest utworzenie Zintegrowanego Systemu Zieleni Miejskiej. Obszary najcenniejsze przyrodniczo położone są w południowej części miasta w dzielnicy Ujazd. Najcenniejszymi obszarami są starorzecza i meandry Nysy Łużyckiej oraz ujście potoku Czerwona Woda. Są to obszary bardzo ważne dla utrzymania bioróżnorodności. Stanowią ostoję dla wielu gatunków płazów, ptaków oraz zwierząt bezkręgowych. Bardzo ważnym elementem przyrodniczym miasta jest dolina Nysy, która pełni funkcję korytarza ekologicznego dla całej aglomeracji miejskiej Zgorzelec-Görlitz. Duża część doliny porośnięta jest cennymi zbiorowiskami leśnymi, są to głównie lasy łęgowe i grądowe. Z punktu widzenia mieszkańców, do najcenniejszych obiektów na terenie miasta należy zaliczyć parki miejskie, w tym: Park im. Błachańca Park im. Paderewskiego Park Ujazdowski Park II Armii Wojska Polskiego Wąwóz Struga Skwer im. Popiełuszki Bulwar nad Nysą Park przy ul. Bolesławieckiej Park przy ul. Henrykowskiej. Najcenniejszym z nich jest Park Ujazdowski, który ma charakter lasu grądowego i jest największym tego typu obiektem w Zgorzelcu. Na terenie pozostałych parków miejskich przeprowadzane są regularne zabiegi pielęgnacyjne, co ogranicza ich bioróżnorodność. Łączna powierzchnia parków miejskich wynosi 20,28 ha, a podworskich 6,5 ha. Bardzo ważną rolę w systemie zieleni miejskiej pełnią ogródki działkowe. Największe skupienia tych obiektów zlokalizowane są w południowej części miasta na południe od Parku A. Błachańca, oraz w części północnej pomiędzy ulicą Henrykowską i Bolesławiecką. W obrębie granic miasta Zgorzelca znalazły się dwa parki o zabytkowych walorach, będące dawniej w strefie podmiejskiej. Są to parki przy ul. Bolesławieckiej i przy ul. Henrykowskiej. Oba mające cenny drzewostan, zwłaszcza park przy ul. Henrykowskiej, gdzie występuje kilkanaście drzew introdukowanych. W parku przy ul. Bolesławieckiej występują dwa zarejestrowane pomniki przyrody. Godnymi większej uwagi są tereny położone wzdłuż dolnego odcinka rzeki Czerwona Woda (ul. Rzeczki Górne i Rzeczki Dolne oraz zadrzewienie w wąwozie na zachód od ul. Francuskiej). Są to tereny z dużą ilością starych drzew, malownicze i mające walory rekreacyjne. pomniki i rezerwaty przyrody Na terenie miasta ustanowionych jest 16 pomników przyrody, wśród nich 15 to twory przyrody ożywionej, jeden obiekt przyrody nieożywionej to odsłonięcie 70

geologiczne niewielki wąwóz wychodnia szarogłazów o wymiarach 24 metrów szerokości i 15 metrów wysokości przy ul. Struga (nr rejestru 89). Strefy ochronne i punkty widokowe Obiektem, który ma duże walory widokowe jest Wąwóz Struga - w połączeniu z bulwarem nad Nysą, dającym obraz całej panoramy starego miasta po drugiej stronie Nysy. Ostoje NATURA 2000 na terenie miasta Zgorzelec: Przełomowa Dolina Nysy Łużyckiej - PLH020066 - W dolinie Nysy Łużyckiej na odcinku granicznym wytworzyła się mozaika siedlisk z priorytetowymi łęgami i kompleksem łąk zmiennowilgotnych, wilgotnych, świeżych i ziołorośli. Ostoja obejmuje silnie zróżnicowany krajobraz doliny rzecznej, od partii przełomowych między Trzcińcem a Posadą, aż po łagodnie płynącą rzekę obszaru podgórskiego. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów presja urbanizacyjna, zanieczyszczenie wód powierzchniowych, brak ochrony prawnej dla wielu okazów drzew spełniających wymagania pomników przyrody, ekspansja i wprowadzanie obcych i synantropijnych gatunków roślin przyczyniająca się do zmiany lokalnej różnorodności biologicznej, usuwanie spróchniałych i zamierających drzew liściastych jest przyczyną niszczenia bazy siedliskowej i żerowiska zwierząt, zagrożenia dla fauny (siedlisk, miejsc żerowania): a. dla owadów: o o o o regulacje koryt rzecznych, usuwanie drzew i zarośli nadbrzeżnych, zanieczyszczanie rzek ściekami i biogenami, wędkarstwo, o zaniechanie użytkowania, które często prowadzi do zarastania łąk, jak również do rozprzestrzeniania się inwazyjnych gatunków roślin i zaniku rośliny żywicielskiej gatunku. b. dla ptaków: o o o o o likwidacja śródleśnych terenów otwartych, utrata siedlisk lęgowych w wyniku prowadzenia niewłaściwej gospodarki leśnej, degradacja siedlisk lęgowych i żerowisk w wyniku (niepokojenie), zmian reżimu hydrologicznego rzek, odlesianie brzegów rzek, 71

o nadmiernej eksploatacji starych drzewostanów, przede wszystkim liściastych i ograniczania powierzchni starodrzewu, jak również utrata siedlisk wynikająca z eliminacji martwych i obumierających drzew oraz drzew o miękkim drewnie. o eliminacja z lasu martwych i obumierających drzew charakteryzujących się obecnością starych dziupli. c. dla ssaków: o o o likwidowanie otworów wlotowych z których mogłyby korzystać nietoperze - nocek duży (Myotis myotis), zanieczyszczenia wód, regulowanie koryt rzecznych. brak jednolitej polityki ochrony zasobów przyrodniczych i zarządzania krajobrazem, niewystarczająca edukacja ekologiczna z zakresu ochrony przyrody, ograniczone fundusze na utrzymanie i pielęgnacje terenów zieleni. Cele ekologiczne do roku 2020 1. Uchwalenie i wdrożenie Programu Ochrony Zespołu Przyrodniczo- Krajobrazowego 2. Zidentyfikowanie i zachowanie walorów przyrodniczych i kulturowych na terenie Miasta Zgorzelec 3. Zachowanie funkcji przyrodniczej i rozwój funkcji rekreacyjno-wypoczynkowej ze szczególnym uwzględnieniem terenu Doliny Nysy Łużyckiej 4. Podnoszenie świadomości społecznej w zakresie ochrony walorów przyrodniczokulturowych znajdujących się na terenie miasta 5. Polepszenie estetyki i walorów krajobrazowych gminy poprzez wprowadzanie nowych nasadzeń w terenach zieleni. 6. Zapewnienia ochrony zidentyfikowanych na obszarze miasta prawnie chronionych gatunków roślin i zwierząt. 7. Rewitalizacja parków miejskich. Strategia realizacji celów Realizacja celów będzie wdrażana poprzez przeprowadzenie inwentaryzacji przyrodniczej terenu. Opracowanie to stanowiłoby dokument wyjściowy do dalszych działań syntetyzujących wiedzę o bioróżnorodności omawianego obszaru. Wykonane prace terenowe pozwolą ustalić aktualny stan przyrody. Po rozpoznaniu terenu oraz połączeniu tych informacji z danymi z istniejących opracowań, inwentaryzacja powinna stać się podstawą do dalszych działań, w tym np. do opracowania waloryzacji przyrodniczej. Szczegółowa inwentaryzacja przyrodnicza powinna być punktem wyjścia do planowania różnorodnych form ochrony przyrody. Wykonanie inwentaryzacji pozwala określić przemiany zachodzące na terenie obszaru oraz przyczyni się do określenia ewentualnych zabiegów 72

ochronnych. Wnioski z przeprowadzonej inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej proponowanego do uchwalenia obszaru jako zespół przyrodniczo-krajobrazowy powinny znaleźć swoje miejsce w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego miasta i innych dokumentach strategicznych. Kształtowanie właściwych postaw mieszkańców i turystów na terenach objętych ochroną prawną, pozwoli na świadome korzystanie z zasobów przyrodniczych i kulturowych oraz ograniczy niekontrolowaną penetrację terenów leśnych przez ludzi. Rozwój funkcji rekreacyjno-wypoczynkowych będzie realizowany m.in. poprzez budowę 2 przystani kajakowych na Nysie Łużyckiej wraz z budową ścieżek dojściowych oraz pracami budowlanymi pod infrastrukturę techniczną, wypoczynkową i informacyjną. Kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa w zakresie ochrony walorów przyrodniczo - krajobrazowych będzie realizowane poprzez rewitalizację istniejących ścieżek dydaktycznych oraz projektowanie nowych ścieżek rowerowych, które udostępnią walory przyrodnicze społeczeństwu, ale również skumulują turystów i ograniczą chaotyczną penetrację środowiska przez człowieka. Wyznaczone cele będą również realizowane poprzez organizowanie zajęć dydaktycznych w postaci wycieczek edukacyjnych oraz prelekcji w szkołach z zakresu pogłębienia wiedzy przyrodniczej w oparciu o obserwacje terenowe omawianego obszaru skierowanych głównie do dzieci i młodzieży szkolnej. Istotne również z punktu widzenia estetyki miasta będzie zagospodarowanie zieleni wokół obiektów kulturowych w taki sposób, żeby stanowiła z nimi harmonijne połączenie. Umieszczenie informacji tekstowej i graficznej przy obiektach kulturowych wpłynie na ich wyeksponowanie oraz na zwiększenie zainteresowania mieszkańców historią omawianego terenu. Stare zdjęcia w formie tablic zlokalizowanych w miejscach szczególnie istotnych dla regionu w granicach ZPK znacznie podniosą atrakcyjność miasta stwarzając ciekawą alternatywę dla turystów. Przyjęte do realizacji kierunki działań 1. Uchwalenie Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego (ZPK) w granicach zaproponowanych w opracowanym Programie Ochrony Zespołu Przyrodniczo- Krajobrazowego Dolina Nysy Łużyckiej 2. Transponowanie zapisów związanych z warunkami ochrony planowanego ZPK do prawa lokalnego: mpzp i dokumentacji planistycznych: SUiKZP 3. Wprowadzenie nakazu utrzymania zalewowego charakteru siedlisk leśnych i nieleśnych terasy doliny Nysy Łużyckiej w mpzp i SUiKZP 4. Wprowadzenie zakazu zabudowy mieszkaniowej na terenie ZPK w zapisach mpzp i SUiKZP 5. Wprowadzenie do dokumentacji planistycznych zapisu dotyczącego ograniczenia zabudowy mieszkaniowej na terenach ogródków działkowych w pobliżu planowanego ZPK 6. Sprawozdawczość z realizacji zadań ochronnych Programu Ochrony Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Dolina Nysy Łużyckiej 73

7. Aktualizacja Programu Ochrony Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Dolina Nysy Łużyckiej na lata 2016-2019 8. Zamontowanie tablic informacyjnych na wejściu do ZPK z mapą obszaru i regulaminem 9. Nawiązanie współpracy z organizacjami pozarządowymi lub z lokalnymi przyrodnikami w celu organizowania wycieczek edukacyjnych dla dzieci i młodzieży szkolnej w celu przybliżenia im wiedzy przyrodniczej i kulturowej regionu 10. Opracowanie i publikacja folderów informacyjnych o ZPK 11. Założenie na stronie internetowej urzędu platformy e-learningowej, w której każdy może zdobyć wiedzę o ZPK, rozwiązać quiz dotyczący regionu, etc. oraz jej aktualizowanie 12. Wykonanie aktualizacji inwentaryzacji przyrodniczej ze szczególnym uwzględnieniem gatunków dzikiej flory i fauny objętej ochroną prawną 13. Wykonanie waloryzacji przyrodniczej 14. Monitorowanie obszaru miasta w celu identyfikacji dzikich składowisk odpadów i ich usuwanie 15. Ochrona czynna na zarastających siedliskach nieleśnych (wprowadzenie użytkowania kośnego, wywożenie pokosu, nie zaburzanie stosunków wodnych) 16. Zachowanie roślinności wzdłuż brzegów rzeki Nysa Łużycka i Czerwona Woda 17. Wybudowanie projektowanej wzdłuż ul. Cienistej ścieżki dla rowerów zgodnie z koncepcją 18. Zintegrowanie systemu oznakowania tras rowerowych ze szlakami po stronie niemieckiej (oznakowanie tras w szczególności w Parku Ujazdowskim) 19. Upowszechnienie i wprowadzanie nowych form indywidualnej ochrony przyrody głównie w postaci pomników przyrody, a także użytków ekologicznych, zespołu przyrodniczo-krajobrazowego i stanowisk dokumentacyjnych przyrody 20. Objęcie najcenniejszych obiektów dendrologicznych ochroną prawną, inne wartościowe drzewa lub grupy drzew należy skatalogować i oznakować tabliczką z numerem i nazwą (wskazane opracowaniu ekofizjograficznym). 21. Polepszenie estetyki i walorów krajobrazowych miasta poprzez wprowadzanie nowych nasadzeń m.in. w terenach zieleni śródmiejskiej oraz osiedlowej. 22. Rewaloryzację i rozwój terenów miejskiej zieleni urządzonej (miejskiego im. Błachańca, założeń parkowo-pałacowych w rejonie ul. Henrykowskiej i w rejonie ul. Francuskiej). 23. Przebudowa skweru im. ks. Jerzego Popiełuszki w Zgorzelcu 24. Przeznaczenie terenów na cele zieleni urządzonej miejskiej i nieurządzonej (łąki), z rekreacyjnym wykorzystaniem łąk doliny Czerwona Woda. 25. Ochrona terenów zagrożonych powodziami. 74

4.2.2 Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Stan wyjściowy Tereny leśne Gminy Miejskiej Zgorzelec mają służyć przede wszystkim społeczeństwu jako miejsca wypoczynku, spacerów i rekreacji, stanowiąc oazę zieleni i spokoju wokół aglomeracji miejskiej Zgorzelca. Niezależnie od powyższego, las komunalny miasta Zgorzelec ze względu na swoje położenie i ukształtowanie terenu spełniać będzie również inne funkcje ochronne a mianowicie: wodochronną na tarasie rzecznym oraz glebochronną na stromej skarpie. Omawiane lasy składają się z dwóch oddzielnych kompleksów: pierwszy z nich w południowo-zachodniej części miasta przyległej do ul. Reymonta, drugi w południowo-zachodniej części miasta przyległej do ul. Francuskiej (stanowiący własność Lasów Państwowych). Lesistość w stosunku do ogólnej powierzchni administracyjnej miasta 3,1%. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów niewystarczająca dynamika zalesień w celu osiągnięcia sformułowanego w KPZL celu osiągnięcia do 2020 r. lesistości kraju na poziomie 30%, stale utrzymujące się zagrożenie ze strony szkodników owadzich i grzybów patogenicznych, wkraczanie zabudowy w okrajki leśne, fragmentaryzacja i rozdrobnienie kompleksów leśnych poprzez rozwój sieci komunikacyjnej, rozwój zabudowy terenów nieleśnych położonych pomiędzy kompleksami leśnymi, przez co likwidacji ulęgają naturalne trasy przemieszczania się zwierzyny, uszkodzenia i zmniejszenie odporności lasów ze względu na ich monokulturowy charakter, zaśmiecanie terenów leśnych szczególnie na obrzeżach miasta i dróg, Cele ekologiczne do roku 2020 1. Ochrona istniejących zasobów leśnych oraz odtwarzanie ich różnorodności biologicznej. 2. Zrównoważona gospodarka leśna pod względem ekonomicznym, społecznym i ekologicznym. Strategia realizacji celów 75

Podstawą działań w gospodarce leśnej powinno być racjonalne użytkowanie zasobów leśnych poprzez kształtowanie właściwej struktury lasów (gatunkowej i wiekowej) i ich wykorzystania gospodarczego w sposób zapewniający zachowanie ich bogactwa biologicznego, wysokiej produkcyjności oraz potencjału regeneracyjnego. W polityce UE podkreśla się wielofunkcyjność rozwoju leśnictwa, promowanie społecznej i ochronnej funkcji lasów, dążenie do zrównoważenia gospodarki leśnej pod względem ekonomicznym, społecznym i ekologicznym, tj. dążenie do takiego stanu, aby działania z zakresu gospodarczego użytkowania lasów, ochrony ekosystemów leśnych, rozwoju badań naukowych i usług doradczych były traktowane jednakowo. Podstawą dla realizacji przez państwa członkowskie ochrony i zrównoważonej gospodarki w lasach są działania ujęte w Agendzie 2000 dotyczące: ochrony lasów oraz rozwoju ich społecznych i gospodarczych funkcji, zachowania i poprawy wartości ekologicznych lasów, zachowania funkcji ochronnych lasów, promocji nowych zastosowań drewna oraz zwiększania powierzchni leśnych poprzez zalesianie, łączenia gospodarstw leśnych poprzez promocje stowarzyszania się właścicieli lasu, programów edukacyjnych i szkoleniowych promujących wiedzę o przyjaznych dla środowiska i nie zakłócających naturalnego krajobrazu sposobach i technikach wytwarzania produktów leśnych i dostarczania usług leśnych, skierowanych przede wszystkim do zarządców i właścicieli lasu. Jednym z przejawów działań UE w sektorze leśnym jest wspieranie zalesień na gruntach rolnych wycofywanych z produkcji, traktowanych w polityce rolnej jako alternatywna forma zagospodarowania gruntów rolnych. Powiększanie zasobów leśnych powinno się odbywać przy uwzględnieniu różnorodności biologicznej i lokalnego zróżnicowania krajobrazu. W Polityce leśnej państwa bardzo duże znaczenie ma ochrona zasobów przyrodniczych lasów i zwiększanie ich powierzchni. Zwiększanie powierzchni i zwartości lasów będzie następować głównie poprzez łączenie kompleksów leśnych zwłaszcza w obszarach korytarzy ekologicznych i na obszarze wododziałów. Działania te są na bieżąco realizowane przez nadleśnictwa i zmierzają do poprawy rozpoznania zasobów różnorodności biologicznej w lasach, do unaturalniania składu gatunkowego drzewostanów w celu ich zbliżenia do ekosystemów naturalnych i pełnego wykorzystania możliwości siedliskowych (optymalizacja zalesień w kierunku rekonstrukcji roślinności potencjalnej). Preferowane są biologiczne i mechaniczne metody ochrony lasu realizowane poprzez: zakładanie remiz, wywieszanie budek lęgowych, ochronę mrowisk, wykładanie pułapek na owady, korowanie. Na terenie miasta ustala się zachowanie istniejących lasów i zadrzewień. Niezbędne jest utrzymanie ich ochronnego charakteru jako lasów wodochronnych i glebochronnych. Przyjęte do realizacji kierunki działań 76

1. Zalesianie nowych terenów, z uwzględnieniem uwarunkowań przyrodniczokrajobrazowych. 2. Tworzenie spójnych kompleksów leśnych, szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych i wododziałów. 3. Lokalizacja zalesień i zadrzewień zgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego, w tym kształtowanie granicy rolnoleśnej. 4. Ochrona zieleni dolin rzecznych, terenów torfowiskowych i źródliskowych. 5. Stały monitoring środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym (pożary, choroby, szkody przemysłowe). 6. Łączenie kompleksów leśnych, zwłaszcza w obszarze korytarzy ekologicznych i na obszarach wododziałów. 7. Poprawa rozpoznania zasobów różnorodności biologicznej w lasach. 8. Zapewnienie lasom i zadrzewieniom właściwego znaczenia w planowaniu przestrzennym, w tym kształtowaniu granicy rolno-leśnej i ochronie krajobrazu. 9. Wdrażanie Regionalnego Programu Operacyjnego Polityki Leśnej Państwa. 10. Racjonalne przeznaczanie obszarów leśnych na cele nieleśne. 11. Kontynuowanie promowania zachowań zgodnych z zasadami ochrony krajobrazu i przyrody poprzez zintensyfikowanie edukacji ekologicznej społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody, w tym ochrony lasów. 4.2.3 Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi Stan wyjściowy W mieście, podobnie jak na terenie całego województwa dolnośląskiego, występuje problem racjonalizacji wykorzystywania zasobów wody, co powoduje konieczność rozważenia możliwości rezygnacji z części istniejących ujęć. Wskazane jest zintensyfikowanie działań przedsiębiorstw wodociągowych ukierunkowanych na zmniejszenie strat wody w systemach przesyłowych. Wraz z rozwojem miasta i przebudową jego struktury funkcjonalno przestrzennej niezbędny jest rozwój miejskiego systemu wodociągowego bazującego na ujęciach wody przy ul. Orzeszkowej i ul. Henrykowskiej. Według PEP, gospodarowanie, planowanie i sterowanie zasobami wodnymi prowadzi się w granicach dorzeczy, zlewni rzecznych i jeziornych na podstawie warunków korzystania z wód dorzecza, które uwzględniają również problematykę ochrony przeciwpowodziowej. Główny kierunek działań w mieście wynika z żądań realizowanych w województwie dolnośląskim. Na podstawie art. 119 ust. 3 pkt 1 Prawo wodne, po zatwierdzeniu przez Radę Ministrów w dniu 22 lutego 2011 r. zostały ogłoszone w Monitorze Polskim Plany gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry. Kompleksowa ochrona przeciwpowodziowa powinna być prowadzona w oparciu o program przeciwpowodziowy dla województwa dolnośląskiego w Programie Odra 2006 r. - aktualizacja. 77

W zakresie ochrony przed powodzią: budowa, odbudowa i właściwe utrzymanie rzek, kanałów, wałów przeciwpowodziowych, stacji pomp melioracyjnych i budowli hydrotechnicznych należą do zadań Państwa. Środki na ten cel zabezpiecza Wojewoda, a realizacje przedmiotowych żądań wykonuje ZMiUW Województwa. W świetle oceny dotychczasowych szkód powodziowych i uwarunkowań miejscowych, niezbędnym jest uszczegółowienie granic obszarów wyłączanych spod zabudowy, z uwzględnieniem zabezpieczeń technicznych i ekologicznych, a następnie wprowadzenie ich do ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta. Dla powiatu zgorzeleckiego został opracowany Plan Operacyjny Ochrony Przed Powodzią Powiatu Zgorzeleckiego, naturalną jego częścią jest Miasto Zgorzelec. Plan określa struktury oraz zasady organizacji i działalności GR OPP na terenie miasta w strukturach powiatu w zakresie bezpośredniej ochrony przed powodzią oraz realizacją zadań, mających na celu złagodzenie ewentualnych skutków powodzi, przywracanie i odtwarzanie warunków bytowania po powodzi. Na terenie miasta istnieje zagrożenie powodziowe. Wody powodziowe zajmują w większości niezainwestowane tereny terasy zalewowej Nysy Łużyckiej. W środkowej i północnej części miasta jest to wąski pas terenów bezpośrednio przyległych do rzeki. Mogą tu wystąpić podtopienia na odcinku około 800 m wzdłuż ulicy Daszyńskiego (od Cienistej do końca ul. Daszyńskiego). W rejonie ujścia Czerwonej Wody tereny zalewu Q1% zajmują całą powierzchnię ujęć wód w rejonie ulicy Orzeszkowej oraz łąki wzdłuż Czerwonej Wody, aż do ulicy Francuskiej, również nie zagrażając terenom zabudowanym. Czerwona Woda może podtapiać zabudowę wzdłuż ulic Rzeczki Dolne i Rzeczki Górne. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne (Dz.U.2001,Nr 115,poz. 1229 z późniejszymi zmianami) spośród obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi wyodrębnia obszary bezpośredniego i potencjalnego zagrożenia powodzią. Do tych pierwszych, oprócz terenów międzywali, wlicza się również narażone na niebezpieczeństwo powodzi tereny nieobwałowane, których granice winny być wskazane w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, na podstawie studium sporządzonym przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, o którym mowa w Art. 82 ust 2 Ustawy Prawo Wodne. Do czasu opracowania studium, dane o zagrożeniu powodziowym zawarte w planie miejscowym mają charakter informacyjny. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów eutrofizacja wód, zły stan rowów melioracyjnych (stanowiących własność osób prywatnych). ograniczenia finansowe spółek wodnych, Obszary potencjalnego zagrożenia powodzią, obejmujące tereny narażone na zalanie w przypadku: zniszczenia lub uszkodzenia wałów przeciwpowodziowych, zniszczenia lub uszkodzenia budowli piętrzących i ochronnych pasa technicznego. 78

Cele ekologiczne do 2020 1. Racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi. 2. Dążenie do maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne. 3. Zwiększenie retencji wodnej. Strategia realizacji celów Według polityki ekologicznej państwa, gospodarowanie, planowanie i sterowanie zasobami wodnymi prowadzi się w granicach dorzeczy, zlewni rzecznych i jeziornych na podstawie warunków korzystania z wód dorzecza, które uwzględniają również problematykę ochrony przeciwpowodziowej. Zmniejszenie zużycia wszelakich surowców i nośników energii jest najbardziej racjonalnym podejściem w dziedzinie poprawy opłacalności wytwórczości. Niejako efektem ubocznym jest zmniejszenie presji na środowisko, a co za tym idzie, ograniczenie wnoszonych opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska. Realizacja powyższego celu ekologicznego zależy przede wszystkim od działań podejmowanych przez przemysł i energetykę zawodową, a także przez sferę komunalną. Na poziomie zakładu przemysłowego podstawowe znaczenie mają systemy pozwoleń zintegrowanych i w ich ramach najlepsze dostępne techniki (BAT). Znaczącą rolę odgrywa skuteczne zarządzanie środowiskiem w przemyśle (wdrażanie norm ISO 14 000, EMAS). Działania na rzecz wprowadzenia wskaźników zużycia wody, materiałochłonności i energochłonności do pozwoleń zintegrowanych dla najbardziej wodochłonnych / materiałochłonnych / energochłonnych dziedzin produkcji, a także działalność Krajowego Centrum Najlepszych Dostępnych Technik (BAT) - przyczynią się do racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych. Przyjęte do realizacji kierunki działań 1. Kontynuacja prac związanych z modernizacją i odbudową systemów melioracyjnych. 2. Dofinansowanie działalności spółek wodnych w zakresie modernizacji systemów melioracyjnych. 3. Wyznaczenie geodezyjnie granic terenów powodziowych i zasad ich zagospodarowania w trybie przepisów ustawy Prawo Wodne. 4. Zapewnienie w sąsiedztwie rzeki Nysa Łużycka polderów zalewowych. 5. Ujęcie w planach zagospodarowania przestrzennego terenów zalewowych. 6. Zwiększenie zdolności retencyjnej zlewni. 7. Realizacja obiektów małej retencji wód. 79

8. Kontynuacja wprowadzania zamkniętych obiegów wody i wodooszczędnych technologii produkcji w przemyśle. 9. Kontynuacja modernizacji sieci wodociągowych w celu zmniejszenia strat wody w systemach przesyłowych. 10. Odbudowa jazu przy Zalewie Czerwona Woda 11. Ochrona powierzchni ziemi Stan wyjściowy Teren miasta, jako obszar wysoce zurbanizowany posiada środowisko glebowe silnie przekształcone przez działalność człowieka. Występują tu gleby przekształcone mechanicznie, geochemicznie, hydrologicznie i fizyko-chemicznie. Na znacznej przestrzeni, w wyniku długotrwałego procesu urbanizacji trwającego przez cały okres istnienia miasta wykształcone zostały grube warstwy gruntów nasypowych. W obrębie miasta i obszaru zurbanizowanego występuje wiele destruktów glebowych. W obrębie zwartej zabudowy blokowej struktura gleb została niemal w całości zniszczona przez procesy inwestycyjne. Gleby z terenów zabudowy jednorodzinnej nie uległy takim deformacjom, a nawet są wzbogacane przez uprawę ogródków przydomowych. Występujące na terenach leśnych gleby to głównie gleby brunatne właściwe, wytworzone z glin średnich lekkich, głębokie, świeże i wilgotne, niekiedy /skarpy/ na podłożu skalistym. Gleby na terenie miasta Zgorzelec posiadają wysoką klasę bonitacyjną, wytworzoną z glin, pyłów, gleb pyłowych i brunatnych. Na terenie Zgorzelca zagrożenia gleb erozją jest stosunkowo niewielkie z uwagi na mało urozmaiconą rzeźbę terenu. Nachylenie terenu nie przekracza tutaj z reguły 3%. Bardzo wysokie zagrożenie erozją występuje natomiast na skarpach dolin Nysy Łużyckiej i Czerwonej Wody. Nachylenie skarpy wynosi 10 30%, a miejscami wzrasta ono nawet do 40%. Aktualnie zbocza te porasta roślinność ochronna, która w żaden sposób nie może być niszczona. W przeciwnym wypadku erozja może w znacznym stopniu zdewastować cały profil gleby, a nawet część podłoża. W ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1657. Art. 5b. wprowadzono zapis iż ustawy nie stosuje się do gruntów rolnych stanowiących użytki rolne położonych w granicach administracyjnych miast tak więc zniesiono wcześniejszą ustawową ochronę gruntów rolnych położonych w granicach administracyjnych miast, dopuszczając zmianę przeznaczenia ww.gruntów rolnych, bez względu na ich klasę, wyłącznie w oparciu o ustalenia planów zagospodarowania przestrzennego i decyzje administracyjne, związane z określaniem warunków zagospodarowania i zabudowy terenów, bez konieczności uzyskiwania odrębnych zgód na zmianę ich przeznaczenia. Według danych otrzymanych z Dolnośląskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego we Wrocławiu aktualna powierzchnia użytków rolnych w tym grunty rolne i użytki zielone ogółem wyniosła 626 ha, w tym 452 ha gruntów ornych i 174 ha użytków zielonych. Wspieranie rolnictwa na terenie gminy miejskiej Zgorzelec odbywa się o przyjęty Program Pracy Doradczej DODR w Wrocławiu (zatwierdzony przez Urząd Marszałkowski we Wrocławiu). 80

Szczególną formą produkcji rolnej są rodzinne ogrody działkowe, które zaliczane są do jednej z istotnych form zieleni miejskiej w obrębie Zgorzelca. Zachowane grunty rolne tworzą cztery odrębne kompleksy o wielkości od ~40 do ~75 ha usytuowane w północnej, wschodniej i południowej części miasta. Kompleksy łączą się z terenami rolnymi gminy Zgorzelec. Kompleksy te są pozostałością łączności funkcjonalnej miasta i gminy Zgorzelec. Docelowo przewiduje się likwidację wzmiankowanych kompleksów i przeznaczenie terenów pod budownictwo mieszkaniowe usługi oraz przemysł oraz częściowe włącznie w system przyrodniczy miasta. Zrezygnowano więc z zagospodarowania kompleksów odpowiadającego sąsiadującym im terenom gminy Zgorzelec oraz zrezygnowano z ustalenia strefy rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Konkludując, zakłada się znaczne ograniczenie funkcji rolnej w granicach miasta. Natomiast należy utrzymać w obszarze łąk nadrzecznych strefę rolniczej przestrzeni produkcyjnej wyłączoną z jakiejkolwiek zabudowy oraz włączenie ich w system przyrodniczy miasta. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów okresowe przesuszenie lub nadmierne uwilgocenie gleb, zanieczyszczenie gleb wzdłuż odcinków dróg o dużym natężeniu ruchu; erozja gleb na terenach o urozmaiconej rzeźbie terenu; zanieczyszczenie gleb wynikające z działalności bytowej mieszkańców; Cele ekologiczne do 2020 roku 1. Dalsze ograniczanie funkcji rolnej w granicach miasta. 2. Ochrona i właściwe wykorzystanie gleb na terenie miasta Zgorzelec. 3. Ograniczenie negatywnego oddziaływania procesów gospodarczych na środowisko glebowe. 4. Wzrost powierzchni terenów włączonych w system przyrodniczy miasta. 5. Ochrona gleb przed degradacją i rekultywacja gleb zdegradowanych. Strategia realizacji celów Ochrona powierzchni ziemi i jej racjonalne użytkowanie jest jednym z ważnych priorytetów polityki ekologicznej państwa. Priorytetem miasta nie będzie zachowanie istniejących kompleksów rolniczych. Przewiduje się systematyczne wyłączanie kompleksów rolniczych z funkcji rolnych i przeznaczenie pod zabudowę mieszkaniową oraz działalność usługową. Działanie to jest nieuchronne i pozwoli na rozwój miejskiej tkanki mieszkaniowej przy jednoczesnym restrykcyjnym przestrzeganiu wymagań ochrony gleb w budownictwie. 81

Racjonalne wykorzystanie zasobów gleb, zwłaszcza w ujęciu długookresowym powinno polegać na: zagospodarowaniu gleb w sposób odpowiadający ich walorom przyrodniczym i klasie bonitacyjnej, dostosowaniu formy zagospodarowania oraz kierunków i intensywności produkcji do naturalnego potencjału gleb. Według art. 109 ust. 2 Prawa Ochrony Środowiska, w zakresie obowiązków Starosty leży prowadzenie okresowych badań jakości gleby i ziemi. Natomiast zakres i sposób prowadzenia tych badań może określić Minister właściwy ds. środowiska w drodze rozporządzenia. Na podstawie art. 110 a Starosta ma obowiązek prowadzić również obserwację terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których występują te ruchy, a także rejestr zawierający informacje o tych terenach. Na terenie miasta nie występują takie obszary. Kierunkiem preferowanym będzie ograniczenie produkcji rolnej i przeznaczenie terenów pod zabudowę miejską. Funkcjonujące gospodarstwa rolne zmienią profil działania w kierunku rolnictwa ekologicznego, na którego produkty będzie większy popyt zarówno w sąsiadujących regionach Polski, jak i UE. Istotnym kierunkiem działań będzie wdrażanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej (KDPR) oraz intensyfikacja edukacji ekologicznej rolników, mająca na celu uświadomienie konsekwencji nieprawidłowej gospodarki rolnej i wskazanie właściwych rozwiązań. Przyjęte do realizacji kierunki działań 1. Przeznaczanie w dokumentach planistycznych dotychczasowych terenów rolniczych pod zabudowę mieszkaniową, usługi i działalność przemysłową a także częściowe włącznie w system przyrodniczy miasta. 2. Wdrażanie Kodeksu dobrych praktyk rolniczych. 3. Ograniczenie powierzchni wykorzystywanej rolniczo na terenie miasta. 4. Zwiększenie powierzchni terenów zieleni. 5. Ochrona gleb przed degradacją i rekultywacja gleb zdegradowanych. 6. Prowadzenie badań gleby i ziemi oraz monitorowanie ich stanu na podstawie dostępnych wyników. 7. Racjonalne wykorzystanie istniejących terenów zainwestowanych. 4.2.4 Ochrona zasobów kopalin Stan wyjściowy Na terenie miasta nie udokumentowano też żadnego złoża surowców mineralnych, nie prowadzi się tu robót górniczych związanych zarówno z eksploatacją powierzchniową jak i podziemną. W przeszłości na obszarze dzielnicy Ujazd eksploatowano węgiel brunatny. 82

Na terenie Zgorzelca pozostały mniej lub bardziej czytelne ślady eksploatacji surowców skalnych. Najbardziej spektakularny jest kamieniołom nad Czerwoną Wodą w Ujeździe W obrębie opracowania występują następujące poziomy wodonośne: czwartorzędowy holoceński czwartorzędowy plejstoceński trzeciorzędowy (w utworach luźnych) trzeciorzędowy (prekambryjski szczelinowy) Ocenę stanu czystości wód podziemnych przedstawiono w załączniku nr 1. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów obecność terenów zdegradowanych górniczo (Ujazd) oraz przemysłowo. przekształcenie rzeźby terenu na skutek powierzchniowej eksploatacji surowców (powstawanie form wklęsłych), przekształcenia krajobrazu, Cele ekologiczne do roku 2020 1. Rekultywacja terenów pokopalnianych. 2. Rehabilitacja i rekultywacja zdegradowanych terenów położonych w obszarze miasta, obejmujących w szczególności tereny popoligonowe oraz zdewastowane tereny poprzemysłowe. 3. Zagospodarowanie terenów poeksploatacyjnych. Strategia realizacji celów Wyklucza się w obszarze miasta prowadzenia eksploatacji surowców mineralnych, w tym okruchowych, ze względu na istniejące uwarunkowania środowiskowe i kulturowe. Podlegają ochronie tereny wodonośne wód podziemnych w dolinie Nysy Łużyckiej oraz tereny ujęć wód komunalnych przy ul Orzeszkowej i Henrykowskiej. Przyjęte do realizacji kierunki działań 1. Rekultywacja nielegalnych wyrobisk i zapobieganie ich powstawaniu. 2. Prowadzenie sukcesywnej rekultywacji terenów poeksploatacyjnych wraz z ich zagospodarowaniem. 3. Wyłączenie terenów wyrobisk górniczych spod zabudowy kubaturowej, przynajmniej do czasu rozpoznania problemu i oszacowania ryzyka powstawania szkód górniczych. 83

4.3 Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego 4.3.1 Relacja środowisko a zdrowie Stan wyjściowy Niewątpliwie w mieście istnieje zagrożenie sanitarne związane z występowaniem odchodów zwierzęcych na terenach miejskich. Można stwierdzić, iż na terenie miasta zostały podjęte wstępne działania związane z próba likwidacji zagrożenia. Zakupiono urządzenie do usuwania odchodów zwierzęcych i rozpoczęto jego eksploatację. Obecnie funkcjonują 34 stacje typu Psi pakiet. Stacje zostały ulokowane m.in. przy wejściach do parków miejskich. Stacje opróżniane są na bieżąco, na bieżąco uzupełniane są również woreczki na psie nieczystości. Służby wykorzystujące urządzenia do usuwania odchodów zwierzęcych z terenów publicznych w mieście monitorowane są podczas przeglądów zieleni miejskiej, informacji od straży miejskiej oraz od mieszkańców. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów możliwość wystąpienia toksokariozy (glistnica) wywoływana przez larwy dwu rodzajów obleńców Toxocara canis (glista psia) i Toxocara cati (glista kocia), możliwość wystąpienia toksoplazmozy wywoływanej przez pierwotniak Toxoplasma gonidii, oocyty pasożyta powodują zakażenie ptaków i ssaków wszystkich gatunków, a także ludzi. Cele ekologiczne do 2020 roku 1. Zahamowanie powstawania środowiskowych zagrożeń zdrowia. 2. Ograniczanie zagrożeń sanitarnych. Strategia realizacji celów Strategia realizacji wyznaczonych celów będzie opierała się m. in. na zachowaniu podstawowych zasad higieny i dbałości o należyty stan sanitarny piaskownic polegających na wymianie piasku co najmniej dwa razy w roku oraz wykonanie zabezpieczeń, które uniemożliwiają lub utrudniają dostęp do piaskownic zwierzętom zapewni bezpieczeństwo zdrowotne dla korzystających z tych obiektów mieszkańców w szczególności dzieci. Takie działania są podstawowymi i zarazem skutecznymi elementami w zapobieganiu chorobom takim jak: owsica, lamblioza, toksokaroza, Ponadto planuj się zakup kolejnych stacji typu Psi pakiet. Przyjęte do realizacji kierunki działań 84

