NOWOCZESNE HALE 2/17 WYPOSAŻENIE HALI dr inż. Małgorzata Zalesińska (malgorzata.zalesinska@put.poznan.pl) Zakład Techniki Świetlnej i Elektrometrii, Instytut Elektrotechniki i Elektroniki Przemysłowej, Politechnika Poznańska Oświetlenie hal magazynowych Warehouse lighting Hala magazynowa, podobnie jak każde miejsce, w którym pracują ludzie, musi posiadać oświetlenie elektryczne. Prawidłowe oświetlenie miejsc pracy jest obowiązkiem pracodawcy [1] i wynika z konieczności zapewnienia pracownikom właściwej wydolności wzrokowej oraz bezpieczeństwa. Właściwe oświetlenie pozwala na wykonanie danego zadania wzrokowego efektywnie, dokładnie, bezpiecznie i bez nadmiernego zmęczenia wzroku. Ma więc bezpośredni wpływ na wydajność pracy, redukcję błędów oraz znaczne ograniczenie liczby wypadków. Obiekty magazynowe na ogół są miejscami o znacznych powierzchniach, bez dostępu lub z bardzo ograniczonym dostępem do światła dziennego, a wysokie konstrukcje i wąskie przejścia pomiędzy regałami powodują, że spełnienie podstawowych wymagań oświetleniowych, przy jak najniższych kosztach funkcjonowania oświetlenia, możliwe jest tylko dzięki odpowiednio dobranym źródłom światła i oprawom oświetleniowym oraz systemom sterowania oświetleniem. nywanej pracy oraz stopnia złożoności wykonywanego zadania wzrokowego. W przypadku oświetlenia przemysłowego, a więc i hal magazynowych, najważniejsze są te parametry, które mają bezpośredni wpływ na uzyskanie wysokiej wydolności wzrokowej. Do tych parametrów należą między innymi: natężenie oświetlenia i jego rozkład w obszarze zadania i na obszarach otaczających parametry te mają wpływ na szybkość, bezpieczeństwo i komfort wykonania danego zadania wzrokowego. Im wartości są wyższe, tym uzyskiwana wydolność wzrokowa i komfort widzenia są także wyższe, ograniczenie olśnienia ograniczenie negatywnego doznania wzrokowe- Wymagania normatywne dotyczące oświetlenia hal magazynowych Oświetlenie miejsc pracy Wymagania oświetleniowe na stanowisku pracy zależą od rodzaju wykogo spowodowanego przez jaskrawe powierzchnie znajdujące się w polu widzenia, np.: oprawy oświetleniowe, nieosłonięte źródła światła, okna, świetliki. Olśnienie może być odbierane jako olśnienie przykre lub jako olśnienie przeszkadzające. Na miejscach pracy we wnętrzach olśnienie przeszkadzające zwykle nie jest głównym problemem, jeżeli olśnienie przykre jest ograniczone. Im lepsze ograniczenie olśnienia przykrego, tym wyższe wydolność wzrokowa oraz komfort widzenia pracownika, oddawanie barw, czyli zgodność barwy przedmiotu oświetlanego danym źródłem światła z barwą tego przedmiotu oświetlanego źródłem odniesieniowym. Im wyższa wartość wskaźnika Streszczenie Zaprojektowanie systemu oświetlenia hali magazynowej, który zapewni spełnienie wymagań normatywnych oraz będzie energooszczędny, ekonomiczny i funkcjonalny, wymaga od projektanta znajomości zagadnień związanych z psychofizjologią widzenia, zasadami doboru sprzętu oświetleniowego oraz podstawowych zasad oświetlania obiektów tego typu, jak i sposobów ograniczania zużycia energii elektrycznej. W artykule opisano podstawowe wymagania stawiane oświetleniu hal magazynowych, omówiono podstawowe zasady stosowane przy oświetleniu magazynów, wskazano potencjalne możliwości oszczędności energii elektrycznej. Słowa kluczowe hale magazynowe, oświetlenie magazynów, oświetlenie miejsc pracy Summary Designing the lighting