Lekcja 13 Temat: Lekcja powtórzeniowa. ZABÓR ROSYJSKI (od 1815 tzw. Kongresówka i ziemie zabrane ) (stosunkowo duża autonomia) 1) w latach 1815-30: rozwój gospodarczy i kulturalny Królestwa Polskiego 2) po POWSTANIU LISTOPADOWYM: częściowa rusyfikacja szkół (język rosyjski jako dodatkowy, likwidacja uczelni) ograniczanie odrębności Królestwa (rosyjskie miary i wagi, waluta i przepisy) likwidacja odrębnej armii Królestwa 3) po POWSTANIU STYCZNIOWYM: rusyfikacja szkół (język rosyjski obowiązkowy, zakaz rozmów po polsku) likwidacja odrębności Królestwa ( Priwislinskij Kraj, rosyjscy urzędnicy, rosyjski ustrój administracji, rosyjski system miar i wag itp.) wprowadzenie rosyjskich nazw geograficznych, tablice w dwóch językach kasata klasztorów katolickich i odbieranie praw miejskich w ramach represji popowstaniowych FUNKCJONOWANIE LUDNOŚCI: zacofane rolnictwo (najdłużej trwały tu stosunki feudalne) powstanie dużych ośrodków przemysłowych (Łódź fabryki Carla Scheiblera i Izraela Poznańskiego) najpóźniejsze uwłaszczenie chłopów (ziemie zabrane 1861, Kongresówka 1864) ZABÓR AUSTRIACKI (Galicja) 1) w 1. poł. XIX w.: dążenie do unifikacji ziem polskich z resztą państwa austriackiego 2) w okresie Wiosny Ludów brutalne stłumienie powstania krakowskiego 1846: włączenie Wolnego Miasta Krakowa do Austrii 3) od 1867 autonomia galicyjska w ramach Austro-Węgier: język polski w szkolnictwie, administracji i sądownictwie instytucje autonomiczne: Sejm Krajowy, Wydział Krajowy, Rada Szkolna Krajowa możliwość rozwijania się polskich organizacji i ugrupowań politycznych prawo do własnego języka i szkół w Galicji mieli także Ukraińcy FUNKCJONOWANIE LUDNOŚCI: najbiedniejszy z zaborów ( Golicja i Głodomeria ) duża emigracja do Ameryki rolnictwo zacofane technicznie, rozdrobnione (przeludnienie wsi) brak przemysłu (zaczątki wydobycie ropy naftowej na Podkarpaciu)
uwłaszczenie chłopów w 1848 bieda powodowała masową emigrację do Ameryki ZABÓR PRUSKI (Pomorze, Wielkie Księstwo Poznańskie) 1) w 1. poł. XIX w.: dążenie do unifikacji ziem polskich z resztą państwa pruskiego 2) intensywna germanizacja: działalność Komisji Kolonizacyjnej i organizacji Hakata ustawa kagańcowa ograniczenie użycia języka polskiego w życiu publicznym rugi pruskie usuwanie polskich rolników, m.in. przez przepisy ograniczające budowę domów (przypadek Michała Drzymały) walka z Kościołem katolickim (Kulturkampf), a przez to z polskością germanizacja szkolnictwa (STRAJK SZKOLNY DZIECI WE WRZEŚNI 1910) FUNKCJONOWANIE LUDNOŚCI: najbogatszy z zaborów (przemysł fabryka Hipolita Cegielskiego w Poznaniu; nowoczesne rolnictwo, wysoka kultura pracy) najwcześniejsze wprowadzanie stosunków kapitalistycznych najwcześniejsze uwłaszczenie chłopów (Wielkie Księstwo Poznańskie 1823) działania przeciwko polskim chłopom (rugi pruskie) spowodowały masową emigrację do Ameryki. Okładka śląskiego pisma Kocynder z roku 1920 poświęconego germanizacji na Śląsku.
TWÓRCY KULTURY, SZTUKI I NAUKI Bolesław Prus pisarz, Lalka Henryk Sienkiewicz pisarz, Ogniem i mieczem, Potop Stanisław Wyspiański pisarz i malarz, Wesele Jan Matejko malarz, Bitwa pod Grunwaldem, Hołd pruski, Sobieski pod Wiedniem Stanisław Moniuszko kompozytor, Straszny dwór Ludwik Pasteur stworzył szczepionki, które pozwoliły skutecznie zapobiegać groźnym chorobom, takim jak wścieklizna, wąglik oraz cholera. Wilhelm Roentgen odkrył promienie X umożliwiające prześwietlanie ludzkiego ciała i skuteczniejsze diagnozowanie schorzeń. Maria Skłodowska-Curie odkryła polon i rad, pierwiastki stosowane w medycynie i przemyśle. Jacek Malczewski
RUSYFIKACJA działania mające na celu narzucenie rosyjskiej kultury i języka rosyjskiego Polakom zamieszkującym ziemie podległe Rosji. CENZURA kontrola władz państwowych nad publikacjami, widowiskami, audycjami radiowymi i telewizyjnymi. GERMANIZACJA działania mające na celu narzucenie niemieckiej kultury i języka niemieckiego Polakom zamieszkującym ziemie zaboru pruskiego. MANUFAKTURA przedsiębiorstwo, w którym produkcja jest prowadzona z wykorzystaniem pracy ręcznej.