1. Zabezpieczenie placów zabaw przed kotami i psami, w szczególności zabezpieczenie piaskownic. 2. Wykorzystanie urządzeń do usuwanie odchodów zwierzęcych z terenów publicznych w mieście i pojemników na odchody zwierzęce. 3. Bieżące monitorowanie służb wykorzystujących urządzenia do usuwanie odchodów zwierzęcych z terenów publicznych w mieście. 4. Opracowanie i przyjęcie do realizacji harmonogramów oczyszczania poszczególnych rejonów miasta. 5. Przeprowadzenie akcji informacyjno- edukacyjnej. 4.3.2 Ochrona wód Stan wyjściowy Przez teren miasta Zgorzelec przepływa graniczna rzeka Nysa Łużycka i jej dopływ Czerwona Woda. Jakość wód Nysy Łużyckiej płynącej wzdłuż zachodniej granicy miasta Zgorzelec zależy od wielkości ładunków zanieczyszczeń dopływających z Czech, Niemiec i Polski. Miasto posiada wodociąg oraz system kanalizacji rozdzielczej i ogólnospławnej. Długość sieci kanalizacyjnej wynosi 64 km, natomiast sieci wodociągowej 70,6 km. Zaopatrzenie w wodę Zgorzelec zaopatrywany jest w wodę z dwóch niezależnych źródeł zlokalizowanych na przeciwległych granicach miasta. ujęcie przy ulicy Orzeszkowej oraz ujęcie zlokalizowanego przy ul. Henrykowskiej. Operatorem systemu wodno - kanalizacyjnego w Zgorzelcu jest Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Nysa Sp. z o.o. z siedzibą w Zgorzelcu przy ulicy Bohaterów Getta 1a. Wykaz zastępczych punktów zaopatrywania w wodę na terenie miasta Zgorzelec(w przypadku wystąpienia poważnych awarii sieci): ul. Iwaszkiewicza - plac przy Biedronce plac przy skrzyżowaniu ul. Kościuszki i Wyspiańskiego ul. Poniatowskiego - plac kolo Barbary ul. IIAWP - plac kolo Sądu ul. Stefana Batorego plac przy skrzyżowaniu ul. Kościuszki i Daszyńskiego plac przy wieży ciśnień plac przy skrzyżowaniu ul. Krańcowej i Energetyków ul. Powstańców Śląskich - plac przed Spółdzielnią Mieszkaniową 85

Ocena jakości wód Nysy Łużyckiej Jakość wód Nysy Łużyckiej, płynącej wzdłuż zachodniej granicy Powiatu Zgorzeleckiego, zależy od wielkości ładunków zanieczyszczeń dopływających z Czech, Niemiec i Polski. W 2011 roku Nysę Łużycką kontrolowano w 10 przekrojach pomiarowych. Wstępna ocena wykonana na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U.2011.257.1545) wykazała: w trójpunkcie granicznym woda Nysy Łużyckiej charakteryzowała się umiarkowanym potencjałem ekologicznym odpowiadającym III klasie: w przekroju przejścia granicznego Radomierzyce- Hagenwerder woda Nysy Łużyckiej wykazywała umiarkowany stan ekologiczny. O umiarkowanym potencjale i stanie ekologicznym Nysy Łużyckiej decydowały wyniki badań biologicznych- fitobentosu (wskaźnika okrzemkowego) na poziomie odpowiadającym III klasie. Wody Nysy Łużyckiej nie osiągnęły dobrego stanu ekologicznego w badanym zakresie i zaliczono je do wód o umiarkowanym potencjale i stanie ekologicznym. Ocena jakości wód rzeki Czerwona Woda Ocena wyników badań w przekroju ujścia do Nysy Łużyckiej wykazała zadowalającą jakość, o czym decydowały wskaźniki takie jak: BZT 5, azotany, azotyny i azot ogólny na poziomie III klasy. Wody stojące Na terenie Zgorzelca są to przede wszystkim starorzecza w obrębie terenów wodonośnych w rejonie ul. Orzeszkowej oraz zbiornik zaporowy na rzece Czerwona Woda. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów Jakość wód Nysy Łużyckiej płynącej wzdłuż zachodniej granicy miasta Zgorzelec zależy od wielkości ładunków zanieczyszczeń dopływających z Czech, Niemiec i Polski. Ścieki komunalne ze Zgorzelca oczyszczane są w zmodernizowanej mechanicznobiologicznej oczyszczalni o przepustowości 12 000 m 3 /d zlokalizowanej w Jędrzychowicach. Osady pochodzące z oczyszczalni ścieków kierowane są w całości do przeróbki w Zakładzie Utylizacji Odpadów Komunalnych i Stabilizacji Osadów Ściekowych w Jędrzychowicach. niewystarczająca świadomość ekologiczna mieszkańców, regulacja rzek, 86

Cele ekologiczne do 2020 1. Utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wód rzeki Nysy Łużyckiej i Czerwonej Wody, w tym również zachowanie i przywracanie ciągłości ekologicznej cieków 2. Zapewnienie wszystkim mieszkańcom miasta odpowiedniej jakości wody do picia. 3. Zwiększenie stopnia skanalizowania miasta. Strategia realizacji celów Do końca 2015 roku Polska powinna zapewnić 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych pochodzących z terytorium państwa w celu ochrony wód powierzchniowych. Zalecenia ochronne dla wód płynących i stojących utrzymanie czystości wód (zakaz odprowadzania nie oczyszczonych ścieków); zakaz regulacji rzek, a w przypadku rzek na terenach zurbanizowanychprzeprowadzanie regulacji "proekologicznych", tzn. z zaprojektowaniem odpowiednio szerokiego międzywala i swobodnie meandrującej w nim rzeki; zakaz pozbawiania brzegów zabudowy roślinnej; zakaz zabudowywania brzegów (również dla celów rekreacyjnych); ograniczanie spływu nawozów i środków ochrony roślin z pól (np. poprzez wprowadzenie strefy ochronnej); ograniczenia w zagospodarowaniu międzywala: zakaz prowadzenia w nim wielkotowarowej gospodarki rolnej, promocja ekstensywnej gospodarski łąkarskiej; utrzymanie czystości wód stojących; i zasilających zbiorniki; zakaz zabudowywania brzegów zbiorników wodnych; zakaz likwidowania starorzeczy, zakaz pozbawiania brzegów zabudowy roślinnej, wycinania szuwarów etc., Zaopatrzenie w wodę Zasady zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków określa ustawa z dnia 7 czerwca 2001 (Dz. U. Nr 72, poz. 747 z późniejszymi zmianami). Na mocy tej ustawy Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. (Dz. U. 2007 nr 61 poz. 417) określa wymagania dotyczące jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. W krajach Unii Europejskiej wymagania dotyczące jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi ustalone są w Dyrektywie 98/83/EC z 1998 roku. Wraz z rozwojem miasta i przebudową jego struktury funkcjonalno przestrzennej niezbędny jest rozwój miejskiego systemu wodociągowego bazującego na ujęciach wody przy ul. Orzeszkowej i ul. Henrykowskiej. 87

Gospodarka ściekowa Mechaniczno-biologiczna Oczyszczalnia Ścieków w Jędrzychowicach oczyszcza ścieki z terenu gminy i miasta Zgorzelec, jak również ścieki dowożone beczkowozami do punktu zlewni. Całość dopływających ścieków poddawana jest mechanicznym i biologicznym procesom oczyszczania a powstający osad wykorzystywany jest rolniczo. Z zadań uznanych za priorytetowe w skali województwa, na terenie miasta Zgorzelec realizowane będą: Ochrona zlewni rzek. Strategia w zakresie gospodarki ściekowej obejmuje następujące zadania: budowę nowych systemów kanalizacyjnych, optymalizacje wykorzystania istniejących oczyszczalni ścieków, budowę oczyszczalni przydomowych i osiedlowych, sukcesywną realizację sieci kanalizacji deszczowej wraz z urządzeniami podczyszczającymi. Przyjęte do realizacji kierunki działań 1. Rozbudowa i modernizacja sieci wodociągowej na terenie miasta. 2. Modernizacja i rozbudowa sieci wodociągowej. 3. Modernizacja istniejącego układu sieci kanalizacyjnej. 4. Optymalne wykorzystanie przepustowości oczyszczalni ścieków w Jędrzychowicach oraz doprowadzenie do niej ścieków z całego obszaru miasta i sąsiednich wsi zlokalizowanych w obszarze gminy Zgorzelec wraz z rozbudową zbiorczego systemu kanalizacyjnego. 5. Zapewnienie podczyszczania ścieków deszczowych. 6. Dalsza likwidacja nieszczelnych zbiorników bezodpływowych stanowiących potencjalne źródło zanieczyszczeń wód podziemnych. 7. Aktualizowanie ewidencji zbiorników bezodpływowych. 4.3.3 Ochrona jakości powietrza atmosferycznego Podstawowym celem polityki ekologicznej w zakresie ochrony powietrza jest osiągnięcie takiego stanu jakości powietrza, który nie będzie zagrażał zdrowiu ludzi i środowisku oraz będzie spełniał wymagania prawne w zakresie jakości powietrza i norm emisyjnych. Cele ilościowe wynikają z programów krajowych, zobowiązań przyjętych w Traktacie Akcesyjnym i ratyfikowanych umów międzynarodowych. 4.3.3.1 System transportowy Stan wyjściowy Miasto jest ważnym węzłem komunikacyjnym. Decydują o tym dwa drogowe przejścia graniczne (Zgorzelec-Görlitz i Zgorzelec-Ludwigsdorf) i jedno kolejowe z Niemcami. 88

Zgorzelec ma dogodne połączenia drogowe i kolejowe z resztą kraju: poprzez Wrocław z Warszawą i Krakowem i dalej w kierunku wschodnim, a poprzez Zieloną Górę, ze Szczecinem. Powiązania drogowe są uzupełniane przez linie kolejowe. Przebiegają one w kierunku: linia kolejowa magistralna - E30 : Wrocław - Legnica - Bolesławiec - Węgliniec Zgorzelec Drezno, Jeleniej Góry przez Lubań, Bogatyni i Zawidowa. Podstawowe powiązania miasta z otoczeniem zapewniają następujące drogi: autostrada A4 (istniejący fragment między przejściem drogowym a węzłem przy ul. Słowiańskiej) do Görlitz,Drezna, Berlina, Bolesławca, legnicy i Wrocławia; droga krajowa Nr 30 do Jeleniej Góry (w kierunku wschodnim) i Görlitz (w kierunku zachodnim); droga krajowa nr 94 relacji: węzeł "Zgorzelec" - Bolesławiec - Krzywa - Chojnów - Legnica - Prochowice - Wrocław - Brzeg - Opole - Strzelce Opolskie - Toszek - Pyskowice - Bytom - Będzin Sosnowiec - Dąbrowa Górnicza - Olkusz Kraków; droga wojewódzka Nr 352 do Bogatyni i Zawidowa oraz poprzez przejście graniczne z Niemcami i Czechami do Liberca i Zittau; droga wojewódzka Nr 357 Granica Państwa- Pieńsk; prowadzi ulicami: Henrykowska 2830 m, Bolesławiecka 1910 m; razem, w obrębie miasta: 3740 m; drogi powiatowe Nr 1364, 12322, 12309 do Sulikowa, Zawidowa oraz miejscowości gmin sąsiednich. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów wzrost natężenia ruchu pojazdów, wzrost emisji zanieczyszczeń i hałasu komunikacyjnego, osłabienie roli transportu zbiorowego niewystarczająca długość dróg rowerowych, zbyt bliska lokalizacja ciągów komunikacyjnych w stosunku do jednostek osadniczych, zły stan techniczny istniejących dróg, niewystarczające nakłady finansowe na prowadzenie działalności związanej z poprawą systemu transportowego, Cele ekologiczne do 2020 roku 1. Racjonalny rozwój systemu transportowego uwzględniający rozwiązania zmniejszające lub eliminujące wpływ transportu na środowisko w tym rozwój transportu zbiorowego. 89

2. Rozwinięcie wspólnej wizji urbanistycznej i komunikacyjnej obszaru łączącego Zgorzelec i Görlitz w obszarze nad Nysą Łużycką. 3. opracowanie projektu budowy linii tramwajowej łączącej Zgorzelec z Görlitz od mostu granicznego im. Jana Pawła II aż do Stalagu VIII A przy wyjeździe ze Zgorzelca w stronę Bogatyni; 4. Rewitalizacja Śródmieścia II etap. 5. Systematyczna poprawa jakości powietrza na obszarze miejskim. 6. Utrzymanie jakości powietrza na obecnym poziomie na terenach niezurbanizowanych. 7. Poprawa bezpieczeństwa i płynności ruchu drogowego poprzez modernizacje istniejących skrzyżowań dróg. 8. Zwiększenie przepustowości ruchu uzyskanej dzięki modernizacji dróg. 9. Wprowadzanie rozwiązań zmniejszających lub eliminujących wpływ transportu na środowisko. Prognozy potrzeb transportowych W najbliższych latach następować będzie dalszy wzrost potrzeb transportowych powodowanych wzrostem mobilności ludności, zmianami demograficznymi i rozwojem obszarów stanowiących cel ruchu oraz wzmożeniem ruchu transgranicznego. Szacunek wzrostu ruchu na poszczególnych drogach jednoznacznie wskazuje, iż do 2016 roku łączne natężenie ruchu może wzrosnąć nawet o 40% do 60%. Największe przyrosty będą miały miejsce na trasach krajowych. Położenie miasta Zgorzelec charakteryzować można jako węzeł komunikacyjny transportu samochodowego, w szczególności w kontekście sąsiedztwa rozwijającego się dynamicznie - z jednej strony Wrocławia, a z drugiej strony Drezna (obszar intensywnego rozwoju) wpłynie na konieczność modernizacji dróg na terenie miasta. W szczególności dotyczy to maksymalnego wyprowadzenia ruchu tranzytowego poza obszary zwartej zabudowy. Transport drogowy Tendencje wzrostu ruchu samochodowego powodują konieczność budowy nowych i modernizację istniejących dróg (określane jest to w strategii zrównoważonego rozwoju jako jeden z głównych celów związanych z transportem). W celu zapewnienia spójności systemu transportowego i zmniejszenia negatywnej presji na środowisko, konieczne będzie: wyeliminowanie nadmiernego ruchu drogowego w centrum miasta oraz w rejonie przejścia granicznego, poprawa bezpieczeństwa i płynności ruchu drogowego poprzez modernizacje istniejących skrzyżowań dróg oraz budowę obwodnic, modernizacja dróg w celu zwiększenia przepustowości ruchu, 90

budowa systemów podczyszczania (rowów odwadniających i separatorów na substancje ropopochodne) wzdłuż nowo powstających i modernizowanych dróg Transport kolejowy Modernizacja i utrzymanie infrastruktury kolejowej są istotnymi elementami w proekologicznym kształtowaniu lokalnego systemu transportowego, jak i warunkiem poprawy konkurencyjności transportu kolejowego w stosunku do innych gałęzi transportu. Zmiany jakościowe w obsłudze ruchu pasażerskiego podniosą atrakcyjność przewozów kolejowych, szczególnie poprzez skrócenie czasu dojazdu do Wrocławia. Rozwój turystyki powinien również wymusić rozwój połączeń kolejowych i przewozów sezonowych. Będzie to wymagało modernizacji istniejących obecnie linii kolejowych. Intensyfikacja przewozów pasażerskich przyczyni się do zmniejszenia ruchu drogowego, a w konsekwencji do zmniejszenia jego negatywnego wpływu na środowisko. Transport tramwajowy Tramwaje elektryczne w Zgorzelcu kursowały w latach 1898-1945. Wcześniej począwszy od 1882 trasy obsługiwały tramwaje konne, zastępowane stopniowo elektrycznymi o rozstawie 1000 mm. Powstała spójna sieć tramwajowa o długości ok. 24 km, obsługiwana przez 3 linie. Dawna linia "3" kursowała do obecnego Zgorzelca, tory tramwajowe biegły wzdłuż dzisiejszej ulicy Daszyńskiego do Warszawskiej. W roku 1900 linia na ulicy Warszawskiej została wydłużona. Od 1945 po podziale miasta na część polską i niemiecką, po polskiej stronie tramwaje nie kursują. Po dawnej linii do polskiej części Zgorzelca pozostał jedynie trójkąt do zawracania na placu Pocztowym (Postplatz) oraz kilka rozetek na ścianach domów w Zgorzelcu. Transport rowerowy Do zintegrowania poszczególnych części miasta i udostępnienia terenów rekreacyjnych, służą ścieżki rowerowe Miejscem ich przebiegu są: tereny głównego systemu przyrodniczego miasta, tereny rekreacyjno-parkowe, istniejące, przebudowywane, modernizowane i realizowane nowe odcinki dróg. Przebiegi ścieżek, powinny przede wszystkim zapewnić: opracowanie dróg rowerowych w mieście Zgorzelec, powiązania terenów rekreacyjnych w południowej części miasta z terenami mieszkaniowymi położonymi w północnej części miasta i Śródmieściem, Strategia realizacji celów 91

Strategia rozwoju miasta Zgorzelec jako niezbędny cel określa działania zmierzające do stworzenia nowoczesnych układów komunikacyjnych z jednoczesną poprawą stanu istniejących dróg. Przyjęte do realizacji kierunki działań 1. Zwiększania udziału transportu zbiorowego w całkowitych przewozach pasażerskich. 2. Poprawa stanu nawierzchni dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych. 3. Budowa międzynarodowej linii tramwajowej łączącej Zgorzelec z Görlitz. 4. Wsparcie budowy infrastruktury rowerowej; budowa nowych tras rowerowych i modernizacja istniejących, w tym wyłączenie tras rowerowych poza pasy dróg samochodowych, budowa parkingów dla rowerów itp. 5. Prowadzenie działań mających na celu zwiększenie przepustowości i płynności ruchu drogowego. 6. Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców o wpływie używanego środka transportu na środowisko. 7. Minimalizacja ruchu tranzytowego w centrum miasta. 8. Rozwój komunikacji zbiorowej przyjaznej dla użytkownika". 9. Utrzymanie działań ograniczających emisję wtórną pyłu poprzez regularne utrzymanie czystości nawierzchni (czyszczenie metodą mokrą). 10. Prowadzenie odpowiedniej polityki parkingowej w centrach miast wymuszającej ograniczenia w korzystaniu z samochodów. 11. Budowa ścieżek rowerowych w ciągu dróg publicznych w Zgorzelcu. 4.3.3.2 Emisja niska Stan wyjściowy Na jakość powietrza atmosferycznego wpływają głównie zanieczyszczenia pochodzące z emisji w okresie sezonu grzewczego, emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych oraz emisji z procesów technologicznych. Problemem pozostaje emisja niska z budynków indywidualnych. Poprawa w tym zakresie będzie następować sukcesywnie, w miarę postępującej modernizacji substancji mieszkaniowej. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów niska emisja niezorganizowana z palenisk indywidualnych opalanych głównie węglem, zły stan techniczny pieców węglowych wykorzystywanych w indywidualnych gospodarstwach domowych, spalanie odpadów w paleniskach domowych, 92

lokalne zanieczyszczenie powietrza w sąsiedztwie zakładów i warsztatów, znaczne straty ciepła wynikające z niezadowalającego stanu technicznego budynków, brak wystarczających środków finansowych na prowadzenie działań związanych z poprawą jakości powietrza. Cele ekologiczne do 2020 roku 1. Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej oraz budynków mieszkalnych. 2. Promowanie działań termomodernizacyjnych wśród mieszkańców gminy. 3. Wymiana nośników ciepła w lokalnych kotłowniach i gospodarstwach domowych. 4. Rozbudowa sieci gazowej. Strategia realizacji celów Głównym kierunkiem działań mających na celu zmniejszenie emisji niskiej będzie: zwiększanie sprawności urządzeń wykorzystujących węgiel, większe wykorzystanie energii odnawialnej i niekonwencjonalnej, wspieranie ekologicznych inwestycji grzewczych oraz termomodernizacja budynków użyteczności publicznej i mieszkalnej. Rozwój gazyfikacji na terenie miasta stworzy potencjalne możliwości wykorzystania gazu ziemnego do celów ogrzewania pomieszczeń. W najbliższych latach nie są planowane znaczące inwestycje oraz modernizacje systemu gazowniczego. Rozwój sieci gazowej będzie polegać przede wszystkim na zwiększeniu liczby odbiorców gazu poprzez budowanie przyłączy gazowych oraz w koniecznych sytuacjach nieznacznych rozbudów sieci, co będzie się wiązało z przeprowadzeniem analizy ekonomicznej opłacalności rozbudowy sieci gazowej. Zakłada się, ze względu m.in. na istniejącą rezerwę w systemie dystrybucyjnym oraz rezerw zasilania, iż na bieżąco sieć gazowa będzie rozbudowywana, w miarę występowania potrzeb zgłaszanych przez nowych odbiorców. Przyjęte do realizacji kierunki działań 1. Wprowadzanie ekologicznych nośników energii, w tym wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii. 2. Wdrażanie programu uciepłownienia miasta i przyłączenie do sieci c.o. nowych odbiorców. 3. Monitoring budowy pod kątem ograniczenia niezorganizowanej emisji pyłu (kontrola przestrzegania zapisów pozwolenia budowlanego) 4. Kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie dotrzymywania przepisów prawa (np. standardów emisyjnych) i warunków decyzji administracyjnych w zakresie wprowadzania gazów i pyłów do powietrza 93

5. Prowadzenie działań promujących ogrzewanie zmniejszające emisję zanieczyszczeń do powietrza w celu uświadamiania wpływu zanieczyszczeń na zdrowie 6. Koordynacja w mieście i w powiecie realizacji działań naprawczych określonych w POP wykonywanych przez poszczególne jednostki 7. Dalszy monitoring jakości powietrza 8. Uwzględnienie w zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza, poprzez: odpowiednie przygotowywanie specyfikacji zamówień publicznych, które uwzględniać będą potrzeby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem (np. zakup środków transportu spełniających odpowiednie normy emisji spali; prowadzenie prac budowlanych w sposób ograniczający niezorganizowaną emisję pyłu do powietrza). 9. Realizacja PONE na terenie miasta Zgorzelca poprzez stworzenie systemu zachęt do wymiany systemów grzewczych do uzyskania wymaganego efektu ekologicznego (PM10 = 7,6 [Mg/rok], B(a)P = 0,0045 [Mg/rok] 10. Przygotowanie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji (PONE) i stworzenie systemu organizacyjnego w celu jego realizacji 11. Termomodernizacja budynków na terenie miasta 12. Rozbudowa sieci ciepłowniczej ze zmianą czynnika cieplnego dla obszaru Śródmieścia w Zgorzelec 4.3.3.3 Emisja przemysłowa Stan wyjściowy Potrzeby energetyczne i grzewcze w mieście zaspokajane są przez kotłownie domowe wspólnot mieszkaniowych, właścicieli lokali użytkowych Na terenie miasta znajduje się Zgorzeleckie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o.przy ul. Groszowej. W okresie 2008-2011 wzrosła liczba odbiorców energii elektrycznej na niskim napięciu co przedstawiono w tabeli zamieszczonej poniżej. Zużycie energii elektrycznej oraz gazu z sieci w przeliczeniu na jednego mieszkańca w okresie 2008-2011 także uległa zwiększeniu co zaprezentowano w Tab. 4-2. Tab. 4-1 Wskaźniki efektywności Programu energia elektryczna w gospodarstwach domowych w miastach (wg GUS) Wskaźnik Jednostka Stan na 31.12. 2008 Stan na 31.12. 2009 Stan na 31.12. 2010 Stan na 31.12. 2011 odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu szt 12698 12736 12775 14683 MW*h 23077 22979 23563 23079 94

Tab. 4-2 Wskaźniki efektywności Programu zużycie energii elektrycznej oraz gazu w gospodarstwach domowych Wskaźnik Jednostka Stan na 31.12. 2008 Stan na 31.12. 2009 Stan na 31.12. 2010 Stan na 31.12. 2011 energia elektryczna na 1 mieszkańca kw*h 714,7 717,6 720,1 709,8 na 1 odbiorcę (gosp. dom.) kw*h 1817,4 1804,3 1844,5 1571,8 gaz z sieci na 1 mieszkańca m 3 179,6 183,3 181,5 164,4 na 1 korzystającego m 3 186,3 191,4 195,4 170,8 Wszystkie instytucje użyteczności publicznej zlokalizowane w mieście do 2000r. zmodernizowały system grzewczy na gazowy, wpływając na poprawę powietrza. Na terenie miasta znajduje się kotłownia centralna Zgorzeleckiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplne Sp. z o.o.j. ZPEC zrealizował modernizację kotła parowego nr 1 oraz kotłów nr 2 i 3. Głównym celem inwestycji było zmniejszenie emisji tlenków azotu (NO) i tlenku węgla (CO). Uzyskany efekt ekologiczny modernizacji ZPEC Po wykonaniu pełnego zakresu modernizacji całkowita emisja CO 2 i pięciu innych gazów cieplarnianych (CH 4, N 2 0, typu HFC i PFC oraz SF6); 2005 rok CO 2 34 029 Mg; 2006 rok CO 2 31 001 Mg; 2007 rok CO 2 32 031 Mg. Indeks uwolnionych do środowiska substancji niebezpiecznych, ważony względem toksyczności dla ludzi i ekotoksyczności; Emisja do powietrza benzo(a)pirenu: 2005 rok 10 kg; 2006 rok 11 kg; 2007 rok 10 kg. W dniu 2 lipca 2008 w Urzędzie Miasta Zgorzelec oficjalnie podpisana została umowa pomiędzy przedstawicielami Grupy Bankowej KFW a Zarządem Zgorzeleckiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej dotycząca dofinansowania w formie dotacji w wysokości 2 milionów euro projektu pod nazwą Modernizacja systemu ciepłowniczego Zgorzelca, w tym instalacji odpylania w ciepłowni przy ul. Groszowej. Podstawowym efektem ekologicznym inwestycji było zmniejszenie emisji pyłu do atmosfery z terenu ciepłowni przy ul. Groszowej w Zgorzelcu o ok. 92 %, czyli o ok. 28 ton rocznie. Uzyskany poziom emisji pyłu do atmosfery spełniać będzie normy emisji obowiązujące od roku 2016. 95

Obecna struktura gospodarcza miasta jest efektem przekształceń, jakie dokonały się w kraju po roku 1989. Ogólna ilość podmiotów gospodarczych będących własnością osób fizycznych wzrosła w tym czasie ponad pięciokrotnie. Intensywność rozwoju przedsiębiorczości prywatnej w poszczególnych dziedzinach gospodarki była nierównomierna i wyniosła od 340% w budownictwie do 1 600% w handlu. Głównym źródłem zanieczyszczeń na obszarze opracowania jest elektrownia Turów w Bogatyni oraz stosowane przestarzałe systemy grzewcze. Elektrownia Turów emituje łącznie 51% pyłu, 58% SO2, 64,5% NO2 wśród zakładów województwa dolnośląskiego do sumarycznej emisji zakładów kontrolowanych przez WIOŚ w 2003r. W obrębie zabudowy jednorodzinnej, która dominuje na opracowywanym obszarze, przeważają indywidualne systemy ogrzewania. Do ogrzewania zabudowy mieszkaniowej i obiektów prowadzących działalność gospodarczą stosuje się najczęściej paliwa stałe: węgiel i koks, które - zwłaszcza przy mniej sprawnych urządzeniach spalania - powodują emisje zanieczyszczeń do powietrza: S02, NO2, C02, pyłów, a także gaz i energię elektryczną. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów korzystanie z przestarzałych systemów grzewczych o niskiej sprawności wykorzystujące węgiel złej jakości, emisja zanieczyszczeń do środowiska, brak wystarczających środków finansowych na prowadzenie działań związanych z poprawą jakości powietrza, Cele ekologiczne do 2020 roku 1. Rozbudowa systemu zaopatrzenia w gaz, w sieci średniego i niskiego ciśnienia wraz z modernizacją dotychczasowych gazociągów średniego ciśnienia. 2. Modernizacja istniejącego systemu zaopatrzenia w ciepło zespołów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i usługowej. 3. Rozwój systemu energetycznego opracowania programów zaopatrzenia w energię elektryczną na obszarach planowanego rozwoju miasta. Strategia realizacji celów Obecnie największymi źródłami energii na terenie ERN (Euroregion Neisse-Nisa-Nysa) pozostają elektrownie Boxberg i Schwarze Pumpe w Łużycach oraz elektrownia Turów o mocy 2 000 MW.. Przykładem praktycznego zastosowania najnowocześniejszych technologii spalania węgla mogą być niemieckie elektrownie należące do koncernu Vattenfall. Trzy elektrownie na węgiel brunatny, oddawane w latach 1998, 2000 i 2002 - Schwarze Pumpe, Lippendorf oraz Boxberg nie potrzebują nawet kominów. W elektrowniach spaliny są tak oczyszczone, że mogą być wypuszczane przez chłodnie kominowe. W celu wykorzystania nietradycyjnych technologii produkcji energii elektrycznej, dla których istnieją odpowiednie warunki w niemieckiej części ERN, stopniowo powstają rejony z elektrowniami napędzanymi siłą wiatru. 96

W celu zabezpieczenia rezerwowego zaopatrzenia Cypla Szlunkowskiego (Šlunkovsky vyběžek) w energię elektryczną oraz możliwości obustronnej wymiany prądu elektrycznego zakłada się wybudowanie łączącej wzajemnie linii przesyłowej Hrádek nad Nisou (CZ) Zittau (RFN) Varnsdorf (CZ) oraz Kiesdorf (RFN) (PL). Zakłady przemysłowe w coraz większym stopniu ponosić będą odpowiedzialność za ochronę środowiska. Zadania z tym związane nie będą ograniczać się do naprawy zaistniałych szkód i spełnienia wymogów zdefiniowanych w pozwoleniach na korzystanie ze środowiska, ale będą zmierzać do zapobiegania powstawaniu negatywnych oddziaływań i szkód w środowisku. Respektowanie zasady zrównoważonego rozwoju w przemyśle jest jednym z warunków skutecznej realizacji polityki ekologicznej państwa. Osiągniecie celów polityki ekologicznej nie będzie możliwe bez aktywnego włączenia się przedsiębiorstw przy jednoczesnym zewnętrznym wsparciu finansowym i merytorycznym w spełnianiu obligatoryjnych wymagań. Jednym z koniecznych działań będzie dostosowanie się zakładów do tzw. zintegrowanych pozwoleń, obejmujących wszystkie elementy środowiska (zgodnie z Dyrektywą IPPC). Istotne będzie podejmowanie przez przedsiębiorstwa dobrowolnych działań na rzecz środowiska jak również upowszechnienie systemów zarządzania środowiskowego. W systemach zarządzania środowiskowego zwracana jest uwaga na: oszczędne korzystanie z surowców, stosowanie surowców ekologicznych, energochłonność i wodochłonność, prewencje odpadów, systemy rejestracji emisji i zużywanych surowców, efektywne procesy produkcyjne. Cechą zarządzania środowiskowego jest włączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firmy i przypisanie tych zagadnień do kompetencji zarządu firmy. Idea ta jest realizowana poprzez wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem (systemy sformalizowane - np. normy ISO 14 000 EMAS, lub niesformalizowane - np. Program Czystszej Produkcji). Powinny być prowadzone działania inspirujące firmy do starań o wprowadzenie systemu zarządzania środowiskowego, wskazujące na niewątpliwe korzyści wynikające z jego wprowadzenia. W późniejszym etapie należy poszukiwać sposobu jak włączyć system zarządzania środowiskowego w pozwolenia wydawane przez wojewodę lub starostę dla zakładów zlokalizowanych w mieście Zgorzelec. Takie podejście jest zgodne z polityką Unii Europejskiej, która poleca systemy zarządzania środowiskowego jako wyraz własnej odpowiedzialności przemysłu za sprawy środowiskowe. Przyjęte do realizacji kierunki działań 1. Rozbudowa systemu w sieć średniego i niskiego ciśnienia wraz z modernizacją dotychczasowych gazociągów średniego ciśnienia. 2. Modernizacja istniejącego systemu zaopatrzenia w ciepło zespołów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i usługowej, w tym: 97

3. Realizacja projektu pod nazwą Modernizacja systemu ciepłowniczego Zgorzelca, w tym instalacji odpylania w ciepłowni przy ul. Groszowej, 4. Przebudowa lokalnych kotłowni w oparciu o gaz lub olej opałowy, 5. Modernizacja sieci, 6. Ograniczenie emisji do atmosfery, 7. Ograniczenie poboru nośników energii, 8. Stosowanie niskoodpadowych nośników energii ( ekologiczne nośniki energii ), 9. Rozwój alternatywnych źródeł energii, 10. Wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem ISO 14 000 oraz dobrowolnych działań nienormatywnych (np. czystsza produkcja) w zakładach przemysłowych. 11. Wdrażanie nowoczesnych technologii, przyjaznych środowisku (BAT). 4.3.3.4 Wykorzystanie energii odnawialnej Stan wyjściowy Na terenie miasta Zgorzelec nie powstały obiekty lub instalacje do wytwarzania energii odnawialnej. Polityka energetyczna Polski zakłada, że w 2020 roku udział energii odnawialnej w krajowym bilansie energetycznym osiągnie 15% oraz dalszy wzrost tego wskaźnika w latach następnych. Zgodnie z założeniami aż 45% energii odnawialnej ma pochodzić z instalacji wiatrowych, 29,3% z biomasy, 17,4% z biogazu a 8,1% z energetyki wodnej. Potencjał energii słonecznej jest równomiernie rozłożony na całym terenie i prawie że pokrywa się ze strefą korzystnych warunków wiatrowych. Średnie usłonecznienie wynosi ok. 600 h/rok, a nasłonecznienie ok. 900 kwh/m 2 /rok. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów brak odpowiednich warunków do wykorzystania na większą skalę energii wodnej oraz geotermalnej, brak wystarczających środków finansowych na prowadzenie działań związanych z zastosowaniem energii wiatrowej, niewielkie zainteresowanie wśród społeczeństwa zastosowaniem rozwiązań energii odnawialnej. Cel ekologiczny do 2020 roku 1. Wzrost wykorzystania energii odnawialnej i osiągnięcie udziału źródeł odnawialnych w produkcji energii do 14% w 2020 r. w strukturze zużycia nośników pierwotnych. 98

Strategia realizacji celu Podobnie jak w całym kraju, największe możliwości upatruje się w rozwoju systemów przetwarzających energię biomasy (zrębki drewna, słoma, itp.) na energię użyteczną, głównie cieplną (kotły opalane paliwami stałymi będą zastępowane kotłami opalanymi biomasą). Do celów energetycznych może być wykorzystywana energia takich roślin jak wierzba, czy malwa pensylwańska (promocja plantacji tych roślin) oraz biogaz powstający w wyniku fermentacji odpadów z produkcji zwierzęcej, ścieków komunalnych lub odpadów komunalnych (mieszanina gazów o przeważającym udziale metanu). Istnieje dość ograniczona możliwość wykorzystania w mieście energii odnawialnej. Istnieją jednak możliwości zwiększenia efektywności działających instalacji. Przyjęte do realizacji kierunki działań 1. Określenie potencjału technicznego i ekonomicznego energii odnawialnej i niekonwencjonalnej. 2. Uwzględnianie uwarunkowań przyrodniczo-krajobrazowych przy lokalizacji instalacji wytwarzanie energii. 3. Promowanie oraz popularyzacja najlepszych praktyk w dziedzinie wykorzystania energii w szczególności energii wiatrowej i biomasy, w tym rozwiązań technologicznych, administracyjnych i finansowych. 4. Wsparcie projektów w zakresie budowy urządzeń i instalacji do produkcji i transportu energii wytwarzanej w oparciu o źródła odnawialne. 4.3.4 Oddziaływanie hałasu Stan wyjściowy Zgodnie z Raportem o stanie środowiska w województwie dolnośląskim w 2011 roku, przeprowadzono badania klimatu akustycznego na terenie miasta Zgorzelca w dwóch punktach pomiarowych: Zgorzelec, ul. Armii Krajowej (droga wojewódzka nr 317, centrum miasta) L Aeq =66,3 db; Zgorzelec, ul. Łużycka (droga wojewódzka nr 352, wylotowa w kierunku Bogatyni) L Aeq =67,3 db. Stwierdzony poziom równoważny hałasu przy ul. Łużyckiej odpowiadał 67,3 db przy natężeniu ruchu 657 poj/h i 13,0 % udziale pojazdów ciężkich w ogólnym strumieniu ruchu. W strefie oddziaływania znajduje się 44 budynków jednorodzinnych, oszacowana liczba mieszkańców wynosi 150 osób. Z kolei przy ul. Armii Krajowej stwierdzony poziom równoważny hałasu odpowiadał 66,3 db przy natężeniu ruchu 753 poj/h i 1,7 % udziale pojazdów ciężkich w ogólnym strumieniu ruchu. Zabudowa o charakterze luźnym, zagrodowym usytuowana 10,0 m od krawędzi jezdni. W strefie oddziaływania znajduje się 46 budynków jednorodzinnych, zamieszkanych szacunkowo przez ok. 150 osób. 99

