PRZYKŁADOWY PROGRAM NAUCZANIA DLA ZAWODU TECHNIK HUTNIK O STRUKTURZE MODUŁOWEJ

PRZYKŁADOWY PROGRAM NAUCZANIA DLA ZAWODU TECHNIK HUTNIK 311704 O STRUKTURZE MODUŁOWEJ TYP SZKOŁY: TECHNIKUM 5-LETNIE RODZAJ PROGRAMU: LINIOWY Warszawa 2017

Autorzy: dr inż. Janusz Figurski, mgr inż. Marek Olsza, mgr inż. Stanisław Popis Recenzenci: mgr inż. Wanda Bukała Ekspert wiodący: mgr inż. Joanna Ksieniewicz Menadżer projektu: mgr Anna Krajewska Publikacja powstała w ramach projektu Partnerstwo na rzecz kształcenia zawodowego. Etap 3: Edukacja zawodowa odpowiadająca potrzebom rynku pracy w Programie Operacyjnym Wiedza Edukacja Rozwój. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie. Copyright by Ośrodek Rozwoju Edukacji Warszawa 2017 Ośrodek Rozwoju Edukacji 00-478 Warszawa Al. Ujazdowskie 28 www.ore.edu.pl 2

SPIS TREŚCI 1. PODSTAWY PRAWNE KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO... 4 2. OGÓLNE CELE I ZADANIA KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO... 6 3. INFORMACJE O ZAWODZIE TECHNIK HUTNIK... 6 POWIĄZANIA ZAWODU TECHNIK HUTNIK Z INNYMI ZAWODAMI...7 SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK HUTNIK...7 PRZEDMIOTY ROZSZERZONE W TECHNIKUM W ZAWODZIE TECHNIK HUTNIK...7 KORELACJA PROGRAMU NAUCZANIA DLA ZAWODU TECHNIK HUTNIK Z PODSTAWĄ PROGRAMOWĄ KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO...7 4. PLANY NAUCZANIA DLA ZAWODU TECHNIK HUTNIK... 8 Plan nauczania dla zawodu technik hutnik o strukturze przedmiotowej tabela...8 Wykaz modułów i jednostek modułowych dla zawodu technik hutnik tabela...9 Mapa dydaktyczna dla zawodu technik hutnik... 11 5. PROGRAMY NAUCZANIA DLA POSZCZEGÓLNYCH MODUŁÓW W ZAWODZIE TECHNIK HUTNIK... 12 311704.812121.M1 Przygotowanie do wykonywania prac z zakresu hutnictwa... 12 311704.812121.M2. Wykonywanie procesów metalurgicznych... 39 311704.812121.M3. Wykonywanie procesów obróbki plastycznej... 47 311704.M4. Analizowanie i stosowanie praw i zasad mechaniki technicznej... 58 311704.M5. Organizowanie i prowadzenie procesów hutniczych... 64 311704.812121.M6. Przygotowanie do wejścia na rynek pracy... 77 311704.M7. Praktyki zawodowe... 86 ZAŁĄCZNIKI... 89 ZAŁĄCZNIK 1. EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA ZAWODU TECHNIK HUTNIK Z ROZPORZĄDZENIA W SPRAWIE PODSTAWY PROGRAMOWEJ KSZTAŁCENIA W ZAWODACH... 89 ZAŁĄCZNIK 2. POGRUPOWANE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA ZAWODU TECHNIK HUTNIK WYNIKAJĄCE Z PLANU NAUCZANIA... 96 ZAŁĄCZNIK 3. USZCZEGÓŁOWIONE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA ZAWODU TECHNIK HUTNIK... 109 3

1. PODSTAWY PRAWNE KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO Program nauczania dla zawodu technik hutnik opracowano zgodnie z następującymi aktami prawnymi: Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn. Dz.U. 2016 poz. 1943 z późn. zm.), Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. 2017 poz. 59), Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe (Dz.U. 2017 poz. 60), Ustawa z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji (Dz.U. 2016 poz. 64), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 grudnia 2016 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz.U. 2016 poz. 2094), Projekt rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach z dnia 29 grudnia 2016 r.;rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 marca 2017 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół (Dz.U. 2017 poz. 703), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 marca 2017 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz.U. 2017 poz. 622), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. 2017, poz. 356); Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz.U. 2012 poz. 184 z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz.U. 2010 nr 244 poz. 1626 z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. 2003 nr 6 poz. 69 z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie charakterystyk drugiego stopnia Polskiej Ramy Kwalifikacji typowych dla kwalifikacji o charakterze ogólnym poziomy 1 4 (Dz.U. 2016 poz. 520), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie charakterystyk drugiego stopnia Polskiej Ramy Kwalifikacji typowych dla kwalifikacji o charakterze zawodowym poziomy 1 8 (Dz.U. 2016 poz. 537), Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. 2014 poz. 1145 z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 marca 2017 r. w sprawie dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz.U. 2017 poz. 481), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. 2013 poz. 532), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. 2015 poz. 843 z późn. zm.), 4

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 kwietnia 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie (Dz.U. 2015 poz. 673). 5