Rakieta Stephensona STRAJK DZIECI WE WRZEŚNI był wyrazem sprzeciwu wobec wprowadzenia języka niemieckiego w nauczaniu religii. Za swoją postawę dzieci były bite przez nauczycieli i przetrzymywane w areszcie.
Sytuacja robotników w XIX wieku ROBOTNICY Wskutek rozwoju kapitalizmu nastąpił bardzo wyraźny podział społeczeństwa na bogacących się, czyli właścicieli fabryk, kupców i wielkich posiadaczy ziemskich oraz słabo opłacanych robotników fabrycznych i rolnych. ROBOTNICY byli najemnymi pracownikami zakładów przemysłowych. Mieszkali na ubogich osiedlach leżących w pobliżu fabryk. Pracowali w trudnych warunkach i za niewielką płacę nawet przez 16 godzin dziennie, czasem 7 dni w tygodniu. Właścicielom zakładów przemysłowych z reguły nie zależało bowiem na zapewnieniu bezpieczeństwa pracownikom. W XIX wieku nie funkcjonowały żadne z przepisów prawnych chroniących robotników, nie istniały jeszcze związki zawodowe. Robotnicy zgadzali się na warunki pracy, jak i wynagrodzenia, oferowane im przez pracodawców. Zdarzało się, że zatrudniano nawet dzieci do tej ciężkiej pracy fabrycznej. Nikt nie dbał o bezpieczeństwo czy higienę pracy. Robotnicy nie byli objęci ubezpieczeniem, nie mogli korzystać ze zwolnień lekarskich. W chwili kiedy byli niezdatni do pracy, tracili pracę. FABRYKANCI to zamożni właściciele fabryk. Wraz z rodzinami mieszkali w pięknych, okazałych pałacach, często budowanych w pobliżu zakładów przemysłowych. Wielkość budynków fabrycznych świadczyła o bogactwie i pozycji fabrykanta. Oprócz prowadzenia interesów właściciele fabryk zajmowali się działalnością społeczną i kulturalno-oświatową.
Emigranci na statku pasażerskim "Aqutania", płynącym do Nowego Jorku
JAMES WATT zbudował maszynę parową, która znalazła szerokie zastosowanie w produkcji przemysłowej i transporcie. IGNACY ŁUKASIEWICZ wynalazł lampę naftową służącą między innymi do oświetlania mieszkań. ALEKSANDER GRAHAM BELL skonstruował telefon, który umożliwiał prowadzenie rozmów na odległość.
PRACA W GRUPACH 1.Wśród poniższych zdań zaznacz zdanie fałszywe. a) Po upadku powstania styczniowego rząd rosyjski nadał Polakom autonomię. b) Celem działań rusyfikacyjnych było wynarodowienie polskiej ludności. c) Germanizacja to przymusowe narzucanie polskiej ludności języka i kultury Niemiec. 2.Wśród poniższych zdań zaznacz zdanie fałszywe. a) Po upadku powstania styczniowego rząd carski rozbudował system
represji wobec społeczeństwa polskiego. b) W drugiej połowie XIX wieku Galicja otrzymała autonomię. c) W zaborze pruskim Polacy nie mogli walczyć z germanizacją legalnie. 3.Zaznacz przykłady rusyfikacji. a) wprowadzenie zakazu posługiwania się językiem polskim w szkołach, b) umożliwienie swobodnego rozwoju polskich uniwersytetów, c) wprowadzenie zakazu czytania i posiadania polskiej literatury, d) negatywne przedstawianie polskiej historii, e) zniesienie cenzury. 4.Zaznacz podpunkty, które przedstawiają działania władz pruskich wobec Polaków w drugiej połowie XIX wieku. a) wysiedlanie Polaków pochodzących z innych zaborów, b) wprowadzenie obowiązku posługiwania się językiem niemieckim w szkołach i urzędach, c) zakaz działalności gospodarczej, d) wykup ziemi należącej do Polaków, e) wywózki na Sybir. 5. Napisz, przeciwko czemu w 1904 roku rozpoczął protest człowiek mieszkający w przedstawionym poniżej wozie i jak się ten człowiek nazywał. 6.Uzupełnij poniższe zdania, wybierając właściwe wyrażenia podane w nawiasach. a) Opuszczenie kraju spowodowane poszukiwaniem pracy to emigracja (polityczna/zarobkowa). b) W drugiej połowie XIX wieku najwięcej emigrantów z Polski osiedliło się w (Kanadzie/Stanach Zjednoczonych). c) Twórcą najwyżej położonej kolei na świecie był polski inżynier (Ernest Malinowski/Rudolf Modrzejewski). 7.Na podstawie poniższych charakterystyk rozpoznaj twórcę i wymień dzieło przez niego stworzone.