W obu przypadkach wyniki wykazały przekroczenia równoważnego poziomu hałasu dla pory dnia. Hałas przemysłowy Na obszarze opracowania nie występują obiekty, które stanowiłyby poważne źródło uciążliwej emisji hałasowej. Zasięg hałasu ogranicza się najczęściej do najbliższego otoczenia obiektu. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów ponadnormatywny poziom hałasu w mieście w ciągu dróg o największym natężeniu ruchu, powiększający się obszar na którym występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu, niewystarczające zabezpieczenia wzdłuż dróg (np. ekrany akustyczne, nasadzenia izolacyjne), niepełna inwentaryzacja obszarów na których występują przekroczenia norm poziomów hałasu. Cele ekologiczne do 2020 1. Ograniczenie emisji do środowiska i zmniejszenie narażenia mieszkańców na ponadnormatywny poziom hałasu. Strategia realizacji celu Najważniejszym celem w zakresie ochrony środowiska przed hałasem jest zmniejszenie skali narażenia mieszkańców na ponadnormatywny poziom hałasu, co przede wszystkim dotyczy hałasu emitowanego przez środki transportu. Zadania pozainwestycyjne w dziedzinie ochrony przed hałasem obejmują sporządzanie: miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, różnicując tereny o różnych funkcjach lub różnych zasadach zagospodarowania, wskazuje się, które z nich należą do poszczególnych rodzajów terenów, programów ochrony przed hałasem (zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska) dla terenów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny. Na terenach o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy oraz wskazanych do oceny stanu akustycznego środowiska przez Powiatowy program ochrony środowiska, starosta sporządza, co 5 lat, mapy akustyczne na potrzeby oceny stanu akustycznego środowiska. Sporządzając mapę akustyczną, starosta uwzględnia informacje wynikające z map akustycznych. Program ochrony przed hałasem dla tych terenów uchwala rada powiatu. Dla obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, zarządzający obiektem, tj. drogą, linią kolejową lub 100

lotniskiem, sporządza co 5 lat mapę akustyczną terenu, na którym eksploatacja obiektu może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Program ochrony przed hałasem dla terenów położonych w pobliżu ww. obiektów określa, w drodze uchwały, sejmik województwa. Podstawą tworzenia i aktualizacji programów ochrony środowiska przed hałasem, opracowywania danych dla państwowego monitoringu środowiska jest mapa akustyczna, opracowana na kopiach map wchodzących w skład państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. W mieście przekroczenia norm hałasu dotyczą obszarów położonych wzdłuż państwa i dotyczą przede wszystkim sieci dróg krajowych i wojewódzkich. Według art. 117 POŚ powiatowy program ochrony środowiska może wskazać obszary tych miast jako tereny dla których dokonana będzie ocena stanu akustycznego środowiska. Ponadto działaniem zmniejszającym zagrożenie hałasem jest budowa ekranów akustycznych oraz wymiana okien na dźwiękoszczelne w najbardziej newralgicznych punktach (zwłaszcza w zwartej zabudowie miejskiej). Problem zagrożenia emisją hałasu należy integrować z aspektami planowania przestrzennego w opracowywaniu lub wprowadzaniu zmian do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W dokumentach planistycznych (studium, plany miejscowe) powinno się zaproponować podział miasta na strefy o określonych parametrach akustycznych. Podział ten wynika z funkcji spełnianej przez dany teren oraz wymagań akustycznych dla tej funkcji. Rozróżnić można funkcję hałaśliwą (tereny ze źródłami hałasu związanymi z jego przeznaczeniem, zakłady przemysłowe, arterie komunikacyjne, lotniska), funkcję izolacyjną oraz funkcję chronioną. Terenom znajdującym się w obrębie obszarów chronionych należy przyporządkować odpowiednią klasę standardu akustycznego. Przyjęte do realizacji kierunki działań 1. Prowadzenie badań monitorujących poziom hałasu drogowego. 2. Przestrzeganie wartości dopuszczalnych poziomów hałasu w odniesieniu do nowo zagospodarowywanych terenów: stosowanie w planowaniu przestrzennym zasady strefowania. 3. Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed hałasem z wyznaczeniem obszarów ograniczonego użytkowania wokół głównych dróg i linii kolejowych tam, gdzie przekroczony jest dopuszczony w rozporządzaniu poziom hałasu w porze nocnej (w roku 2012 to 59 db). 4. Lokalna poprawa klimatu akustycznego poprzez tworzenie pasów zieleni izolacyjnej. 5. Prowadzenie kontroli emisji hałasu do środowiska z obiektów działalności gospodarczej. 6. Lokalne ograniczenia prędkości ruchu na terenie zwartej zabudowy. 7. Zmniejszenie udziału pojazdów ciężkich w strumieniu ruchu. 8. Dążenie do poprawy płynności ruchu poprzez odpowiednią organizację ruchu. 9. Stosowanie tzw. cichych nawierzchni drogowych. 101

10. Wydawanie decyzji administracyjnych ograniczających poziom hałasu. 11. Wyznaczanie szlaków i budowa nowych ciągów dróg rowerowych. 12. Pogłębianie świadomości społecznej o negatywnym wpływie hałasu na człowieka (edukacja ekologiczna). 13. Opracowanie map akustycznych i programów naprawczych dla obszarów położonych wzdłuż głównych dróg i linii kolejowych. 4.3.5 Pola elektromagnetyczne Stan wyjściowy Na terenie Zgorzelca nie stwierdzono żadnych anomalii radiacyjnych ani wzmożonej emanacji radonu z gleby. Nie występują też żadne obiekty mogące stanowić radiologiczne zagrożenie dla środowiska. W świetle obowiązujących w Polsce przepisów, przy napięciu poniżej 110kV nie występuje zagrożenie polem elektromagnetycznym powodowanym przez linie przesyłowe energii elektrycznej oraz inne urządzenia elektromagnetyczne. Pod liniami o napięciu 110kV mogą występować strefy ochronne, które wychodzą co najwyżej kilkanaście metrów poza obrys linii. Odległość budynku od linii napowietrznych wysokiego napięcia zależy przede wszystkim od tego pod jakim napięciem są przewody. Zgodnie z normami PN-75-E-05100-1: 1998, PN-EN-50341-1 oraz PN-EN-50423-1 przyjmuje się, że od linii napowietrznej o napięciu 110kV - 4,9m. Napowietrzne linie elektroenergetyczne o napięciu znamionowym powyżej 220kV przebiegające przez miasto przedstawiono w załączniku nr 1. Przez teren opracowania przechodzą dwie napowietrzne linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia: S 301 Zgorzelec Mikułowa oraz S 330: Zgorzelec- Pieńsk. Linia S-301 prowadzi od stacji R301 równolegle do ulicy Armii Krajowej przez tereny obecnie niezainwestowane, aż do granicy miasta. Jej długość w granicach miasta wynosi 200 m. Linia S-330 prowadzi od stacji R301 tak jak S-301, potem równolegle do ul. Słowiańskiej przez pola uprawne. W obrębie miasta ma ona długość 1500 m. W żadnym miejscu nie powodują one kolizji z budynkami mieszkalnymi. Źródłami pola elektromagnetycznego, które może mieć ujemny wpływ na zdrowie ludzi są też urządzenia retransmisyjne, radiolokacyjne, radiokomunikacyjne o mocy nadajników wyższej niż 10W. Stacje radiofonii komórkowej, które występują także na terenie miasta nie stwarzają zagrożenia dla środowiska, ponieważ zasięg ich ponadnormatywnego oddziaływania nie dociera do powierzchni ziemi. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów niepełna świadomość społeczeństwa na temat rzeczywistego oddziaływania pół elektromagnetycznych. Cel ekologiczne do 2020 102

1. Stała kontrola źródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego. 2. Utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach. 3. Edukacja społeczeństwa dotycząca rzeczywistej skali zagrożenia emisją pól elektromagnetycznych. Strategia realizacji celu W dziedzinie ochrony przed polami elektromagnetycznymi za najistotniejsze należy uznać zapisy w Dziale VI (Ochrona przed polami elektromagnetycznymi) ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku. Polskę czeka szereg prac w zakresie wprowadzenia unormowań w dziedzinie ochrony przed polami elektromagnetycznymi, zorganizowanie jednostki referencyjnej (wraz z laboratorium pomiarów pól elektromagnetycznych w środowisku), która będzie zapleczem naukowym i merytorycznym dla organów administracji, w tym inspekcji ochrony środowiska, które to organy mają realizować zadania zgodnie z zapisami ustawy prawo ochrony środowiska. Od kilku lat nie obserwuje się przekroczeń wartości dopuszczalnych emisji pól elektromagnetycznych. Niemniej jednak w celach prewencyjnych, konieczna jest kontynuacja systematycznej kontroli poziomów pól elektromagnetycznych, aby w sytuacjach przekroczeń dopuszczalnych poziomów w porę podejmować środki zaradcze. Istotna jest także edukacja społeczeństwa dotycząca rzeczywistej skali zagrożenia emisją pól, szczególnie w pobliżu stacji bazowych telefonii komórkowej. Przyjęte do realizacji kierunki działań 1. Prowadzenie badań pól elektromagnetycznych i gromadzenie danych o źródłach promieniowania elektromagnetycznego. 2. Uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zagadnienia pól elektromagnetycznych. 3. Preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych. 4. Dalsze prowadzenie ewidencji źródeł wytwarzających pola elektromagnetyczne. 5. Edukacja społeczeństwa dotycząca rzeczywistej skali zagrożenia emisją pól elektromagnetycznych w szczególności oddziaływaniem stacji bazowych telefonii komórkowych. 4.3.6 Awarie przemysłowe Stan wyjściowy 103

Według rejestru prowadzonego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska oraz Państwową Straż Pożarną na terenie Zgorzelca nie funkcjonują zakłady przemysłowe, w których występowałyby substancji niebezpiecznych w ilościach pozwalających zakwalifikować je do obiektów o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej lub obiektów o dużym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej. Nie istnieje, zatem ze strony istniejących zakładów zwiększone bądź duże ryzyko zagrożenia awarią przemysłową. Na terenie Zgorzelca funkcjonuje kilka stacji paliw, do których dowożone są paliwa płynne. Stacje paliw wyposażone są w urządzenia zabezpieczające środowisko przed zanieczyszczeniem. W latach 2010-2011 Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej interweniowała 115 razy w związku z emisją substancji ropopochodnych, spowodowaną we wszystkich wypadkach w skutek uszkodzenia instalacji oraz podzespołów pojazdów mechanicznych w trakcie kolizji lub wypadków. Do zebrania w/w substancji ropopochodnych zużyto łącznie 0,138 Mg sorbentu, który zgodnie z obowiązującymi przepisami, przekazano do unieszkodliwienia sprawcom- wytwórcom odpadów niebezpiecznych. Identyfikacja głównych zagrożeń i problemów transport substancji niebezpiecznych przez centra miast i tereny zabudowy, brak możliwości przewidzenia wystąpienia awarii. Cel ekologiczny do 2020 roku 1. Zmniejszanie zagrożenia dla mieszkańców i środowiska z powodu awarii przemysłowych i transportu materiałów niebezpiecznych. Strategia realizacji celu Aktualne zasady zapobiegania i przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym określa ustawa Prawo ochrony środowiska z dn. 27 kwietnia 2001 r. Obowiązki związane z awariami przemysłowymi spoczywają głównie na prowadzącym zakład o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku wystąpienia awarii oraz na organach Państwowej Straży Pożarnej, a także na wojewodzie. Najbardziej istotnym działaniem będzie kreowanie właściwych zachowań mieszkańców w przypadku wystąpienia awarii, poprzez systematyczną edukację i informacje. Potencjalne zagrożenie dla środowiska stwarza transport materiałów niebezpiecznych drogami wojewódzkimi, a szczególnie autostrada, będącą ważnym elementem transportu tranzytowego. Środki transportu materiałów niebezpiecznych powinny być przystosowane do bezpiecznego załadunku, przeładunku i rozładunku materiałów, a trasy przewozów powinny zapewniać bezpieczeństwo dla mieszkańców i środowiska. 104

Przyjęte do realizacji kierunki działań 1. Dalsza edukacja społeczeństwa w związku z możliwością wystąpienia zagrożeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych i transportu materiałów niebezpiecznych. 2. Uwzględnianie zasad bezpieczeństwa transportu substancji niebezpiecznych w projektach organizacji ruchu na drogach na terenie powiatu. 4.4 Gospodarka odpadami W województwie dolnośląskim wydzielono 6 Regionów Gospodarki Odpadami. Podziału dokonano w oparciu o modyfikację dotychczas istniejących regionów oraz w oparciu o zapisy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. 2012 poz. 391), zgodnie, z którą podstawą gospodarki odpadami komunalnymi są regiony gospodarki odpadami komunalnymi oraz regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych. Na podstawie kryteriów wyznaczonych do określenia regionów gospodarki odpadami oraz instalacji regionalnych i zastępczych, a także mając na uwadze efektywność ekonomiczno-ekologiczną, województwo podzielono na 6 regionów. W związku z tym wszystkie wytworzone zmieszane odpady komunalne, selektywnie zebrane odpady zielone oraz inne bioodpady, a także pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczone do składowania w granicach danego regionu muszą być również w danym regionie zagospodarowane. Natomiast odpady zebrane w sposób selektywny mogą być przetwarzane oraz zagospodarowywane poza granicami regionu, w którym zostały zebrane. Obszar objęty opracowaniem znajduje się w regionie zachodnim. Region Zachodni Region obejmuje 20 gmin z powiatów: bolesławieckiego, lubańskiego i zgorzeleckiego. Gminy regionu zachodniego: Bogatynia, Bolesławiec (m), Bolesławiec (gm.), Gromadka, Gryfów Śląski, Leśna, Lubań (m), Lubań (gm.), Nowogrodziec, Olszyna, Osiecznica, Pieńsk, Platerówka, Siekierczyn, Sulików, Warta Bolesławiecka, Węgliniec, Zawidów, Zgorzelec (m), Zgorzelec (gm.). Region zamieszkuje 243 tys. mieszkańców. W 2010 r. mieszkańcy regionu wytworzyli około 74,5 tys. Mg odpadów komunalnych, w tym około 29,6 tys. Mg odpadów ulegających biodegradacji. 105

Region zachodni Źródło: WPGO dla Województwa Dolnośląskiego 2012 Ryc. 4-1 Region Zachodni Gospodarki Odpadami Prognozuje się, że w 2012 r. wytworzonych zostanie ok. 41,6 tys. Mg odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, a w roku 2017-43,6 tys. Mg. Ilość wytworzonych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji dopuszczona do składowania w roku 2013 wynosić będzie 14,8 tys. Mg. Prognozuje się, że w 2017 r. na terenie regionu zachodniego wytworzonych zostanie ok. 79,9 tys. Mg odpadów komunalnych, z tego: po uwzględnieniu założonego poziomu selektywnej zbiórki u źródła, w roku 2017, na poziomie 20,5% (tereny wiejskie) oraz 23,2% (tereny miejskie), około 79,5% wytworzonych odpadów komunalnych tj. ok. 62 069 Mg powinno zostać przetworzonych w instalacji do termicznego lub mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów (MBP). Przy czym, po przetworzeniu odpadów w mechanicznej części instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów, około 48,5% ilości odpadów kierowana jest do części biologicznej instalacji MBP; po uwzględnieniu założonego poziomu selektywnego zbierania, w roku 2017 około 9,2% (tereny miejskie) oraz 6,5% (tereny wiejskie) odpadów zielonych i ulegających biodegradacji selektywnie zebranych odpadów tj. ok. 6 648 Mg powinno zostać przetworzonych w instalacji do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów; szacuje się, że ok. 65% strumienia zmieszanych odpadów komunalnych przyjmowanych do przetwarzania w instalacji mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów, zostanie skierowanych do składowania. Zakłada się, że przy uwzględnieniu wzrostu odsetka selektywnie zbieranych odpadów, w składzie 106

morfologicznym zmieszanych frakcji możliwej do odzysku materiałowego będzie maleć. Zatem, prognozuje się, ze w latach 2012-2017 strumień odpadów do składowania wyniesie około 244 553 Mg, natomiast w latach 2012-2023 około 446 492 Mg. Należy również zaznaczyć, że masa odpadów, kierowana do składowania po przetworzeniu, może się zmieniać w zależności od stosowanej technologii przyjętej w instalacji MBP. Przykładowo w przypadku wytwarzania paliwa alternatywnego z odpadów komunalnych, do składowania będzie kierowanych mniej niż 65% odpadów trafiających na instalację MBP. Szacuje się, że począwszy od 2017 r. zapotrzebowanie na moce przerobowe instalacji MBP będzie maleć. Oszacowana wymagana moc przerobowa instalacji MBP dla regionu zachodniego w 2012 r. wyniesie ok 63,2 tys. Mg, natomiast w 2023 r. 50 tys. Mg, przy założeniu, iż selektywne zbieranie odpadów wzrośnie o ok. 39% masy wytworzonych odpadów komunalnych ogółem. W związku z tym w ciągu najbliższych 10 lat, instalacje MBP zmieszanych odpadów komunalnych będą stały przed koniecznością przeobrażenia się, w celu przyjmowania odpadów zbieranych selektywnie. Tab. 4-3 Regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych w regionach gospodarki odpadami komunalnymi województwa dolnośląskiego RIPOK zał. 2 do uchwały nr XXIV/617/12 zmienionej uchwałą z dnia 8 listopada 2012 nr XXVIII/803/2012 Region gospodarki odpadami Rodzaj instalacji Lokalizacja Instalacji Mechaniczno-biologiczne przetwarzanie zmieszanych odpadów komunalnych MBP ul. Bazaltowa 1 59-800 Lubań Region zachodni Przetwarzanie selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów - Kompostownia Składowanie odpadów powstających w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych - Składowisko ul. Bazaltowa 1 59-800 Lubań Trzebień, ul. Spacerowa 24, 59-700 Bolesławiec ul. Zgorzelecka, 59-920 Bogatynia ul. Bazaltowa 1 59-800 Lubań Trzebień, Spacerowa 24, 59-700 Bolesławiec Instalacje przewidziane do zastępczej obsługi regionów gospodarki odpadami komunalnymi, występujące w regionie zachodnim scharakteryzowano w poniższej tabeli. Tab. 4-4 Instalacje przewidziane do zastępczej obsługi regionów gospodarki odpadami IZ zał. 3 do uchwały nr XXIV/617/12 zmienionej uchwałą z dnia 8 listopada 2012 nr XXVIII/803/2012 Region gospodarki odpadami Rodzaj instalacji Lokalizacja Instalacji ul. Bazaltowa 1 59-800 Lubań Region zachodni Mechaniczno-biologiczne przetwarzanie zmieszanych odpadów komunalnych Lubków 63, 59-720 Raciborowice Górne Jędrzychowice, 59-900 Zgorzelec Przetwarzanie selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów - Kompostownia Lubków 63, 59-720 Raciborowice Górne 107

Region gospodarki odpadami Rodzaj instalacji Lokalizacja Instalacji ul. Zgorzelecka, 59-920 Bogatynia Składowanie odpadów powstających w procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych - Składowisko 59-726 Świętoszów Raciborowice Dolne 59-720 Raciborowice Górne Stojanów, 59-900 Zgorzelec Jędrzychowice, 59-900 Zgorzelec 4.4.1 Odpady komunalne Stan wyjściowy Zgodnie z ustawą o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku (tekst jednolity Dz. U. 2010 Nr 185, poz. 1243 z późn. zm.) odpady komunalne definiuje się jako: odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Zgodnie z zapisami Krajowego Planu Gospodarki Odpadami w strumieniu odpadów niesegregowanych wyróżniamy: odpady kuchenne ulegające biodegradacji, odpady zielone, papier i tekturę, opakowania wielomateriałowe, tworzywa sztuczne, szkło, metale, odzież, tekstylia, drewno, odpady niebezpieczne oraz odpady wytwarzane nieregularnie tj.: odpady wielkogabarytowe i odpady powstające w wyniku wykonywania tzw. usług komunalnych tj. odpady z pielęgnacji terenów zielonych, odpady z czyszczenia ulic i placów oraz odpady z targowisk. Ponadto, w strumieniu odpadów komunalnych występują również: zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny oraz odpady remontowo budowlane. 108

4.4.1.1 Ilości odpadów komunalnych zebranych na terenie miasta Analiza stanu wyjściowego sporządzona została na podstawie informacji udzielonych przez samorząd miejski oraz podmioty zajmujące się zbieraniem, transportem oraz unieszkodliwianiem odpadów. Łączna masa zebranych odpadów komunalnych z terenu miasta Zgorzelec w 2011 r. wynosiła 9 559,94 Mg, natomiast w roku 2012 (w pierwszej połowie roku) łącznie zebrano 4 638,85 Mg odpadów. Tab. 4-5 Łączna ilość zmieszanych odpadów komunalnych zebranych w mieście w latach 2011-2012 wg danych pochodzących z ankiety przesłanej od podmiotów odbierających odpady (MPGK Sp. z o.o. i ŁHK Sp. z o.o.) Lp. Zmieszane odpady komunalne Jednostka 2011 Rok 2012* (styczeń-czerwiec) 1 MPGK Sp. z o.o. ogółem Mg 8 356,66 3 906,42 2 ŁHK Sp. z o.o. ogółem Mg 1 203,28 732,43 3 RAZEM Mg 9 559,94 4 638,85 *pierwsza połowa 2012 r. Odmienne wartości dotyczące wytwarzanych odpadów komunalnych na terenie miasta Zgorzelec prezentowane są przez GUS. Tab. 4-6 Ilości zmieszanych odpadów komunalnych zebranych na terenie miasta Zgorzelec w 2010 r. wg GUS. ODPADY KOMUNALNE Rok 2011 Zmieszane odpady zebrane w ciągu roku ogółem Mg 10 377,21 z gospodarstw domowych Mg 6 843,35 odpady zdeponowane na składowiskach w % zebranych % b.d. Struktura zebranych odpadów komunalnych Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. dla zebranych odpadów z terenu Miasta Zgorzelec podaje następującą morfologię. Tab. 4-7 Ilości zebranych poszczególnych odpadów komunalnych na terenie Miasta Zgorzelec w 2011 i 2012 r. na podstawie ankiet wypełnionych przez podmioty odbierające odpady Lp. Strumień odpadów komunalnych Mg 2011 2012* 1 Odpady kuchenne ulegające biodegradacji 688,38 356,52 2 Odpady zielone 75,84 18,8 109

Lp. Strumień odpadów komunalnych Mg 2011 2012* 3 Opakowania z papieru i tektury 468,3 257,5 4 Opakowania z tworzyw sztucznych 67,1 40,25 5 Opakowania ze szkła 88,6 35,73 6 Odpady wielkogabarytowe 37,60 18,08 7 Odpady budowlane 886,54 438,27 *na podstawie ankiet (pierwsza połowa 2012 r.). Razem 2 312,36 1 165,15 4.4.1.2 Struktura zebranych odpadów komunalnych Zmieszane odpady komunalne charakteryzują się ahomogeniczną strukturą. Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. dla zebranych odpadów z terenu Miasta Zgorzelec podaje następującą morfologię (Tab. 4-8). Tab. 4-8. Ilości zebranych poszczególnych odpadów komunalnych na terenie Miasta Zgorzelec w 2011 i 2012 r. na podstawie ankiet wypełnionych przez podmioty odbierające odpady Lp. Strumień odpadów komunalnych Mg 2011 2012* 1 Odpady kuchenne ulegające biodegradacji 688,38 356,52 2 Odpady zielone 75,84 18,8 3 Opakowania z papieru i tektury 468,3 257,5 4 Opakowania z tworzyw sztucznych 67,1 40,25 5 Opakowania ze szkła 88,6 35,73 6 Odpady wielkogabarytowe 37,60 18,08 7 Odpady budowlane 886,54 438,27 Razem 2 312,36 1 165,15 *na podstawie ankiet (pierwsza połowa 2012 r.). Dane dotyczące ilości odpadów zebranych selektywnie w 2011 r. przez podmioty odbierające odpady tj. MPGK Sp. z o.o. oraz ŁHK Sp. z o.o. są zgodne z danym z załącznika do sprawozdania SG-01 statystyka gminy za rok 2011, wygenerowanymi z portalu statystycznego GUS. Tab. 4-9. Wskaźniki charakterystyki ilościowej odpadów komunalnych (kg/m/rok) za KPGO 2014 i AWPGO oraz WPGO 2012 i w latach 2011 do 2012 Mg/M Rok AWPGO/WPGO 2012 Wieś KPGO 2010/KPGO 2014 Wieś Miasta Wieś Średnio 2011 0,185452 0,402197-0,331411 2012 0,343458-0,352 110

Tab. 4-10. Średni skład morfologiczny wytwarzanych odpadów komunalnych w zależności od miejsca ich powstawania (na podstawie KPGO 2014) Lp. Nazwa Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne, w tym: duże (>50 tys. mieszkańców) Miasta małe Tereny wiejskie % % % - - - 1 Odpady kuchenne i ogrodowe 28,9 36,7 33,1 2 Odpady z terenów zielonych 5,3 5,3 2,5 3 Papier i tektura 19,1 9,7 5,0 4 Odpady wielomateriałowe 2,5 4,0 4,1 5 Tworzywa sztuczne 15,1 11,0 10,3 6 Szkło 10,0 10,2 10,0 7 Metal 2,6 1,5 2,4 8 Tekstylia 2,3 4,0 2,1 9 Drewno 0,2 0,3 0,7 10 Odpady niebezpieczne 0,8 0,6 0,8 11 Odpady mineralne, w tym frakcja popiołowa 7,4 9,6 22,9 12 Odpady wielkogabarytowe 2,6 2,6 1,3 13 Inne kategorie 3,2 4,5 4,9 Dla porównania, w tabeli poniżej podano skład morfologiczny odpadów komunalnych wg Maksymowicza (2000). Tab. 4-11 Wyniki badań (wartości graniczne) składu morfologicznego odpadów (Maksymowicz, 2000) (%) Lp. Wskaźnik duże Miasta małe Tereny wiejskie 1 Udział frakcji 0 10 mm 6,5 20,8 12,0 55,0 15-70 2 Organiczne - roślinne 22,4 39,6 5,5 20,5 0,0 5,5 3 Organiczne - zwierzęce 2,9 4,2 0,5 4,5 0,0 1,8 4 Papier i tektura 14,7 27,0 1,5 20,0 0,5 8,5 5 Tworzywa sztuczne 4,6 9,1 1,0 4,0 0,5 2,5 6 Tekstylia 2,0 10,5 0,5 5,5 0,5 3,0 7 Szkło 8,3 13,4 2,5 25,5 3,5 18,5 8 Metale 3,7 7,8 2,0 10,0 2,0 20,5 111

Lp. 9 10 Miasta Wskaźnik Tereny wiejskie duże małe Pozostałe organiczne 1,8 8,3 4,5 20,5 3,0 20,0 Pozostałe nieorganiczne 3,3 10,1 8,0 20,0 10,0 20,0 4.4.1.3 Odbiór odpadów Podział miasta Zgorzelec na sektory Zmieszane odpady komunalne wywożone są w oparciu o zawarte umowy oraz na podstawie opracowanych harmonogramów. Ze względu na dużą ilość zawartych umów Miasto Zgorzelec i Gmina Wiejska Zgorzelec zostały podzielone przez podmioty odbierające odpady na 3 rejony: Rejon 1 Miasto Zgorzelec i Gmina Wiejska Zgorzelec; Rejon 2 Miasto Zgorzelec; Rejon 3 Miasto Zgorzelec i Gmina Wiejska Zgorzelec. Tak więc aktualnie rejony odbioru odpadów dotyczą łącznie zarówno miasta Zgorzelec jak i gminy Zgorzelec. Odpady wywożone są regularnie 1 raz w tygodniu lub według potrzeb. W zabudowie wielorodzinnej odpady najczęściej wywożone są 2 razy w tygodniu. W przypadku, gdy w dniu wywozu odpadów przypada dzień wolny od pracy, wywóz odbywa się w pierwszym dniu roboczym po dniu wolnym. Podmioty odbierające odpady komunalne z terenu miasta Za wywóz oraz odbiór odpadów komunalnych z terenu miasta Zgorzelec odpowiedzialne są dwa podmioty: Łużycka Higiena Komunalna Sp. z o.o.; Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. Zgorzelec. Na stronie internetowej miasta Zgorzelec znajduje się do pobrania wniosek o wpis do rejestru działalności regulowanej oraz oświadczenie o spełnieniu warunków wymaganych do wykonywania działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. Ewidencja umów na odbiór odpadów komunalnych Zgodnie z Aktualizacją Planu Gospodarki Odpadami dla Miasta Zgorzelec na lata 2009-2012 z perspektywą na lata 2013-2016 na terenie miasta nie funkcjonował system ewidencji umów zawieranych między wytwórcami odpadów komunalnych zmieszanych, a pomiotami posiadającymi decyzje na odbiór. Samorząd prowadził wykaz zawieranych oraz rozwiązywanych umów, jednak nie posiadał wykazu wytwórców, którzy stosownej umowy nie zawarli. Prace nad stosowną bazą danych zostały podjęte w pierwszej połowie 2010 r., jednak do października 2011 r. baza ta nie została uruchomiona oraz nie przygotowano żadnego z planowanych raportów. Aktualnie baza jest w trakcie weryfikacji punktów adresowych. Samorząd posiada pełny wykaz zawartych umów na dzień 31 grudnia 2011 r. oraz aktualne zmiany. 112

W poniższych tabelach przedstawiono wykaz umów na odbiór zmieszanych odpadów komunalnych. Tab. 4-12 Wykaz umów na odbiór odpadów komunalnych w roku 2011 Lp. Obsługujące przedsiębiorstwo Umowy zawarte Umowy rozwiązane Łączna liczba obowiązujących umów na koniec roku 1 MPGK Sp. z o.o.1) 156 84 2 599 2 ŁHK Sp. z o.o.2) 52-5 789 1) na podstawie danych przekazanych przez Urząd Miasta Zgorzelec 2) na podstawie danych przekazanych przez ŁHK SP. z o.o. Tab. 4-13 Wykaz umów na odbiór odpadów komunalnych w roku 2012 na podstawie danych przekazanych przez Urząd Miasta Zgorzelec Lp. Obsługujące przedsiębiorstwo Umowy zawarte Umowy rozwiązane Łączna liczba obowiązujących umów na koniec roku 1 MPGK Sp. z o.o.1) 76 36 2 675 2 ŁHK Sp. z o.o.2) 8 5 5 781 1) na podstawie danych przekazanych przez Urząd Miasta Zgorzelec 2) na podstawie danych przekazanych przez ŁHK SP. z o.o. W okresie od 2011 r. do 19 czerwca 2012 r. Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji NYSA Sp. z o.o., zawarło 20 umów z właścicielami nieruchomości na odbiór ścieków ze zbiorników bezodpływowych. Przed 2011 r. Przedsiębiorstwo zawarło 6 umów, które w dalszym ciągu są realizowane Selektywna zbiórka odpadów ulegających biodegradacji Miasto Zgorzelec znajduje się na etapie wdrażania nowoczesnego, zintegrowanego systemu gospodarki odpadami. Zasadniczym elementem systemu jest Zakład Unieszkodliwiania Odpadów i Stabilizacji Osadów Ściekowych w Jędrzychowicach, gdzie następuje wspólna fermentacja bioodpadów i osadów ściekowych. Operatorem systemu selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji jest MPGK Sp. z o.o. Odpady te z terenu miasta odbierane są za pomocą specjalistycznych samochodów typu śmieciarka (DZG 47CT i DZG 71CT). Stosowane pojemniki do zbiórki odpadów ulegających biodegradacji przedstawiono w poniższej tabeli. 113

Tab. 4-14 Ilość i rodzaj pojemników stosowanych do selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji w latach 2011 i 2012 przez Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Lp. Rodzaj stosowanego pojemnika Ilość pojemników w poszczególnych latach 2011 2012* 1 80 l 880 880 2 140 l 415 415 3 120 l 100 100 *pierwsza połowa 2012 r. SUMA 1 395 1 395 Ilość odpadów ulegających biodegradacji zebranych selektywnie w latach 2011-2012 przedstawiono w tabeli poniżej. Tab. 4-15 Masa zebranych odpadów ulegających biodegradacji w latach 2011 i 2012 na podstawie danych z ankiety przekazanej do MPGK Lata Lp. Kod Rodzaj odpadu 2011 2012* Masa [Mg] Masa [Mg] 1 20 01 08 Odpady kuchenne ulegające biodegradacji 688,38 356,52 2 20 02 01 Odpady ulegające biodegradacji 75,84 18,8 Razem 764,2 375,32 *na podstawie sprawozdań kwartalnych (pierwsza połowa 2012 r.) W 2010 r. na terenie miasta Zgorzelec przeprowadzono inwentaryzację kompostowników oraz rozliczono miasto z obowiązku ograniczenia ilości składowanych odpadów ulegających biodegradacji. Łącznie na terenie miasta zidentyfikowano 168 kompostowników należących do osób fizycznych, które są obsługiwane przez min. 463 osoby. Łącznie w 2010 r. na kompostownikach zagospodarowanych zostało przynajmniej 45,8 Mg odpadów ulegających biodegradacji. Odnotowano wypełnienie wymogów związanych z zagospodarowaniem odpadów ulegających biodegradacji w sposób inny niż składowanie i minimalne przekroczenie wymaganego progu o 0,49 Mg. 114

Ryc. 4-2 Strefy selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji na terenie miasta Zgorzelec 115

Ryc. 4-3 Strefy selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji z uwzględnieniem lokalizacji przydomowych kompostowników na terenie miasta Zgorzelec 116

Psi pakiet Na terenie miasta Zgorzelec funkcjonują 34 stacje typu Psi pakiet, planuje się dokupienie jeszcze 5 tego rodzaju stacji. Stacje te obsługiwane są przez MPGK Sp. z o.o. Tab. 4-16 Lokalizacji stacji Psi pakiet na terenie miasta Zgorzelec Lp. Lokalizacja Ilość Rodzaj stacji 1 Szymanowskiego 1 2 Moniuszki 1 3 Chopina 1 4 Kościuszki 2 5 Park II AWP 1 6 Plac Popiełuszki 1 7 Park Błachańca 2 8 Karłowicza koło GRZYBKA 1 9 Wyspiańskiego koło przedszkola 1 10 Sikorskiego wysepka 1 11 Orzeszkowej przy przystanku TBS 1 12 Chełmońskiego koło garaży 1 Stacje Psi Pakiet na woreczki foliowe 13 14 Broniewskiego przy gimnazjum i 1 skrzyżowanie Broniewskiego z Poniatowskiego 1 15 Langiewicza 1 16 Łużycka przy budynku nr 28 1 17 Wyspiańskiego za postojem TAXI 1 18 Bulwar Grecki 1 19 Batorego przy parku 1 20 Okólna 1 21 Mickiewicza klub Seniora 1 22 Plac 3-go Maja 1 23 Norwida przy numerach 3,6,15 3 24 przy numerze 64 1 25 przy Gimnazjum nr 1 1 26 Kościuszki przy wejściu do Parku Paderewskiego 1 Skrytki z torebkami wraz z łopatką na psie kupy 27 obok banku przy cukierni 1 117

Lp. Lokalizacja Ilość Rodzaj stacji Kaczmarka 28 tunel przy Kościuszki - Sienkiewicza 1 29 Piłsudskiego 1 30 Wolności przy wyjściu z przejścia granicznego 1 ŁĄCZNIE 34 Stacje opróżniane są na bieżąco, na bieżąco uzupełniane są również woreczki na psie nieczystości. Służby wykorzystujące urządzenia do usuwania odchodów zwierzęcych z terenów publicznych w mieście monitorowane są podczas przeglądów zieleni miejskiej, informacji od straży miejskiej oraz od mieszkańców. Selektywna zbiórka odpadów surowcowych Zbiórka odpadów surowcowych/opakowaniowych selektywnie zbieranych ogranicza się do gromadzenia: szkła, makulatury oraz plastiku. Pozostałe odpady opakowaniowe na terenie miasta Zgorzelec nie są zbierane w sposób selektywny. Charakterystykę ilościową stosowanych pojemników do selektywnej zbiórki stosowanej przez MPGK Sp z o.o. przedstawiono w poniższej tabeli. Tab. 4-17 Ilość pojemników stosowanych do selektywnej zbiórki odpadów komunalnych w 2011 r stosowanych na terenie miasta na podstawie ankiety przekazanej przez MPGK Sp. z o.o. Lp. Miejsce ustawienia Rodzaje segregowanych surowców Ilość pojemników [szt.] 1 MPGK Sp. z o.o. ul. Łużycka 3 tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 2 KOPEX FAMAGO ul. Groszowa tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 3 Leroy Merlin ul. Jeleniogórska tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 4 ul. Daszyńskiego (naprzeciwko STW) tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 5 ul. Daszyńskiego / ul. Szkolna tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 6 ul. Poniatowskiego 18 tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 7 ul. Okrzei 2-6 tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 8 ul. Chrobrego 10 tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 9 ul. Chrobrego 6 tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 10 ul. E. Orzeszkowej tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 11 ul. E. Orzeszkowej tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 118

Lp. Miejsce ustawienia Rodzaje segregowanych surowców Ilość pojemników [szt.] 12 ul. Warszawska tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 13 ul. Warszawska, Domańskiego, Staszica tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 14 ul. Broniewskiego / ul. Sybiraków tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 15 ul. Poniatowskiego 3,4,5 tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 16 ul. Wyspiańskiego tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 17 Aleje Lipowe tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 18 ul. Karłowicza 1-7, 2-8 tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 19 ul. Karłowicza 22, 14-20 tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 20 Centrum Sportowo Rekreacyjne ul. Maratońska tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 21 ul. Karłowicza 29-35 tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 22 ul. Karłowicza 32-44, tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 23 ul. Warszawska tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 24 Zespół Szkół im. Emilii Plater tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 25 ul. E. Orzeszkowej tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 26 ul. Broniewskiego 28 tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 27 ul. Tuwima 6-8 tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 28 ul. Wieniawskiego 1 tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 29 ul. Groszowa tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 30 ul. Wyspiańskiego / ul. Lubańska tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 31 Szpital tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 32 ul. Lubańska 19-20 tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 33 Pepco Galeria Eden tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 34 ul. Lubańska 12i-g, ul. Sybiraków tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 35 ul. Wrocławska tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 36 Zespół Szkół Zawodowych im. Bohaterów II AWP tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 37 ul. Warszawska 58 tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 38 ul. Warszawska tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 39 ul. E. Orzeszkowej tworzywa sztuczne, papier, szkło 3 SUMA 117 119