2. OGÓLNE CELE I ZADANIA KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO Celem kształcenia zawodowego jest przygotowanie uczących się do życia w warunkach współczesnego świata, wykonywania pracy zawodowej i aktywnego funkcjonowania na zmieniającym się rynku pracy. Zadania szkoły i innych podmiotów prowadzących kształcenie zawodowe oraz sposób ich realizacji są uwarunkowane zmianami zachodzącymi w otoczeniu gospodarczo-społecznym, na które wpływają w szczególności: idea gospodarki opartej na wiedzy, globalizacja procesów gospodarczych i społecznych, rosnący udział handlu międzynarodowego, mobilność geograficzna i zawodowa, nowe techniki i technologie, a także wzrost oczekiwań pracodawców w zakresie poziomu wiedzy i umiejętności pracowników. W procesie kształcenia zawodowego ważne jest integrowanie i korelowanie kształcenia ogólnego i zawodowego, w tym doskonalenie kompetencji kluczowych nabytych w procesie kształcenia ogólnego, z uwzględnieniem niższych etapów edukacyjnych. Odpowiedni poziom wiedzy ogólnej powiązanej z wiedzą zawodową przyczyni się do podniesienia poziomu umiejętności zawodowych absolwentów szkół kształcących w zawodach, a tym samym zapewni im możliwość sprostania wyzwaniom zmieniającego się rynku pracy. W procesie kształcenia zawodowego są podejmowane działania wspomagające rozwój każdego uczącego się, stosownie do jego potrzeb i możliwości, ze szczególnym uwzględnieniem indywidualnych ścieżek edukacji i kariery, możliwości podnoszenia poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych oraz zapobiegania przedwczesnemu kończeniu nauki. Elastycznemu reagowaniu systemu kształcenia zawodowego na potrzeby rynku pracy, jego otwartości na uczenie się przez całe życie oraz mobilności edukacyjnej i zawodowej absolwentów ma służyć wyodrębnienie kwalifikacji w poszczególnych zawodach wpisanych do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Opracowany program nauczania pozwoli na osiągnięcie powyższych celów ogólnych kształcenia zawodowego. 3. INFORMACJE O ZAWODZIE TECHNIK HUTNIK Technik hutnik jest zawodem związanym z otrzymywaniem metali i ich stopów z rud i złomu oraz przeróbką plastyczną metali i ich stopów w walcowniach i kuźniach na półwyroby i wyroby gotowe. Praca technika hutnika odbywa się w zakładzie metalurgicznym, w którym wytapia się metale, uzyskuje stopy oraz poddaje się obróbce plastycznej, nadając im odpowiedni kształt. Technik hutnik wykonuje swoje zadania w ciężkich warunkach związanych z występowaniem wysokiej temperatury, dużego zapylenia, hałasu, gazów szkodliwych dla organizmu człowieka, ciekłego gorącego metalu, przedmiotów o dużej masie. Procesy hutnicze mają charakter ciągły, praca odbywa się w trybie zmianowym przez całą dobę. Podczas wykonywania zadań zawodowych technik hutnik powinien posiadać ubranie robocze przystosowane do pracy w wysokiej temperaturze, odporne na działanie ciekłego metalu. Bardzo ważne jest więc przestrzeganie przez pracowników instrukcji i przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, posługiwanie się sprzętem i środkami ochrony indywidualnej. Procesy hutnicze realizowane są bardzo często z wykorzystaniem maszyn i urządzeń zautomatyzowanych lub nawet całych linii produkcyjnych automatycznych. Dzięki stosowaniu tych nowoczesnych maszyn, urządzeń i systemów możliwe jest zwiększenie wydajności produkcji, jakości wykonywanych wyrobów oraz zapewnienie wyższego poziomu bezpieczeństwa pracowników. Nowoczesne maszyny, urządzenia i linie produkcyjne są często sterowane numerycznie z wykorzystaniem dedykowanego oprogramowania komputerowego. Technik hutnik powinien posiadać odpowiednie cechy psychofizyczne w szczególności odporność fizyczną i psychiczną na różne niekorzystne czynniki spowodowane realizowanymi procesami hutniczymi. Technik hutnik powinien być kreatywny i samodzielny, przygotowany do pracy w zmiennych i zazwyczaj trudnych warunkach, zmotywowany do doskonalenia swoich kwalifikacji zawodowych, posiadać umiejętności współpracy w grupie. 6

Technik hutnik powinien być przygotowany do prowadzenia procesów hutniczych energo- i materiałooszczędnych i w sposób zapewniający ochronę środowiska. POWIĄZANIA ZAWODU TECHNIK HUTNIK Z INNYMI ZAWODAMI Wspólne kwalifikacje z zawodem technik hutnik mają zawody kształcone na poziomie: branżowej szkoły I stopnia (BS 1) zawód operator maszyn i urządzeń hutniczych 812121, branżowej szkoły II stopnia (BS 2) zawód technik hutnik 311704. Kwalifikacja Symbol zawodu Zawód Efekty wspólne MG.07. Użytkowanie maszyn i urządzeń hutniczych 812121 Operator maszyn i urządzeń hutniczych PKZ(MG.a) PKZ(MG.d)PKZ(MG.s) MG.38. Organizacja i prowadzenie procesów hutniczych 311704 Technik hutnik PKZ(MG.a)PKZ(MG.d)PKZ(MG.m)PKZ(MG.s) SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK HUTNIK Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik hutnik powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: 1) obsługiwania maszyn i urządzeń w procesach technologicznych; 2) konserwacji i przeglądów bieżących maszyn i urządzeń hutniczych; 3) prowadzenia kontroli wyrobu; 4) organizowania i prowadzenia procesów hutniczych; 5) wykonywania rozruchu urządzeń i systemów mechatronicznych; 6) organizowania i prowadzenia konserwacji oraz przeglądów bieżących maszyn i urządzeń hutniczych; 7) nadzorowania procesów hutniczych zgodnie z systemem zarządzania jakością. Do wykonywania zadań zawodowych jest niezbędne osiągnięcie efektów kształcenia określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodzie technik hutnik: efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów (BHP, PDG, JOZ, KPS, OMZ); efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru mechanicznego i górniczohutniczego stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodzie PKZ(MG.a), PKZ(MG.d), PKZ(MG.m) i PKZ(MG.s); efekty kształcenia właściwe dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie: technik hutnik, MG.07. Użytkowanie maszyn i urządzeń hutniczych; MG.38. Organizacja i prowadzenie procesów hutniczych. Kształcenie zgodnie z opracowanym programem nauczania pozwoli na osiągnięcie wyżej wymienionych celów kształcenia. PRZEDMIOTY ROZSZERZONE W TECHNIKUM W ZAWODZIE TECHNIK HUTNIK W programie nauczania dla zawodu technik hutnik uwzględniono przedmioty ogólnokształcące: matematyka oraz chemia, których nauka będzie odbywać się na poziomie rozszerzonym. KORELACJA PROGRAMU NAUCZANIA DLA ZAWODU TECHNIK HUTNIK Z PODSTAWĄ PROGRAMOWĄ KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO Program nauczania dla zawodu technik hutnik uwzględnia aktualny stan wiedzy o zawodzie ze szczególnym zwróceniem uwagi na nowe technologie i najnowsze koncepcje nauczania. 7

W programie nauczania dla zawodu technik hutnik uwzględniono powiązania z kształceniem ogólnym polegające na wcześniejszym osiąganiu efektów kształcenia w zakresie przedmiotów ogólnokształcących stanowiących podbudowę dla kształcenia w zawodzie. Dotyczy to przede wszystkim takich przedmiotów, jak: matematyka, chemia oraz podstawy przedsiębiorczości i edukacja dla bezpieczeństwa. 4. PLANY NAUCZANIA DLA ZAWODU TECHNIK HUTNIK Podbudowa programowa: 8-klasowa szkoła podstawowa. W podstawie programowej kształcenia w zawodzie technik hutnik minimalna liczba godzin na kształcenie zawodowe została określona dla efektów kształcenia i wynosi: 500 godzin na realizację kwalifikacji MG.07, 400 godzin na realizację kwalifikacji MG.38, 450 godzin na realizację efektów wspólnych dla wszystkich zawodów i wspólnych dla zawodów w ramach obszaru kształcenia. Przykładowy plan nauczania* dla zawodu technik hutnik o strukturze modułowej Typ szkoły: Technikum 5-letni okres nauczania /1/ Podbudowa programowa: 8-klasowa szkoła podstawowa Nazwa zawodu: technik hutnik, symbol cyfrowy 311704 Tabela. Plan nauczania dla zawodu technik hutnik o strukturze modułowej Lp. Obowiązkowe zajęcia edukacyjne Klasa I II III IV V Liczba godzin tygodniowo pięcioletnim okresie nauczania Liczba godzin w pięcioletnim okresie nauczania Moduły w kształceniu zawodowym 1. 311704.812121.M1 Przygotowanie do wykonywania prac z zakresu hutnictwa 9 4 13 390 2. 311704.812121.M2 Wykonywanie procesów metalurgicznych 3 3 2 8 240 3. 311704.812121.M3 Wykonywanie procesów obróbki plastycznej 3 5 4 12 360 4. 311704.M4 Analizowanie i stosowanie praw i zasad mechaniki technicznej 1 1 30 5. 311704.M5 Organizowanie i prowadzenie procesów hutniczych 5 9 14 420 6. 311704.812121.M6 Przygotowanie do wejścia na rynek pracy 2 1 90 Łączna liczba godzin w kształceniu zawodowym 9 10 11 12 9 51 1530 /1/ do celów obliczeniowych przyjęto 30 tygodni w ciągu jednego roku szkolnego *w szkolnym planie uwzględnia się również wymiar godzin zajęć określonych w 4 ust. 2 rozporządzenia w sprawie ramowych planów nauczania, tj. m.in. religii lub etyki oraz wychowania do życia w rodzinie.. INFORMACJE O EGZAMINIE 8