A. W swoich operach wykorzystywał polskie tańce i nawiązywał do szlacheckiej przeszłości Rzeczypospolitej. B. Malarz i dramatopisarz tworzący w Krakowie. W jednym ze swoich utworów pisał o powstaniu listopadowym. A. Jest twórcą wielu powieści historycznych, w których opisał wydarzenia z czasów świetności Rzeczypospolitej. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. B. Polski malarz historyczny. W swoich obrazach przedstawiał ważne wydarzenia z dziejów Polski. Józef Chełmoński. Owczarek (obraz z 1897 r.) Aleksander Gierymski. Trumna chłopska (obraz z 1895 r.) Józef Chełmoński. Burza (obraz z 1896 r.) Józef Chełmoński. Sobota na folwarku (obraz z 1869 r.)
Wincenty Witos o przyczynach emigracji zarobkowej na przełomie XIX i XX wieku [fragment] [ ] Emigracja ta zaczęła zmieniać się w falę niedającą się niczym powstrzymać [ ]. Ogólny brak gotówki stanowił także bardzo poważną przeszkodę, toteż wielu zawziętych śmiałków maszerowało piechotą nie tylko do pruskiej granicy, ale nawet nieraz do samego Hamburga. Nie mając dokumentów podróży, przemycani byli przez różnych przemytników, którym się musieli suto opłacać. Przewodnicy odbierali od nich gotówkę, przy czym niejednokrotnie sami do ostatniego grosza okradali. Nauczeni doświadczeniem emigranci, idąc powtórnie, zaszywali sobie pieniądze w ubranie, w cholewach butów, chowali pod zelówki i obcasy [ ]. Ci szczęśliwcy nie tylko opisywali w listach, co to za raj ta Ameryka, ale w krótkim czasie przysyłali zarobione dolary, jako wymowne świadectwo panującego tam dobrobytu [ ]. Ameryka stała się przedmiotem bezustannych gorączkowych rozmów, rozważań i pragnień, a wyjazd do niej szczęściem po prostu pojąc się niedającym [ ]. Życie codzienne chłopa galicyjskiego w drugiej połowie XIX wieku [fragment wspomnień Jakuba Bojko] Pożywienie ludności Gręboszowa odpowiadało jego domostwu i strojom. Było proste, a zwykle i takiego brakowało. Piękna nasza Wisła, a za nią Dunajec, wylewały nieraz kilka razy do roku, a zniszczywszy plony rolnika, sprowadzały na bezradny lud głody i ciężkie przednówki. Z braku zboża dużo było pola nieobsianego, uprawa roli była nadzwyczaj marną, a i tego czasu nie było zebrać i schować. A schować nie można było, póki sługa plebański nie wytyczył dziesięciny, którą każdy parafianin pod grozą grzechu wiernie Kościołowi musiał oddać. Zabrano co dziesiąty snopek na plebanię, ukradli trochę grasujący złodzieje, trochę zabrała woda, a resztę biedny chłop przepił z rozpaczy, i jakże można było mieć dobre i dostatnie pożywienie? [ ] Na śniadanie zimową porą gotowano do chleba żur kwaśny [ ] na obiad dawano najpierw kapustę [ ] potem jedzono pęczak albo ziemniaki, a wreszcie kaszę, na słodko lub kwaśno. Starzy gospodarze do każdej potrawy domagali się chleba [ ]. Koroną przysmaków była jajecznica i pierogi z serem, które dawano tylko w duże święto [ ]. Mięsa rzadko używano, wyjąwszy podczas wesela, albo gdy kto chował króliki [ ]. Tak mniej więcej żywił się lud tutejszy, gdy był dobry rok. Ale gdy zboże przepadło, gdy ziemniaki zgniły [ ] wtedy o wspomnianych potrawach nie było mowy! [ ] Zbierano perz w roli [ ], mielono suszoną korę drzewną i liście lipowe i tym się lud biedny karmił [ ]. Gdy cokolwiek owoc na drzewach podrósł, głodne dzieci rwały to niemiłosiernie i jedząc dostawały ograszek i prawie nie było domu, aby ktoś nie miał tej choroby, która często była chorobą śmiertelną [ ].