Workowy system selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych/surowcowych obsługiwany jest również przez Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Zgorzelcu, które nieodpłatnie dostarcza i odbiera kolorowe worki na odpady. Ilości zebranych selektywnie odpadów z terenu miasta zaprezentowano w tabelach poniżej. Dane dla roku 2012 dotyczą pierwszego półrocza. Tab. 4-18 Ilości zebranych selektywnie odpadów opakowaniowych na terenie Miasta Zgorzelec w latach 2011-2012 przez MPGK Sp. z o.o. na podstawie danych z ankiety przekazanej przez MPGK Sp. z o.o. Lp. Kod odpadu Nazwa odpadu Masa [Mg] 2011 2012* 1 15 01 01 Papier i tektura 446,80 236,5 2 15 01 02 Tworzywa sztuczne 63,20 34,45 3 15 01 07 Szkło 78,40 35,73 *na podstawie sprawozdania kwartalnego (pierwsza połowa 2012 r.) Tab. 4-19 Ilości zebranych selektywnie odpadów opakowaniowych na terenie Miasta Zgorzelec w latach 2011-2012 przez ŁHK Sp. z o.o. na podstawie danych z ankiety przekazanej przez ŁHK Sp. z o.o. Lp. Kod odpadu Nazwa odpadu Masa [Mg] 2011 2012* 1 15 01 01 Papier i tektura 21,5 21,0 2 15 01 02 Tworzywa sztuczne 3,9 5,8 3 15 01 07 Szkło 10,2 - *na podstawie sprawozdania kwartalnego (pierwsza połowa 2012 r.) Tab. 4-20 Łączna ilość zebranych selektywnie odpadów opakowaniowych na terenie Miasta Zgorzelec w latach 2011-2012 Lp. Kod odpadu Nazwa odpadu Masa [Mg] 2011 2012* 1 15 01 01 Papier i tektura 468,3 257,5 2 15 01 02 Tworzywa sztuczne 67,1 40,25 3 15 01 07 Szkło 88,6 35,73 *na podstawie sprawozdania kwartalnego (pierwsza połowa 2012 r.) W porównaniu z rokiem 2010, w którym to z terenu miasta zebrano następujące ilości odpadów: 15 01 01 349,16 Mg, 15 01 02 33,05 Mg i 15 01 07 38,24 Mg można stwierdzić, iż efektywność zbiórki odpadów selektywnie zbieranych ma tendencję rosnącą. W 2011 r. zebrano prawie o 57% więcej opakowań ze szkła i o 51% więcej tworzyw sztucznych niż w roku poprzednim. Selektywna zbiórka i zagospodarowanie odpadów wielkogabarytowych 120

Na terenie miasta zbiórka odpadów wielkogabarytowych prowadzona jest przez MPGK Sp. z o.o. oraz ŁHK Sp. z o.o. MPGK prowadzi zbiórkę 4 razy w ciągu roku w terminach podanych w poniższej Tab. 4-21. Zbiórka prowadzona jest od godz. 9:00, po uprzednim zgłoszeniu telefonicznym. Harmonogram wywozu odpadów wielkogabarytowych w 2012 r. z miasta zamieszczony jest na stronie internetowej MPGK. Odpady zbierane są nieodpłatnie. Selektywna zbiórka odpadów wielkogabarytowych obejmuje teren miasta objęty umowami zawartymi z MPGK. Miasto zostało podzielone na dwie strefy tj. pierwsza to część miasta do wiaduktu przy ul. Warszawskiej, natomiast druga to część miasta przy ul. Łużyckiej (Ujazd). Strefy zbiórki odpadów wielkogabarytowych przedstawia poniższa rycina oraz Załącznik nr 4. Tab. 4-21 Harmonogram wywozu odpadów wielkogabarytowych na 2012 r. Lp. Data wywozu Rejon 1 23.01.2012 Część miasta do wiaduktu przy ul. Warszawskiej 2 24.01.2012 Część miasta przy ul. Łużyckiej (Ujazd) 3 16.04.2012 Część miasta do wiaduktu przy ul. Warszawskiej 4 17.04.2012 Część miasta przy ul. Łużyckiej (Ujazd) 5 23.07.2012 Część miasta do wiaduktu przy ul. Warszawskiej 6 24.07.2012 Część miasta przy ul. Łużyckiej (Ujazd) 7 22.10.2012 Część miasta do wiaduktu przy ul. Warszawskiej 8 23.10.2012 Część miasta przy ul. Łużyckiej (Ujazd) Odpady wielkogabarytowe wystawione w innych terminach niż wyznaczone, odbierane są wyłącznie odpłatnie po zgłoszeniu do siedziby Spółki MPGK. Klienci Spółki MPGK Sp. z o.o Zgorzelec mogą również osobiście dostarczyć odpady wielkogabarytowe pod adres ul. Łużycka 3 w Zgorzelcu, przy czym osobiste dostarczenie odpadów jest odpłatne. Na terenie miasta Zgorzelec w 2011 r. zebrano 37,60 Mg odpadów wielkogabarytowych (to o 16,52 Mg więcej niż w 2010 r.). Dane dla roku 2012 są dla pierwszego półrocza. 121

Rys. 4-1 Strefy odpadów wielkogabarytowych na terenie miasta Zgorzelec 122

Tab. 4-22 Ilość odpadów wielkogabarytowych zebranych na terenie Miasta Zgorzelec w latach 2011 i 2012 na podstawie danych przekazanych przez zarządzającego składowiskiem w Jędrzychowicach Lata 2011 2012* Lp. Kod odpadu Nazwa odpadu Masa [Mg] Oznaczenie procesu odzysku i unieszkodliwiania Masa [Mg] Oznaczenie procesu odzysku i unieszkodliwiania 1 20 03 07 Odpady wielkogabarytowe 37,60 R15 18,08 R15 *na podstawie sprawozdania za I i II kwartał (pierwsza połowa 2012 r.) Odpady wielkogabarytowe zebrane na terenie miasta Zgorzelec zostają zagospodarowane na terenie Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych nr 2 w Jędrzychowicach, gdzie zostają poddane procesowi odzysku R15 (przetwarzanie odpadów, w celu ich przygotowania do odzysku, w tym recyklingu). Selektywna zbiórka odpadów budowlanych występujących w odpadach komunalnych Odpady budowlane z terenu miasta odbierane są przez MPGK Sp. z o.o. Zgorzelec w podstawianych na telefon kontenerach KP7. Kontenery podstawiane są po otrzymaniu od klienta pisemnego zlecenia. Napełnione kontenery odbierane są po telefonicznym zgłoszeniu konieczności ich opróżnienia. Tab. 4-23 Ilości odpadów budowlanych zebranych na terenie miasta Zgorzelec w latach 2011-2012 na podstawie danych przekazanych przez MPGK Sp. z o.o. Lata 2011 2012** Lp. Kod odpadu Nazwa odpadu Masa [Mg] Oznaczenie procesu odzysku i unieszkodliwi ania Masa [Mg] Oznaczenie procesu odzysku i unieszkodliwi ania 1 17 01 01 Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów 877,80 R14 397,8 R14 2 17 01 07 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia inne niż wymienione w 17 01 06 8,74 R14 1,32 - Objaśnienia kodów odpadów, które nie są wymienione w tabeli, a do których odnoszą się opisy kodów odpadów przedstawionych w tabeli: 17 01 06* - Zmieszane lub wysegregowane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia zawierające substancje niebezpieczne **na podstawie sprawozdania za I i II kwartał (pierwsza połowa 2012 r.) 123

Selektywna zbiórka odpadów niebezpiecznych występujących w odpadach komunalnych W celu zminimalizowania ilości odpadów niebezpiecznych unieszkodliwianych poprzez składowanie wprowadzono selektywną zbiórkę zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zużytych baterii. Tab. 4-24 Ilość zebranych odpadów niebezpiecznych występujących w odpadach komunalnych w latach 2011-2012 na podstawie danych przekazanych przez MPGK Sp. z o.o. Lp. Kod odpadu Nazwa odpadu Lata 2011 2012* Masa [Mg] Masa [Mg] 1 16 06 04 Baterie alkaliczne (z wyłączeniem 16 06 03) 0,5 0,2 2 16 02 14 Zużyte urządzenia inne niż wymienione w 16 02 09 do 16 02 13 9,5 2,2 3 20 01 36 Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż wymienione w 20 01 21, 20 01 23 i 20 01 35 7,5 3,6 Objaśnienia kodów odpadów, które nie są wymienione w tabeli, a do których odnoszą się opisy kodów odpadów przedstawionych w tabeli: 16 06 03* - Baterie zawierające rtęć; 16 02 09* - Transformatory i kondensatory zawierające PCB; 16 02 10* - Zużyte urządzenia zawierające PCB albo nimi zanieczyszczone inne niż wymienione w 16 02 09; 16 02 11* - Zużyte urządzenia zawierające freony, HCFC, HFC; 16 02 12* - Zużyte urządzenia zawierające wolny azbest 16 02 13* - Zużyte urządzenia zawierające niebezpieczne elementy (1) inne niż wymienione w 16 02 09 do 16 02 12; 20 01 21* - Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć; 20 01 23* - Urządzenia zawierające freony; 20 01 35* - Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż wymienione w 20 01 21 i 20 01 23 zawierające niebezpieczne składniki ( 1 ). ( 1 ) do niebezpiecznych składników z elektrycznych i elektronicznych urządzeń można zaliczyć akumulatory i baterie wymienione w 16 06 i oznaczone jako niebezpieczne, przełączniki rtęciowe, szkło z lamp kineskopowych i inne szkło aktywne itp. *pierwsza połowa 2012 r. 124

Selektywna zbiórka zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego Według danych przekazanych przez zarządzającego składowiskiem odpadów, czyli MPGK Sp. z o.o. z terenu miasta Zgorzelec w 2011 r. zebrano 7,5 Mg zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, natomiast w 2012 r. (I kwartał) zebrano 3,6 Mg elektrośmieci. Tab. 4-25 Ilości zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego zebranego na terenie miasta Zgorzelec w latach 2011-2012 na podstawie danych przekazanych przez MPGK Sp. z o.o. Lp. Kod odpadu Nazwa odpadu Lata 2011 2012* Masa [Mg] Masa [Mg] 1 20 01 36 Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż wymienione w 20 01 21, 20 01 23 i 20 01 35 7,5 3,6 Objaśnienia kodów odpadów, które nie są wymienione w tabeli, a do których odnoszą się opisy kodów odpadów przedstawionych w tabeli: 20 01 21* - Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć; 20 01 23* - Urządzenia zawierające freony; 20 01 35* - Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż wymienione w 20 01 21 i 20 01 23 zawierające niebezpieczne składniki ( 1 ). ( 1 ) do niebezpiecznych składników z elektrycznych i elektronicznych urządzeń można zaliczyć akumulatory i baterie wymienione w 16 06 i oznaczone jako niebezpieczne, przełączniki rtęciowe, szkło z lamp kineskopowych i inne szkło aktywne itp. *pierwsza połowa 2012 r. 4.4.1.4 Zagospodarowanie odpadów komunalnych wytworzonych na terenie miasta lub dowożonych do miasta Zgorzelec Niezbędna efektywność selektywnego zbierania odpadów Dla spełniania celów gospodarowania odpadami z selektywnego zbierania poniżej przedstawiono obliczenia wymaganych skuteczności selektywnego zbierania oraz przetwarzania odpadów komunalnych. Na podstawie założonych w KPGO 2010 i utrzymanych w KPGO 2014 dwóch progów wzrostu poziomów selektywnego zbierania odpadów (10% w 2010 r. i 20% w 2018 r.), opracowano prognozę wzrostu tych poziomów w poszczególnych latach do roku 2020 i przedstawiono poniżej w tabeli. Tab. 4-26 Planowana i osiągnięta wymagana skuteczność selektywnego zbierania odpadów, % masy wytworzonych odpadów komunalnych Planowana Osiągnięta Rok Skuteczność selektywnego zbierania [%] Ilość zebranych selektywnie odpadów [Mg] Skuteczność selektywnego zbierania [%] Ilość zebranych selektywnie odpadów [Mg] 2009 8,7 1 102 11,52 1 148 2010 10 1 270 10,12 1 150 2011 11,6 1 485 12,98 1 425,8 2012 13,2 1 703 12,52 - I półrocze 726,88 - I półrocze 125

Zakładana efektywność została osiągnięta i przekroczona w roku 2011 r. Natomiast wartości osiągnięte do połowy roku 2012 pozwalają zakładać, iż minimalny poziom zbiórki zostanie osiągnięty Odzysk i unieszkodliwianie (poza składowaniem) odpadów komunalnych ulegających biodegradacji Biorąc pod uwagę wymagania określone w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami (na podstawie art. 5 Dyrektywy Rady 1999/31/EC) należy przyjąć, że ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania powinny wynosić: w 2011 r. - 63% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonej w 1995 r., w 2013 r. - 50% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonej w 1995 r., w 2015 r. - 44% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonej w 1995 r., w 2020 r. - 35% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonej w 1995 r. Proponowane poziomy ograniczania składowania odpadów ulegających biodegradacji w latach 2011-2020 dla wypełnienia wymagań przedstawiono w poniższej tabeli. Jedynie wartości dla lat 2013 oraz 2020 mają charakter wymagań prawnych, wartości dla pozostałych lat stanowią jedynie pewne wytyczne - punkty kontrolne dla oceny postępów w ograniczaniu składowania odpadów ulegających biodegradacji, zwłaszcza istotne dla przedziału lat 2013-2020. Przyjęto za KPGO 2010, że w 1995 r. wytwarzano 155 kg odpadów ulegających biodegradacji na mieszkańca terenów miejskich i 47 kg na mieszkańca terenów wiejskich. Na podstawie powyższych założeń określono minimalne ilości odpadów ulegających biodegradacji unieszkodliwionych w inny sposób niż składowanie. Tab. 4-27 Wymagana i osiągnięta minimalna ilość odpadów ulegających biodegradacji w odpadach przeznaczonych do unieszkodliwiania w inny sposób niż składowanie [Mg] wg. PGO 2009 Rok Wymagana minimalna ilość odpadów ulegających biodegradacji unieszkodliwionych w inny sposób niż składowanie [Mg] Osiągnięta ilość odpadów ulegających biodegradacji unieszkodliwionych w inny sposób niż składowanie [Mg] 2010 1 678,8 6 928,57 Tab. 4-28 Wymagana i osiągnięta minimalna ilość odpadów ulegających biodegradacji w odpadach przeznaczonych do unieszkodliwienia w inny sposób niż składowanie [Mg] wg. WPGO 2012 Rok Wymagana minimalna ilość odpadów ulegających biodegradacji unieszkodliwionych w inny sposób niż składowanie [Mg] Osiągnięta ilość odpadów ulegających biodegradacji unieszkodliwionych w inny sposób niż składowanie [Mg] 2010 2 133,01 6 928,57 126

Z powyższych tabel wynika, że zakładane w PGO 2009 oraz WPGO 2012 poziomy odzysku zostały osiągnięte. Selektywne zbieranie odpadów ulegających biodegradacji jest jednym z zasadniczych działań służących redukcji składowania tych odpadów, dla osiągnięcia celów ilościowych na lata 2013 i 2020. Przyjęto, że selektywnie zbieranymi frakcjami odpadów biologicznie rozkładalnych będą przynajmniej: odpady ogrodowe i kuchenne roślinne, odpady z terenów zielonych oraz papier i tektura. Założono, że z terenów zielonych zbierać się będzie selektywnie w celu poddania kompostowaniu do 80% masy odpadów wytwarzanych. Przyjęto także, że skuteczność selektywnego zbierania i przydomowego kompostowania odpadów ogrodowych i kuchennych roślinnych wzrośnie do 10% w roku 2010 i 20% w roku 2016 (w stosunku do masy tych odpadów wytwarzanych). Tab. 4-29 Założone procentowe poziomy selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji, % masy odpadów wytworzonych oraz osiągnięte efekty w latach 2009-2011 Planowane Osiągnięte Rok Odpady ogrodowe [%] Odpady z terenów zielonych [%] Papier i tektura [%] Odpady ogrodowe [%] Odpady z terenów zielonych [%] Papier i tektura [%] 2009 8,0 80,0 4,7 b.d. b.d. 11,85 2010 10,0 80,0 6,4 b.d. b.d. 11,46 2011 11,7 80,0 8,1 b.d. b.d. 15,87 W okresie sprawozdawczym osiągnięto minimalne progi selektywnej zbiórki opakowań papierowych i papieru nieopakowaniowego. Natomiast brak danych dotyczących efektywności zbiórki odpadów ogrodowych i odpadów zielonych. Przyjęte założenia pozwoliły na określenie ilości zbieranych selektywnie poszczególnych strumieni odpadów ulegających biodegradacji. Tab. 4-30 Założone minimalne ilościowe poziomy selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji oraz osiągnięte efekty w latach 2009-2011 Planowane Osiągnięte Rok Odpady ogrodowe [Mg] Odpady z terenów zielonych [Mg] Papier i tektura [Mg] Odpady ogrodowe [Mg] Odpady z terenów zielonych [Mg] Papier i tektura [Mg] 2009 24,6 177,6 136,0 b.d. b.d. 325,16 2010 31,0 178,9 186,6 b.d. b.d. 349,16 2011 36,2 178,2 235,3 b.d. b.d. 468,3 127

Poziom redukcji odpadów biodegradowalnych, które zostały unieszkodliwione w sposób inny niż umieszczenie na składowisku w roku 2010 należy określić jako satysfakcjonujący natomiast rok 2011 charakteryzował się jeszcze korzystniejszą efektywnością. Odpady wielkogabarytowe Odpady wielkogabarytowe to odpady z gospodarstw domowych, które ze względu na duże rozmiary (nie mieszczą się do standardowych pojemników) wymagają odrębnego traktowania. Zakłada się następujący rozwój selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych: 2012-45% wytwarzanych odpadów wielkogabarytowych, 2016-65% wytwarzanych odpadów wielkogabarytowych. Tab. 4-31 Wymagana i osiągnięta ilość selektywnie zebranych odpadów wielkogabarytowych w roku 2011 i 2012 Rodzaj 2011 2012* Wymagana Osiągnięta Wymagana Osiągnięta Rozwój selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych za KPGO( Mg) 91,6 37,6 91,6 18,08 *dane z I półrocza 2012 Wymóg rozwoju selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych został osiągnięty, w porównaniu z rokiem 2010 poziom selektywnej zbiórki wzrósł o 21,6%. 4.4.2 Założone cele i zadania do osiągnięcia oraz przyjęty system gospodarki odpadami opakowaniowymi Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. nr. 63, poz. 639 ze zm.) wprowadza obowiązek zapewnienia odzysku, a w szczególności recyklingu, odpadów opakowaniowych i poużytkowych wprowadzanych na rynek przez przedsiębiorców. Rok 2014 jest rokiem, w którym Polska ma osiągnąć poziomy odzysku i recyklingu określone Dyrektywą Opakowaniową 94/62 z późniejszymi nowelizacjami. Z rozporządzenia MŚ z dnia 15 czerwca 2007 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz. U. 2007, nr 109, poz. 752) wynika, iż w 2014 roku będziemy musieli osiągnąć 50% poziom recyklingu w aluminium, i stali, a 60% poziom w papierze i szkle. W tworzywach ten poziom będzie wynosić 22,5% mimo że już w 2007 roku wynosi on 25%. Z tego powodu w 2008 roku poziom w tworzywach został obniżony do 16%. Z innej strony ustawodawca podjął decyzję o wprowadzeniu poziomu recyklingu na opakowania z drewna (w tym palety). W okresie 2008-2014 poziom ten jest niezmienny i wynosi 15%. Dla całego kraju ustalono: a) na rok 2011 docelowe poziomy: odzysku opakowań 55%, 128

recyklingu opakowań 40%; b) na rok 2012 docelowe poziomy: odzysku opakowań 57%, recyklingu opakowań 45%. Te wymagania wynikają z dyrektywy opakowaniowej UE oraz uzyskanego okresu przejściowego na jej wdrożenie w Polsce i nie dotyczą poszczególnych przedsiębiorców wprowadzających na rynek opakowania oraz inne produkty, takie jak: opony samochodowe, urządzenia chłodnicze, akumulatory i ogniwa, oleje smarowe, lampy wyładowcze, opony samochodowe. Dla przedsiębiorców tych nie ustalono wymaganego poziomu odzysku, a jedynie wymagany poziom recyklingu (wykorzystania materiałowego). Rozporządzenie Ministra Środowiska określiło poziomy recyklingu opakowań w poszczególnych latach aż do roku 2014. Dyrektywa opakowaniowa 2004/12/EC wyznacza kolejne wyższe cele do osiągnięcia w odniesieniu do odzysku, w tym recyklingu tych odpadów do roku 2008. Wynoszą one odpowiednio: dla całkowitej masy odpadów opakowaniowych min. 60% odzysku, w tym min. 55% oraz maks. 80% recyklingu, dla poszczególnych materiałów opakowaniowych określa się poziom recyklingu: 60% dla szkła oraz papieru/tektury, 50% dla metali, 22,5% dla tworzyw sztucznych oraz 15% dla drewna. Tab. 4-32. Roczne poziomy odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych wg Rozporządzenia MŚ z dnia 15 czerwca 2007 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz. U. 2007 Nr 109, poz. 752) Rodzaj opakowania Lata, % recyklingu 2011 2012 2013 2014 Tworzywa sztuczne 19 20 21,5 22,5 Papier i tektura 54 56 58 60 Szkło 46 49 55 60 Metale aluminium 47 48 49 50 Z blachy stalowej 37 42 46 50 Dla krajów, które przystąpiły w 2004 roku do UE, dyrektywa proponuje okresy przejściowe, analogicznie jak dla obecnie obowiązującej dyrektywy opakowaniowej. Dla Polski proponuje się osiągnięcie wymienionych celów w 2014 roku. Szacunkowe prognozy minimalnych poziomów odzysku dla gospodarki odpadami opakowaniowymi dla lat do roku 2016, przy założeniu, że w tym roku będą obowiązywały dla Polski w/w wyższe poziomy odzysku i recyklingu. Uwzględniono w niej także recykling opakowań wielomateriałowych na poziomie 25%, pomimo, że nie jest wymagany. Taki poziom był założony do osiągnięcia w 2007 roku. 129

Tab. 4-33. Zakładane minimalne ilości selektywnie zbieranych odpadów opakowaniowych dla 2011 roku (na podstawie KPGO 2014 oraz dyrektywy opakowaniowej 2004/12/EC) Materiały opakowaniowe Wymagany recykling, % Wymagana masa odpadów do recyklingu, Mg/rok Wytworzone - szacunek Osiągnięty recykling, % Osiągnięta masa odpadów do recyklingu, Mg/rok Opakowania z tworzyw sztucznych 19% 89 407 16,5 67,1 Opakowania z aluminium 47% 19 41 0 0 Opakowania ze stali 37% 51 138 0 0 Opakowania z papieru i tektury 54% 608 1 126 41,6 468,3 Opakowania ze szkła 46% 391 850 10,4 88,6 Opakowania wielomateriałowe 25% 35 141 0 0 Osiągnięty poziom odzysku i recyklingu na podstawie sprawozdań podmiotu odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości Podmioty odbierające odpady komunalne zobligowane są do przekazywania kwartalnych sprawozdań zgodnie ze wzorem zamieszczonym w Rozporządzeniu Ministra Środowiska. MPGK i ŁHK przekazały sprawozdania za odbiór odpadów komunalnych za dwa kwartały. Poniżej zgodnie z przekazanymi danymi przedstawiono osiągnięte poziomy recyklingu oraz przygotowania do ponownego użycia 4.4.2.1 Niezbędna efektywność selektywnego zbierania odpadów Dla spełniania celów gospodarowania odpadami z selektywnego zbierania poniżej przedstawiono obliczenia wymaganych skuteczności selektywnego zbierania oraz przetwarzania odpadów ulegających biodegradacji. Na podstawie założonych w KPGO 2010 i niezmienionych w KPGO 2014 dwóch progów wzrostu poziomów selektywnego zbierania odpadów (10% w 2010 r. i 20% w 2018 r.) opracowano prognozę wzrostu tych poziomów w poszczególnych latach do roku 2020 i przedstawiono poniżej w tabeli. Tab. 4-34 Planowana skuteczność selektywnego zbierania odpadów, % masy wytworzonych odpadów komunalnych Rok Skuteczność selektywnego zbierania \%\ Planowana ilość zebranych selektywnie odpadów (Mg) 2012 13,2 1 703 2013 14,8 1 924 2014 16,4 2 148 2015 18,0 2 376 130

Rok Skuteczność selektywnego zbierania \%\ Planowana ilość zebranych selektywnie odpadów (Mg) 2016 18,7 2 488 4.4.2.1.1 Poziomy recyklingu i przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012 r. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012 Poz. 645) określa poziomy recyklingu i przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła. Sposób obliczania poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła oblicza się na podstawie następującego wzoru: gdzie: P pmts Mr Mw pmts pmts 100% P pmts - poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła, wyrażony w %, Mr pmts - łączna masa odpadów papieru, metalu, tworzyw sztucznych i szkła poddanych recyklingowi i przygotowanych do ponownego użycia, pochodzących ze strumienia odpadów komunalnych z gospodarstw domowych oraz od innych wytwórców odpadów komunalnych, wyrażona w Mg, Mw pmts - łączna masa wytworzonych odpadów papieru, metalu, tworzyw sztucznych i szkła, pochodzących ze strumienia odpadów komunalnych z gospodarstw domowych oraz od innych wytwórców odpadów komunalnych, wyrażona w Mg, obliczana na podstawie wzoru: w przypadku gmin: Mw pmts Lm Mw GUS Um pmts [Mg] w przypadku podmiotów odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, którzy nie działają na podstawie umowy zawartej z burmistrzem (wójtem lub prezydentem) oraz nie świadczą takiej usługi w trybie zamówienia z wolnej ręki: Mw pmts Mo Um pmts [Mg] gdzie: Lm - liczba mieszkańców gminy, Mw GUS - masa wytworzonych odpadów komunalnych przez jednego mieszkańca na terenie województwa, Mo - łączna masa odebranych odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, Um pmts - łączny udział odpadów papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w składzie morfologicznym odpadów komunalnych. 131

W przypadku łącznej masy odpadów papieru, metalu, tworzyw sztucznych oraz szkła należy brać pod uwagę odpady o następujących kodach: 15 01 01, 15 01 02, 15 01 04, 15 01 06, 15 01 07, 20 01 01, 20 01 02, 20 01 39, 20 01 40, ex 20 01 99 - zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206). Poziomy recyklingu i przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych oraz szkła oblicza się łącznie dla wszystkich podanych frakcji odpadów komunalnych. Poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych oraz szkła dla miasta Zgorzelec przedstawia się następująco: Dla roku 2011 łączna masa wytworzonych odpadów papieru, metalu, tworzyw sztucznych i szkła, pochodzących ze strumienia odpadów komunalnych z gospodarstw domowych oraz od innych wytwórców odpadów komunalnych: Mw pmts 31788 0,325 0,469 4845[ Mg] gdzie: Um pmts, czyli łączny udział odpadów papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła na podstawie KPGO 2014 wynosi 46,9% Poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła dla miasta Zgorzelec: P pmts 624 4845 100% 12,88% gdzie: Mr ptms = 624,0 Mg Zatem zgodnie z metoda obliczeniową z Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych osiągnięto w roku 2011 wskaźnik ma poziomie 12,88%. Tab. 4-35 Poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych - Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012 komunalnych (Dz. U. z 2012 Poz. 645 Poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia (%) Rok 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Papier, metal, tworzywa sztuczne 10 12 14 16 18 20 30 40 50 Zgodnie z WPGO 2012 i Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie poziomów recyklingu dla roku 2012 wynosić ma 10% - natomiast sama selektywna zbiórka na poziomie 8%. Tak wiec osiągnięte wyniki z roku 2011 pozwalają zakładać iż wymagania rozporządzenia zostaną osiągnięte również w roku 2012. 132

4.4.2.2 Odzysk i unieszkodliwianie (poza składowaniem) odpadów komunalnych ulegających biodegradacji Biorąc pod uwagę wymagania określone w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami (na podstawie art. 5 Dyrektywy Rady 1999/31/EC) należy przyjąć, że ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania powinny wynosić: w 2011 r. - 63% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonej w 1995 r., w 2013 r. - 50% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonej w 1995 r., w 2015 r. - 44% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonej w 1995 r., w 2020 r. - 35% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonej w 1995 r. Zgodnie z zapisami KPGO 2010 Ilość wytwarzanych odpadów ulegających biodegradacji w 1995 r. wyznaczona została na poziomie 4,38 mln Mg, co oznacza, że na statystycznego mieszkańca miasta przypadało wówczas 155 kg/rok, a na mieszkańca wsi 47 kg/rok. Przyjmując założenia KPGO 2014 w roku 1995 w mieście Zgorzelec wytworzonych było 5 723,84 Mg odpadów ulegających biodegradacji. Tab. 4-36 Prognoza ilości wytwarzanych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji w mieście Zgorzelec, na lata 2012-2020 WPGO 2012 Lp. 2012 2013 2015 2017 2019 2020 158. 6 504,59 6 555,32 6 657,58 6 761,77 6 868,43 6 923,52 Tab. 4-37 Prognoza ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji z Miasta Zgorzelec unieszkodliwianych na składowisku oraz innymi metodami w latach 2013 i 2020 WPGO 2012 Rodzaj zbiórki Lata [Mg] 2013 2020 Dopuszczona do składowania ilość odpadów komunalnych ulegających biodegradacji 2 848,90 1 994,23 Ilość odpadów komunalnych ulegających biodegradacji konieczna do zagospodarowania w sposób inny niż składowanie 3 706,42 4 929,29 Proponowane poziomy ograniczania składowania odpadów ulegających biodegradacji w latach 2010-2020 dla wypełnienia wymagań przedstawiono w tabeli. Jedynie wartości dla lat 2010, 2013 oraz 2020 mają charakter wymagań prawnych, wartości dla pozostałych lat stanowią jedynie pewne wytyczne - punkty kontrolne dla oceny postępów w ograniczaniu składowania odpadów ulegających biodegradacji, zwłaszcza istotne dla przedziału lat 2013-2020. 133

Tab. 4-38 Maksymalna zawartość odpadów ulegających biodegradacji w odpadach przeznaczonych do składowania, % składowanych odpadów ulegających biodegradacji w 1995 r - na podstawie Aktualizacji planu selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji dla miasta Zgorzelec Rok Maksymalna zawartość odpadów ulegających biodegradacji [%] 1995 100,0 2011 66,7 2012 58,3 2013 50,0 2014 47,9 2015 45,7 2016 43,6 2017 41,4 2018 39,3 2019 37,1 2020 35,0 Szacunki własne na podstawie KPGO Selektywne zbieranie odpadów ulegających biodegradacji jest jednym z zasadniczych działań służących redukcji składowania tych odpadów, dla osiągnięcia celów ilościowych na lata 2013 i 2020. Przyjęto, że selektywnie zbieranymi frakcjami odpadów biologicznie rozkładalnych będą przynajmniej: odpady ogrodowe i kuchenne roślinne, odpady z terenów zielonych oraz papier i tektura. Założono, że z terenów zielonych zbierać się będzie selektywnie w celu poddania kompostowaniu do 80% masy odpadów wytwarzanych. Przyjęto także, że skuteczność selektywnego zbierania i przydomowego kompostowania odpadów ogrodowych i kuchennych roślinnych wzrośnie 20% w roku 2016 (w stosunku do masy tych odpadów wytwarzanych). W przypadku odpadowego papieru (opakowaniowego i innego) przyjęto wzrost skuteczności selektywnego zbierania z obecnych 3% do 20% w 2016 roku. Tab. 4-39 Założone procentowe poziomy selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji, % masy odpadów wytworzonych - na podstawie Aktualizacji planu selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji dla miasta Zgorzelec na lata 2009 2012 Rok Odpady ogrodowe [%] Odpady z terenów zielonych [%] Papier i tektura [%] 2012 13,3 80,0 9,8 2013 15,0 80,0 11,5 2014 16,7 80,0 13,2 2015 18,3 80,0 14,9 2016 20,0 80,0 16,6 Szacunki własne na podstawie KPGO 2010 i KPGO 2014 134

Przyjęte założenia pozwoliły na określenie ilości zbieranych selektywnie poszczególnych strumieni odpadów ulegających biodegradacji. Tab. 4-40 Założone minimalne ilościowe poziomy selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji na podstawie Aktualizacji planu selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji dla miasta Zgorzelec na lata 2009 2012 z perspektywą do roku 2016 Rok Odpady ogrodowe [Mg] Odpady z terenów zielonych [Mg] Papier i tektura [Mg] 2012 41,9 181,7 290,2 2013 47,6 183,1 343,2 2014 53,4 184,5 396,9 2015 59,0 185,9 451,5 2016 64,5 185,9 503,1 Osiągnięcie zakładanych poziomów zbiórki odpadów komunalnych pozwoli osiągnąć wielkości zaprezentowane w tabeli zamieszczonej poniżej, w której przedstawiono minimalne ilości odpadów ulegających biodegradacji unieszkodliwionych w innej metodzie niż składowanie oraz osiągnięte poziomy selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji oraz odpadów opakowaniowych występujących w odpadach komunalnych. Aktualna efektywność systemu stanowi około 49% wymagań z roku 2012 i 42% wymagań z roku 2016. Tab. 4-41 Porównanie minimalnych ilości odpadów ulegających biodegradacji w odpadach przeznaczonych unieszkodliwiona w inny sposób niż składowanie z efektywnością selektywnej zbiórki (Mg) - WPGO 2012 Rok Minimalna ilość odpadów ulegających biodegradacji unieszkodliwionych w inny sposób niż składowanie [Mg] Prognozowana efektywność selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji w tym odpadów opakowaniowych [Mg] Niedobór [Mg] 2013 3 706,42 2 159,8 1 546,62 Selektywne zbieranie nie zapewni całkowitego wypełnienia założonych celów redukcji składowania odpadów ulegających biodegradacji, dlatego konieczne będzie wdrożenie również innych działań skierowanych na przetwarzanie odpadów zmieszanych w celu wydzielenia odpadów pospożywczych/kuchennych. Realizacja zakładanych celów, wymagać będzie wybudowania dodatkowych instalacji o do przetwarzania odpadów komunalnych zmieszanych mających na celu wydzielenie i unieszkodliwienie odpadów legających biodegradacji. 4.4.2.2.1 Rozliczenie poziomu ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2012 r. (Dz. U. 2012, poz. 676) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2012 r. określa poziomy ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do 135

składowania, które gmina jest obowiązana osiągnąć w poszczególnych latach oraz sposób obliczania poziomu ograniczenia masy odpadów (Dz. U. 2012, poz. 676). Sposób obliczania poziomu ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w roku rozliczeniowym jest następujący: 1) Masę odpadów ulegających biodegradacji wytworzoną w 1995 r. oblicza się na podstawie wzoru: gdzie: OUB1995 0,155 Lm 0,047 Lw[ Mg] OUB1995 - masa odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonych w 1995 r. [Mg]; Lm - liczba mieszkańców miasta w 1995 r. na obszarze gminy według danych Głównego Urzędu Statystycznego; Lw - liczba mieszkańców wsi w 1995 r. na obszarze gminy według danych Głównego Urzędu Statystycznego. 2) Masę odpadów komunalnych ulegających biodegradacji dozwoloną do składowania w roku rozliczeniowym należy obliczać według wzoru: gdzie: OUB R OUB1995 PR [ Mg] 100 OUBR - masa odpadów komunalnych ulegających biodegradacji dozwolona do składowania w roku rozliczeniowym [Mg]; OUB1995 - masa odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonych w 1995 r. [Mg]; PR - poziom ograniczania masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania zgodnie z załącznikiem nr 1 do rozporządzenia [%]. 3) Masę odpadów ulegających biodegradacji zebranych ze strumienia odpadów komunalnych z obszaru danej gminy w roku rozliczeniowym, przekazanych do składowania, oblicza się według wzoru: M OUBR M U M U M U M 0,52 [ Mg] MR M WR W SR S BR gdzie: MOUBR - masa odpadów ulegających biodegradacji zebranych ze strumienia odpadów komunalnych z obszaru danej gminy w roku rozliczeniowym, przekazanych do składowania, [Mg]; MMR - masa zmieszanych odpadów komunalnych o kodzie 20 03 01 zebranych na obszarze miast w roku rozliczeniowym, przekazanych do składowania, [Mg]; MWR - masa zmieszanych odpadów komunalnych o kodzie 20 03 01 zebranych na obszarze wsi w roku rozliczeniowym, przekazanych do składowania, [Mg]; UM - udział odpadów ulegających biodegradacji w masie zmieszanych odpadów komunalnych dla miast wynoszący 0,57; UW - udział odpadów ulegających biodegradacji w masie zmieszanych odpadów komunalnych dla wsi wynoszący 0,48; 136

MSR - masa selektywnie zebranych odpadów ulegających biodegradacji ze strumienia odpadów komunalnych z obszaru danej gminy w roku rozliczeniowym, przekazanych do składowania; US udział odpadów ulegających biodegradacji w masie selektywnie zebranych odpadów ulegających biodegradacji ze strumienia odpadów komunalnych wynoszących dla poszczególnych rodzajów odpadów według kodu: 20 01 01 1,00, 20 01 08 1,00, 20 01 10 0,50, 20 01 11 0,50, 20 01 25 1,00, 20 01 38 0,50, 20 02 01 1,00, 20 03 02 1,00, 15 01 01 1,00, 15 01 03 1,00, ex 15 01 09 z włókien naturalnych 0,50, ex 15 01 06 w części zawierającej papier, tekturę, drewno i tekstylia z włókien naturalnych 0,50. MBR - masa odpadów powstałych po mechaniczno-biologicznym przetworzeniu zmieszanych odpadów komunalnych o kodzie 19 12 12 niespełniających wymagań rozporządzenia Ministra Środowiska wydanego na podstawie art. 14 ust. 10 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243, z późn. zm.), przekazanych do składowania; 0,52 - średni udział odpadów ulegających biodegradacji w masie odpadów powstałych po mechanicznobiologicznym przetworzeniu zmieszanych odpadów komunalnych o kodzie 19 12 12 niespełniających wymagań rozporządzenia Ministra Środowiska wydanego na podstawie art. 14 ust. 10 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. 4) Osiągany w roku rozliczeniowym poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazanych do składowania (TR) oblicza się według wzoru: T R M OUBR OUB 1995 100 [%] gdzie: T R - osiągany w roku rozliczeniowym poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazanych do składowania [%]; MOUBR - masa odpadów komunalnych ulegających biodegradacji zebranych z obszaru danej gminy w roku rozliczeniowym, przekazanych do składowania, [Mg]; OUB1995 - masa odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonych w 1995 r. [Mg]. Jeżeli T R = P R albo T R < P R - poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w roku rozliczeniowym został osiągnięty, gdzie: 137