Egzamin potwierdzający pierwszą kwalifikację MG.07 (K1) odbywa się pod koniec drugiego semestru klasy czwartej. Egzamin potwierdzający drugą kwalifikację MG.38 (K2) odbywa się pod koniec pierwszego semestru klasy piątej po zrealizowaniu kształcenia zawodowego. Tabela. Wykaz modułów i jednostek modułowych dla zawodu technik hutnik Nazwa modułu Nazwa jednostki modułowej 311704.812121.M1.J1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy Liczba godzin dla jednostki modułowej 30 Liczba godzin dla modułu 311704.M1.J2. Kształtowanie kompetencji społecznych i stosowanie zasad pracy w zespole 30 311704.812121.M1 Przygotowanie do wykonywania prac z zakresu hutnictwa 311704.812121.M1.J3. Analizowanie układów mechatronicznych 311704.812121.M1.J4. Wykonywanie rysunków technicznych maszynowych 30 60 390 311704.812121.M1.J5. Analizowanie budowy maszyn 60 311704.812121.M1.J6. Wykonywanie elementów maszyn i urządzeń 180 311704.812121.M2 Wykonywanie procesów metalurgicznych 311704.812121.M2.J1. Przygotowanie materiałów wsadowych 311704.812121.M2.J2. Użytkowanie maszyn i urządzeń w procesach metalurgicznych 60 180 240 311704.812121.M3 Wykonywanie procesów obróbki plastycznej 311704.812121.M3.J.1. Przygotowanie materiału do obróbki plastycznej 311704.812121.M3.J2. Wykonywanie obróbki plastycznej 311704.812121.M3.J3. Wykonywanie obróbki wykańczającej 60 150 150 360 311704.M4 Analizowanie i stosowanie praw i zasad mechaniki technicznej 311704.M4.J1. Analizowanie i stosowanie praw i zasad statyki 311704.M4.J2. Analizowanie i stosowanie praw i zasad kinematyki i dynamiki 311704.M4.J3. Analizowanie i stosowanie praw i zasad wytrzymałości materiałów i elementów maszyn 8 8 14 30 311704.M5 Organizowanie i prowadzenie procesów 311704.M5.J1. Prowadzenie procesów hutniczych 120 420 9

hutniczych 311704.M6 Przygotowanie do wejścia na rynek pracy 311704.M7 Praktyka zawodowa 311704.M5.J2. Prowadzenie dokumentacji technologicznej procesów hutniczych 311704.M5.J3. Nadzorowanie przebiegu procesów hutniczych 311704.M6.J1. Posługiwanie się językiem obcym zawodowym 311704.812121.M6.J2. Prowadzenie działalności gospodarczej 120 180 60 90 Praktyki zawodowe 160 160 30 10

Mapa dydaktyczna dla zawodu technik hutnik 311704 Technik hutnik 311704.812121.M1 311704.812121.M1.J1 311704. M1.J2 311704.812121.M1.J3 311704.812121.M1.J4 311704.812121.M1.J5 311704.812121.M1.J6 311704.812121.M2 311704.812121.M3 311704.812121.M6 311704. M6.J1 311704.812121.M2.J1 311704.812121.M2.J2 311704.812121.M3.J1 311704.812121.M3.J2 311704.812121.M6.J2 311704.812121.M3.J3 311704.M4 311704.M5 311704.M4.J1 311704.M4.J2 311704.M5.J1 311704.M5.J2 311704.M5.J3 311704.M4.J3 11

5. PROGRAMY NAUCZANIA DLA POSZCZEGÓLNYCH MODUŁÓW W ZAWODZIE TECHNIK HUTNIK 311704.812121.M1 Przygotowanie do wykonywania prac z zakresu hutnictwa 311704.812121.M1.J1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy Treści kształcenia Zasady ochrony przeciwpożarowej, higieny pracy i ochrony środowiska obowiązujące w zakładach metalurgicznych. Organizacja stanowisk pracy zgodnie z obowiązującymi wymaganiami ergonomii, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska w zakładzie metalurgicznym. Instytucje i służby działające w zakresie ochrony pracy i ochrony środowiska w Polsce. Przepisy dotyczące ochrony środowiska. Prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: BHP(1)1 wyjaśnić pojęcia dotyczące prawa pracy; BHP(1)2 wyszukać w Internecie treść określonego rozporządzenia lub ustawy; BHP(1)3 zinterpretować przepisy prawa pracy; BHP(1)4 wyjaśnić pojęcia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy oraz ergonomią; BHP(1)5 rozróżnić pojęcia związane z wypadkami przy pracy i chorobami zawodowymi; BHP(1)6 wyjaśnić pojęcia związane z ochroną przeciwpożarową oraz ochroną środowiska; BHP(2)1 rozróżnić instytucje oraz służby działające w zakresie ochrony pracy i ochrony środowiska w Polsce; BHP(2)2 określić zadania instytucji oraz służb działających w zakresie ochrony pracy i ochrony środowiska w Polsce; BHP(2)3 określić uprawnienia instytucji oraz służb działających w zakresie ochrony pracy i ochrony środowiska w Polsce; BHP(3)1 wskazać prawa i obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy; BHP(3)2 wskazać prawa i obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy; BHP(3)3 określić konsekwencje wynikające z nieprzestrzegania praw i obowiązków pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy; BHP(4)1 określić zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka związane z wykonywaniem zadań zawodowych; BHP(4)2 określić zagrożenia dla mienia i środowiska związane z wykonywaniem zadań zawodowych; BHP(4)3 zanalizować sposób zorganizowania stanowiska pracy w celu określenia możliwości wystąpienia zagrożeń dla zdrowia i życia człowieka; BHP(4)4 zanalizować sposób zorganizowania stanowiska pracy w celu określenia możliwości wystąpienia zagrożeń dla mienia i środowiska; BHP(4)5 współpracować ze służbami promocji bezpieczeństwa i ochrony pracy w zakresie rozpoznawania zagrożeń dla zdrowia i życia człowieka oraz dla mienia i środowiska; BHP(5)1 rozpoznać źródła i czynniki szkodliwe występujące w środowisku pracy; BHP(5)2 scharakteryzować zagrożenia związane z występowaniem szkodliwych czynników 12