P R - poziom ograniczania masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, zgodnie z załącznikiem nr 1 do rozporządzenia [%]. Masa odpadów ulegających biodegradacji wytworzona w 1995 r. dla miasta Zgorzelec wynosiła: gdzie: Lm = 36 760 OUB1995 0,155 36760 5697,8[ Mg] Masa odpadów komunalnych ulegających biodegradacji dozwolona do składowania w roku 2011: OUB R 5697,8 75% 4273,35[ Mg] 100 gdzie: OUB R = 5 697,8 Mg Masa odpadów ulegających biodegradacji zebranych ze strumienia odpadów komunalnych z terenu miasta Zgorzelec w roku 2011 r., przekazanych do składowania: M OUBR 7315,94 0,52 3804,3Mg] gdzie: MB R = 7315,94 Osiągnięty w 2011 r. poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazanych do składowania: T R 3804,3 100 67[%] 5697,8 Poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania P R 75% T R = 67% T R < P R Poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w roku 2011 został osiągnięty. 4.4.3 Odpady niebezpieczne wytwarzane w grupie odpadów komunalnych Zgodnie z wytycznymi Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami, zakłada się następujący rozwój systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi: w roku 2012-20% odpadów będzie zbieranych selektywnie, w roku 2016-35% odpadów będzie zbieranych selektywnie. Szacuje się, że zarówno w roku 2010 jak i w roku 2011 w strumieniu odpadów komunalnych było 59 Mg odpadów niebezpiecznych. Podobna prognoza dotyczy roku 2012. 138

Tab. 4-42 Wymagana i osiągnięta ilość selektywnie zebranych odpadów niebezpiecznych w latach 2011 i 2012 Rodzaj 2011 2012* Wymagana Osiągnięta Wymagana Osiągnięta Rozwój selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych za KPGO( Mg) 8,85 17,5 12,01 6,0 *osiągnięta - pierwsza połowa 2012 r. Koniecznym jest podjęcie kroków naprawczych, związanych z rozwojem selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych występujących w odpadach komunalnych. Poziom 15% zbieranych selektywnie odpadów niebezpiecznych, występujących w odpadach komunalnych, nie został osiągnięty. 4.4.4 Odpady budowlane Zakłada się następujący rozwój selektywnej zbiórki odpadów budowlanych: w roku 2014 60% wytwarzanych odpadów budowlanych, w roku 2016-60% wytwarzanych odpadów budowlanych. Tab. 4-43 Wymagana i osiągnięta ilość selektywnie zebranych odpadów budowlanych w latach 2011 i 2012 Rodzaj 2011 2012* Wymagana Osiągnięta Wymagana Osiągnięta Rozwój selektywnej zbiórki odpadów budowlanych za APGO (Mg) 376,8 886,54 478,2 167,36 *osiągnięta - pierwsza połowa 2012 r. Wymóg rozwoju selektywnej zbiórki odpadów budowlanych został osiągnięty oraz znacznie przekroczony. 4.4.4.1 Poziomy recyklingu i przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012 r. (Dz. U 2012, poz. 645) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych określa również poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych. Poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku oblicza się zgodnie z poniższym wzorem: P br Mr Mw br br 100% 139

gdzie: P br - poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych, wyrażony w %, Mr br - łączna masa innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych poddanych recyklingowi, przygotowanych do ponownego użycia oraz poddanych odzyskowi innymi metodami, pochodzących ze strumienia odpadów komunalnych z gospodarstw domowych oraz od innych wytwórców odpadów komunalnych, wyrażona w Mg, Mw br - łączna masa wytworzonych innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych pochodzących ze strumienia odpadów komunalnych z gospodarstw domowych oraz od innych wytwórców odpadów komunalnych, wyrażona w Mg. W roku 2011 Mr br 886,54 Mg Mw br -886,54 Mg 886,54 P br 100% =100% 886,54 Przy uwzględnianiu łącznej masy innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych należy brać pod uwagę odpady o kodach: 17 01 01, 17 01 02, 17 01 03, 17 01 07, 17 02 01, 17 02 02, 17 02 03, 17 03 02, 17 04 01, 17 04 02, 17 04 03, 17 04 04, 17 04 05, 17 04 06, 17 04 07, 17 04 11, 17 05 08, 17 06 04, 17 08 02, 17 09 04, ex 20 03 99 - zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206). 4.4.5 Zbiórka odpadów wielkogabarytowych Odpady wielkogabarytowe to odpady z gospodarstw domowych, które ze względu na duże rozmiary (nie mieszczą się do standardowych pojemników) wymagają odrębnego traktowania. Zakłada się następujący rozwój selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych: w roku 2012-45% wytwarzanych odpadów wielkogabarytowych, w roku 2016-65% wytwarzanych odpadów wielkogabarytowych. Tab. 4-44. Wmagana i osiagnieta ilość selektywnie zebranych odpadów wielkogabarytowych w roku 2011 i 2012 Rodzaj 2011 2012* Wymagana Osiągnięta Wymagana Osiągnięta Rozwój selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych za KPGO( Mg) 91,6 37,60 208 8,22 *osiągnięta - pierwsza połowa 2012 r. Poziom selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych w porównaniu z rokiem 2010 wzrósł o 21,6%. 140

4.4.6 Prognoza ilości i jakości odpadów komunalnych powstających na terenie miasta Zgorzelec Prognozę zmian wskaźników wytwarzania odpadów wykonano dla poszczególnych typów źródeł odpadów. Rozważając trendy zmian składu odpadów komunalnych przyjęto, za Krajowym Planem Gospodarki Odpadami 2010, następujące założenia: - nie będą następowały istotne zmiany składu morfologicznego wytwarzanych odpadów komunalnych, - wzrost jednostkowego wskaźnika wytwarzania odpadów kształtował się będzie na poziomie 5% w okresach 5 letnich, czyli 1% rocznie, - wzrost poziomu selektywnego zbierania odpadów z obecnych 2% (w stosunku do całości wytwarzanych odpadów) do 8% w 2011 r. i 15% w 2018 r. może spowodować zmiany ilości i składu odpadów niesegregowanych; zmniejszy się w nich głównie zawartość papieru, tworzyw, szkła i metali; - ilość pozostałych odpadów w grupie 20 wzrastać będzie średnio o 5% w okresach 5- letnich (1% w skali roku). Jak wynika z powyższych założeń, zmiany jakości i ilości odpadów będą następować wolno, tak jak następują zmiany w przyzwyczajeniach czy zmiany w poziomie dochodów ludności. Wyższy poziom dochodów będzie wpływał na wzrost ilości wytwarzanych odpadów, ale jednocześnie bogatsze społeczeństwo akceptuje zachowania proekologiczne skutkujące np. wzrostem poziomu zbiórki selektywnej. Na prognozowane zmiany wielkości strumienia odpadów wpływać będzie liczba ludności, oraz zmiany jednostkowych wskaźników emisji odpadów (liczonych np. w kg odpadów na mieszkańca rocznie), których trendy zmian wynikają z przesłanek rozwoju gospodarczo-społecznego analizowanego regionu. W Warszawie np. istotnym czynnikiem wytwarzania odpadów komunalnych będzie rozwój sfery infrastruktury biznesowej oraz całej gamy usług gastronomicznych, hotelarskich i turystyki, natomiast w gminach o charakterze wiejskim wpływ będą miały głównie gospodarstwa domowe. 4.4.6.1 Prognoza zmian ilości wytwarzanych odpadów komunalnych Prognozując ilości wytwarzanych odpadów komunalnych zaniechano analiz opartych na prognozach rozwoju gospodarczego regionu odnośnie wytwórczości odpadów komunalnych. Prognozę oparto na wskaźnikach, które zostały przyjęte w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami 2010, Krajowym Planie Gospodarki Odpadami 2010 oraz Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami na lata 2008-2011. Tab. 4-45. Prognozy ilości wytworzonych odpadów wynikające ze wskaźników KPGO 2010 oraz AWPGO oraz danych ludnościowych pochodzących z GUS i samorządu w latach 2012-2016 Mg/rok Rok Ludność wg GUS Wg wskaźników WPGO Ludność wg samorządu Ludność wg GUS Wg wskaźników KPGO Ludność wg samorządu 2012 12 900 13 048 10 608 10 730 141

Mg/rok Rok Ludność wg GUS Wg wskaźników WPGO Ludność wg samorządu Ludność wg GUS Wg wskaźników KPGO Ludność wg samorządu 2013 13 000 13 150 10 670 10 793 2014 13 101 13 251 10 731 10 855 2015 13 203 13 355 10 794 10 918 2016 13 305 13 458 10 856 10 980 Tab. 4-46 Prognozy ilości wytworzonych odpadów na terenie miasta Zgorzelec za WPGO 2012 Rok Ilość Mg 2012 11 314,30 2013 11 402,53 2014 11 490,65 2015 11 580,41 2016 11 670,02 2017 11 761,65 2018 11 854,20 2019 11 947,17 2020 12 042,99 W najbliższych latach dostrzegany będzie stały wyraźny wzrost ilości wytwarzanych odpadów mimo niewielkiego obniżenie ludności miasta. Jest to szczególnie istotne dla rozważań związanych z wyborem optymalnego systemu zagospodarowania odpadów oraz doborem instalacji przeznaczonej do unieszkodliwiania odpadów komunalnych. Ilości odpadów komunalnych jakie będą powstawać w roku 2012 wskazują, iż możliwe będzie wybudowanie instalacji unieszkodliwiania odpadów wyłącznie na potrzeby regionu. Wskazać jednak należy niewątpliwą konieczność nawiązania współpracy z sąsiednimi gminami i powiatami w celu identyfikacji możliwości powołania systemu regionalnego opartego na wspólnej instalacji. 4.4.6.2 Prognoza jakości odpadów komunalnych W tabeli przedstawiono prognozę ilości powstających odpadów komunalnych w mieście w okresie 2009-2012 w podziale na 14 strumieni rozważanych w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami 2010. Natomiast w tabeli - Tab. 4-47 przedstawiono prognozy dla lat 2012-2015. 142

Tab. 4-47. Prognoza ilości poszczególnych rodzajów odpadów komunalnych na terenie miasta Zgorzelec w latach 2012 do 2015 opracowanie własne. Lp. Nazwa 1 Odpady komunalne segregowane i zbierane selektywnie (tys. Mg) 2012 2013 2014 2015 496 500 504 507 2 Odpady zielone z ogrodów i parków 315 318 320 322 3 Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne, w tym: 11 828 11 920 12 012 12 106 3-l Odpady kuchenne ulegające biodegradacji 3 053 3 077 3 100 3 125 3-2 Odpady zielone 227 229 231 232 3-3 Papier i tektura 2 765 2 787 2 808 2 830 3-4 Odpady wielomateriałowe 931 938 945 953 3-5 Tworzywa sztuczne 1 820 1 834 1 848 1 863 3-6 Szkło 1 059 1 067 1 075 1 084 3-7 Metal 593 598 603 607 3-8 Odzież, tekstylia 182 184 185 187 3-9 Drewno 168 169 171 172 3-10 Odpady niebezpieczne 61 61 62 62 3-11 Odpady mineralne, w tym frakcja popiołowa 968 975 983 990 4 Odpady z targowisk 94 95 96 97 5 Odpady z czyszczenia ulic i placów) 342 345 348 350 6 Odpady wielkogabarytowe 469 472 476 480 Tab. 4-48 Prognoza ilości poszczególnych rodzajów odpadów komunalnych na terenie miasta Zgorzelec w latach 2012 do 2020 na podstawie WPGO 2012 Lp. Nazwa Rok 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne, w tym: 11 314,30 11 402,53 11 490,65 11 580,41 11 670,02 11 761,65 11 854,20 11 947,17 12 042,99 1 Odpady kuchenne i ogrodowe 4152,35 4184,73 4217,07 4250,01 4282,90 4316,53 4350,49 4384,61 4419,78 2 Odpady z terenów zielonych 599,66 604,33 609,00 613,76 618,51 623,37 628,27 633,20 638,28 3 Papier i tektura 1097,49 1106,05 1114,59 1123,30 1131,99 1140,88 1149,86 1158,88 1168,17 4 Odpady wielomateriałowe 452,57 456,10 459,63 463,22 466,80 470,47 474,17 477,89 481,72 5 Tworzywa sztuczne 1244,57 1254,28 1263,97 1273,85 1283,70 1293,78 1303,96 1314,19 1324,73 6 Szkło 1154,06 1163,06 1172,05 1181,20 1190,34 1199,69 1209,13 1218,61 1228,38 7 Metal 169,71 171,04 172,36 173,71 175,05 176,42 177,81 179,21 180,64 8 Tekstylia 452,57 456,10 459,63 463,22 466,80 470,47 474,17 477,89 481,72 9 Drewno 33,94 34,21 34,47 34,74 35,01 35,28 35,56 35,84 36,13 143

10 Odpady niebezpieczne 11 Odpady mineralne, w tym frakcja popiołowa 12 Odpady wielkogabarytowe 67,89 68,42 68,94 69,48 70,02 70,57 71,13 71,68 72,26 1086,17 1094,64 1103,10 1111,72 1120,32 1129,12 1138,00 1146,93 1156,13 294,17 296,47 298,76 301,09 303,42 305,80 308,21 310,63 313,12 13 Inne kategorie 509,14 513,11 517,08 521,12 525,15 529,27 533,44 537,62 541,93 Tab. 4-49. Prognoza ilości wytwarzanych odpadów komunalnych w mieście Zgorzelec na lata 2012-2016 WPGO 2012 Lp. Mg 2012 2013 2014 2015 2016 1 11 314,30 11 402,53 11 490,65 11 580,41 11 670,02 Tab. 4-50. Prognoza ilości wytwarzanych odpadów opakowaniowych w mieście Zgorzelec na lata 2012-2016 WPGO 2012 Lp. Mg 2012 2013 2014 2015 2016 1 689,25 714,25 740,16 766,00 793,77 4.4.6.3 Prognoza ilości odpadów innych niż niebezpieczne i niebezpieczne W przypadku prognozy wytwarzania odpadów innych niż niebezpieczne i niebezpiecznych z wyłączeniem komunalnych posłużono się modelem scenariusza zmian zaproponowanym w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami. Wyniki prognozowania zostały przedstawione w tabelach poniżej. Wybrano taki rozwiązanie, aby uzyskać zgodności założeń metodologicznych niezbędnych przy próbach modelowania diachronicznego. Tym niemniej obserwacje dotyczące wytwórczości odpadów z lat poprzednich wskazują, iż możliwe jest zaistnienie sytuacji w której ilość wytwarzanych odpadów w kolejnych latach będzie malała. Zakładać jednak należy, iż dotyczy to raczej sytuacji krótkookresowej a w perspektywie wieloletniej nie należy zakładać takiego scenariusza. Z tego też powodu nie zdecydowano się na proponowanie wielości wariantów rozwoju zakładając już, że wariant zerowego rozwoju należy do najbardziej pesymistycznego. W niniejszym dokumencie założono podobnie jak to miało miejsce w Wojewódzkim Palnie Gospodarki Odpadami, iż zmiany w ilości i jakości odpadów wytwarzanych w sektorze gospodarczym w perspektywie zależeć będą przede wszystkim od rozwoju poszczególnych gałęzi przemysłu, rzemiosła i usług. Doświadczenia wskazują, że na każde 1% wzrostu PKB przypada 2% wzrostu ilości wytwarzanych odpadów. W najbliższej przyszłości (lata 2003 2006) zakłada się utrzymanie obecnego poziomu wytwarzania odpadów lub ich nieznaczny wzrost. Wynika to z jednej strony z prowadzonej konsekwentnie polityki ekologicznej promującej metody minimalizacji i zapobiegania powstawaniu odpadów, z drugiej zaś zwiększeniu kontroli nad wytwórcami odpadów i odkrycie tzw. szarej strefy odpadowej. W dalszej perspektywie należy się spodziewać relatywnego spadku ilości wytwarzanych odpadów, w szczególności zmniejszy 144

się ilość odpadów wymagających unieszkodliwiania przez składowanie. Dotyczy to w szczególności struktury odpadów wytwarzanych na terenie miasta, która sprzyja zastosowania efektywnych metod odzysku. Akceptując założenia przyjęte w Wojewódzkim Planie Gospodarki odpadami należy przewidywać, iż łączna ilość odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne za wyłączeniem również odpadów komunalnych będzie rosła rocznie o mniej niż 1%. Podobna sytuacja jest w przypadku wytwarzania odpadu niebezpiecznego. Mimo, iż zakłada się że jego ilość będzie wzrastać to wzrost ten można określić jako nieznaczny. Podobnie jak w przypadku odpadów innych niż niebezpieczne wzrost nie będzie przekraczał 1% rocznie. Jednak w przypadku tego typu odpadów nie należy wykluczać, iż w regionie pojawią się nowe podmioty gospodarcze które w istotny sposób będą mogły zmienić zamieszczane powyżej prognozy.. Odpady pochodzące z produkcji rolnej są w wysokim stopniu zagospodarowywane do celów rolniczych, jako pasze dla zwierząt, nawozy organiczne i składniki kompostu. Tab. 4-51. Prognoza ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych (ogółem) w mieście Zgorzelec na lata 2012-2016 WPGO 2012 Lp. Mg 2012 2013 2014 2015 2016 1 260,94 264,85 268,83 272,86 276,95 4.4.6.4 Odpady zawierające azbest Zgodnie z zapisami Prawa Ochrony Środowiska zabronione jest, wprowadzanie do obrotu lub ponowne wykorzystanie substancji stwarzających szczególne zagrożenie do których zaliczany jest azbest. Wykorzystywane substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska podlegają sukcesywnej eliminacji. Wykorzystujący substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska jest obowiązany do dokumentowania rodzaju, ilości i miejsc ich występowania oraz sposobu ich eliminowania. Informacje w formie uproszczonej powinny zostać przedłożone wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta okresowo przedkłada wojewodzie informacje o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska w tym właśnie wyrobów zawierających azbest. Rejestr rodzaju, ilości oraz miejsc występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska powinien być prowadzony przez Wojewodę. W oparciu o takie informacje nastąpi utworzenie bazy danych zawierających informację o lokalizacji, ilości i stanie istniejących wyrobów zawierających azbest, przewidywanych do usunięcia jako odpady niebezpieczne - w skali gmin, powiatów, województw i kraju. Na podstawie Programu Usuwania Azbestu i Wyrobów Zawierających Azbest Stosowanych na Terytorium Polski przyjętego przez Radę Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 14 maja 2002 r., samorząd miasta Zgorzelca opracował w roku 2006 plan 145

usuwania azbestu z terenu miasta na na lata 2007-2032. Program usuwania azbestu z terenu miasta został zaktualizowany w roku 2011. Aktualizacja Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu miasta Zgorzelec przewiduje, iż do roku 2016 realizując plan usuwania azbestu w mieście na terenie miasta może zostać wytworzonych ok. 91 704 Mg odpadów zawierających azbest. Założono zmniejszenie ilości wyrobów zawierających azbest (w stosunku do roku 2006): do roku 2012 o 25 %, do roku 2022 o 75 %, do roku 2032 o 100 %. Wartości te musza być jednak zweryfikowane na podstawie wykonywanej zgodnie z wymogami prawa inwentaryzacji. Tab. 4-52 Prognoza ilości wytwarzanych odpadów zawierających azbest w mieście Zgorzelec na lata 2012-2016 WPGO 2012 Lp. Mg 2012 2013 2014 2015 2016 1 22,34 11,17 11,17 11,17 11,17 4.4.6.5 Zużyte baterie i akumulatory Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz. U. 2007 Nr 109. poz. 752) należy dążyć do uzyskania 100% poziomu odzysku akumulatorów kwasowoołowiowych. Cel ten wydaje się być realny do osiągnięcia, pod warunkiem, że rozwiązany zostanie problem odzysku akumulatorów ze strumienia odpadów komunalnych. Wprowadzenie opłaty depozytowej powinno w tym przypadku uruchomić mechanizmy sprzyjające rozwiązaniu tego problemu. Niezbędne jest także uruchomienie podobnych mechanizmów w zakresie zbiórki i odzysku akumulatorów małogabarytowych i zużytych baterii, gdyż stan gospodarki w tym sektorze jest szczególnie niezadowalający. Częściowym rozwiązaniem tego problemu mogłoby być gromadzenie zebranych w trakcie selektywnej zbiórki zużytych baterii i małogabarytowych akumulatorów na składowisku odpadów niebezpiecznych, do czasu znalezienia efektywnych technologii przetwarzania tego typu odpadów. Należy prognozować, iż ilość tego typu odpadów wzrośnie do 13,7 Mg w roku 2008 i 14 w roku 2011. Tab. 4-53 Prognoza ilości wytwarzanych zużytych baterii i akumulatorów w mieście Zgorzelec na lata 2012-2016 WPGO 2012 Lp. Mg 2012 2013 2014 2015 2016 1 3,30 3,39 3,50 3,60 3,71 146

4.4.6.6 Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne Dynamika przyrostu odpadów elektrycznych i elektronicznych jest trzykrotnie wyższa niż pozostałych odpadów. Szacunki prowadzone w UE zakładają, że ilość tych odpadów przyrasta o 3-5% w skali roku, co oznacza, że w 2008 r. na terenie miasta zostanie wytworzonych ok. 116 Mg a w roku 2011 aż 141 Mg tak kwalifikowanych odpadów. Tab. 4-54 Prognoza ilości wytwarzanego zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego w mieście Zgorzelec na lata 2012-2016 WPGO 2012 Lp. Mg 2012 2013 2014 2015 2016 1 7,37 7,59 7,82 8,05 8,29 4.4.7 Cele w zakresie gospodarce odpadami Główną zasadą jest zrównoważony rozwój, który umożliwia zharmonizowany rozwój gospodarczy i społeczny, zgodny z przyjętym Prawem ochrony środowiska. W związku z tym nadrzędnym celem jest: Stworzenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju i opartego na hierarchii sposobów postępowania z odpadami komunalnymi. Zgodnie z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami przyjmuje się następujące główne cele w zakresie gospodarki odpadami: Cel 1. Utrzymanie poziomu prognozowanych ilości wytwarzanych odpadów, pomimo wzrostu gospodarczego kraju wyrażonego za pomocą PKB, Cel 2. Zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska, Cel 3. Zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów, Cel 4. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów, Cel 5. Zmniejszenie liczby czynnych składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, Cel 6. Zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów komunalnych Osiągnięcie wyznaczonych powyżej celów możliwe będzie poprzez realizację na szczeblu wojewódzkim następujących kierunków działań: Wspieranie wdrażania efektywnych ekonomicznie oraz ekologicznie technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalających na recykling oraz odzysk energii zawartej w odpadach w procesach termicznego ich przekształcania. Wyeliminowanie praktyk niewłaściwej eksploatacji, a także rekultywacji składowisk odpadów. Ujmowanie kryteriów ochrony środowiska przy finansowaniu zadań ze środków publicznych. Intensyfikację edukacji ekologicznej promującej właściwe postępowanie z odpadami oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno - edukacyjnej, w celu 147

kształtowania odpowiednich postaw zmierzających do zmniejszania ilości wytwarzanych odpadów komunalnych poprzez promowanie wśród społeczeństwa następujących działań: kupowania produktów w opakowaniach zwrotnych, unikania używania produktów, które na pewno trafią na składowisko odpadów (nienadających się do kompostowania, czy też recyklingu), unikania kupowania produktów w za dużych" opakowaniach, a kupowanie produktów opakowanych w minimalną ilość opakowań, ograniczania zakupu produktów jednorazowego użytku, unikania stosowania papieru śniadaniowego, folii aluminiowej, w zamian używając plastikowych pojemników na żywność, ponowne wykorzystanie i wydłużanie okresu używalności niektórych przedmiotów, unikania stosowania toreb plastikowych na zakupy, w zamian korzystając z toreb płóciennych, ograniczania powstawania zmieszanych odpadów poprzez prowadzenie ich wstępnej segregacji: szkła bezbarwnego, szkła kolorowego, tworzyw sztucznych i papieru, w wyniku czego otrzymuje się wysegregowane surowce wtórne, przechowywania osobno odpadów pochodzenia organicznego, kompostowania odpadów biodegradowalnych w gospodarstwach domowych, kupowania napojów w szklanych butelkach i za kaucją, wielokrotnego używania słoików, przeznaczania zużytego papieru na makulaturę, przechowywania danych na dyskach lub płytach CD zamiast na papierze, przekazywania niepotrzebnej odzieży do punktów opieki społecznej, unikania artykułów, które po wyrzuceniu stanowią odpady niebezpieczne, używania akumulatorów nadających się do ponownego naładowania, zamiast baterii jednorazowych, korzystania z pojemników, pudełek nadających się do wielokrotnego wykorzystania, przedłożenia okresu żywotności mebli i wyposażenia domowego. Szczegółowe cele i kierunki działań w zakresie gospodarki odpadami zostały przedstawione poniżej w podziale na poszczególne grupy odpadów opisywane w Planie. Cele zostały podzielone na długoterminowe obejmujące perspektywę sześciu lat do roku 2023 oraz krótkoterminowe obejmujące perspektywę sześciu lat do roku 2017. Cele krótkoterminowe stanowią uszczegółowienie celów strategicznych długoterminowych. 4.4.7.1 Odpady komunalne, w tym odpady ulegające biodegradacji Cele długoterminowe do roku 2023: Cel 1 - Minimalizacja ilości powstających odpadów komunalnych oraz zagospodarowanie ich zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami, Cel 2 - Podejmowanie i kontynuacja działań związanych ze zmniejszeniem ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, 148

Cel 3 - Budowa infrastruktury służącej gospodarowaniu odpadami poprzez termiczne przekształcanie odpadów. Cele krótkoterminowe do roku 2017: Cel 1 - Objęcie wszystkich mieszkańców zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych oraz systemem selektywnego zbierania odpadów najpóźniej do 2015 r., Cel 2 - Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów: w 2013 r. nie więcej niż 50%, w 2020 r. nie więcej niż 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Cel 3 - Zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do maksymalnie 60% wytworzonych odpadów do końca 2014 r, Cel 4 - Przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu materiałów odpadowych (papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło) z gospodarstw domowych gospodarstw domowych minimum 50% masy do 2020 r., Cel 5 - Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, Cel 6 - Eliminowanie praktyk nielegalnego składowania odpadów, Cel 7 - Budowa, rozbudowa, modernizacja infrastruktury służącej gospodarowaniu odpadami. Osiągnięcie wyznaczonych powyżej celów długo- i krótkoterminowych w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, w tym odpadami ulegającymi biodegradacji będzie możliwe dzięki realizacji na szczeblu wojewódzkim i gminnym następujących kierunków działań: prowadzenia odpowiedniego systemu selektywnego zbierania i odbierania, co najmniej takich frakcji odpadów komunalnych jak: odpadów zielonych z ogrodów i parków, papieru i tektury (w tym opakowań, gazet, czasopism, itd.), odpadów opakowaniowych ze szkła (w podziale na szkło bezbarwne i kolorowe), tworzyw sztucznych i metali, zużytych baterii i akumulatorów, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, przeterminowanych leków, chemikaliów (farb, rozpuszczalników, olejów odpadowych, itd.), mebli i innych odpadów wielkogabarytowych, odpadów budowlano-remontowych. zapobiegania mieszaniu selektywnie zebranych odpadów szczególnie w czasie ich gromadzenia i transportu, propagowania trendów zagospodarowywania odpadów zielonych na terenach wiejskich oraz terenach miejskich z zabudową jednorodzinną we własnym zakresie, między innymi w kompostowniach przydomowych lub biogazowniach rolniczych, 149

tworzenie przy punktach selektywnej zbiórki odpadów tzw. kącika używanych rzeczy", gdzie zbierane będą używane rzeczy, a następnie przekazywane osobom potrzebującym za darmo lub za niewielką kwotę (tego rodzaju sposób ograniczania ilości wytwarzanych odpadów jest znany na całym świecie), redukcji strumienia odpadów komunalnych kierowanych do składowania poprzez zintensyfikowanie i zastosowanie metod odzysku odpadów: zapewnienia dostępności odpowiedniej przepustowości instalacji, w celu przetworzenia wszystkich selektywnie zebranych odpadów, poprzez odpowiednie monitorowanie zrealizowanych i planowanych inwestycji, stymulowania rozwoju rynku surowców wtórnych i produktów zawierających surowce wtórne poprzez wspieranie współpracy organizacji odzysku, przemysłu i samorządu terytorialnego oraz konsekwentne egzekwowanie obowiązków w zakresie odzysku i recyklingu, promowania produktów wytwarzanych z materiałów odpadowych poprzez odpowiednie działania promocyjne i edukacyjne, jak również zamówienia publiczne, wydawania decyzji związanych z realizacją celów spełniających założenia planów gospodarki odpadami. ograniczenia składowania odpadów ulegających biodegradacji poprzez budowę linii technologicznych do ich przetwarzania, a mianowicie: kompostowni odpadów zielonych, instalacji fermentacji odpadów organicznych, instalacji mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, zakładów termicznego przekształcania zmieszanych odpadów komunalnych, zachęcenie inwestorów publicznych i prywatnych do udziału w realizacji inwestycji strategicznych polegających na budowaniu infrastruktury zgodnie z planami gospodarki odpadami - regionalnych instalacji zagospodarowania odpadów komunalnych, stosowania technologii spełniających wymagania BAT (w szczególności dla obiektów termicznego przekształcania odpadów) w nowo budowanej infrastrukturze, tworzenie nowych lub zmiana istniejących systemów gospodarowania odpadami komunalnymi polegających na budowaniu nowych instalacji do zagospodarowania zmieszanych odpadów komunalnych z wykorzystaniem technologii termicznego przekształcania odpadów komunalnych. Zapobieganie powstawaniu odpadów: Zapobieganie powstawaniu odpadów i ograniczanie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych na składowiska odpadów możliwe jest dzięki następującym działaniom: wdrażanie systemu zagospodarowania odpadów ulegających biodegradacji wymagających podjęcia kompleksowych działań informacyjno edukacyjnych w tym zakresie, budowanie systemu gospodarki odpadami opartego o regiony gospodarki odpadami komunalnymi posiadającymi regionalne instalacje przetwarzania odpadów komunalnych (zgodnie z ustawą z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 897, z późn. zm.), 150

prowadzenie wspólnej gospodarki odpadami komunalnymi przez gminy polegającej na zapewnieniu i utrzymaniu infrastruktury gospodarki odpadami, w szczególności zakładów zagospodarowania odpadów w ramach regionów wyznaczonych w wojewódzkim planie gospodarki odpadami. 4.4.7.2 Odpady, które podlegają odrębnym przepisom prawnym, w tym odpady niebezpieczne 4.4.7.3 Odpady zawierające PCB Cel długoterminowy do roku 2023: Cel 1 - Całkowita eliminacja urządzeń zawierających PCB ze środowiska na obszarze województwa. Cele krótkoterminowe do roku 2017: Cel 1 - Sukcesywne likwidowanie odpadów zawierających PCB o stężeniu poniżej 50 ppm, Cel 2 - Unieszkodliwianie i dekontaminacja odpadów zawierających PCB. Osiągnięcie wyznaczonych celów długo- i krótkoterminowych w zakresie gospodarki odpadami zawierającymi PCB będzie możliwe poprzez realizację na szczeblu wojewódzkim oraz gminnym następujących kierunków działań: prowadzenie bazy informacji i danych o występujących urządzeniach zawierających PCB, organizacja systemu gromadzenia i unieszkodliwiania urządzeń zawierających PCB, które nie podlegają inwentaryzacji, unieszkodliwianie odpadów zawierających PCB w kraju lub poza jego granicami, stworzenie systemu monitoringu prawidłowego postępowania z odpadami zawierającymi PCB, wykorzystanie mocy przerobowej istniejącej instalacji do unieszkodliwiania odpadów zawierających PCB, wprowadzenie zachęt dla przedsiębiorców przyspieszających proces wycofywania z użycia urządzeń zawierających PCB, dla których obowiązek wycofania nie był wyznaczony na rok 2010. Zapobieganie powstawaniu odpadów: Zgodnie z obowiązującym prawem (rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 24 czerwca 2002 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska (Dz. U z 2002 r. Nr 96, poz. 860), wykorzystywanie PCB w użytkowanych urządzeniach i instalacjach było możliwe nie dłużej niż do dnia 30 czerwca 2010 r. Całkowite jego unieszkodliwienie powinno było nastąpić do dnia 31 grudnia 2010 r. Ze względu na ustawowy obowiązek wyeliminowania z użytkowania PCB, na obecnym etapie nie można rozważać zapobiegania powstawaniu tych odpadów. Należy jednak sukcesywnie wycofywać z użycia urządzenia zawierające PCB, które do tej pory nie zostały wycofane. 151

4.4.7.4 Oleje odpadowe Cele długoterminowe do roku 2023: Cel 1 - Rozbudowa systemów zbierania olejów odpadowych, Cel 2 - Utrzymanie wysokiego poziomu odzysku i recyklingu olejów odpadowych. Cele krótkoterminowe do roku 2017: Cel 1 - Utrzymanie poziomu odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%, Cel 2 - Zwiększenie poziomu wiedzy mieszkańców oraz przedsiębiorców o szkodliwości olejów usuwanych do środowiska. Osiągnięcie wyznaczonych celów długo- i krótkoterminowych w zakresie gospodarki olejami odpadowymi będzie możliwe poprzez realizację na szczeblu wojewódzkim i gminnym następujących kierunków działań: rozwój istniejącego systemu zbierania olejów odpadowych ze szczególnym uwzględnieniem źródeł rozproszonych oraz standaryzacji urządzeń, monitoring prawidłowego postępowania z olejami odpadowymi tj.: odzysku poprzez regenerację, poddaniu olejów odpadowych innym procesom odzysku, jeśli odzysk poprzez regeneracje jest niemożliwy. właściwego zagospodarowania odpadów z rozlewów olejowych, organizacji systemu zbierania olejów odpadowych, w szczególności od mieszkańców, wykorzystania istniejącej infrastruktury zakładów do przyjmowania i regeneracji olejów odpadowych, edukowania społeczeństwa o szkodliwości olejów usuwanych do środowiska poprzez organizowanie akcji społeczno-edukacyjnych. Zapobieganie powstawaniu odpadów: Zapobieganie powstawaniu odpadów w przypadku olejów odpadowych polega na stosowaniu olejów o wydłużonym okresie ich użytkowania. 4.4.7.5 Odpady medyczne i weterynaryjne Cel długoterminowy do roku 2023: Cel 1 - Upowszechnienie systemu zbierania przeterminowanych lekarstw z gospodarstw domowych na obszarze województwa dolnośląskiego. Cele krótkoterminowe do roku 2017: Cel 1 - Określenie jednolitego systemu zbierania odpadów medycznych w placówkach służby zdrowia, Cel 2 Przeprowadzenie kampanii edukacyjnych w zakresie prawidłowego postępowania z odpadami medycznymi wśród pracowników służby zdrowia, Cel 3 - Budowa nowych lub rozbudowa (zwiększenie wydajności) istniejącej spalarni odpadów medycznych i weterynaryjnych, Cel 4. Podniesienie efektywności selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych w okresie do 2017 r., uwzględniającej segregację odpadów u źródła powstawania, zmniejszając tym samym ilości odpadów innych niż niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych. 152

Osiągnięcie wyznaczonych celów długo- i krótkoterminowych w zakresie gospodarki odpadami medycznymi i weterynaryjnymi będzie możliwe poprzez realizację na szczeblu wojewódzkim i gminnym następujących kierunków działań: ukształtowanie systemu unieszkodliwiania zakaźnych odpadów medycznych i weterynaryjnych, obejmującego docelowo alternatywnie spalanie tych odpadów w spalarniach przystosowanych do przyjmowania tego typu odpadów, zwiększenie nadzoru nad prowadzeniem gospodarki odpadami przez małych wytwórców tych odpadów (źródła rozproszone), finalne unieszkodliwiania zakaźnych odpadów medycznych i weterynaryjnych metodą termicznego przekształcania, przegląd spalarni odpadów medycznych i weterynaryjnych przynajmniej raz w roku, monitorowanie ilości powstających odpadów w jednostkach służby zdrowia i placówkach weterynaryjnych, zwiększenie wydajności instalacji spalarni odpadów medycznych i weterynaryjnych poprzez jej rozbudowę lub budowę nowych instalacji. Zapobieganie powstawaniu odpadów: Ze względów sanitarno-epidemiologicznych w przypadku tych odpadów możliwości zapobiegania powstawaniu odpadów są bardzo ograniczone a nawet niemożliwe. 4.4.7.6 Zużyte baterie i akumulatory Cel długoterminowy do roku 2023: Cel 1 - Dążenie do uzyskania wysokiego poziomu zbierania zużytych baterii i akumulatorów. Cele krótkoterminowe do roku 2017: Cel 1 - Rozbudowa systemu zbierania zużytych baterii i akumulatorów przenośnych, pozwalająca na osiągnięcie następujących poziomów zbierania: 25% poziomu zbierania zużytych baterii i akumulatorów przenośnych do 2012 r., 45% poziomu zbierania zużytych baterii i akumulatorów przenośnych do 2016 r. i latach następnych masy wprowadzonych baterii i akumulatorów przenośnych. Cel 2 - Osiągnięcie poziomów wydajności recyklingu: co najmniej 75% masy zużytych baterii i akumulatorów niklowo-kadmowych, co najmniej 65% masy zużytych baterii i akumulatorów kwasowo-ołowiowych, co najmniej 50% masy pozostałych zużytych baterii i akumulatorów. Cel 3 - Całkowite wyeliminowanie składowania zużytych baterii i akumulatorów na składowiskach. Osiągnięcie wyznaczonych celów długo- i krótkoterminowych w zakresie gospodarki zużytymi bateriami i akumulatorami będzie możliwe poprzez realizację na szczeblu wojewódzkim i gminnym następujących kierunków działań: rozwój istniejącego systemu zbierania zużytych baterii i akumulatorów ze szczególnym uwzględnieniem źródeł rozproszonych oraz gospodarstw komunalnych, 153

przeznaczenie środków finansowych pochodzących z opłat produktowych na finansowanie zakupu pojemników do zbierania tych odpadów oraz kosztów transportu, opracowanie i wdrożenie innowacyjnych technologii przetwarzania zużytych baterii i akumulatorów, w szczególności alkalicznych, zapewniających wymaganą efektywność recyklingu, ograniczanie składowania zużytych baterii i akumulatorów na składowiskach poprzez rozwijanie i doskonalenie systemu zbierania zużytych małogabarytowych baterii i akumulatorów ze źródeł rozproszonych. Zapobieganie powstawaniu odpadów: Zapobieganie powstawaniu zużytych baterii i akumulatorów polega głównie na stosowaniu baterii i akumulatorów o przedłużonej żywotności. 4.4.7.7 Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny Cele długoterminowe do roku 2023: Cel 1 - Działania zmierzające do uzyskania wysokiego poziomu odzysku i recyklingu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, Cel 2 - Rozwój i wdrażanie nowych technologii odzysku i recyklingu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Cele krótkoterminowe do roku 2017: Cel 1 - Osiągnięcie do roku 2022 dla zużytego sprzętu powstałego z wielkogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego: poziomu odzysku w wysokości 80% masy zużytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości 75% masy zużytego sprzętu Cel 2 - Osiągnięcie do roku 2022 dla zużytego sprzętu powstałego ze sprzętu teleinformatycznego, telekomunikacyjnego i audiowizualnego: poziomu odzysku w wysokości 75% masy zużytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości 65% masy zużytego sprzętu. Cel 3 - Osiągnięcie do roku 2022 dla zużytych gazowych lamp wyładowczych - poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytych lamp w wysokości co najmniej 80% masy zużytych lamp, Cel. 4 - Osiągnięcie do roku 2022 dla zużytego sprzętu powstałego z małogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego, sprzętu oświetleniowego, narzędzi elektrycznych i elektronicznych z wyjątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narzędzi przemysłowych, zabawek, sprzętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrządów do nadzoru i kontroli: poziomu odzysku w wysokości 70% masy zużytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości 50% masy zużytego sprzętu. Cel 5 - Osiągnięcie poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych w wysokości 4 kg/mieszkańca/rok, 154

Cel 6 - Zwiększenie ilości zakładów zajmujących się przetwarzaniem zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, Cel 7 - Rozwój działań w zakresie przedłużania okresu użytkowania, a mianowicie przekazywanie starszego typu sprzętu innym użytkownikom, konserwacja i naprawa lub odnowa (modernizacja) przy współudziale producentów, organizacji pozarządowych. Osiągnięcie wyznaczonych celów długo- i krótkoterminowych w zakresie gospodarki zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym będzie możliwe poprzez realizację na szczeblu wojewódzkim i gminnym następujących kierunków działań: tworzenie gminnych punktów zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, podnoszenie lokalnej świadomości społeczeństwa w zakresie metod i sposobów gospodarowania zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym oraz promocja działań związanych z przedłużaniem okresu użytkowania sprawnych urządzeń, rozbudowania i modernizacji infrastruktury technicznej w zakresie zbierania i przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego, stosowanie najnowszych technologii w zakładach zajmujących się demontażem zużytego sprzętu pozwalających na usuwanie z niego składników niebezpiecznych zawierających metale ciężkie i związki chlorowcowe, ograniczenie istnienia szarej strefy poprzez działania legislacyjne i kontrolne, organizację wtórnego obiegu zużytego sprzętu. Zapobieganie powstawaniu odpadów: Istotnym elementem zapobiegania powstawaniu odpadów zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego jest rozszerzona odpowiedzialność producenta za wprowadzony na rynek sprzęt elektryczny i elektroniczny, bowiem przedsiębiorca jest zobowiązany do uzyskania odpowiedniego poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych w odniesieniu do masy wprowadzonego sprzętu oraz poziomów odzysku i recyklingu dla poszczególnych grup sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Dodatkowym elementem zapobiegania powstawaniu odpadów powinny być działania informująco-edukacyjne zmierzające do ukształtowania świadomych podstaw konsumentów. 4.4.7.8 Pojazdy wycofane z eksploatacji Cel długookresowy do roku 2023: Cel 1 - Sukcesywne zwiększanie poziomów odzysku i recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji. Cele krótkoterminowe do roku 2017: Cel 1 - Osiągnięcie minimalnych poziomów odzysku i recyklingu odpadów pochodzących z pojazdów wycofanych z eksploatacji odniesione do masy pojazdów przyjętych do stacji demontażu w skali roku: 85% i 80% do dnia 31 grudnia 2014 r., 95% i 85% od dnia 1 stycznia 2015 r. Cel 2 - Pełna ewidencja danych dot. pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz eliminacja tzw. szarej strefy ich demontażu. 155

Osiągnięcie wyznaczonych celów długo-i krótkoterminowych w zakresie gospodarki pojazdami wycofanymi z eksploatacji będzie możliwe poprzez realizację na szczeblu wojewódzkim i gminnym następujących kierunków działań: uszczelnienie systemu zbierania i demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji, prowadzenia cyklicznych kontroli poszczególnych podmiotów (wprowadzających pojazdy, punktów zbierania pojazdów, stacji demontażu) w zakresie przestrzegania przepisów o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, zapewnienia odzysku, w tym recyklingu odpadów powstających z pojazdów wycofanych z eksploatacji, organizacja i budowa punktów zbierania pojazdów i stacji demontażu pojazdów. Zapobieganie powstawaniu odpadów: W odniesieniu do pojazdów wycofanych z eksploatacji element zapobiegania powstawaniu tych odpadów stanowi rozszerzona odpowiedzialność producenta, która oznacza odpowiedzialność producentów pojazdów również za odpady powstające po zakończeniu eksploatacji produktów przez nich wprowadzonych. 4.4.7.9 Odpady zawierające azbest Cele długoterminowe do roku 2023: Cel 1 - Wyeliminowanie wyrobów zawierających azbest ze środowiska, Cel 2 - Unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest. Cele krótkoterminowe do roku 2017: Cel 1 - Przeprowadzenie pełnej inwentaryzacji rodzaju, ilości oraz miejsc występowania wyrobów zawierających azbest oraz jej coroczna aktualizacja zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, Cel 2 - Zwiększenie świadomości społeczeństwa województwa na temat szkodliwości azbestu i konieczności jego eliminowania ze środowiska, Cel 3 - Sukcesywne i bezpieczne dla środowiska oraz zdrowia mieszkańców usuwanie wyrobów zawierających azbest z obszaru województwa, Cel 4 - Zapewnienie finansowania usuwania wyrobów zawierających azbest, Cel 5 - Zapewnienie na terenie województwa wystarczającej pojemności składowisk do składowania odpadów zawierających azbest. Osiągnięcie wyznaczonych celów długo- i krótkoterminowych w zakresie gospodarki odpadami zawierającymi azbest będzie możliwe poprzez realizację na szczeblu wojewódzkim i gminnym następujących kierunków działań: informowania społeczeństwa o zagrożeniu zdrowia ludzi przy samodzielnym usuwaniu wyrobów zawierających azbest, monitoringu usuwania oraz prawidłowego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest, rozbudowy i modernizacji i/lub budowy składowisk przeznaczonych do składowania odpadów zawierających azbest oraz stosowanie innych, dozwolonych prawem metod zagospodarowywania odpadów zawierających azbest, przeprowadzania akcji informacyjno-edukacyjnych dla wykorzystujących azbest, użytkowników wyrobów zawierających azbest, wytworzenia mechanizmów dofinansowania usuwania azbestu, 156

przedstawienie społeczeństwu sposobów postępowania, gospodarowania, bezpiecznego usuwania oraz transportowania odpadów zawierających azbest, w tym zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649), opracowanie przez gminy programów usuwania wyrobów zawierających azbest umożliwiających i. in. pozyskiwanie środków finansowych w celu usuwania azbestu. Zapobieganie powstawaniu odpadów: W Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 założono wyeliminowanie użytkowania do 2032 roku wyrobów zawierających azbest. Zakaz wprowadzania do obrotu wyrobów zawierających azbest spowoduje w dalszej perspektywie czasowej brak powstawania odpadów zawierających azbest i stopniową ich eliminację. 4.4.7.10 Przeterminowane środki ochrony roślin Cele długookresowe do roku 2023: Cel 1 - Likwidacja pestycydowych skażeń terenu spowodowanych przez mogilniki zagrażające środowisku wodno-gruntowemu, Cel 2 - Doskonalenie systemu zbierania przeterminowanych środków ochrony roślin. Cele krótkookresowe do roku 2017: Cel 1 - Poprawa systemu zbierania opakowań po środkach ochrony roślin, Cel 2 - Rekultywacja zanieczyszczonych terenów po likwidacji mogilników, Cel 3 - Monitoring wód podziemnych na terenach zlikwidowanych mogilników w uzasadnionych przypadkach. Osiągnięcie wyznaczonych celów długo- i krótkoterminowych w zakresie gospodarki przeterminowanymi środkami ochrony roślin będzie możliwe poprzez realizację na szczeblu wojewódzkim i gminnym następujących kierunków działań: wspierania inicjatyw zmierzających do rozbudowy systemu zbierania opakowań po środkach ochrony roślin, sukcesywnej likwidacji istniejących mogilników i przeprowadzenie rekultywacji terenów skażonych, termicznego unieszkodliwiania przeterminowanych środków ochrony roślin ze zlikwidowanych mogilników oraz odpadów pestycydowych z bieżącej produkcji i stosowania w specjalistycznych spalarniach w kraju lub za granicą. Zapobieganie powstawaniu odpadów: Propagowanie poprzez Ośrodki Doradztwa Rolniczego optymalnych metod stosowania środków ochrony roślin i właściwego postępowania z opakowaniami po tych środkach. Propagowanie optymalnych metod stosowania środków ochrony roślin i właściwego postępowania z opakowaniami po tych środkach przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa, do zadań której należy m. in.: opracowywanie analiz zużycia środków ochrony roślin, nadzór nad systemem badań stanu technicznego opryskiwaczy, nadzór nad prawidłowością stosowania środków ochrony roślin, 157

nadzór nad urzędową kontrolą badania pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych, nadzór nad systemem rejestracji przedsiębiorców prowadzących obrót lub konfekcjonowanie środków ochrony roślin, nadzór nad kontrolą jakości środków ochrony roślin dopuszczonych do obrotu, nadzór nad systemem szkoleń z zakresu obrotu i konfekcjonowania oraz stosowania środków ochrony roślin, opracowywanie i upowszechnianie metod ochrony przed organizmami szkodliwymi, z uwzględnieniem zasad Dobrej Praktyki Ochrony Roślin. 4.4.7.11 Odpady materiałów wybuchowych Cel długookresowy do roku 2023: Cel 1 - Kontynuacja dotychczasowych działań związanych z zagospodarowaniem odpadów materiałów wybuchowych. Cel krótkoterminowy do roku 2017: Cel 1 - W okresie do 2022 r. zakłada się sukcesywne zagospodarowanie materiałów odpadów wybuchowych, poprzez kontynuację dotychczasowego sposobu ich zagospodarowania. Osiągnięcie wyznaczonych celów długo- i krótkoterminowych w zakresie gospodarki zbędnymi środkami bojowymi i odpadami materiałów wybuchowych związane jest z koniecznością kontroli prawidłowości postępowania z odpadami materiałów wybuchowych i zbędnymi środkami bojowymi. Zapobieganie powstawaniu odpadów: Zapobieganie powstawaniu odpadów jest w tym przypadku ograniczone wymaganiami bezpieczeństwa państwa i możliwościami technologicznymi. 4.4.7.12 Zużyte opony Cel długoterminowy do roku 2023: Cel 1 - Doskonalenie systemu gospodarowania zużytymi oponami prowadzące do zwiększenia poziomów odzysku i recyklingu zużytych opon. Cele krótkoterminowe do roku 2017: Cel 1 - Utrzymanie, w perspektywie do 2017 r., dotychczasowego poziomu odzysku na poziomie co najmniej 75%, a recyklingu na poziomie co najmniej 15%, Cel 2 - Doskonalenie i rozwój systemu zbierania zużytych opon, Cel 3 - Wykorzystanie zużytych opon w technologiach związanych z budową infrastruktury drogowej. Osiągnięcie wyznaczonych celów długo- i krótkoterminowych w zakresie gospodarki zużytymi oponami będzie możliwe poprzez realizację na szczeblu wojewódzkim i gminnym następujących kierunków działań: rozbudowy infrastruktury technicznej zbierania zużytych opon, szczególnie w zakresie odbierania od małych i średnich przedsiębiorstw, rozbudowy systemu zagospodarowania zużytych opon, 158

kontrolę właściwego postępowania ze zużytymi oponami, w szczególności poprzez kontrolę podmiotów zajmujących się wymianą i naprawą opon, prowadzenia odzysku i recyklingu zużytych opon. Zaleca się stosowanie następujących metod i technologii zagospodarowania zużytych opon: bieżnikowanie, wytwarzanie granulatu gumowego, odzysk energii poprzez współspalanie w cementowniach, elektrowniach lub elektrociepłowniach spełniających wymagania w zakresie współspalania odpadów. Zapobieganie powstawaniu odpadów: Zapobieganie powstawaniu odpadów jest w tym przypadku ograniczone wymaganiami bezpieczeństwa ruchu drogowego. 4.4.7.13 Odpady opakowaniowe Cel długoterminowy do roku 2023: Cel 1 - Prowadzenie systemu zbierania odpadów opakowaniowych umożliwiającego prowadzenie odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych. Cele krótkoterminowe do roku 2017: Cel 1 - Osiągnięcie, do roku 2014, poziomów odzysku i recyklingu odpadów powstałych z opakowań oraz utrzymanie poziomów w latach następnych: opakowania razem: 60% odzysku 1), 55% recyklingu 1), opakowania z tworzyw sztucznych: 22,5% recyklingu1),2), opakowania z aluminium: 50% recyklingu1), opakowania ze stali, w tym z blachy stalowej: 50% recyklingu1), opakowania z papieru i tektury: 60% recyklingu1), opakowania ze szkła gospodarczego poza ampułkami: 60% recyklingu1), opakowania z drewna: 15% recyklingu1). Objaśnienia: 1) Nie dotyczy opakowań mających bezpośredni kontakt z produktami leczniczymi określonymi w przepisach ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (Dz. U. t. j. z 2008 r., Nr 45, poz. 271, z późn. zm.) 2) Do poziomu recyklingu zalicza się wyłącznie recykling, w wyniku którego otrzymuje się produkt wykonany z tworzywa sztucznego. Cel 2 - Wdrożenie systemu selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych na terenie całego województwa, Cel 3 - Podejmowanie działań informacyjno - edukacyjnych w celu zapobiegania powstawaniu odpadów opakowaniowych. Osiągnięcie wyznaczonych celów długo- i krótkoterminowych w zakresie gospodarki odpadami opakowaniowymi będzie możliwe poprzez realizację na szczeblu wojewódzkim i gminnym następujących kierunków działań: rozbudowy infrastruktury technicznej w zakresie selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych pochodzących z gospodarstw domowych, rozbudowania infrastruktury technicznej w zakresie sortowania i recyklingu odpadów opakowaniowych, 159

wspierania działań edukacyjnych w celu promocji produktów bez opakowań oraz opakowań wielokrotnego użytku. Zapobieganie powstawaniu odpadów: Wyróżnia się kilka metod zapobiegania powstawaniu odpadów oraz redukcji ilości wytwarzanych odpadów. Są to m.in.: włączenie kryterium projektowania ekologicznego w rozwój nowych produktów; stosowanie zasady rozszerzonej odpowiedzialności producenta za wprowadzone przez nich na rynek opakowania; wydłużenie okresu użytkowania opakowań, zmniejszenie masy opakowań oraz zwiększenie udziału opakowań wielokrotnego użytku; stosowanie oznakowania ekologicznego na opakowaniach, które pozwala konsumentom zidentyfikować produkty spełniające kryteria ekologiczne. 4.4.8 Określenie niezbędna efektywność systemu gospodarki odpadami 4.4.8.1 Niezbędna efektywność selektywnego zbierania odpadów Dla spełniania celów gospodarowania odpadami z selektywnego zbierania poniżej przedstawiono obliczenia wymaganych skuteczności selektywnego zbierania oraz przetwarzania odpadów ulegających biodegradacji. Na podstawie założonych w KPGO 2010 dwóch progów wzrostu poziomów selektywnego zbierania odpadów (10% w 2010 r. i 20% w 2018 r.) opracowano prognozę wzrostu tych poziomów w poszczególnych latach do roku 2020 i przedstawiono poniżej w tabeli. Tab. 4-55. Prognozowana wymagana skuteczność selektywnego zbierania odpadów, % masy wytworzonych odpadów komunalnych Rok Skuteczność selektywnego zbierania \%\ Ilość zebranych selektywnie odpadów (Mg) 2009 8,7 1110 2010 10 1285 2011 11,6 1502 2012 13,2 1722 2013 14,8 1946 2014 16,4 2173 2015 18 2404 2016 18,7 2497 Źródło: szacunki własne na podstawie KPGO 2010 i AWPGO 2011 Założono, że selektywnie zbierane będą nie tylko odpady surowcowe (papier, plastik, szkło i metale), ale także odpady zielone oraz kuchenne (tylko roślinne) i ogrodowe. W związku z uchwaleniem w listopadzie 2008 roku dyrektywy parlamentu europejskiego i rady 2008/98/WE w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy będzie zachodziła konieczność do 2020 roku przygotowanie do ponownego wykorzystania 160

i recyklingu materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, plastik i szkło z gospodarstw domowych że te strumienie odpadów są podobne do odpadów z gospodarstw domowych, zostanie zwiększone wagowo do minimum 50 %. WPGO 2012 określił na podstawie założeń KPGO 2014 efektywność systemu selektywnej zbiórki odpadów Tab. 4-56 Efektywność selektywnej zbiórki wg WPGO 2012 L.p. Rok 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 1 Selektywna zbiórka [%] 17,1 18 19,2 20,4 22,4 23,2 28,7 35,3 42,1 2 Selektywna zbiórka [Mg] 1 935 2 052 2 206 2 362 2 614 2 729 3 402 4 217 5 070 4.4.8.2 Odzysk i unieszkodliwianie (poza składowaniem) odpadów komunalnych ulegających biodegradacji Biorąc pod uwagę wymagania określone w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami (na podstawie art. 5 Dyrektywy Rady 1999/31/EC) należy przyjąć, że ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania powinny wynosić: w 2011 r. - 63% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonej w 1995 r., w 2013 r. - 50% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonej w 1995 r., w 2015 r. - 44% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonej w 1995 r., w 2020 r. - 35% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonej w 1995 r. Zgodnie z zapisami KPGO 2010 Ilość wytwarzanych odpadów ulegających biodegradacji w 1995 r. wyznaczona została na poziomie 4,38 mln Mg, co oznacza, że na statystycznego mieszkańca miasta przypadało wówczas 155 kg/rok, a na mieszkańca wsi 47 kg/rok. Przyjmując założenia KPGO 2010 w roku 1995 w mieście Zgorzelec wytworzonych było 5 723,84 Mg odpadów ulegających biodegradacji. W roku 2012 opublikowano rozporządzanie precyzyjnie określające efektywność systemu zagospodarowania odpadów w latach od 2012 do 2020 dla odpadów ulegających biodegradacji co zaprezentowano w poniższej tabeli. Tab. 4-57 Poziomy ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2012 w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów (Dz. U. z 2012 Poz. 676) Rok 2012 16 lipca 2014 2015 2016 2017 2018 2019 16 lipca 161

2013 2020 Dopuszczalny poziom masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. [%] 75 50 50 50 45 45 40 40 35 Tab. 4-58. Prognoza ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji z Miasta Zgorzelec unieszkodliwianych na składowisku oraz innymi metodami w latach 2013 i 2020 WPGO 2012 Sposób zagospodarowania Lata [Mg] 2013 2020 Maks. Ilość odpadów ulegających biodegradacji trafiających na składowisko 2 848,90 1 994,23 Minimalna Ilość odpadów ulegających biodegradacji unieszkodliwionych w innej metodzie niż składowanie 3 706,42 4 929,29 Proponowane poziomy ograniczania składowania odpadów ulegających biodegradacji w latach 2010-2020 dla wypełnienia wymagań przedstawiono w tabeli. Jedynie wartości dla lat 2010, 2013 oraz 2020 mają charakter wymagań prawnych, wartości dla pozostałych lat stanowią jedynie pewne wytyczne - punkty kontrolne dla oceny postępów w ograniczaniu składowania odpadów ulegających biodegradacji, zwłaszcza istotne dla przedziału lat 2013-2020. Selektywne zbieranie odpadów ulegających biodegradacji jest jednym z zasadniczych działań służących redukcji składowania tych odpadów, dla osiągnięcia celów ilościowych na lata 2010, 2013 i 2020. Przyjęto, że selektywnie zbieranymi frakcjami odpadów biologicznie rozkładalnych będą przynajmniej: odpady ogrodowe i kuchenne roślinne, odpady z terenów zielonych oraz papier i tektura. Założono, że z terenów zielonych zbierać się będzie selektywnie w celu poddania kompostowaniu do 80% masy odpadów wytwarzanych. Przyjęto także, że skuteczność selektywnego zbierania i przydomowego kompostowania odpadów ogrodowych i kuchennych roślinnych wzrośnie do 10% w roku 2010 i 20% w roku 2016 (w stosunku do masy tych odpadów wytwarzanych). W przypadku odpadowego papieru (opakowaniowego i innego) przyjęto wzrost skuteczności selektywnego zbierania z obecnych 3% do 20% w 2016 roku. Tab. 4-59. Założone procentowe poziomy selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji, % masy odpadów wytworzonych - na podstawie Aktualizacji planu selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji dla miasta Zgorzelec na lata 2009 2012 z perspektywą do roku 2016 Rok Odpady ogrodowe [%] Odpady z terenów zielonych [%] Papier i tektura [%] 2009 8,0 80,0 4,7 162

Rok Odpady ogrodowe [%] Odpady z terenów zielonych [%] Papier i tektura [%] 2010 10,0 80,0 6,4 2011 11,7 80,0 8,1 2012 13,3 80,0 9,8 2013 15,0 80,0 11,5 2014 16,7 80,0 13,2 2015 18,3 80,0 14,9 2016 20,0 80,0 16,6 szacunki własne na podstawie KPGO 2014 Przyjęte założenia pozwoliły na określenie ilości zbieranych selektywnie poszczególnych strumieni odpadów ulegających biodegradacji. Tab. 4-60. Założone minimalne ilościowe poziomy selektywnego zbierania odpadów ulegających biodegradacji na podstawie Aktualizacji planu selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji dla miasta Zgorzelec na lata 2009 2012 z perspektywą do roku 2016 Rok Odpady ogrodowe [Mg] Odpady z terenów zielonych [Mg] Papier i tektura [Mg] 2009 24,6 177,6 136,0 2010 31,0 178,9 186,6 2011 36,6 180,3 238,0 2012 41,9 181,7 290,2 2013 47,6 183,1 343,2 2014 53,4 184,5 396,9 2015 59,0 185,9 451,5 2016 64,5 185,9 503,1 Osiągnięcie zakładanych poziomów zbiórki odpadów komunalnych pozwoli osiągnąć wielkości zaprezentowane w tabeli zamieszczonej poniżej, w której przedstawiono minimalne ilości odpadów ulegających biodegradacji unieszkodliwionych w innej metodzie niż składowanie oraz osiągnięte poziomy selektywnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji oraz odpadów opakowaniowych występujących w odpadach komunalnych. Selektywne zbieranie nie zapewni całkowitego wypełnienia założonych celów redukcji składowania odpadów ulegających biodegradacji, dlatego konieczne będzie wdrożenie również innych działań skierowanych na przetwarzanie odpadów zmieszanych w celu wydzielenia odpadów pospożywczych/kuchennych. Realizacja zakładanych celów, wymagać będzie wybudowania dodatkowych instalacji o do przetwarzania odpadów komunalnych zmieszanych mających na celu wydzielenie i unieszkodliwienie odpadów legających biodegradacji. WPGO 2012 określił na podstawie założeń KPGO 2014 efektywność systemu selektywnej zbiórki odpadów z terenów zielonych oraz odpady kuchenne i ogrodowe tereny miejskie 163

Tab. 4-61 Efektywność selektywnej zbiórki odpady z terenów zielonych oraz odpady kuchenne i ogrodowe tereny miejskie wg WPGO 2012 L.p. Rok 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 1 odpady z terenów zielonych oraz odpady kuchenne i ogrodowe tereny miejskie [%] 5,1 5,5 6,2 6,9 8,4 9,2 10,7 13,3 15,1 2 Selektywna zbiórka odpady z terenów zielonych oraz odpady kuchenne i ogrodowe tereny miejskie [Mg] 577 627 712 799 980 1 082 1 268 1 589 1 818 4.4.8.3 Odpady wielkogabarytowe Odpady wielkogabarytowe to odpady z gospodarstw domowych, które ze względu na duże rozmiary (nie mieszczą się do standardowych pojemników) wymagają odrębnego traktowania. Zakłada się następujący rozwój selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych: 2009-20% wytwarzanych odpadów wielkogabarytowych, 2012-45% wytwarzanych odpadów wielkogabarytowych, 2016-65% wytwarzanych odpadów wielkogabarytowych. Szacuje się, że w roku 2008 na terenie miasta wytworzono ok. 455 Mg odpadów wielkogabarytowych. Poniższa tabela zawiera ilości odpadów wielkogabarytowych, które zgodnie z wyżej przedstawionymi założeniami powinny zostać zebrane w wyniku zbiórki selektywnej w kolejnych latach. W planach na szczeblu gminnym należy opracować szczegółowe przedsięwzięcia związane z organizacją zbiórki oraz odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów wielkogabarytowych. Tab. 4-62. Prognoza rozwoju selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych w latach 2009-2016 na podstawie Planu selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych i wielkogabarytowych dla miasta Zgorzelec na lata 2009 2012 Z perspektywa do roku 2016 Rodzaj zbiórki Lata [Mg] 2009 2012 2016 Rozwój selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych (na podstawie KPGO) 91,6 210,9 302,3 WPGO 2012 określił na podstawie założeń KPGO 2014 efektywność zbiórki odpadów budowlanych, niebezpiecznych, wielkogabarytowych co przedstawiono w poniższej tabeli. 164

Tab. 4-63 Efektywność selektywnej zbiórki odpadów budowlanych, niebezpiecznych, wielkogabarytowych wg WPGO 2012 L.p. Rok 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 1 Odpady budowlane, niebezpieczne, wielkogabarytowe i inne [[%] 4 4 4 4 4 4 4 4 4 2 Odpady budowlane, niebezpieczne, wielkogabarytowe i inne [Mg] 453 456 460 463 467 470 474 478 482 4.4.8.4 Odpady budowlane Zakłada się następujący rozwój selektywnej zbiórki odpadów budowlanych: w roku 2010-40% wytwarzanych odpadów budowlanych, w roku 2014-60% wytwarzanych odpadów budowlanych, w roku 2016-60% wytwarzanych odpadów budowlanych, W roku 2012 ukazało się rozporządzanie precyzyjnie określające efektywność systemu zagospodarowania odpadów w latach od 2012 do 2020 dla odpadów ulegających biodegradacji co zaprezentowano w poniższej tabeli Tab. 4-64 Poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpady budowlane i rozbiórkowe- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012 komunalnych w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012 Poz. 645) Poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami (%) Rok 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Inne niż niebezpieczne odpady budowlane i rozbiórkowe 30 36 38 40 42 45 50 60 70 4.4.8.5 Odpady niebezpieczne wytwarzane w grupie odpadów komunalnych Zgodnie z wytycznymi KPGO 2010 zakłada się następujący rozwój systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi: w roku 2009-15% odpadów będzie zbieranych selektywnie, w roku 2012-20% odpadów będzie zbieranych selektywnie, w roku 2016-35% odpadów będzie zbieranych selektywnie. 165

Szacuje się, że w roku 2011 w strumieniu odpadów komunalnych było 59 Mg odpadów niebezpiecznych. Tab. 4-65. Zakładane ilości selektywnie zbieranych odpadów niebezpiecznych wchodzących w strumień odpadów komunalnych w latach: 2009 do 2016 na podstawie Planu selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych i wielkogabarytowych dla miasta Zgorzelec na lata 2009 2012 Z perspektywa do roku 2016 Rodzaj zbiórki Lata [Mg] 2012 2016 Zakłada się następujący rozwój systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi występującymi w odpadach komunalnych za KPGO 12,15 21,77 4.4.9 Założone cele i zadania do osiągnięcia oraz przyjęty system gospodarki odpadami opakowaniowymi Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. z 2001 r. Nr. 63, poz. 639 ze zm.) wprowadza obowiązek zapewnienia odzysku, a w szczególności recyklingu, odpadów opakowaniowych i poużytkowych wprowadzanych na rynek przez przedsiębiorców. Rok 2014 jest rokiem w którym Polska ma osiągnąć poziomy odzysku i recyklingu okresowe Dyrektywą Opakowaniową 94/62 z późniejszymi nowelizacjami. Z rozporządzenia MŚ z dnia 15 czerwca 2007 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz. U. z 2007 r. Nr 109, poz. 752) wynika, iż w 2014 roku będziemy musieli osiągnąć 50% poziom recyklingu w aluminium, i stali, a 60% poziom w papierze i szkle. W tworzywach ten poziom będzie wynosić 22,5% mimo że już w 2007 roku wynosi on 25%. Z tego powodu w 2008 roku poziom w tworzywach został obniżony do 16%. Z innej strony ustawodawca podjął decyzję o wprowadzeniu poziomu recyklingu na opakowania z drewna (w tym palety). W okresie 2008-2014 poziom ten będzie niezmienny i będzie wynosić 15%. T Dla całego kraju ustalono: c) na rok 2009 r. docelowe poziomy: odzysku opakowań 51%, recyklingu opakowań 30%; d) na rok 2012 r. docelowe poziomy: odzysku opakowań 57%, recyklingu opakowań 45%. e) na rok 2014 r. docelowe poziomy: odzysku opakowań 60%, recyklingu opakowań 55%. 166

To wymaganie wynika z dyrektywy opakowaniowej UE oraz uzyskanego okresu przejściowego na jej wdrożenie w Polsce i nie dotyczy poszczególnych przedsiębiorców wprowadzających na rynek opakowania oraz inne produkty, takie jak. opony samochodowe, urządzenia chłodnicze, akumulatory i ogniwa, oleje smarowe, lampy wyładowcze, opony samochodowe. Dla przedsiębiorców tych nie ustalono wymaganego poziomu odzysku, a jedynie wymagany poziom recyklingu (wykorzystania materiałowego). Rozporządzenie Ministra Środowiska określiło poziomy recyklingu opakowań w poszczególnych latach aż do roku 2014 tabel. Natomiast w tabeli poniżej - przedstawiono zakładane w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami poziomy recyklingu dla poszczególnych rodzajów odpadów opakowaniowych w latach 2007, 2010 oraz 2018. Tab. 4-66. Roczne poziomy odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych na lata 2007, 2010 i 2018 wg Krajowego Planu Gospodarki 2010 L.p. Rodzaj opakowania z którego powstał odpad 2007 2010 1 2018 % poziomu % poziomu % poziomu odzysk recykling odzysk recykling odzysk recykling 1 Opakowania (ogółem) 2 Opakowania z tworzyw sztucznych 3 Opakowania z aluminium 4 Opakowania ze stali 5 Opakowania z papieru i tektury 6 Opakowania ze szkła 7 Opakowania z materiałów naturalnych (drewna i tekstyliów) 8 Opakowania z drewna min.50 min. 25 min. 60 min. 38 min. 60 55-80 min. 25 min. 18 min. 22,5 min. 40 min. 45 min. 50 min. 20 min. 35 min. 50 min. 48 min. 54 min. 60 min. 38 min. 49 min. 60 min.15 - - min.15 min.15 1) Ostateczne wartości poziomów zostaną określone w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. ust. 8 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej (Dz. U. z 2001 r. Nr 63, poz. 639, z późn. zm.). 2) Do poziomu recyklingu zalicza się wyłącznie recykling, w wyniku którego otrzymuje się produkt wykonany z tworzywa sztucznego. Dyrektywa opakowaniowa 2004/12/EC wyznacza kolejne wyższe cele do osiągnięcia w odniesieniu do odzysku, w tym recyklingu tych odpadów do roku 2008. Wynoszą one odpowiednio: dla całkowitej masy odpadów opakowaniowych min. 60% odzysku, w tym min. 55% oraz maks. 80% recyklingu, 167

dla poszczególnych materiałów opakowaniowych określa się poziom recyklingu: 60% dla szkła oraz papieru/tektury, 50% dla metali, 22,5% dla tworzyw sztucznych oraz 15% dla drewna. Tab. 4-67. Roczne poziomy odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych g Rozporządzenia MŚ z dnia 15 czerwca 2007 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz. U. z 2007 r. Nr 109, poz. 752) Rodzaj opakowania Lata, % recyklingu 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Tworzywa sztuczne 16 17 18 19 20 21,5 22,5 Papier i tektura 49 50 52 54 56 58 60 Szkło 39 41 43 46 49 55 60 Metale aluminium 41 43 45 47 48 49 50 Z blachy stalowej 25 29 33 37 42 46 50 Dla krajów, które przystąpiły w 2004 roku do UE, dyrektywa proponuje okresy przejściowe, analogicznie jak dla obecnie obowiązującej dyrektywy opakowaniowej. Dla Polski proponuje się osiągnięcie wymienionych celów w 2014 roku. W roku 2012 ukazało się rozporządzanie precyzyjnie określające efektywność systemu zagospodarowania odpadów w latach od 2012 do 2020 dla papieru metalu, szkłą i tworzyw szyucznych co zaprezentowano w poniższej tabeli. Tab. 4-68 Poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego użycia papieru, metali i tworzyw sztucznych - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 maja 2012 w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012 Poz. 645) Poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia (%) Rok 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Papier, metal, tworzywa sztuczne 10 12 14 16 18 20 30 40 50 Szacunkowe prognozy minimalnych poziomów odzysku dla gospodarki odpadami opakowaniowymi dla lat do roku 2016, przy założeniu, że w tym roku będą obowiązywały dla Polski w/w wyższe poziomy odzysku i recyklingu. Uwzględniono w niej także recykling opakowań wielomateriałowych na poziomie 25 %, pomimo, że nie jest wymagany. Taki poziom był założony :do osiągnięcia w 2007 roku. Tab. 4-69. Zakładane minimalne ilości selektywnie zbieranych odpadów opakowaniowych dla 2009 roku (na podstawie KPGO 2010 oraz dyrektywy opakowaniowej 2004/12/EC) na podstawie Programu selektywnej zbiórki odpadów 168

surowcowych/opakowaniowych występujących w odpadach komunalnych na terenie miasta Zgorzelec materiały opakowaniowe wymagany recykling, % prognoza wytwarzania odpadów, Mg/rok wymagana masa odpadów do recyklingu, Mg/rok Opakowania z tworzyw sztucznych 17% 1 868,6 317,7 Opakowania z aluminium 43% 177,6 76,4 Opakowania ze stali 29% 414,4 120,2 Opakowania z papieru i tektury 50% 2 894,2 1447,1 Opakowania ze szkła 41% 1 226,3 502,8 Opakowania wielomateriałowe 25% 909,8 227,4 Tab. 4-70. Zakładane minimalne ilości selektywnie zbieranych odpadów opakowaniowych dla 2012 roku (na podstawie KPGO 2010 oraz dyrektywy opakowaniowej 2004/12/EC) na podstawie Programu selektywnej zbiórki odpadów surowcowych/opakowaniowych występujących w odpadach komunalnych na terenie miasta Zgorzelec materiały opakowaniowe wymagany recykling, % prognoza wytwarzania odpadów, Mg/rok wymagana masa odpadów do recyklingu, Mg/rok Opakowania z tworzyw sztucznych 20% 1 911,6 382,3 Opakowania z aluminium 48% 181,7 87,2 Opakowania ze stali 42% 424,0 178,1 Opakowania z papieru i tektury 56% 2 960,9 1658,1 Opakowania ze szkła 49% 1 254,5 614,7 Opakowania wielomateriałowe 25% 930,7 232,7 Tab. 4-71. Zakładane minimalne ilości selektywnie zbieranych odpadów opakowaniowych dla 2016 roku (na podstawie KPGO 2010) na podstawie Programu selektywnej zbiórki odpadów surowcowych/opakowaniowych występujących w odpadach komunalnych na terenie miasta Zgorzelec materiały opakowaniowe wymagany recykling, % prognoza wytwarzania odpadów, Mg/rok wymagana masa odpadów do recyklingu, Mg/rok Opakowania z tworzyw sztucznych 22,50% 1 956,6 440,2 Opakowania z aluminium 50% 186,0 93,0 Opakowania ze stali 50% 434,0 217,0 Opakowania z papieru i tektury 60% 3 030,5 1818,3 169

materiały opakowaniowe wymagany recykling, % prognoza wytwarzania odpadów, Mg/rok wymagana masa odpadów do recyklingu, Mg/rok Opakowania ze szkła 60% 1 284,0 770,4 Opakowania wielomateriałowe 25% 952,6 238,2 Dyrektywa opakowaniowa 2004/12/EC wyznacza kolejne wyższe cele do osiągnięcia w odniesieniu do odzysku, w tym recyklingu tych odpadów do roku 2008. Wynoszą one odpowiednio: dla całkowitej masy odpadów opakowaniowych min. 60% odzysku, w tym min. 55% oraz maks. 80% recyklingu, dla poszczególnych materiałów opakowaniowych określa się poziom recyklingu: 60% dla szkła oraz papieru/tektury, 50% dla metali, 22,5% dla tworzyw sztucznych oraz 15% dla drewna. Tab. 4-72. Roczne poziomy odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych g Rozporządzenia MŚ z dnia 15 czerwca 2007 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz.U.2007.109.752) Lata, % recyklingu Rodzaj opakowania 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Papier i tektura 49 50 52 54 56 58 60 170