w środowisku pracy; BHP(5)3 rozróżnić szkodliwe czynniki w środowisku pracy; BHP(5)4 współpracować z odpowiednimi służbami promocji bezpieczeństwa i ochrony pracy w zakresie identyfikowania szkodliwych czynników w środowisku pracy; BHP(6)1 zanalizować wpływ na organizm człowieka szkodliwych czynników związanych z procesem naprawy elementów maszyn, urządzeń i narzędzi; BHP(6)2 rozróżnić skutki oddziaływania czynników szkodliwych na organizm człowieka; BHP(6)3 scharakteryzować skutki oddziaływania czynników szkodliwych na organizm człowieka; BHP(6)4 współpracować z odpowiednimi służbami promocji bezpieczeństwa i ochrony pracy w zakresie identyfikowania skutków oddziaływania na organizm człowieka szkodliwych czynników; BHP(6)5 scharakteryzować metody i sposoby ograniczenia lub wyeliminowania skutków oddziaływania na organizm człowieka czynników szkodliwych; BHP(7)1 określić zasady organizacji stanowiska pracy zgodnie z wymogami ergonomii, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska; BHP(8)1 scharakteryzować środki ochrony indywidualnej i zbiorowej stosowane podczas wykonywania zadań zawodowych; BHP(8)2 rozróżnić środki ochrony indywidualnej i zbiorowej stosowane podczas wykonywania zadań zawodowych; BHP(8)3 dobrać środki ochrony indywidualnej i zbiorowej do wykonywania zadań zawodowych związanych z transportem i składowaniem materiałów; BHP(8)4 dobrać środki ochrony indywidualnej i zbiorowej do wykonywania zadań zawodowych związanych z obróbką metali, spajaniem i plastycznym kształtowaniem metali; BHP(8)7 dobrać środki ochrony indywidualnej i zbiorowej do wykonywania zadań zawodowych związanych z eksploatacją maszyn i urządzeń hutniczych; BHP(9)1 zanalizować przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisy ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska obowiązujące podczas wykonywania zadań zawodowych w zakładzie pracy; BHP(10)1 rozpoznać stan zagrożenia zdrowia i życia; BHP(10)2 udzielić pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia i zdrowia; BHP(10)3 zapobiegać zagrożeniom życia i zdrowia w miejscu wykonywania zadań zawodowych. 13

Planowane zadania I. Określ źródła i czynniki szkodliwe występujące w środowisku pracy. II. Określ zasady udzielenia pierwszej pomocy osobie porażonej prądem elektrycznym. III. Scharakteryzuj środki ochrony indywidualnej i zbiorowej stosowane podczas wykonywania zadań zawodowych. IV. Scharakteryzuj skutki oddziaływania czynników szkodliwych na organizm człowieka. V. Określ konsekwencje wynikające z nieprzestrzegania praw i obowiązków pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia edukacyjne mogą być prowadzone w systemie klasowo-lekcyjnym w pomieszczeniu wyposażonym w podstawowe środki ochrony osobistej, sprzęt i materiały do udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym, gaśnice i inny podstawowy sprzęt do gaszenia pożaru. W czasie zajęć uczniowie powinni mieć dostęp do komputerów połączonych z Internetem (jeden komputer dla dwóch uczniów). Pomieszczenie, w którym odbywają się zajęcia powinno być wyposażone w projektor multimedialny połączony ze stanowiskiem komputerowym nauczyciela. Środki dydaktyczne Zestawy ćwiczeń, instrukcje do ćwiczeń, pakiety edukacyjne dla uczniów, karty samooceny, karty pracy dla uczniów. Czasopisma branżowe i katalogi środków ochrony indywidualnej, plansze dydaktyczne, prezentacje multimedialne na temat zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Zalecane metody dydaktyczne Zaplanowane do osiągnięcia efekty kształcenia przygotowują ucznia do wykonywania zadań zawodowych w sposób bezpieczny, nie powodując zagrożenia dla osób, mienia i środowiska. Należy stosować aktywizujące metody kształcenia, ze szczególnym uwzględnieniem metody ćwiczeń, dyskusji dydaktycznej, metody projektu. Dominującymi metodami powinny być: metoda ćwiczeń i metoda projektów. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie lub grupowo (w grupach 2 4-osobowych). Zajęcia w pracowni należy prowadzić w grupach do 15 osób. Propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Sprawdzanie efektów kształcenia będzie przeprowadzone na podstawie wykonanych ćwiczeń. W ocenie należy uwzględnić następujące kryteria ogólne: zawartość merytoryczna ćwiczeń, ich poprawność, formy przedstawienia. Sprawdzanie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przez cały okres realizacji programu zajęć na podstawie kryteriów przedstawionych uczniom na początku zajęć. Należy stosować obowiązujący system oceniania i skalę ocen. Podczas realizacji programu nauczania należy oceniać osiągnięcia uczniów w zakresie wyodrębnionych uszczegółowionych celów kształcenia. Ocena postępów uczniów powinna być dokonywana na podstawie przeprowadzanych sprawdzianów, odpowiedzi ustnych, wykonania ćwiczeń, obserwacji ucznia podczas zajęć. W ocenie końcowej osiągnięć edukacyjnych uczniów należy uwzględnić wyniki sprawdzianów oraz poziom wykonania ćwiczeń oraz projektów. Formy indywidualizacji pracy uczniów Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające: dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do potrzeb ucznia, 14

dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia. Nauczyciel powinien: udzielać wskazówek, jak się uczyć, i pomagać w trakcie uczenia się, rozpoznawać mocne strony uczniów i na nich opierać nauczanie, zachęcać uczniów do pracy i pozytywnie ich motywować, uwzględniać w ocenie zaangażowanie uczniów podczas wykonywania zadania. 15

311704.812121.M1.J2. Kształtowanie kompetencji społecznych i stosowanie zasad pracy w zespole Treści kształcenia Uniwersalne zasady etyki. Prawa i obowiązki, zasady i reguły postępowania. Godność osoby i idea dobra wspólnego. Nauka, wiedza i uczenie się jako wartości w życiu człowieka. Etyka zawodowa pracownika i pracodawcy. Prawo autorskie a ocena moralna plagiatu. Cyberprzemoc czyli zagrożenia z sieci. Podstawowe zasady i normy zachowania w różnych sytuacjach. Twórcze rozwiązywanie problemu. Konsekwencja a upór w dążeniu do realizacji wyznaczonych celów. Odpowiedzialność za podejmowane działania. Techniki twórczego rozwiązywania problemu (burza mózgów, mapa mentalna, technika 635, kapelusze de Bono, wprowadzanie przypadkowego elementu). Zmiana jako proces. Znaczenie zmian w życiu człowieka. Bariery a otwartość na zmiany. Zmiany w organizacji i ich wpływ na zmianę zachowań człowieka. Siły inspirujące i hamujące wprowadzanie zmian. Źródła zmian organizacyjnych. Pojęcie stresu. Techniki radzenia sobie ze stresem. Analiza przypadków sytuacji stresowych na stanowisku pracy. Metody wyeliminowania stresu w pracy zawodowej jasność wykonywanych zadań, planowanie działań, zarządzanie czasem prywatnym i firmowym, rozumienie komunikatów, szanowanie pracy innych, wspieranie się w zespole, pozytywne motywowanie do pracy. Oddziaływanie stresu ciągłego na organizm ludzki. Mobilność zawodowa a podnoszenie umiejętności zawodowych. Europass. Kwalifikacyjne kursy zawodowe. Polska i europejska rama kwalifikacji. Świadomość i znaczenie uczenia się przez całe życie. Podnoszenie wiedzy, kwalifikacji, umiejętności w życiu osobistym i w życiu zawodowym. Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: KPS(1)1 wymienić uniwersalne zasady etyki; KPS(1)2 wymienić prawa i obowiązki ucznia w kontekście praw człowieka; KPS(1)3 rozpoznać przypadki naruszania praw ucznia i praw człowieka oraz wskazać sposoby dochodzenia praw, które zostały naruszone; KPS(1)4 wyjaśnić, czym jest zasada (norma, reguła) moralna i podać przykłady zasad (norm, reguł) moralnych; KPS(1)6 wyjaśnić, czym jest praca dla rozwoju społecznego; KPS(1)9 wyjaśnić pojęcie plagiat; KPS(1)10 podać przykłady właściwego i niewłaściwego wykorzystywania nowoczesnych technologii informacyjnych; KPS(2)1 wymienić techniki twórczego rozwiązywania problemu; KPS(2)2 dokonać analizy własnej kreatywności i otwartości na innowacyjność; KPS(2)4 rozróżnić konsekwentne działania i upór w realizacji celu; KPS(2)5 dostrzec, że każdy powinien brać odpowiedzialność za swoje wybory; KPS(2)6 zastosować właściwą technikę twórczego myślenia przy rozwiązaniu problemu; KPS(6)1 wyjaśnić znaczenie zmiany dla rozwoju człowieka; KPS(6)2 podać przykłady wpływu zmiany na różne sytuacje życia społecznego i gospodarczego; KPS(6)3 wymienić przykłady zachowań hamujących wprowadzenie zmiany; KPS(6)4 podać przykłady wprowadzenia zmiany i ocenić skutki jej wprowadzenia; KPS(7)1 wymienić techniki radzenia sobie ze stresem; KPS(7)2 uzasadnić, że można zachować dystans wobec nieaprobowanych przez siebie zachowań innych ludzi lub przeciwstawić się im; KPS(7)3 wskazać najczęstsze przyczyny sytuacji stresowych w pracy zawodowej; KPS(7)4 przedstawić różne formy zachowań asertywnych, jako sposoby radzenia sobie ze stresem; KPS(8)1 scharakteryzować zestaw umiejętności i kompetencji niezbędnych w wybranym zawodzie; KPS(8)2 wymienić podstawowe stadia 16

Treści kształcenia Wiedza i jej wpływ na postęp cywilizacyjny. Planowanie własnego rozwoju. Praca i jej wartość dla człowieka. Rola i znaczenie kultury osobistej w życiu człowieka oraz w pracy zawodowej. Samoocena jako element kształtujący kompetencje społeczne. Innowacyjność i kreatywność w działaniu. Techniki organizacji czasu pracy. Wyznaczanie celów. Planowanie pracy zespołu. Realizacja zadań zespołu. Monitorowanie pracy zespołu. Analiza i ocena podejmowanych działań. Dojrzałość w działaniu. Proces podejmowania decyzji. Skutki podjętych decyzji związanych ze stanowiskiem pracy. Analiza i znaczenie własnych zachowań oraz ich przyczyn i konsekwencji. Odpowiedzialność prawna za podejmowane działania. Odpowiedzialność finansowa, materialna za powierzony majątek, sprzęt techniczny. Analiza przypadku / zdarzenia wymagającego podjęcia decyzji na stanowisku pracy i brania za nią odpowiedzialności. Wpływ pracownika na kształtowanie wizerunku firmy. Przestępstwo przemysłowe. Pojęcie tajemnicy zawodowej. Odpowiedzialność prawna za złamanie tajemnicy zawodowej. Zasady nieuczciwej konkurencji i konsekwencje prawne naruszenia tajemnicy zawodowej. Kultura osobista w miejscu pracy. Pojęcie asertywności. Asertywność wobec sytuacji nieaprobowanych społecznie. Pojęcie negocjacji. Techniki negocjacyjne. Charakterystyka postaw i zachowań człowieka przy prowadzeniu negocjacji. Sposoby prowadzenia negocjacji. Negocjowanie prostych umów i porozumień. Proces porozumiewania się. Komunikacja niewerbalna. Aktywne słuchanie. Dyskusja. Wyrażanie i odbieranie krytyki. Komunikowanie się w formie pisemnej. Bariery skutecznej komunikacji. Szum informacyjny. Uszczegółowione efekty kształcenia psychospołecznego rozwoju człowieka; KPS(8)3 wskazać przykłady podkreślające wartość wiedzy dla osiągnięcia sukcesu zawodowego i postępu cywilizacyjnego; KPS(8)4 przeanalizować własne kompetencje i zaplanować dalszą ścieżkę rozwoju; KPS(1)5 zaplanować dalszą edukację uwzględniając własne zainteresowania i zdolności oraz sytuację na rynku pracy; KPS(1)7 wyjaśnić na czym polega zachowanie etyczne w wybranym zawodzie; KPS(1)8 wskazać przykłady zachowań etycznych w wybranym zawodzie; KPS(2)3 rozpoznać stopień kreatywności w podejmowanych działaniach; KPS(3)1 opisać techniki organizacji czasu pracy; KPS(3)2 określić czas realizacji zadań; KPS(3)3 zaplanować pracę zespołu; KPS(3)4 zrealizować działania w wyznaczonym czasie; KPS(3)5 przeprowadzić monitorowanie zaplanowanych działań; KPS(4)1 dokonać analizy i oceny podejmowanych działań; KPS(1)11 okazać szacunek innym osobom oraz szacunek dla ich pracy; KPS(4)2 wykazać się dojrzałością w działaniu; KPS(4)3 przewidzieć skutki wykonania niewłaściwych działań na stanowisku pracy; KPS(5)1 wskazać obszary odpowiedzialności prawnej za podejmowane działania; KPS(5)2 wymienić swoje prawa i obowiązki oraz konsekwencje niewłaściwego posługiwania się sprzętem na stanowisku pracy związanym z kształconym zawodem; KPS(5)3 współuczestniczyć w kształtowaniu pozytywnego wizerunku swojego środowiska; KPS(9)1 wyjaśnić pojęcie tajemnicy zawodowej i przestępstwo przemysłowe; KPS(9)2 opisać odpowiedzialność prawną za złamanie tajemnicy zawodowej; KPS(9)3 wyjaśnić na czym polega odpowiedzialność prawna za złamanie tajemnicy zawodowej; KPS(9)4 opisać zasady nieuczciwej konkurencji; KPS(1)12 zastosować zasady kultury osobistej i ogólnie przyjęte normy zachowania w swoim środowisku; 17