Tab. 4-73. Zakładane minimalne ilości selektywnie zbieranych odpadów o opakowaniowych z papieru i tektury dla lat 2009, 2010 i 2016roku (na podstawie KPGO 2010 oraz dyrektywy opakowaniowej 2004/12/EC) na podstawie Programu selektywnej zbiórki odpadów surowcowych/opakowaniowych występujących w odpadach komunalnych na terenie miasta Zgorzelec Rok wymagany recykling, % prognoza wytwarzania odpadów, Mg/rok wymagana masa odpadów do recyklingu, Mg/rok 2009 50% 2 894,2 1447,1 2010 56% 2 960,9 1658,1 2016 60% 3 030,5 1818,3 WPGO 2012 określił na podstawie założeń KPGO 2014 efektywność zbiórki papieru szkła plastiku i metali co zaprezentowano w poniższej tabeli. Tab. 4-74 Efektywność selektywnej zbiórki papieru szkła plastiku i metali papieru szkła plastiku i metali wg WPGO 2012 L.p. Rok 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 1 2 papier, tworzywa szt., szkło, metale [%] papier, tworzywa szt., szkło, metale [Mg] 8 8,5 9 9,5 10 10 14 18 23 905 969 1 034 1 100 1 167 1 176 1 660 2 150 2 770 171

5 Prognozowany stan środowiska w 2020 roku Rozwój gospodarczo-społeczny miasta oraz podjęte prace mają na celu ograniczenie antropopresji oraz ogólne polepszenie stanu środowiska naturalnego. Realizacja przyjętej strategii ochrony środowiska pozwoli na uzyskanie równowagi między rozwojem gospodarczym, a wymogami ochrony środowiska oraz doprowadzi do określonego stanu środowiska. Poniżej przedstawiono ogólną prognozę stanu środowiska w 2020 roku, w ujęciu poszczególnych elementów środowiska (woda, powietrze, powierzchnia ziemi). Należy jednak podkreślić, że określenie spodziewanego stanu środowiska w ujęciu uwzględniającym zapisy "Prawa ochrony środowiska" i "Prawa wodnego" w chwili obecnej jest niezmiernie trudne co spowodowane jest m. in. niepewnością, co do rzeczywistego zaangażowania środków finansowych, w tym pomocowych UE. Na stan środowiska w mieście decydujący wpływ będą miały: system transportowy, sektor komunalny oraz energetyka, a w mniejszym stopniu przemysł. Działania samorządów, podmiotów i instytucji oraz społeczności lokalnych powinny być skierowane na: Rozwój infrastruktury gospodarki wodno-ściekowej (budowę i modernizację systemów kanalizacji i oczyszczania ścieków dotyczącej systemu zaopatrzenia mieszkańców w wodę). Zrównoważony rozwój systemu transportowego (ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych i emisji hałasu). Wprowadzanie najlepszych dostępnych technik (BAT) w sektorze energetyki. Korzystanie z ekologicznych źródeł energii cieplnej (w energetyce zawodowej i indywidualnych gospodarstwach). Zrównoważony rozwój turystyki i rekreacji. Edukację ekologiczną. Gospodarkę odpadami komunalnymi. 5.1 Edukacja ekologiczna Przewiduje się, że działania edukacyjne w zakresie kształtowania postaw ekologicznych mieszkańców będą coraz bardziej efektywniejsze i zmienią stosunek do środowiska przyrodniczego. Łatwiejszy dostęp do informacji o środowisku może spowodować zmniejszenie się potencjalnych konfliktów społecznych oraz większe zaangażowanie mieszkańców w lokalne działania na rzecz utrzymania czystości środowiska, w którym żyją. 172

5.2 Dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe Należy przewidzieć, iż stan środowiska przyrodniczego będzie narażony na wiele czynników związanych z rozwojem gospodarczym miasta. Duży wpływ na zmiany przyrodnicze będzie miał rozwój transportu drogowego, niekontrolowana gospodarka odpadami oraz brak uregulowań przestrzennych w najważniejszych dokumentach planistycznych. W najbliższych latach niezbędny jest nacisk na ochronę środowiska przyrodniczego w zakresie ochrony krajobrazu miasta, powiększania ogólnej powierzchni obszarów prawnie chronionych oraz systematyczne opracowywanie i wdrażanie planów ochrony przyrody na tych obszarach. Poza tym krajobraz będzie wymagał w najbliższej perspektywie szczególnej ochrony i zaangażowania samorządu ze względu na możliwość zwiększenia rozwoju zrównoważonej turystyki i rekreacji. Przewiduje się także, że w perspektywie najbliższych lat podniesie się tożsamość regionalna wśród mieszkańców, co będzie się przejawiało kontynuowaniem dawnych tradycji i zwyczajów regionu oraz ogólnej promocji walorów kulturowych. Wzrośnie również atrakcyjność obiektów o charakterze zabytkowym i historycznym w wyniku podejmowanych prac konserwatorskich. 5.3 Gleby Teren miasta, jako obszar wysoce zurbanizowany posiada środowisko glebowe silnie przekształcone przez działalność człowieka. Występują tu gleby przekształcone mechanicznie, geochemicznie, hydrologicznie i fizyko-chemicznie. Docelowo przewiduje się likwidację terenów rolniczych i przeznaczenie terenów pod budownictwo mieszkaniowe usługi oraz przemysł oraz częściowe włącznie w system przyrodniczy miasta - zakłada się znaczne ograniczenie funkcji rolnej w granicach miasta. 5.4 Kopaliny Wyklucza się w obszarze miasta prowadzenia eksploatacji surowców mineralnych, w tym okruchowych, ze względu na istniejące uwarunkowania środowiskowe i kulturowe. 5.5 Zasoby wodne Należy przewidywać, iż uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej zmniejszy stopień zagrożenia wód podziemnych jednocześnie wpływając na poprawę jakości wód powierzchniowych. Kompleksowy system selektywnej gospodarki odpadowej ograniczy dopływ substancji zanieczyszczających wody, co w rezultacie zmniejszy udział wód pozaklasowych. 173

5.6 Powietrze atmosferyczne Priorytetem w działaniach na rzecz środowiska przyrodniczego jest poprawa jakości i czystości powietrza poprzez ograniczenie emisji pyłów i gazów do atmosfery. Najważniejszym zadaniem będzie dążenie do spełnienia przez RP zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz dyrektyw unijnych. Niezależnie od tych zobowiązań Polska ratyfikowała Konwencję Ramową ONZ (1992 r.) i podpisania Protokołu z Kioto (1997 r.). Tym samym Polska zdeklarowała się do zredukowania emisji gazów cieplarnianych w okresie 2008-2012 o co najmniej 5% w stosunku do poziomu tej emisji w 1990 r. Wspólnota Europejska przyjęła w Kioto zobowiązanie ograniczenia emisji o 8% do 2008 r., a do 2020 r. o 20-40%. W obszarze miasta należy przewidywać, iż ogólny stan jakości powietrza nie ulegnie pogorszeniu. Prognozuje się zmniejszenie ilości stężeń substancji w powietrzu dla obszarów o największym zagrożeniu. Mimo optymistycznych prognoz dla tego obszaru należy zwrócić szczególną uwagę na szybki wzrost rozwoju transportu drogowego. Jest on obecnie podstawowym źródłem zanieczyszczeń powietrza. Polska zobowiązała się także do tego, aby udział odnawialnych źródeł energii w 2020 r. wynosił 14% (wg Komisji Europejskiej udział powinien być nie mniejszy niż 15%). Realizacja tych celów będzie możliwa tylko dzięki szerokiej promocji korzystania z tych źródeł, wraz z zachętami ekonomicznymi i organizacyjnymi. Niezwykle istotnym argumentem przemawiającym za wykorzystywaniem odnawialnych źródeł energii jest użytkowanie ich bez degradacji środowiska oraz niewyczerpalność ich zasobów. Rada Europejska przyjęła, że w 2020 r. udział odnawialnych źródeł w produkcji energii wyniesie co najmniej 20% i o tyleż samo wzrośnie efektywność energetyczna. 5.7 Hałas Zrównoważony rozwój systemu transportowego znacznie ograniczy emisję hałasu, co doprowadzi do osiągnięcia zgodności prawnej w zakresie poziomu hałasu w najbardziej newralgicznych miejscach. 5.8 Promieniowanie elektromagnetyczne Nie przewiduje się, aby w najbliższych latach problem z polami elektromagnetycznymi w mieście pogłębiał się. Wzrost świadomości społeczeństwa powinien wpłynąć na ograniczenie nawet niewielkich zagrożeń wynikających z ich oddziaływania. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska będzie kontynuował w tym zakresie monitoring w kolejnych latach. 5.9 Awarie przemysłowe Przewiduje się stałe kontrole w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym na terenie miasta. Do działań podstawowych, które należy zrealizować 174

w przeciągu najbliższych lat należy zaliczyć wyznaczenie i kontrolę tras przewozu substancji niebezpiecznych, w taki sposób, aby zapewnić bezpieczeństwo na drogach, w środowisku i dla mieszkańców. 5.10 Gospodarka odpadami Dyrektywa ramowa Nr 2008/98/WE w sprawie odpadów wyznaczyła hierarchię postępowania z odpadami, która ma na celu zapobieganie powstawaniu odpadów oraz gospodarowanie odpadami. Zasadniczymi działaniami są: zapobieganie powstawaniu odpadów, przygotowanie ich do ponownego użycia, recykling, inne metody odzysku odpadów, np. odzysk energii, oraz jako działanie finalne składowanie opadów. Jest to metoda finalnego unieszkodliwiania odpadów po zastosowaniu wcześniejszych działań, i powinna być traktowana jako ostateczność. Większość działań chociaż zapisana w ustawach i rozporządzeniach zgodnie z prawem, a także w kolejnych planach gospodarki, miała niewielkie szanse powodzenia z uwagi na brak instrumentów do ich realizacji. Do dnia 31 grudnia 2020 r. poziom recyklingu i przygotowania do ponownego życia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła powinien wynieść co najmniej 50% wagowo, a odpadów budowlanych i rozbiórkowych co najmniej 70% wagowo. Ponadto, od 2016 r., zgodnie z rozporządzeniem Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 stycznia 2013 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu (Dz. U. 2013, poz. 38) nie będzie można deponować na składowiskach odpadów zawierających więcej niż 5% węgla organicznego i posiadających ciepło spalania powyżej 6 MJ/kg. Odpady komunalne muszą więc być przetworzone w instalacjach w sposób zapewniający możliwość końcowego unieszkodliwiana na składowisku. Dyrektywa rady 2008/98/WE w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy będzie zachodziła konieczność do 2020 roku przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, plastik i szkło z gospodarstw domowych że te strumienie odpadów są podobne do odpadów z gospodarstw domowych, zostanie zwiększone wagowo do minimum 50 %. Od roku 2012 obowiązuje rozporządzanie (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2012 w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów (Dz. U. z 2012 Poz. 676) precyzyjnie określające efektywność systemu zagospodarowania odpadów w latach od 2012 do 2020 która prezentuje się następująco: 16 lipca 2013 50% 2014 50% 175

2015 50% 2016 45% 2017 45% 2018 40% 2019 40% 16 lipca 2020 35% 176

6 PLAN OPERACYJNY NA LATA 2013-2016 Przedstawione w rozdziale poprzednim cele ekologiczne do 2020 roku i strategia ich realizacji są podstawą dla planu operacyjnego przewidzianego do realizacji na lata 2013 2016, obejmującego konkretne przedsięwzięcia (inwestycyjne i pozainwestycyjne), mające priorytet w skali miasta. 6.1 Priorytety ekologiczne Kryteria wyboru priorytetów W oparciu o analizę priorytetowych komponentów (zagrożeń i problemów) środowiska i najważniejszych przedsięwzięć zmierzających do poprawy aktualnego stanu środowiska, rozpatrzono priorytety ekologiczne miasta Zgorzelec w perspektywie do 2016 roku. Wśród najważniejszych kryteriów branych pod uwagę należy wymienić: wymogi wynikające z ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach i ustawy Prawo wodne oraz innych ustaw komplementarnych, wynegocjowane przez Polskę okresy przejściowe dot. implementacji dyrektyw UE, dysproporcje pomiędzy stanem wymaganym a istniejącym, ponadlokalny wymiar przedsięwzięcia, obszary priorytetowe z punktu widzenia koncentracji działań w zakresie ochrony środowiska, możliwość uzyskania zewnętrznego wsparcia finansowego, obecne zaawansowanie inwestycji, wielokrotną korzyść z tytułu realizacji przedsięwzięcia. Sformułowane priorytety ekologiczne są wyznacznikiem realizacji zadań zmierzających do dalszej poprawy jakości środowiska i zachowania cennych zasobów przyrody. Są one zgodne z priorytetami realizowanymi w ramach powiatowego oraz wojewódzkiego programu ochrony środowiska:. W zakresie zadań systemowych: - Rozwój edukacji ekologicznej; - Zarządzanie środowiskowe. W zakresie poprawy jakości środowiska: - Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych; - Racjonalizacja gospodarki odpadami; - Poprawa jakości powietrza atmosferycznego; 177

- Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych; - Ochrona przed hałasem ze źródeł komunikacyjnych. W zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego użytkowania zasobów przyrody: - Efektywna ochrona przyrody; - Ochrona i racjonalna eksploatacja ekosystemów leśnych; - Ochrona gleb użytkowanych rolniczo. W zakresie poważnych awarii i zagrożeń naturalnych: - Zabezpieczenie środowiska i człowieka przed zagrożeniami powodziowymi; Należy zaznaczyć, że często realizacja konkretnego przedsięwzięcia przynosi wielokrotną korzyść. Wynika to z faktu, że poszczególne elementy środowiska i uciążliwości środowiskowe są ze sobą powiązane, i poprawa jakości lub ochrona jednego z nich zwykle skutkuje poprawą lub ochroną pozostałych. 6.2 Plan operacyjny na lata 2013 2016 Na liście znalazły się m.in. przedsięwzięcia: proponowane do finansowania ze środków UE; ujęte w Strategii rozwoju województwa dolnośląskiego jako priorytetowe; wynikające z obowiązku ustawowego; zawarte w Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska; zawarte w Powiatowym Programie Ochrony Środowiska; zgłoszone do realizacji w najbliższych czterech latach przez miasto Zgorzelec; Planowane inwestycje zostały pogrupowane w następujące obszary: gospodarka ściekowa racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi (melioracje) powietrze atmosferyczne ochrona przed hałasem przyroda i krajobraz turystyka i rekreacja edukacja ekologiczna gospodarka odpadami Zaproponowana lista zadań i czynności nie wyczerpuje wszystkich przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska, nie zamyka też możliwości realizowania innych działań charakteryzujących się mniejszym zakresem. 178

Możliwość uzyskania dofinansowania przedsięwzięć nie wskazanych w załączonych tabelach, istnieje jednak pod warunkiem, że odpowiadają zarysowanym w rozdz. 4 kierunkom działań. Tab. 6-1. Zaopatrzenie w wodę - zadania własne i koordynowane zgłoszone do realizacji w latach 2013 2016 ZAOPATRZENIE W WODĘ - ZADANIA WŁASNE I - INWESTYCYJNE 1. Przedsięwzięcie Modernizacja Stacji Uzdatniania Wody przy ul. Henrykowskiej w Zgorzelcu Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 624,589 0,00 0,00 0,00 4 188,547 (wartość całego zadania realizowaneg o w latach 2011-2013) budżet miasta, środki funduszy strukturalnych UE Razem przedsięwzięcia inwestycyjne 2013-2016 ok. 624,589 tys. PLN II- POZAINWESTYCYJNE 1. Przedsięwzięcie Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Kontrola wód płynących na terenie miasta Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 2,00 b.d. b.d. b.d. 2,00 budżet miasta 2. Przedsięwzięcie Aktualizacja ewidencji zbiorników bezodpływowych ewidencja, zbiorników na gnojowice i płyt obornikowych Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Urząd Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem - - - - - bez kosztów dodatkowych ZAOPATRZENIE W WODĘ ZADANIA KOORDYNOWANE I- POZAINWESTYCYJNE 1 Przedsięwzięcie Monitoring jakości wody z sieci wodociągowej Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Zarządzający siecią wodociągową 2013 2014 2015 2016 razem b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 179

Źródła finansowania Koszty poniesione przez zarządzającego Koszty pozainwestycyjne ok. 2,00 tys. PLN Tab. 6-2. Gospodarka ściekowa - zadania koordynowane zgłoszone do realizacji w latach 2013 2016 GOSPODARKA ŚCIEKOWA ZADANIA KOORDYNOWANE I - INWESTYCYJNE 1. Przedsięwzięcie Budowa kanalizacji deszczowej ul. Armii Krajowej, modernizacja nawierzchni - II etap Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 400,00 b.d. 0,00 0,00 2 144,572 (wartość całego zadania realizowaneg o w latach 2010-2014) budżet miasta Koszty pozainwestycyjne ok. 400,00 tys. PLN I- POZAINWESTYCYJNE 1 Przedsięwzięcie Monitoring jakości ścieków Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Właściciele instalacji 2013 2014 2015 2016 razem - - - - bez kosztów dodatkowych Źródła finansowania - Koszty pozainwestycyjne - bez kosztów dodatkowych Tab. 6-3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi (melioracje) - zadania własne zgłoszone do realizacji w latach 2013 2016 RACJONALNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI WODNYMI (MELIORACJE) - ZADANIA WŁASNE I- INWESTYCYJNE 1 Przedsięwzięcie Jednostki realizujące Odbudowa jazu przy Zalewie Czerwona Woda ul. Rzeczki Górne Burmistrz Miasta Koszty w latach 2013-2016 2013 2014 2015 2016 razem 180

(w tys. PLN) Źródła finansowania 580,00 0,00 0,00 0,00 Środki własne 1 483,00 (wartość całego zadania realizowaneg o w latach 2012-2013) Koszty pozainwestycyjne ok. 580,00 tys. PLN II- POZANWESTYCYJNE 1 Przedsięwzięcie Jednostki realizujące Koszty w latach 2013-2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Dofinansowanie konserwacji rowów melioracyjnych Burmistrz Miasta 2013 2014 2015 2016 razem 50,00 50,00 50,00 50,00 200,00 Środki własne oraz dotacje i składki członkowskie Koszty pozainwestycyjne ok. 200,00 tys. PLN Tab. 6-4 Powietrze atmosferyczne - zadania własne i koordynowane zgłoszone do realizacji w latach 2013 2016 POWIETRZE ATMOSFERYCZNE - ZADANIA WŁASNE I - INWESTYCYJNE 1. Przedsięwzięcie Rewitalizacja Śródmieścia III etap Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 636,688 0,00 0,00 0,00 636,688 budżet miasta, środki funduszy strukturalnych UE 2. Przedsięwzięcie Modernizacja ul. Szafirowej i Szmaragdowej Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 30,00 0,00 0,00 0,00 30,00 budżet miasta 3. Przedsięwzięcie Modernizacja chodników, parkingów oraz nawierzchni drogi ul. Wyspiańskiego Jednostki realizujące Burmistrz Miasta Zgorzelec Koszty w latach 2013 2016 2013 2014 2015 2016 razem 181

(w tys. PLN) Źródła finansowania 300,00 b.d. 0,00 0,00 2 691,828 (wartość całego zadania realizowane go w latach 2010-2014) budżet miasta 4. Przedsięwzięcie Modernizacja ul. Zielnej i ul. Chmielnej Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 300,00 b.d. 0,00 0,00 216,251 (wartość całego zadania realizowane go w latach 2008-2014) budżet miasta 5. Przedsięwzięcie Modernizacja nawierzchni ul. Karłowicza Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 100,00 b.d. 0,00 0,00 2 500,00 (wartość całego zadania realizowane go w latach 2008-2014) budżet miasta 6. Przedsięwzięcie Modernizacja ul. Morcinka Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 170,00 0,00 0,00 0,00 170,00 budżet miasta 7. Przedsięwzięcie Modernizacja chodnika ul. Powstańców Śląskich Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 50,00 b.d. 0,00 0,00 685,058 (wartość całego zadania realizowane go w latach 2010-2014) budżet miasta 182

8. Przedsięwzięcie Budowa parkingu przy szpitalu Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 375,234 0,00 0,00 0,00 430,661 (wartość całego zadania realizowane go w latach 2009-2013) budżet miasta 9. Przedsięwzięcie Zagospodarowanie terenu w obrębie ulicy Daszyńskiego Arkadia z przeznaczeniem na urządzenie placu miejskiego wraz z modernizacja ciągu pieszo-jezdnego Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 200,00 0,00 0,00 0,00 240,00 (wartość całego zadania realizowane go w 2013) budżet miasta 10. Przedsięwzięcie Likwidacja ogrzewania węglowego w budynkach użyteczności publicznej Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 460 460 0 0 920 budżet miasta 11. Przedsięwzięcie Rozbudowa sieci gazowej na terenie miasta Zgorzelec Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem Źródła finansowania budżet Dolnośląskiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o., NFOŚiGW w Warszawie, WFOŚiGW we Wrocławiu 13. Przedsięwzięcie Zagospodarowanie terenów zielonych wzdłuż Nysy Łużyckiej wraz z Parkiem Błachańca w Zgorzelcu Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem Źródła finansowania środki własne,nfośigw w Warszawie, WFOŚiGW we Wrocławiu, fundusze unijne 183

ograniczenie emisji liniowej 1. Przedsięwzięcie Modernizacja ul. Powstańców Śląskich - Modernizacja dróg Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 50,00 271,731 0,00 0,00 321,731 środki własne,fundusze unijne i pozostałe 2. Przedsięwzięcie Modernizacja chodników, parkingów oraz nawierzchni drogi ul. Wyspiańskiego - Modernizacja dróg, chodników i parkingów Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 0,00 300,00 2 027,778 0,00 2 327,778 środki własne,fundusze unijne i pozostałe 3. Przedsięwzięcie Modernizacja ul. Karłowicza - Modernizacja dróg Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 0,00 100,000 955,203 0,00 1 055,203 środki własne,fundusze unijne i pozostałe 4. Przedsięwzięcie Modernizacja ul. Zielnej i ul. Chmielnej - modernizacja dróg Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 0,00 30,00 168,466 0,00 198,466 środki własne,fundusze unijne i pozostałe 6. Przedsięwzięcie Układ komunikacyjny miasta Zgorzelec zintegrowany ze stroną niemiecką - II i III etap Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem Źródła finansowania środki własne,fundusze unijne i pozostałe 8. Przedsięwzięcie Budowa ścieżek rowerowych w Parku im. Paderewskiego Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem Źródła finansowania środki własne, środki UE i pozostałe 184

9. Przedsięwzięcie Budowa ścieżek rowerowych w ciągu dróg publicznych w Zgorzelcu Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem Źródła finansowania środki własne, środki UE i pozostałe 11. Przedsięwzięcie Termomodernizacja budynków na terenie miasta Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem Źródła finansowania POliŚ środki własne gminy II- POZAINWESTYCYJNE działania systemowe 1. Przedsięwzięcie Przygotowanie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji (PONE) i stworzenie systemu organizacyjnego w celu jego realizacji Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem - 100 środki własne zarządców i właścicieli, NFOŚiGW w Warszawie, WFOŚiGW we Wrocławiu, budżet miasta, fundusze unijne, MPEC, kredyty BOŚ ograniczenie emisji powierzchniowej 2. Przedsięwzięcie Realizacja PONE na terenie miasta Zgorzelca poprzez stworzenie systemu zachęt do wymiany systemów grzewczych do uzyskania wymaganego efektu ekologicznego (PM10 = 7,6 [Mg/rok], B(a)P = 0,0045 [Mg/rok]) Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem - 6 875 budżet miasta, NFOŚiGW w Warszawie, WFOŚiGW we Wrocławiu 3. Przedsięwzięcie Edukacja mieszkańców nt. zanieczyszczeń z niskiej emisji i szkodliwości spalania odpadów w piecach domowych Jednostki realizujące Koszty w latach 2013-2016 (w tys. PLN) Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem Źródła finansowania budżet miasta 4. Przedsięwzięcie Prowadzenie odpowiedniej polityki parkingowej w centrach miast wymuszającej ograniczenia w korzystaniu z samochodów 185

Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Zgorzelca 2013 2014 2015 2016 razem środki własne 100 tys. zł/rok 5. Przedsięwzięcie Kontrola gospodarstw domowych w zakresie posiadania umów na odbiór odpadów Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Zgorzelca 2013 2014 2015 2016 razem w ramach zadań UM środki własne 6. Przedsięwzięcie Uwzględnienie w zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza, poprzez: odpowiednie przygotowywanie specyfikacji zamówień publicznych, które uwzględniać będą potrzeby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem (np. zakup środków transportu spełniających odpowiednie normy emisji spali; prowadzenie prac budowlanych w sposób ograniczający niezorganizowaną emisję pyłu do powietrza). Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Starosta Zgorzelecki, Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem w ramach zadań jednostek podległych burmistrzowi Źródła finansowania - POWIETRZE ATMOSFERYCZNE - ZADANIA KOORDYNOWANE I - INWESTYCYJNE ograniczenie emisji punktowej 2. Przedsięwzięcie Poprawa stanu technicznego dróg istniejących w powiecie utwardzenie dróg lub poboczy w celu redukcji wtórnego unosu pyłu z drogi; modernizacja dróg Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, Zarządy Dróg Powiatowych i Miejskich 2013 2014 2015 2016 razem 3-7 mln zł/km budżet województwa, budżet powiatu, miast i gmin, Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, Zarządy Dróg Powiatowych i Miejskich 3.. Przedsięwzięcie Utrzymanie działań ograniczających emisję wtórną pyłu poprzez regularne utrzymanie czystości nawierzchni (czyszczenie metodą mokrą) Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Zarządcy Dróg: miejskich, gminnych, powiatowych, Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad 2013 2014 2015 2016 razem 200-500 zł/km 186

Źródła finansowania budżety zarządców dróg miejskich, gminnych, powiatowych, budżet województwa, Dolnośląskiej Służby Dróg i Kolei, Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad 4. Przedsięwzięcie Wymiana taboru komunikacji miejskiej na pojazdy konwencjonalne spełniające normy emisji spalin Euro 4 oraz zastosowanie w komunikacji miejskiej środków transportu zasilanych alternatywnym paliwem gazowym CNG lub paliwem odnawialnym (bioetanol) w miejsce oleju napędowego Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania przewoźnicy świadczący usługi przewozowe na terenie miasta 2013 2014 2015 2016 razem środki własne przewoźników, fundusze unijne ok. 1 mln zł/ autobus 5. Przedsięwzięcie Rozwój komunikacji zbiorowej przyjaznej dla użytkownika" Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Starosta Zgorzelecki, Burmistrz miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem ok. 1 mln zł/ autobus budżety powiatów, gmin, środki własne przewoźników, fundusze unijne I- POZAINWESTYCYJNE 1. Przedsięwzięcie Jednostki realizujące Koszty w latach 2013-2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Monitoring jakości powietrza WIOŚ we Wrocławiu, WSSE, PSSE 2013 2014 2015 2016 razem Koszty monitoringu Środki budżetu państwa 3. Przedsięwzięcie Prowadzenie działań promujących ogrzewanie zmniejszające emisję zanieczyszczeń do powietrza i działań edukacyjnych (ulotki, imprezy, akcje szkolne, audycje) w celu uświadamiania wpływu zanieczyszczeń na zdrowie Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) burmistrz miasta Zgorzelec, Starosta Zgorzelecki 2013 2014 2015 2016 razem Źródła finansowania budżet powiatu, budżety miast i gmin, NFOŚiGW w Warszawie, WFOŚiGW we Wrocławiu 5. Przedsięwzięcie Kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie dotrzymywania przepisów prawa (np. standardów emisyjnych) i warunków decyzji administracyjnych w zakresie wprowadzania gazów i pyłów do powietrza Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Dolnośląski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska 2013 2014 2015 2016 razem w ramach zadań WIOŚ budżet WIOŚ 187

6. Przedsięwzięcie Monitoring budów pod kątem ograniczenia niezorganizowanej emisji pyłu (kontrola przestrzegania zapisów pozwolenia budowlanego) Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Powiatowa Inspekcja Nadzoru Budowlanego 2013 2014 2015 2016 razem w ramach zadań Inspekcji budżet Inspekcji i Nadzoru Budowlanego 7. Przedsięwzięcie Monitoring pojazdów opuszczających place budów pod kątem ograniczenia zanieczyszczenia dróg, prowadzącego do niezorganizowanej emisji pyłu Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Policja, Straż Miejska, Straż Gminna 2013 2014 2015 2016 razem w ramach zadań Policji i Straży Miejskiej i Gminnej budżet miasta, Policji Tab. 6-5 Ochrona przed hałasem - zadania koordynowane zgłoszone do realizacji w latach 2013 2016 PRZYRODA I KRAJOBRAZ - ZADANIA KOORDYNOWANE I - POZAINWESTYCYJNE 1 Przedsięwzięcie Monitoring poziomu hałasu Jednostki realizujące Koszty w latach 2013-2016 (w tys. PLN) WIOŚ 2013 2014 2015 2016 razem Źródła finansowania Koszty monitoringu Razem przedsięwzięcia pozainwestycyjne 2013-2016: Koszty monitoringu Tab. 6-6 Przyroda i krajobraz - zadania własne i koordynowane zgłoszone do realizacji w latach 2013 2016 PRZYRODA I KRAJOBRAZ - ZADANIA WŁASNE I - POZAINWESTYCYJNE 1. Przedsięwzięcie Pielęgnacja i utrzymanie parków, terenów zielonych (przycięcie drzew, nasadzenie, likwidacja dzikich wysypisk, tworzenie nowych terenów zielonych, podwórek, parków) Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 18,50 - - - 18,50 188

Źródła finansowania środki własne 2. Przedsięwzięcie Opracowanie dokumentacji w zakresie opinii dendrologicznych Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 2,00 - - - 2,00 środki własne 3. Przedsięwzięcie Opracowanie dokumentacji w zakresie opinii entomologicznych Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 2,00 - - - 2,00 środki własne 4. Przedsięwzięcie Czynna ochrona przyrody (ocena stanu zdrowotnego, pielęgnacja pomników przyrody, zabiegi ochronne itp.) 5. Jednostki realizujące Koszty w latach 2013-2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Przedsięwzięcie Jednostki realizujące Koszty w latach 2013-2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Przedsięwzięcie Jednostki realizujące Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem bez kosztów dodatkowych środki własne Uwzględnienie w zapisach miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego ochrony naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi. Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 30,00 30,00 30,00 30,00 120,00 środki własne Rewitalizacja podwórek w obszarze Śródmieścia Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 6. Koszty w latach 2013-2016 (w tys. PLN) 976,296 0,00 0,00 0,00 1 038,05 (wartość całego zadania realizowaneg o w latach 2009-2013) Źródła finansowania środki własne, środki funduszy strukturalnych UE 7. Przedsięwzięcie Jednostki realizujące Utworzenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Doliny Nysy Łużyckiej Burmistrz Miasta Zgorzelec 189

Koszty w latach 2013-2016 (w tys. PLN) 2013 2014 2015 2016 razem Źródła finansowania środki własne, środki funduszy strukturalnych UE Tab. 6-7 Turystyka i rekreacja - zadania własne i koordynowane zgłoszone do realizacji w latach 2013 2016 TURYSTYKA I REKREACJA - ZADANIA WŁASNE I - INWESTYCYJNE 1. Przedsięwzięcie Budowa hali sportowo - widowiskowej - budowa, modernizacja obiektów sportowych Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 10 970,695 23 184,724 7 558,065 0,00 41 713,484 środki własne, środki z budżetu państwa, funduszy celowych i inne 2. Przedsięwzięcie Budowa przystani kajakowej w ramach projektu Przygoda z Nysą - zagospodarowanie turystyczne pogranicza polsko - niemieckiego II Etap Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 141,50 0,00 0,00 0,00 141,50 środki własne, środki funduszy strukturalnych UE 3. Przedsięwzięcie Przebudowa zabytkowego skweru (zieleńca) im. Ks. Jerzego Popiełuszki Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 2 612,218 0,00 0,00 0,00 środki własne, środki funduszy strukturalnych UE 2 719,845 (wartość całego zadania realizowaneg o w latach 2009-2013) 4. Przedsięwzięcie Utworzenie strefy rekreacji w Parku Błachańca w Zgorzelcu Jednostki realizujące Burmistrz Miasta Zgorzelec Koszty w latach 2013 2016 2013 2014 2015 2016 razem 190

(w tys. PLN) Źródła finansowania 1 882,581 0,00 0,00 0,00 środki własne, środki funduszy strukturalnych UE 1 953,995 (wartość całego zadania realizowaneg o w latach 2009-2013) 5. Przedsięwzięcie Dofinansowanie prac remontowych i konserwatorskich obiektów zabytkowych Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 300,00 b.d. b.d. b.d. 300,00 środki własne, Tab. 6-8 Edukacja ekologiczna - zadania własne zgłoszone do realizacji w latach 2013 2016 EDUKACJA EKOLOGICZNA - ZADANIA WŁASNE I - POZAINWESTYCYJNE 1. Przedsięwzięcie Zakup publikacji i książek do kształtowania wiedzy ekologicznej, komentarze do przepisów z zakresu ochrony środowiska oraz realizacji programów edukacji Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 10,00 10,00 10,00 10,00 40,00 środki własne 2. Przedsięwzięcie Organizowanie wykładów, szkoleń, konkursów dla dzieci i młodzieży Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 10,00 10,00 10,00 10,00 40,00 środki własne 3. Przedsięwzięcie Organizowanie ogólnopolskiej akcji "Sprzątanie świata" Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 5,00 5,00 5,00 5,00 20,00 środki własne 4. Przedsięwzięcie Edukacja ekologiczna szansą na zachowanie potencjału środowiskowego Zgorzelca Modernizacja zabytkowego Parku Nadnyskiego w Zgorzelcu 191

Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 1 529,731 0,00 0,00 0,00 środki własne, środki funduszy strukturalnych UE 1 658,336 (wartość całego zadania realizowaneg o w latach 2009-2013) 5.. Przedsięwzięcie Dofinansowanie programu informacji turystycznej Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 10,00 10,00 10,00 10,00 40,00 środki własne, środki funduszy strukturalnych UE Tab. 6-9 Gospodarka odpadami - zadania własne zgłoszone do realizacji w latach 2013 2016 GOSPODARKA ODPADAMI - ZADANIA WŁASNE I - INWESTYCYJNE 1. Przedsięwzięcie Rekultywacja składowiska odpadów Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 800,000 576,233 376,234 0,00 1 752,467 środki własne, środki z budżetu państwa, funduszy celowych i inne 2. Przedsięwzięcie Budowa kompostowni odpadów ulegających biodegradacji i zakup wyposażenia niezbędnego do selektywnego zbierania odpadów w mieście Zgorzelec Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 6 621,705 0,00 0,00 0,00 7 773,973 (wartość całego zadania realizowaneg o w latach 2010-2013) budżet miasta, środki funduszy strukturalnych UE II - POZAINWESTYCYJNE 1. Przedsięwzięcie Usuwanie azbestu z terenu miasta 192

Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 20,00 20,00 20,00 20,00 80,00 środki własne, fundusze unijne i pozostałe 2. Przedsięwzięcie Badania gleby Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 5,00 b.d. b.d. b.d. 5,00 środki własne, fundusze unijne i pozostałe 3. Przedsięwzięcie Edukacja ekologiczna w zakresie "nowego" systemu gospodarki odpadami Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) Źródła finansowania Burmistrz Miasta Zgorzelec 2013 2014 2015 2016 razem 50,00 0,00 0,00 0,00 50,00 środki własne,fundusze unijne i pozostałe GOSPODARKA ODPADAMI - ZADANIA KOORDYNOWANE I - POZAINWESTYCYJNE 1. Przedsięwzięcie Monitoring gleb zgodnie z wymaganiami prawnymi (w cyklach 5-letnich) Jednostki realizujące Koszty w latach 2013 2016 (w tys. PLN) GIOS, ING w Puławach 2013 2014 2015 2016 razem b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Źródła finansowania - 193