Treści kształcenia Pojęcie konfliktu. Metody i techniki rozwiązywania konfliktów. Role w zespole i znaczenie lidera w zespole. Techniki poznania własnych możliwości. Metody ewaluacji własnych zachowań. Techniki poznania możliwości ludzi pracujących w zespole. Struktura i mechanizmy funkcjonowania małych grup. Współpraca i przywództwo w grupie. Tworzenie i funkcjonowanie małych zespołów. Planowanie zadań. Przydział zadań dla osób w zespole. Podejmowanie decyzji o sposobie realizacji zadań. Przydzielone zadania członkom poszczególnym członkom grupy, zespołu. Monitorowanie pracy zespołu. Metody poznania zespołu. Sposoby wybierania osób do zadań wykonywanych w zespole. Skutki podjętych decyzji przy wyborze osób do przydzielonych zadań. Budowanie idei wzajemnej pomocy. Proces grupowy. Budowanie samodzielności i autonomiczności jednostki i grupy. Uczenie się w oparciu o osobiste doświadczenie. Metody i techniki pracy grupowej. Udzielanie i przyjmowanie informacji zwrotnej, sposoby i techniki. Podstawowe bariery w osiąganiu pożądanej efektywności pracy grupy. Samoocena, jako element rozwoju osobistego i rozwoju organizacji. Znaczenie postępu technicznego i innowacyjności w produkcji. Podnoszenie jakości pracy. Znaczenie normalizacji w produkcji, w wybranej branży zawodowej. Podnoszenie jakości pracy? i bezpieczeństwa warunków pracy. Modernizacja, reorganizacja miejsca pracy. Podstawowe zasady motywacji. Informacja zwrotna dla członków grupy, lidera grupy podczas wykonywania przydzielonych zadań, podczas procesu technologicznego produkcji. Uszczegółowione efekty kształcenia ykps(10)1 scharakteryzować zachowania człowieka przy prowadzeniu negocjacji; KPS(10)2 przedstawić własny punkt postrzegania sposobu rozwiązania problemu z wykorzystaniem wiedzy z zakresu negocjacji; KPS(10)3 wynegocjować prostą umowę lub porozumienie; KPS(11)1 scharakteryzować ogólne zasady komunikacji interpersonalnej; KPS(11)2 poprowadzić dyskusję; KPS(11)3 zinterpretować właściwie mowę ciała w komunikacji; KPS(11)4 zastosować aktywne metody słuchania; KPS(12)1 uzasadnić, że konflikt w grupie może wynikać z różnych przyczyn (sprzeczne interesy, inne cele); KPS(12)2 przedstawić sposoby rozwiązywania konfliktów oraz przeanalizować ich zalety i wady; KPS(13)1 wymienić cechy grup społecznych; KPS(13)2 opisać grupę koleżeńską i grupę nastawioną na realizację określonego zadania; KPS(13)3 uzasadnić, że efektywna współpraca przynosi różne korzyści; KPS(13)4 przedstawić różne formy współpracy w grupie; KPS(13)5 zaangażować się we wspólne działania realizowane przez zespół; OMZ(1)1 opisać strukturę grupy; OMZ(1)2 wskazać cechy przywództwa; OMZ(1)3 podać przykład dobrej współpracy w grupie; OMZ(2)2 rozpoznać role poszczególnych członków zespołu; OMZ(2)3 przydzielić właściwie zadania członkom zespołu; OMZ(2)4 przewidzieć skutki niewłaściwego doboru osób do zadań; OMZ(3)1 sformułować zasady wzajemnej pomocy; OMZ(3)2 opisać proces grupowy; OMZ(4)1 wykorzystać doświadczenia grupowe do rozwiązania problemu; OMZ(4)4 wyjaśnić podstawowe bariery w osiąganiu pożądanej efektywności pracy zespołu; OMZ(4)5 dokonać samooceny pod kątem rozwoju osobowego i rozwoju organizacji; OMZ(5)1 wskazać wpływ postępu technicznego na doskonalenie jakości produkcji; OMZ(5)2 wyjaśnić znaczenie normalizacji 18

Treści kształcenia Normy i wartości demokratyczne leżące u podstaw aktywności społecznej na poziomie małej grupy. Techniki i sposoby komunikowania się w zespole. Zasady delegowania uprawnień w małym zespole. Konflikty i mobbing w pracy. Uszczegółowione efekty kształcenia w wybranej branży zawodowej; OMZ(6)1 opisać podstawowe zasady motywacji do pracy; OMZ(7)1 wymienić normy i wartości stosowane w demokracji do organizacji pracy małej grupy; OMZ(7)4 wyjaśnić pojęcie mobbing. Planowane zadania I. Cyberprzemoc Uczniowie w grupach czteroosobowych lub większych przeprowadzają dyskusję na tematy związane z ich własnymi doświadczeniami z nękaniem internetowym. Czy osoby nękające innych mają powody do takiego zachowania? Czy przepisy szkoły lub uczelni wspierają ofiary i przewidują kary dla sprawców? Co należy zrobić w przypadku spotkania się z tego rodzaju zachowaniami wobec siebie lub innych osób? Ćwiczenie: W grupach uczniowie zapisują na tablicy propozycję przepisów szkolnych, które zawierają opis zagrożenia oraz odpowiednią reakcję na poziomie instytucjonalnym może się to wiązać z umowami zawieranymi ze wszystkimi członkami społeczności szkolnej, zapewniającymi odpowiedzialność za bezpieczeństwo osobiste oraz dobre samopoczucie wszystkich członków społeczności. W przypadku, gdy tego typu przepisy istnieją, można przeprowadzić dyskusję na temat ich skuteczności. Uczniowie mogą omówić źródła i charakter nękania, z jakim mieli do czynienia podłoże rasowe, wiekowe, dotyczące orientacji seksualnej, wyznania itp. Następnie przedstawiają rezultaty swojej dyskusji (na tablicy lub z wykorzystaniem innych, dostępnych materiałów) ilustrujące potencjalne sposoby działania/sankcje. Jak grupa uczniów może dbać o swoje bezpieczeństwo i dlaczego powinniśmy o to zadbać? Omów swoje postawy, formy zachowania oraz postawy i formy zachowania innych w kontekście budowania relacji. Podczas takiej lekcji należy skorzystać z przepisów prawa obowiązujących w Polsce. II. Relacje międzyludzkie, rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji Osoba prowadząca prosi uczestników, aby ponownie podzielili się na grupy i przedstawia im zasady ćwiczenia, które polega na odgrywaniu ról. W wyniku morskiej katastrofy lądujecie na tropikalnej wyspie na środku Pacyfiku. Wiecie, że jedyna wioska na wyspie, gdzie możecie otrzymać pomoc jest oddalona o 5 dni marszu od miejsca, w którym się znajdujecie. Dwójka z rozbitków jest ranna i nie może poruszać się o własnych siłach. Osoby te nie biorą udziału w dyskusji. Ze statku udało wam się uratować: 1 zapalniczkę, 2 termosy, 1 kompas, 2 kawałki płótna, 1 skrzynkę konserw mięsnych, 1 linę, drut kolczasty, kawałek sznura, 5 kamizelek ratunkowych, 1 apteczkę pierwszej pomocy, 1 radio tranzystorowe, 1 maczetę, repelent na owady, 1 latarkę elektryczną, 1 mapę wyspy, 3 skrzynki mleka w proszku, 1 rakietnicę. Biorąc pod uwagę, iż jedyną nadzieją na ratunek jest możliwie najszybsze dotarcie do wioski, zabierając ze sobą jedynie 10 przedmiotów z listy, które z przedmiotów zabralibyście? Następnie osoba prowadząca ponownie dyktuje uczestnikom listę przedmiotów. Ich zadaniem jest wybranie indywidualnie 10 przedmiotów, które zabraliby ze sobą oraz uporządkowanie ich od najważniejszego do najmniej istotnego (maksymalnie 7-8 minut). Po zakończeniu tej części zadania przez wszystkich uczestników, osoba prowadząca prosi, aby każda z grup sporządziła wspólną listę. Każdy przedmiot ma być wybrany większością głosów. Każdy musi uzasadnić innym swój indywidualny wybór. Dopuszczalna jest także zmiana zdania, w przypadku, gdy dany uczestnik uzna pomysły, argumenty i wyjaśnienia innych osób za przekonujące. Ponadto grupa powinna zadecydować, jak postąpić z dwiema rannymi osobami (około 40 minut: grupy nie muszą 19

wiedzieć, ile czasu mają do dyspozycji; wystarczy uprzedzić uczestników na 4 minuty przed zakończeniem zadania). Na tym etapie osoba prowadząca prosi przywódców, aby wystąpili w imieniu swojej grupy i przedstawili postanowienia plemienia (listę przedmiotów w odpowiedniej kolejności). Mają to zrobić podczas dyskusji, w której wszystkie plemiona ustalą finalną listę, która odzwierciedli decyzje wszystkich uczestników. Na koniec należy przeprowadzić otwartą dyskusję, dotyczącą obserwacji odnośnie pracy w mniejszych grupach (zadanie 5 w porównaniu z zadaniem 6), roli przywódców oraz ich autorytetu w plemieniu. III. Poznanie zasad aktywnego słuchania Cele ćwiczenia: 1. Ilustracja roli aktywnego słuchania 2. Zbudowanie postawy współodpowiedzialności za efektywność komunikacji ze strony odbiorcy komunikatu. Nauczyciel prosi o zgłoszenie się 7-8 ochotników. Następnie prosi ochotników by wyszli na zewnętrz, sam również z nimi wychodzi. Nauczyciel informuje ochotników, że będą zapraszani do klasy pojedynczo co 1-2 minuty oraz by poczekali kilka minut. Następnie nauczyciel wraca do klasy, gdzie informuje pozostałych w klasie uczniów o celu i zasadach ćwiczenia. Jeden z uczniów będzie miał za zadanie przekazać przygotowaną wcześniej historię (nauczyciel lub uczeń czyta ją na głos całej klasie) jak najwierniej pierwszemu ochotnikowi z grupy stojącej na zewnątrz. Ten ochotnik ma przekazać to co zapamiętał jak najwierniej kolejnemu ochotnikowi, ten kolejnemu itd. aż historia dojdzie do ostatniego ochotnika. Osoby słuchające nie mogą zadawać pytań, nie mogą też prosić o powtórzenie oraz nie mogą zapisywać tej historii. Zadaniem osób, które nie biorą udziału w przekazywaniu historii jest obserwowanie komunikacji i tego co się dzieje z komunikatem przekazywanym kolejnym osobom (nauczyciel prosi je o zapisywanie zmian jakim ulega komunikat). Nauczyciel powinien poprosić osoby obserwujące, by nie podpowiadały w żaden sposób osobie, która opowiada historię. Po tym jak historia dociera do ostatniego ochotnika ten opowiada ją, tak jak zapamiętał całej klasie. A następnie nauczyciel przechodzi do omówienia, podczas którego powinien, analizując wraz z uczniami co się stało z komunikatem, pokazać, że często, mimo dobrych intencji (nikt nie chciał celowo zniekształcać komunikatu) nasz komunikat zostaje zniekształcony. Na tablicy uczniowie wypisują przeszkody i bariery w przekazywaniu komunikatu, co powoduje, że komunikat został zmieniony. IV. Wyznaczenie celów praktyka (10-15 minut) Cel ćwiczenia: Nauka wyznaczania długofalowych celów osobistych i edukacyjno-zawodowych. Nauczyciel prosi uczniów by zapisali na kartce 3 własne, długofalowe (wyznaczone na minimum 2 lata) cele edukacyjno-zawodowe i 3 cele osobiste; zgodnie z zasadami, które zostały określone w poprzednim ćwiczeniu. Należy podkreślić, że te cele są tylko do ich wiadomości i nie będą proszeni by o nich opowiadać innym (choć jeśli będą chcieli to zrobić będą mieli taką możliwość). Jednocześnie jeśli mają jakieś pytania lub wątpliwości mogą poprosić nauczyciela by do nich podszedł. Mogą też opowiedzieć o swoich celach w parach (do czego nauczyciel powinien zachęcać, również po to, by sprawdzić czy są one wyznaczone zgodnie z zasadami), ale tylko jeśli chcą. V. Od celu do planu działania (25 minut) Cele ćwiczenia: 1. Ilustracja związków pomiędzy celem długofalowym a celami operacyjnymi oraz poleceniami i planem działania. 2. Praktyczna nauka tworzenia planów działania w odniesieniu do wyznaczonych długofalowych celów. To ćwiczenie składa się z dwóch etapów. 20