7 Zarządzanie Programem ochrony środowiska Przy wdrażaniu Programu istotne jest właściwe wykorzystanie rozwiązań organizacyjnych, uwzględniających zasady zrównoważonego rozwoju. Istotne jest również odpowiednie sformułowanie i zweryfikowanie zasad zarządzania środowiskiem w niniejszym Programie. Ważne jest, aby zarządzanie środowiskiem dotyczyło zarówno służb ochrony środowiska jak również przedstawicieli różnych branż i gałęzi gospodarki oraz sfery życia społecznego, a ich działania były zgodne z zasadą zrównoważonego rozwoju. Niniejszy rozdział prezentuje instrumenty jakie wspomagają realizację Programu ochrony środowiska. Są to tzw. instrumenty polityki ekologicznej obejmujące zasady zarządzania środowiskiem, które wynikają z zakresu kompetencyjnego administracji samorządowej szczebla gminnego. Program ochrony środowiska pełni szczególną rolę w zarządzaniu środowiskiem. Z punktu widzenia władz Miasta Zgorzelec, może być on postrzegany jako instrument koordynacji działań na rzecz ochrony środowiska oraz intensyfikacji współpracy różnych instytucji lub organizacji. Współpraca ta powinna być oparta o dobrowolne porozumienia na rzecz efektywnego wdrażania Programu. W związku z tym zasadne jest przedstawienie procedury wdrażania Programu, aby właściwe służby administracji publicznej miały czytelny obraz terminów i zakresów weryfikacji poszczególnych elementów Programu oraz jasne określenie zasad współpracy poszczególnych grup zadaniowych w realizacji Programu. 7.1 Instrumenty polityki ochrony środowiska Instrumenty dostępne samorządowi przy realizacji celów i działań, jakie zostały określone w niniejszym dokumencie, zostały przywołane w licznych aktach prawnych mających bezpośredni wpływ na ochronę środowiska. Kluczowym aktem prawnym w zakresie ochrony środowiska jest Prawo ochrony środowiska i jej poszczególne uwarunkowania, które zostały zawarte w następujących ustawach: prawo wodne, o ochronie przyrody, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, o odpadach, inspekcji ochrony środowiska, prawo geologiczne i górnicze, prawo budowlane. Występują różne podziały instrumentów zarządzania ochroną środowiska. Najbardziej istotną grupę stanowią instrumenty prawno-finansowe. Mają one charakter arbitralny i działają w oparciu o zobiektywizowane i dość jasno sprecyzowane normatywy. Pochodną stosowanych norm jest mechanizm koncesyjno-redestrybucyjny, którego celem jest pozyskanie środków od podmiotów i instytucji korzystających ze środowiska i kierowanie ich 194

do realizacji zadań mających na celu ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko lub wprost likwidującego skutki takiego oddziaływania. Taka sama ważność dotyczy instrumentów społecznych. Ich znaczenie jest nie do przecenienia, gdyż wynikają wprost z przekonań i światopoglądu mieszkańców. Zarówno, tych którzy mają największy, jak i najmniejszy wpływ na kształtowanie rzeczywistości w skali makro i mikro. Jednak dopiero suma działań zarówno tych wielkich, jak i tych małych powoduje, że istnieje możliwość osiągnięcia sukcesu w zakresie realizacji wymagań wynikających z wymogów prawa oraz światopoglądu uczestników poszczególnych procesów inwestycyjnych oraz realizacyjnych. Instrumenty prawno-finansowe powszechnie traktuje się jako podstawowe w procesach zarządzania środowiskowego, jednak coraz silniejszą pozycję zyskują mechanizmy oparte na instrumentach społecznych. 7.1.1 Instrumenty prawne Do podstawowych instrumentów prawnych będących w gestii bezpośredniego lub pośredniego wpływu samorządu powiatowego należą: pozwolenia zintegrowane; pozwolenia wodnoprawne na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi; pozwolenia na wprowadzenie gazów lub pyłów do powietrza; pozwolenia na wytwarzanie odpadów; koncesje geologiczne na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin oraz na wydobywanie kopalin; postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko; plan zagospodarowania przestrzennego; strategia rozwoju województwa; strategia rozwoju powiatu; strategia rozwoju miasta; uchwała w sprawie budżetu; studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta; miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego; decyzje administracyjne; monitoring stanu środowiska. Szczególną rolę odgrywają pozwolenia, które służą próbom całościowej oceny oddziaływania poszczególnych podmiotów na środowisko oraz skutkowały odejściem od praktyki wydawania pozwoleń i decyzji administracyjnych, odnoszących się do poszczególnych mediów (pobór wody, gospodarka odpadami), komponentów środowiska (emisje do powietrza, odprowadzanie ścieków) czy uciążliwości (hałas, pola elektromagnetyczne) na rzecz wydawania pozwoleń o charakterze całościowym, obejmującym wszystkie analizowane aspekty środowiskowe. Pozwolenia są wydawane 195

w oparciu o analizy porównawcze najlepszych dostępnych technik i technologii (wymogi BAT). Wprowadzenie wymogów Dyrektywy IPPC (ang. Integrated Pollution Prevention and Control) do polskiego systemu prawnego ochrony środowiska wpływa również na funkcjonowanie znacznej części przedsiębiorstw. Przyczynia się do wystąpienia konieczności stosowania zintegrowanego podejścia do zapobiegania i ograniczania emisji z prowadzonych procesów technologicznych oraz zasady ochrony środowiska jako całości. Czynności kontrolne wykonywane są przez organy ochrony środowiska, czyli przez organy administracji powołane do wykonywania zadań publicznych z zakresu ochrony środowiska stosownie do ich właściwości. Podział kompetencji pomiędzy marszałka województwa, starostę oraz wójta, burmistrza wynika z art. 378 i 379 ustawy Prawo ochrony środowiska. Starosta jest organem ochrony środowiska właściwym w sprawach: wydaje decyzję o dopuszczalnym poziomie hałasu na podstawie pomiarów własnych, pomiarów dokonanych przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska lub pomiarów podmiotu obowiązanego do ich prowadzenia, że poza zakładem, w wyniku jego działalności, przekroczone są dopuszczalne poziomy hałasu (za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu uważa się przekroczenie wskaźnika hałasu L Aeq D lub L Aeq N) (115a ust. 1), przyjmuje określone w ustawie POŚ (art. 147 ust. 1, 2 i 4) wyniki pomiarów, wykonywanych przez prowadzących instalacje (Wykonywanie pomiarów i przekazywanie wyników do właściwych organów) jeżeli pomiary te mają szczególne znaczenie ze względu na potrzebę zapewnienia systematycznej kontroli wielkości emisji lub innych warunków korzystania ze środowiska (art. 149 ust. 1), nałożyć na prowadzącego instalację lub użytkownika urządzenia obowiązek prowadzenia w określonym czasie pomiarów wielkości emisji wykraczających poza obowiązki, o których mowa w POŚ (art. 147 ust. 1, 2 i 4), lub obowiązki nałożone w trybie art. 56 ust. 4 pkt 1, jeżeli z przeprowadzonej kontroli wynika, że nastąpiło przekroczenie standardów emisyjnych (art. 150), przyjmuje zgłoszenia dla instalacji, z której emisja mogąca negatywnie oddziaływać na środowisko nie wymaga pozwolenia (art. 152 ust. 1), ustalić, w drodze decyzji, wymagania w zakresie ochrony środowiska dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, o ile jest to uzasadnione koniecznością ochrony środowiska (art. 154 ust. 1), w drodze decyzji, nakłada na zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem lub portem obowiązek prowadzenia w określonym czasie pomiarów poziomów substancji lub energii w środowisku wprowadzanych w związku z eksploatacją tych obiektów, wykraczających poza obowiązki, o których mowa w art. 175 ust. 1 3, lub obowiązki nałożone w trybie art. 56 ust. 4 pkt 1 lub art. 95 ust. 1, jeżeli przeprowadzone kontrole poziomów substancji lub energii w środowisku, które są emitowane w związku z eksploatacją obiektu, dowodzą przekraczania standardów jakości środowiska (art. 178), 196

w drodze decyzji może udzielić pozwolenia: zintegrowanego; na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza; wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi; na wytwarzanie odpadów (art. 183), w przypadku, jeśli podmiot korzystający ze środowiska negatywnie oddziałuje na środowisko, starosta jest organem ochrony środowiska właściwym do wydawania decyzji, w których może zobowiązać prowadzący instalację podmiot korzystający ze środowiska do sporządzenia i przedłożenia przeglądu ekologicznego (art. 237), w przypadku, jeśli podmiot korzystający ze środowiska negatywnie oddziałuje na środowisko, starosta jest organem ochrony środowiska właściwym do wydawania decyzji, w których może nałożyć obowiązek: o o ograniczenia oddziaływania na środowisko i jego zagrożenia, przywrócenia środowiska do stanu właściwego, określając równocześnie zakres ograniczenia lub stan, do jakiego ma zostać przywrócone środowisko a także czynności, zmierzające do ograniczenia oddziaływania na środowisko lub przywrócenia środowiska do stanu właściwego; tych celów oraz termin wykonania obowiązku, prowadzi okresowe badania jakości gleby i ziemi, prowadzi obserwację terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których występują te ruchy, a także rejestr zawierający informacje o tych terenach. Regionalny dyrektor ochrony środowiska jest właściwy w sprawach przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zamkniętych. Marszałek województwa jest właściwy w sprawach: przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zakładów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako przedsięwzięcie mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko; przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, realizowanego na terenach innych niż wymienione w pkt 1. W przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami wójt, burmistrz lub prezydent miasta jest właściwy w sprawach: wydawania decyzji, o których mowa w art. 150 ust. 1 i art. 154 ust. 1; przyjmowania wyników pomiarów, o których mowa w art. 149 i 150; 197

przyjmowania zgłoszeń, o których mowa w art. 152 ust. 1. Zadania samorządu województwa są zadaniami z zakresu administracji rządowej. Zarząd województwa jest właściwy w sprawach: opracowuje i przedstawia do zaopiniowania właściwym wójtom, burmistrzom lub prezydentom miast i starostom projekt uchwały w sprawie programu ochrony powietrza, mającego na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji (art. 91 ust. 1). opracowuje projekt uchwały w sprawie programu ochrony powietrza lub jego aktualizacji, którego integralną część stanowi plan działań krótkoterminowych (art. 91 ust. 3a). opracowuje i przedstawia do zaopiniowania właściwym wójtom, burmistrzom lub prezydentom miast i starostom projekt uchwały w sprawie programu ochrony powietrza, mającego na celu osiągnięcie poziomów docelowych substancji w powietrzu (art. 91 ust. 5). opracowuje i przedstawia do zaopiniowania właściwym wójtom, burmistrzom lub prezydentom miast i starostom projekt uchwały w sprawie planu działań krótkoterminowych, w przypadku ryzyka wystąpienia w danej strefie przekroczenia poziomu alarmowego, dopuszczalnego lub docelowego substancji w powietrzu w którym ustala się działania mające na celu: o zmniejszenie ryzyka wystąpienia takich przekroczeń; o ograniczenie skutków i czasu trwania zaistniałych przekroczeń (art. 92 ust. 1). przekazuje ministrowi właściwemu do spraw środowiska informację o uchwaleniu przez sejmik województwa programów ochrony powietrza i planu działań krótkoterminowych (art. 94 ust. 2). Sejmik województwa jest właściwy w sprawach: określa, w drodze uchwały, program ochrony powietrza (art. 91 ust. 3), w drodze uchwały może w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na środowisko lub na zabytki może określić dla terenu województwa bądź jego części rodzaje lub jakość paliw dopuszczonych do stosowania, a także sposób realizacji i kontroli tego obowiązku (art. 96), w drodze uchwały, sejmik województwa określa programy dla terenów o których mowa w art. 117 ust. 2 pkt 2 (art. 119 ust. 2), w drodze uchwały tworzy obszar ograniczonego użytkowania dla przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko lub dla zakładów, lub innych obiektów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako takie przedsięwzięcie (art. 135 ust. 2). 198

Marszałek województwa jest właściwy w sprawach: w drodze decyzji może nałożyć na podmiot korzystający ze środowiska, który prowadzi działalność powodującą wprowadzanie substancji do powietrza, obowiązek prowadzenia pomiarów poziomów tej substancji w powietrzu, na obszarze, na którym istnieje przekroczenie dopuszczalnego poziomu substancji w powietrzu, w odniesieniu do zakładów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu ustawy z dnia 3 października 2008 r. (art. 95 ust. 1), przyjmuje informacje o rodzaju, ilości i miejscach ich występowania od wykorzystujących substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska (art. 162 ust. 3), przyjmuje informacje o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska od wójta, burmistrza lub prezydenta miasta (art. 162 ust. 6), prowadzi rejestr rodzaju, ilości oraz miejsc występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska (art. 162 ust. 7), przyjmuje wniosek o ustalenie programu dostosowawczego dla instalacji (art. 426 ust. 2), w drodze postanowienia może wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia w określonym czasie przeglądu ekologicznego, określając w razie potrzeby metody badań i studiów (art. 426 ust. 5), w drodze postanowienia wszczyna postępowania negocjacyjne dotyczące treści programu dostosowawczego (art. 428 ust. 1), koszty postępowania negocjacyjnego obciążają prowadzącego instalację ubiegającego się o ustalenie programu dostosowawczego; należności z ich tytułu są uiszczane na rachunek właściwego marszałka województwa (art. 430 ust. 2), w razie nieuzyskania w terminie, o którym mowa w art. 433, porozumienia pomiędzy komisją a prowadzącym instalację co do treści programu dostosowawczego przewodniczący zwraca sprawę marszałkowi województwa, który w drodze decyzji odmawia ustalenia programu dostosowawczego (art. 434), w drodze decyzji, po otrzymaniu programu dostosowawczego i protokołu, zatwierdza program dostosowawczy oraz wydaje pozwolenie zintegrowane na warunkach określonych w programie dostosowawczym (art. 435 ust. 3), w decyzji o wydaniu pozwolenia zintegrowanego dodatkowo: o 1) zobowiązuje prowadzącego instalację do realizacji programu dostosowawczego; o o 2) wskazuje obowiązek poniesienia sankcji wskazanych w programie w przypadku niezrealizowania jego postanowień; 3) orzeka o odroczeniu terminu płatności opłat za korzystanie ze środowiska w procencie uzgodnionym w programie dostosowawczym na okres realizacji programu dostosowawczego (art. 435 ust. 5), w drodze decyzji, odmawia wydania pozwolenia zintegrowanego, jeżeli stwierdzi, że: 199

o 1) pomimo zrealizowania uzgodnionego programu dostosowawczego instalacja nie spełni wymagań wynikających z najlepszych dostępnych technik; o 2) uzgodniony program nie spełnia wymagań, o których mowa w art. 424 ust. 2 i art. 427 ust. 2 4 (art. 435 ust. 6), powołuje komisję do prowadzenia negocjacji o ustalenie treści programu dostosowawczego po wydaniu postanowienia, o którym mowa w art. 428 ust. 1 (art. 437 ust. 1), deleguje do komisji 1 osobę dysponująca wiedzą fachową w dziedzinie ochrony środowiska (art. 437 ust. 2), deleguje osobę na przewodniczącego składu komisji (art. 437 ust. 4), zapewnia Techniczną obsługę pracy komisji (art. 437 ust. 8), nakłada, w przypadku stwierdzenia, że nie został zrealizowany określony etap programu dostosowawczego, w drodze decyzji, obowiązek zapłaty sankcji pieniężnej, ustalonej w programie dostosowawczym na rzecz budżetu gminy właściwej ze względu na miejsce, w którym znajduje się instalacja objęta programem dostosowawczym (art. 441 ust. 1), do należności z tytułu obowiązku zapłaty sankcji pieniężnej, o której mowa w ust. 1, stosuje się przepisy działu III ustawy Ordynacja podatkowa, z tym że uprawnienia organów podatkowych przysługują marszałkowi województwa (art. 441 ust. 2), wydaje decyzję o uchyleniu pozwolenia zintegrowanego wydanego w wyniku postępowania negocjacyjnego w razie stwierdzenia, iż określony etap nie został zrealizowany pomimo upływu okresu 6 miesięcy od przewidywanego w programie dostosowawczym terminu (art. 441 ust. 4). Szczególnym instrumentem prawnym stał się monitoring stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jakości środowiska, jak też w odniesieniu do ilości zasobów środowiskowych. Monitoring był zwykle zaliczany do instrumentów informacyjnych, jako bardzo ważna podstawa analiz, ocen czy decyzji. Obecnie, wprowadzenie badań monitoringowych jako obowiązujących przez zapisy w niektórych aktach prawnych czynią je instrumentem o znaczeniu prawnym. Obowiązek prowadzenia monitoringu środowiska leży w gestii Inspekcji Ochrony Środowiska, a opracowanie kompletnego wieloletniego programu monitoringu będzie możliwe po ukazaniu się wszystkich wymaganych rozporządzeń (m.in.: do ustawy Prawo Wodne, ustawy Prawo ochrony środowiska). Rozporządzenia te ukazują się sukcesywnie, a program jest opracowywany. 7.1.2 Instrumenty finansowe Jednym z najważniejszych instrumentów realizacji Programu ochrony środowiska jest finansowanie inwestycji służących ochronie środowiska. Środki finansowo-prawne ochrony środowiska stanowią w szczególności: opłaty za korzystanie ze środowiska; administracyjne kary pieniężne; 200

zróżnicowane stawki podatków i innych danin publicznych służące celom ochrony środowiska. Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska pełnią zarówno funkcję prewencyjną, jak i redystrybucyjną. Funkcja prewencyjna dotyczy aktywnego zachęcania podmiotów gospodarczych do podejmowania działań w zakresie: instalowania odpowiednich urządzeń ochronnych, dokonywania wyboru najlepszej (z punktu widzenia minimalizacji negatywnego oddziaływania na środowisko) dostępnej technologii, optymalizacji lokalizacji inwestycji, oszczędnego korzystania z zasobów środowiska. Funkcja redystrybucyjna polega natomiast na gromadzeniu i przemieszczaniu środków przeznaczonych na ochronę środowiska. Zgodnie z art. 273 ustawy Prawo ochrony środowiska z dn. 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. 2001 Nr 62, poz. 627 z późn. zm.) opłata za korzystanie ze środowiska jest ponoszona za: wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza; wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi; pobór wód; składowanie odpadów. Opłaty kierowane są do funduszy celowych, w tym do powiatowych funduszy ochrony środowiska. Kary pieniężne pobierane są za działania niezgodne z obowiązującym prawem, w tym z wydanymi pozwoleniami, decyzjami i koncesjami. Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska pobierane są za korzystanie ze środowiska podmiot korzystający ze środowiska oraz za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. Opłaty kierowane są na rachunek urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce korzystania lub ze względu na właściwego ze względu na miejsce rejestracji podmiotu korzystającego ze środowiska. Wpływy z tytułu opłat i kar stanowią przychody Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz dochody budżetów powiatów i budżetów gmin. Możliwości pozyskiwania środków z funduszy celowych dla inwestycji proekologicznych realizowanych na obszarze miasta istnieją poprzez dotacje i pożyczki z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. Instrumenty finansowania ochrony środowiska stanowią: opłaty za korzystanie ze środowiska - za emisję zanieczyszczeń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi i za składowanie odpadów; administracyjne kary pieniężne są ponoszone za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska, ustalonych decyzją, a także w zakresie magazynowania odpadów i emitowania hałasu do środowiska. Kary wymierza, w drodze decyzji wojewódzki inspektor ochrony środowiska za: o o przekroczenie określonych w pozwoleniach ilości lub rodzajów gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza, przekroczenie określonych w pozwoleniach ilości, stanu lub składu minimalnej procentowej redukcji stężeń substancji w ściekach oraz masy 201

o o o substancji w odprowadzanych ściekach przypadającej na jednostkę masy wykorzystanego surowca, materiału, paliwa lub wytworzonego produktu, przekroczenie określonej w pozwoleniach na pobór wód ilości pobranej wody, naruszenie warunków decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska odpadów albo decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów, wymaganych przepisami o odpadach, co do rodzaju i sposobu składowania lub magazynowania odpadów, przekroczenie określonych w decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu lub pozwoleniu poziomów hałasu określonych. odpowiedzialność cywilna do odpowiedzialności za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko stosuje się przepisy Kodeksu Cywilnego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Każdy, komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko bezpośrednio zagraża szkoda lub została mu wyrządzona szkoda, może żądać od podmiotu odpowiedzialnego za te zagrożenie lub naruszenie przywrócenia stanu zgodnego z prawem i podjęcia środków zapobiegawczych, w szczególności przez zamontowanie instalacji lub urządzeń zabezpieczających przed zagrożeniem lub naruszeniem; w razie gdy jest to niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, może on zażądać zaprzestania działalności powodującej to zagrożenie lub naruszenie; jeżeli zagrożenie lub naruszenie dotyczy środowiska jako dobra wspólnego, z roszczeniem może wystąpić Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego, a także organizacja ekologiczna. odpowiedzialność karna zgodnie z obowiązującymi przepisami szczególnymi w tym zakresie; odpowiedzialność administracyjna - jeżeli podmiot korzystający ze środowiska negatywnie oddziałuje na środowisko, organ ochrony środowiska może w drodze decyzji, nałożyć obowiązek: o o ograniczenia oddziaływania na środowisko, przywrócenia środowiska do stanu właściwego. Instrumenty finansowe w układzie podmiotowym finansowania ochrony środowiska: Budżet państwa Z tego źródła finansuje się w trybie dotacji inwestycje ponadregionalne, realizowane przede wszystkim przez jednostki samorządu terytorialnego. W ten sposób finansowane mogą być m.in. inwestycje w zakresie gospodarki wodnej, zalesienia. Fundusze ekologiczne Obecnie funkcjonują następujące fundusze ekologiczne: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, 202

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Fundusze te funkcjonują na podstawie obecnie obowiązującej ustawy - Prawo ochrony środowiska. Narodowy i wojewódzki fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej mają osobowość prawną. 7.1.3 Instrumenty społeczne Do instrumentów społecznych należą działania mające na celu wypracowanie akceptacji społeczeństwa dla realizacji celów i zadań Programu ochrony środowiska. Istotne znaczenie dla ich realizacji mają: współdziałanie i partnerstwo, które polegać powinno na konsultacjach społecznych i debatach publicznych oraz współpracy samorządów, upowszechnianie w społeczeństwie informacji o środowisku zasięganie jego opinii podczas procedur prowadzonych w sprawach ochrony środowiska, edukacja ekologiczna, która jest jednym ze strategicznych elementów ochrony środowiska, mającym na celu kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków i postaw, stymulacja i wspieranie organizacji pozarządowych i grup nieformalnych kompetentnie i rzetelnie działających w sferze ochrony środowiska. Współdziałanie społeczności lokalnych z samorządem terytorialnym Narzędzia dla usprawniania współpracy i budowania partnerstwa, tzw. uczenie się poprzez działanie. Wśród nich istnieje podział na dwie kategorie wewnętrzne: pierwsza dotyczy działań samorządów poprzez m.in. dokształcanie profesjonalne i systemy szkoleń, interdyscyplinarny model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych; druga polega na budowaniu powiązań między władzami samorządowymi a społeczeństwem, jest to przede wszystkim udział społeczeństwa w zarządzaniu poprzez systemy konsultacji i debat publicznych, wprowadzanie mechanizmów, tzw. budowania świadomości między innymi poprzez udział w procesach decyzyjnych. Koniecznym zatem będzie kontynuowanie niezbędnych rozwiązań dla stworzenia w urzędach administracji publicznej sprawnego systemu udostępniania i upowszechniania informacji oraz umożliwiania skutecznego udziału społeczeństwa w ochronie środowiska, zgodnego z projektem ustawy o postępowaniu w sprawie ocen oddziaływania na środowisko oraz dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie. Dla udrożnienia kanałów obiegu informacji w maksymalnie szerokim zakresie koniecznym będzie wykorzystanie nowoczesnych środków przekazywania informacji. Szczególnie istotnym jest znaczne poszerzenie zakres informacji udostępnianego w postaci cyfrowej na stronach internetowych organów samorządu. Koniecznym jest również stworzenie i systematyczne aktualizowanie publicznych rejestrów, w których następować będzie udostępniane do opiniowania oraz dalszego wglądu: 203

decyzje ustalające rodzaje i ilości substancji zanieczyszczających dopuszczonych do wprowadzania do powietrza, zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów, zezwolenia na zamierzone uwolnienie genetycznie zmodyfikowanych organizmów do środowiska w celach eksperymentalnych lub wprowadzenie do obrotu produktu zawierającego organizmy genetycznie zmodyfikowane lub składającego się z takich organizmów albo ich części, wykazy rodzajów i ilości zanieczyszczeń wprowadzonych do powietrza, decyzje o wymiarze, odroczeniu terminu płatności i rozłożeniu na raty kar pieniężnych za naruszanie wymagań ochrony środowiska, decyzje o wymiarze kar pieniężnych za naruszanie wymagań ochrony środowiska, pozwolenia na wytwarzanie odpadów, zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie transportu odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, wykazy rodzajów i ilości odpadów umieszczonych na składowisku odpadów oraz o czasie ich składowania, decyzje o wymiarze, odroczeniu terminu płatności i rozłożeniu na raty kar pieniężnych za składowanie odpadów w miejscu na ten cel nie wyznaczonym lub niezgodnie z wymaganiami określonymi decyzją o pozwoleniu na budowę składowiska odpadów, pozwolenia wodnoprawne na pobór wód, pozwolenia wodnoprawne na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, wykazy ilości pobranej wody oraz ilości, rodzaju i przeciętnego składu ścieków wprowadzonych do wód lub do ziemi, decyzje o wymiarze, odroczeniu terminu płatności i rozłożeniu na raty kar pieniężnych za wprowadzenie do wód lub do ziemi ścieków nie odpowiadających wymaganym warunkom, decyzje o karach pieniężnych za pobór wody w ilości większej niż ustalona w pozwoleniu wodno-prawnym oraz za piętrzenie wody wyższe od dozwolonego, decyzje w sprawie uznania lasów za ochronne lub pozbawienia ich tego charakteru, polityki, strategie, plany lub programy poddawane postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, decyzje poddawane postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, karty informacyjne oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, raporty oddziaływania na środowisko, analizy porealizacyjne, wykazy obiektów niebezpiecznych (zgodnie z dyrektywą SEVESO II), 204

wykazy notyfikowanych substancji niebezpiecznych wprowadzanych do obrotu i wyrobów (produktów) zawierających takie substancje, wykazy zawierające informacje o uwalnianiu i transferze zanieczyszczeń Edukacja ekologiczna Ta forma edukacji jest bardzo ważnym instrumentem społecznym wspomagającym wdrażanie programu ochrony środowiska. Głównym jej celem jest kształtowania świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków i codziennych postaw. W społeczeństwie zaczyna istnieć coraz większa potrzeba posiadania takiej wiedzy. W ciągu ostatnich dziesięciu lat obserwuje się znaczny rozwój edukacji ekologicznej. Rolę koordynującą tutaj odgrywać mogą organizacje ekologiczne, których jest brak na terenie miasta. Szkolenia Działania edukacyjne realizowane są w różnych formach i na różnych poziomach, począwszy od szkół wszystkich stopni, a skończywszy na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji. Działalność ta prowadzona jest od wielu lat, lecz ciągle wymaga dalszego poszerzania sposobów aktywizacji społeczeństwa oraz szkolenia coraz to innych grup zawodowych i społecznych. W szczególności powinny być organizowane szkolenia dla: pracowników administracji, samorządów mieszkańców, nauczycieli szkół wszystkich szczebli, członków organizacji pozarządowych, dziennikarzy, dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych. Podstawą skuteczności działań edukacyjnych jest rzetelne informowanie społeczeństwa nt. stanu środowiska np. poprzez wydawanie ogólnodostępnych raportów o stanie środowiska. Istotne jest także komunikowanie się ze społeczeństwem przy podejmowaniu decyzji o działaniach inwestycyjnych. Edukacja i informacja oraz komunikacja są ze sobą ściśle powiązane, bowiem dobra i właściwa informacja potęguje proces edukacji. 7.1.4 Instrumenty strukturalne Instrumenty strukturalne rozumiane są jako narzędzia dla formułowania, integrowania i wdrażania polityk środowiskowych. Są to przede wszystkim strategie i programy wdrożeniowe oraz systemy zarządzania środowiskowego. 205

Strategie i programy wdrożeniowe Strategia rozwoju Powiatu Zgorzeleckiego jest dokumentem wytyczającym główne tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska w skali miasta. Dokument ten jest bazą dla programów sektorowych (np. dot. rozwoju przemysłu, turystyki, ochrony zdrowia, itd.), a także daje ogólne wytyczne co do kierunków działań w zakresie ochrony środowiska. Program ochrony środowiska dla miasta Zgorzelec jest zarówno planem ochrony środowiska do 2020 roku, jak i programem wdrożeniowym na najbliższe 4 lata (2013-2016). Należy jednak zaznaczyć, ze program ochrony środowiska jest programem, który z jednej strony uwzględnia kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej strony wytycza pewne ramy tego rozwoju. Oznacza to, że działania realizowane np. w przemyśle czy rolnictwie, muszą być brane pod uwagę w programie ochrony środowiska i jednocześnie ochrona środowiska wymaga podejmowania pewnych działań w poszczególnych dziedzinach gospodarki i codziennego bytowania mieszkańców miasta. Program podaje zarówno projektowany system gospodarowania odpadami, ale także rodzaj i harmonogram realizacji przedsięwzięć oraz harmonogram uruchamiania środków finansowych i ich źródeł. Systemy zarządzania środowiskowego Od zakładów przemysłowych, które nadal są źródłem poważnych zagrożeń dla środowiska, oczekuje się zwiększonej aktywności na rzecz jego ochrony. Ochrona ta nie może sprowadzać się tylko do naprawy już zaistniałych szkód i spełniania wymogów zdefiniowanych w pozwoleniach na korzystanie ze środowiska. Konieczne staje się przede wszystkim zapobieganie powstawaniu negatywnych oddziaływań czy szkód w środowisku. Działania na rzecz ochrony środowiska wymuszane były przez czynniki zewnętrzne: społeczeństwo, przepisy prawne, administrację publiczną zajmująca się ochrona środowiska, a także międzynarodowe otoczenie. Koncepcja zrównoważonego rozwoju stwarza podstawę do zmiany nastawienia przedsiębiorców do ochrony środowiska, polegające na samodzielnym definiowaniu problemów i szukaniu (z wyprzedzeniem) środków zaradczych. Stąd powstała koncepcja zarządzania środowiskowego. Cechą zarządzania środowiskowego jest włączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firmy i przypisanie tych zagadnień do kompetencji zarządu firmy. Idea ta jest realizowana poprzez wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem (systemy sformalizowane - np. normy ISO 14 000 EMAS lub niesformalizowane - np. Program Czystszej Produkcji). Powinny być prowadzone działania inspirujące firmy do starań o wprowadzenie systemu zarządzania środowiskowego, wskazujące na niewątpliwe korzyści wynikające z jego wprowadzenia. W późniejszym etapie należy poszukiwać sposobu jak włączyć system zarządzania środowiskowego w pozwolenia wydawane przez Wojewodę lub Starostę dla zakładów zlokalizowanych w mieście. Takie podejście jest zgodne z polityką Unii Europejskiej, która poleca systemy zarządzania środowiskowego jako wyraz własnej odpowiedzialności przemysłu za sprawy środowiskowe. 206

7.1.5 Instrumenty planistyczne System planowania przestrzennego (miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego gmin, plany zagospodarowania przestrzennego województw oraz koncepcje polityki zagospodarowania przestrzennego kraju) stanowi jedno z podstawowych narzędzi zarządzania środowiskiem oraz realizowania w polityce państwa zasady regionalizacji (tj. dostosowania kierunków i sposobów działania w zakresie rozwoju poszczególnych obszarów kraju do ich zróżnicowanych predyspozycji) oraz zasady integrowania ze sobą polityk w różnych dziedzinach gospodarki (i wzajemnego wyważania pomiędzy sobą ich nierzadko rozbieżnych interesów). Strategia rozwoju województwa Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego jest dokumentem nadrzędnym, wytyczającym główne tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Dokument ten jest bazą dla programów sektorowych (np. dotyczących rozwoju przemysłu, turystyki, ochrony środowiska, itd.). Plan zagospodarowania przestrzennego województwa Plan jest elementem regionalnego planowania strategicznego. Stanowi on podstawowe narzędzie równoważenia różnych sfer rozwoju województwa w przestrzeni, a jednocześnie służy konkretyzacji przestrzennej celów sformułowanych w strategii rozwoju województwa. Strategia rozwoju powiatu zgorzeleckiego i miasta Zgorzelca Strategia rozwoju powiatu zgorzeleckiego oraz miasta Zgorzelec to kolejne dokumenty określające podstawowe tendencje rozwojowe, które są również wytycznymi dla programów sektorowych, w tym dla programu ochrony środowiska. 7.2 Upowszechnianie informacji o środowisku Zgodnie z ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2008 nr 199, poz. 1227) organy administracji są obowiązane udostępniać każdemu informacje o środowisku i jego ochronie, znajdujące się w ich posiadaniu (art. 8 ustawy). Zakres informacji i zasady ich udostępniania określa art. 21 Informacje o środowisku. Urząd Miasta Zgorzelec będzie maksymalnie wykorzystywał nowoczesne środki komunikowania się. W pierwszej kolejności rozszerzony zostanie zakres informacji dostępny na stronach internetowych o dane dotyczące oceny stanu środowiska w mieście oraz informacje nt. realizacji niniejszego programu. Zgodnie z art. 25 ustęp 1 wzmiankowanej powyżej ustawy, burmistrz jest zobligowany do udostępnienia w Biuletynie Informacji Publicznej danych: a) z zakresu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska: gminne programy ochrony środowiska, o których mowa w art. 17 ust. 1 tej ustawy, 207

raporty z wykonania gminnych programów ochrony środowiska, o których mowa w art. 18 ust. 2 tej ustawy. Zostaną podjęte działania zmierzające do udostępniania społeczeństwu danych poprzez elektroniczne bazy łatwo osiągalne poprzez publiczne sieci telekomunikacyjne. Istotną rolę będą pełniły pozarządowe organizacje ekologiczne prowadzące działalność informacyjną lub konsultacyjną dla społeczeństwa. Intensyfikowane będą działania wynikające z Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej oraz jej programu wykonawczego. 7.3 Organizacja zarządzania środowiskiem 7.3.1 Wprowadzenie Zarządzanie środowiskiem w okresie początkowym będzie wymagało wyodrębnienia struktury zarządzania środowiskiem od struktury zarządzania tym programem. Jednakże, docelowo program ten powinien utożsamiać się z systemem zarządzania środowiskiem w powiecie. Jest to jeden z najważniejszych celów postawionych przed zarządzającymi programem. Program powinien wypracować instrumentarium, które umożliwi osiągniecie unifikacji zarządzania programem z zarządzaniem środowiskiem. 7.3.2 Ogólne zasady zarządzania środowiskiem Dotychczasowy rozwój teorii i praktyki zarządzania ekologicznego wskazuje, że system zarządzania realizujący cele ekologiczne powinien opierać działania na następujących zasadach: zanieczyszczający płaci, użytkownik płaci, przezorności, współodpowiedzialności, pomocniczości. Są to zasady powszechnie już akceptowane i stosowane w wielu krajach. Jednocześnie z istoty koncepcji zrównoważonego rozwoju wynikają tzw. złote reguły zarządzania ekologicznego: nieodnawialne zasoby środowiska powinny być wykorzystywane w takim zakresie, w jakim istnieje możliwość ich substytucyjnego kompensowania zasobami odnawialnymi, odnawialne zasoby środowiska powinny być wykorzystywane tylko w zakresie nie przekraczającym stopnia ich odnawialności, chłonność środowiska nie powinna być w żadnym zakresie przekroczona, różnorodność biologiczna środowiska nie powinna maleć. Zarządzanie środowiskiem odbywa się na kilku szczeblach. W mieście zarządzanie dotyczy działań własnych (podejmowanych przez samorząd miasta) oraz ważnych w skali powiatu, a także jednostek organizacyjnych, obejmujących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska. Ponadto administracja publiczna 208

województwa również w ramach swoich obowiązków i kompetencji realizuje zadania związane z zarządzaniem środowiskiem w mieście. Podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska kierują się głównie efektami ekonomicznymi i zasadami konkurencji rynkowej, a od niedawna liczą się także z głosami opinii społecznej. Na tym szczeblu zarządzanie środowiskiem odbywa się przez: dotrzymywanie wymagań stawianych przez przepisy prawa, porządkowanie technologii i reżimów obsługi urządzeń, modernizacje technologii, eliminowanie technologii uciążliwych dla środowiska, instalowanie urządzeń ochrony środowiska, stałe kontrole emisji zanieczyszczeń. Instytucje działające w ramach administracji odpowiedzialnych za wykonywanie i egzekwowanie prawa mają głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska przez: racjonalne planowanie przestrzenne, kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, porządkowanie działalności związanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska. Jak wcześniej powiedziano, podstawowymi organami wykonawczymi w dziedzinie ochrony środowiska są wojewoda i starosta. Istotnym novum w nowym podziale kompetencji jest nałożenie na wszystkie szczeble samorządu i organów rządowych ochrony środowiska obowiązku wzajemnego informowania się i uzgadniania. Na uwagę zasługuje w tym kontekście wzmocnienie relacji i wpływu organów samorządowych na działania Inspekcji Ochrony Środowiska, a także przyznanie odpowiednich uprawnień kontrolnych organom samorządowym. Przepisy przewidują tworzenie na wszystkich szczeblach administracji rozbudowanego systemu dokumentów planistycznych wytyczających generalne kierunki polityki rozwoju w kontekście ochrony środowiska i zagospodarowania przestrzennego. Organy wykonawcze województw, powiatów i gmin sporządzają programy ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Dokumenty dotyczące zagospodarowania przestrzennego sporządza się na wszystkich szczeblach, ale nie wszystkie mają jednakową moc prawną i rolę w całym systemie. Z punktu widzenia prawnego, najmocniejszą pozycją w omawianej strukturze ma gmina, gdyż tylko miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, uchwalane przez gminy, mają rangę obowiązującego powszechnie przepisu prawa. Oznacza to w uproszczeniu, że wszelkie programy, plany i strategie formułowane na różnych szczeblach mają tylko wtedy szanse realizacji, jeśli znajdą odzwierciedlenie w konkretnym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Samorząd miasta określa również strategie rozwoju miasta, na którą składa się m.in. racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. 209

7.3.3 Zarządzanie Programem Podstawową zasadą realizacji Programu powinna być zasada wykonywania zadań przez poszczególne jednostki włączone w zagadnienia ochrony środowiska, świadome istnienia Programu i swojego uczestnictwa w nim. Ogólny schemat zarządzania Programem przedstawiono na schemacie poniżej. Ryc. 7-1 Schemat zarządzania Programem Szanse na skuteczne wdrożenie Programu daje dobra organizacja zarządzania nim. Z punktu widzenia pełnionej roli w realizacji Programu można wyodrębnić cztery grupy podmiotów uczestniczących w nim. Są to: podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu Programem. podmioty realizujące zadania Programu, w tym instytucje finansujące. podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty Programu. społeczność miasta jako główny podmiot odbierający wyniki działań Programu. 210

Ryc. 7-2 Relacje między podmiotami i instytucjami uczestniczącymi w realizacji Programu Główna odpowiedzialność za realizację Programu spoczywa na Burmistrzu, który składa Radzie Miasta raporty z wykonania Programu. Burmistrz współdziała z organami administracji rządowej i samorządowej szczebla wojewódzkiego oraz samorządem powiatowym, które dysponują instrumentarium wynikającym z ich kompetencji. Wojewoda (oraz podległe mu służby zespolone) dysponuje instrumentarium prawnym umożliwiającym reglamentowanie korzystania ze środowiska. Natomiast w dyspozycji Zarządu Województwa znajdują się instrumenty finansowe na realizacje zadań Programu (poprzez WFOSiGW). Ponadto, Burmistrz współdziała z instytucjami administracji specjalnej, w dyspozycji których znajdują się instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontrolują respektowanie prawa, prowadzą monitoring stanu środowiska (IŚ, WIOŚ), prowadzą monitoring wód (RZGW). 7.3.4 System oceny realizacji Programu wraz z proponowanymi wskaźnikami Zgodnie z Polityką Ekologiczną Państwa, ocena realizacji polityki ekologicznej państwa będzie prowadzona w oparciu o wskaźniki, których wykaz zostanie opracowany, na podstawie następujących założeń: ich ilość będzie ograniczona, 211