Etap 1: Nauczyciel rozpoczyna ćwiczenie od następującego wprowadzenia: Wyobraźcie sobie, że Waszym celem jest odbycie rocznej podróży dookoła świata za 15 lat. Jakie mniejsze podcele muszą być zrealizowane, by udało się osiągnąć cel główny za 15 lat? Następnie nauczyciel stosuje metodę burza mózgów w celu: 1. określenia celów operacyjnych (z przykładami jeszcze mniejszych celów tak by pokazać określony sposób myślenia przy rozbijaniu celów długofalowych na podcele), 2. stworzenia szkicu planu działania. W podsumowaniu tej części zajęć nauczyciel powinien podkreślić znaczenie rozbicia celu głównego na podcele (zarówno dla naszej motywacji jak i efektywności). Etap 2: Nauczyciel prosi uczniów, by wybrali jeden ze swoich celów wyznaczonych w ćwiczeniu samodzielnie lub w parach (w zależności od preferencji uczniów) wypisali odpowiednie podcele i stworzyli plan działania. Nauczyciel powinien zachęcić do zadawania pytań jeśli pojawią się wątpliwości. Uwaga: Poszczególni uczniowie mogą potrzebować różnej ilości czasu do wykonania tego zadania (w zależności od celu, cech indywidualnych danego ucznia itp.). Dlatego może się zdarzyć, że niektórym uczniom może zabraknąć czasu. Nauczyciel powinien podkreślić, że ich praca w czasie tych zajęć to dopiero początek oraz zachęcić do jej kontynuowania po zajęciach (również w odniesieniu do innych celów długofalowych). Podsumowanie i pytania uczniów (5-10 minut). Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, formy organizacyjne Kompetencje społeczne można uznać za spójny, funkcjonalny, wykorzystywany w praktyce oraz uwarunkowany osobowościowo zestaw wiedzy, doświadczenia, zdolności, umiejętności społecznych. Zestaw ten umożliwia jednostce podejmowanie i rozwijanie twórczych relacji i związków z innymi osobami, aktywne współuczestniczenie w życiu różnych grup społecznych, zadowalające pełnienie różnych ról społecznych oraz efektywne wspólne pokonywanie pojawiających się problemów (J. Borkowski, Podstawy psychologii społecznej). Zajęcia edukacyjne z zakresu kształtowania kompetencji społecznych i stosowanie zasad pracy w zespole powinny być realizowane w formie warsztatowej. Należy podkreślić, że kompetencje społeczne uczeń nabywa również w szkole podstawowej na lekcjach wiedzy o społeczeństwie, dlatego treści powinny być nadbudowywane i dostosowane do zróżnicowanego poziomu uczniów. W trakcie zajęć poza prezentowaniem informacji, powinno dochodzić do dyskusji i refleksji nad wartościami, podejściem i opiniami, które podlegają indywidualnym wyborom. Wszystkie te działania korzystają z metod aktywizujących ucznia w procesie dydaktycznym. Poprzez zwiększanie repertuaru umiejętności komunikacji interpersonalnej oraz pracy w zespole, możemy zwiększyć ogólną skuteczność ucznia oraz jego satysfakcję z nauki i/lub pracy. Środki dydaktyczne Zalecane metody dydaktyczne Projekt, prezentacja, burza mózgów, techniki twórczego myślenia, przygotowanie ilustracji z opisami, przeprowadzenie pokazu, odegranie scenek, praca na diagramach, schematach, tworzenie mapy mentalnej, przeprowadzenie gry dydaktycznej, minisymulacja, dyskusje oraz wykonywanie różnego rodzaju zadań wraz z rówieśnikami w celu zapewnienia uczniom możliwości rozwoju umiejętności swobodnego wyrażania własnych poglądów, zrozumienia świata, w którym żyją, wypracowania odpowiedniego poczucia własnej wartości, zrozumienia i akceptowania innych, pracy w zespole oraz doświadczenia satysfakcji płynących z bezpośredniej komunikacji werbalnej. Dodatkowo w określonych sytuacjach zalecana jest grupowa burza mózgów, dyskusja moderowana przez nauczyciela. 21

Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z podziałem na prace w grupach i indywidualną pracę uczniów oraz pracę w parach, a następnie powinna odbyć się prezentacja efektów pracy na forum klasy. Zajęcia mogą odbywać się również poza klasą szkolną w zależności od realizowanego tematu. Zaleca się, aby część zajęć przeprowadzić w zakładzie pracy, urzędzie publicznym i w prywatnej firmie. Propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Sprawdzenie efektów kształcenia proponuje się przeprowadzić poprzez ocenę zrealizowanych zadań w ramach ćwiczeń i projektów, ze szczególnym uwzględnieniem umiejętności dotyczących powiązania każdego działania z treściami. Można oceniać następujące aspekty: wykonanie zadania, umiejętność pracy w grupie i słuchania innych, poziom zaangażowania, szacunek wobec siebie i innych, umiejętność prowadzenia dyskusji, wyjaśniania, dostrzegania powiązań, uzasadniania swoich opinii, wnioskowania, parafrazowania, opisywania, raportowania, przewidywania itp. Oceny są wyrażone stopniami, zgodnie przepisami prawa, ale powinny zawierać opis zarówno umiejętności społecznych, jak i wiedzy. W procesie oceniania osiągnięć edukacyjnych uczniów należy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania efektów kształcenia zastosowanych przez nauczyciela oraz ocenę za wykonane ćwiczenia. Zaleca się systematyczne ocenianie postępów ucznia oraz bieżące korygowanie wykonywanych ćwiczeń. Formy indywidualizacji pracy uczniów Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające: dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do potrzeb ucznia, dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia. Nauczyciel powinien: motywować uczniów do pracy, dostosowywać stopień trudności planowanych ćwiczeń do możliwości uczniów, uwzględniać zainteresowania uczniów, przygotowywać zadania o różnym stopniu trudności i złożoności, zachęcać uczniów do korzystania z różnych źródeł informacji zawodowej. 22

311704.812121.M1.J3. Analizowanie układów mechatronicznych Treści kształcenia Istota mechatroniki. Struktura układu mechatronicznego. Charakterystyka układów elektrycznych i elektronicznych. Podstawowe elementy i układy pneumatyczne i elektropneumatyczne. Podstawowe elementy i układy hydrauliczne i elektrohydrauliczne. Podstawowe układy automatyki. Sensory. Zasada pracy sterowników programowalnych. Aktuatory stosowane w układach mechatronicznych. Podstawowe mechanizmy w układach mechatronicznych. Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: PKZ(MG.s)(1)1 uzasadnić potrzebę stosowania układów mechatronicznych; PKZ(MG.s)(1)2 wyjaśnić zasadę działania układu mechatronicznego; PKZ(MG.s)(2)1 wyjaśnić strukturę układu elektrycznego oraz układu elektronicznego; PKZ(MG.s)(2)2 rozróżnić elementy układu elektrycznego oraz układu elektronicznego; PKZ(MG.s)(2)3 wyjaśnić działanie układu elektrycznego oraz układu elektronicznego na podstawie jego schematu; PKZ(MG.s)(3)1 określić rolę poszczególnych elementów w układzie elektrycznym oraz układzie elektronicznym; PKZ(MG.s)(3)2 określić współzależności pomiędzy elementami układu elektrycznego oraz układu elektronicznego; PKZ(MG.s)(4)1 scharakteryzować podstawowe prawa fizyczne związane z działaniem układów pneumatycznych i układów hydraulicznych; PKZ(MG.s)(4)2 określić strukturę układu pneumatycznego oraz układu hydraulicznego; PKZ(MG.s)(4)3 rozróżnić elementy układu pneumatycznego oraz układu hydraulicznego; PKZ(MG.s)(4)4 wyjaśnić sposób działania elementów układu pneumatycznego oraz układu hydraulicznego; PKZ(MG.s)(4)5 wyjaśnić działanie układu pneumatycznego oraz układu hydraulicznego na podstawie jego schematu; PKZ(MG.s)(4)6 wyjaśnić sposób działania urządzeń zasilających w układach pneumatycznych i układach hydraulicznych; PKZ(MG.s)(5)1 określić zalety i wady układów pneumatycznych oraz układów hydraulicznych; PKZ(MG.s)(5)2 wskazać przykłady wykorzystania układów pneumatycznych i układów hydraulicznych w systemach mechatronicznych; PKZ(MG.s)(6)1 scharakteryzować źródła energii w układach mechatronicznych; PKZ(MG.s)(6)2 scharakteryzować urządzenia wprowadzające informacje w układach mechatronicznych; PKZ(MG.s)(6)3 scharakteryzować elementy sterujące w układach mechatronicznych; PKZ(MG.s)(6)4 scharakteryzować elementy zabezpieczające i blokujące w układach mechatronicznych; PKZ(MG.s)(7)1 wyjaśnić strukturę układu sterowania i układu regulacji; PKZ(MG.s)(7)2 scharakteryzować podstawowe 23