system of a warehouse which ensures the fulfillment of the regulatory requirements and is energy efficient, economical and functional requires a designer s knowledge of issues relating to the psychophysiology of vision, rules of the selection of lighting equipment, the basic principles of lighting objects of this type, as well as ways to reduce electric power consumption. The article describes the basic requirements for warehouse lighting, discusses the basic principles used for lighting warehouses and shows potential energy savings. Keywords warehouse, warehouse lighting, lighting of workplaces 66
WYPOSAŻENIE HALI NOWOCZESNE HALE 2/17 oddawania barw, tym wyższe komfort widzenia oraz wydolność wzrokowa. Pozostałe parametry otoczenia świetlnego, takie jak: modelowanie (tj. pewien stan równowagi pomiędzy oświetleniem rozproszonym a kierunkowym), cylindryczne natężenie oświetlenia (odpowiedzialne za dobrą komunikację wzrokową pomiędzy ludźmi) czy rozkład natężenia oświetlenia na ścianach i suficie, są sprawami drugo- lub trzecioplanowymi. Minimalne wymagania oświetleniowe, pozwalające na uzyskanie odpowiedniej wydolności wzrokowej przy każdej pracy wzrokowej wykonywanej w halach magazynowych, określa norma PN-EN 12464-1:2012 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach. W zależności od specyfiki magazynu oraz oświetlanego obszaru wymagania normatywne różnią się w zakresie wartości średnich natężeń oświetlenia, równomierności natężenia oświetlenia, wskaźnika ograniczenia olśnienia oraz wskaźnika oddawania barw. Wszystkie normatywne wartości natężenia oświetlenia są wartościami eksploatacyjnymi, Rys. 1. Podstawowy układ płaszczyzn, na których wykonywana jest praca wzrokowa w hali magazynowej z regałami wraz w minimalnymi wartościami natężenia oświetlenia co oznacza, że powinny być zachowane w trakcie całego czasu funkcjonowania oświetlania. Naturalne i nieuchronne zmniejszenie ilości światła padającego na oświetlaną powierzchnię w trakcie eksploatacji powinno być uwzględnione na etapie projektowania poprzez właściwy dobór współczynnika utrzymania. Współczynnik ten powinien uwzględniać zmiany parametrów fotometrycznych i eksploatacyjnych zastosowanego sprzętu oświetleniowego, jego warunki pracy oraz częstość i rodzaj zabiegów konserwacyjnych. W tab. 1 zestawiono wymagania oświetleniowe dla wybranych obszarów zadania wzrokowego wyszczególnionych w normie [2]. Na rys. 1 pokazano podstawowe płaszczyzny, na których wykonywane jest zadanie wzrokowe w hali magazynowej wyposażonej w regały. reklama 67
NOWOCZESNE HALE 2/17 WYPOSAŻENIE HALI 0,5 lx 1 lx 0,5 lx 0,5 lx 1 m 2 m Rys. 2. Interpretacja graficzna wymagań oświetleniowych odnośnie do drogi ewakuacyjnej 0,5 m Rys. 3. Interpretacja graficzna wymagań oświetleniowych odnośnie do strefy otwartej 0,5 m Mimo iż norma [2] nie podaje szczegółowych wymagań w odniesieniu do barwy światła, która określana jest na podstawie temperatury barwowej (im niższa temperatura barwowa, tym bardziej żółta barwa światła), to ze względu na pobudzenie aktywności pracowników powinna być stosowana biała (neutralna) barwa światła temperatura barwowa od 4000 do 5300 K. Ponadto zaleca się, żeby w miejscach pracy, gdzie wymagane jest czytanie etykiet zamieszczanych na składowanych towarach lub na regałach, czytanie dokumentów dostaw oraz tam, gdzie obsługa ma do czynienia z małymi gabarytowo towarami, natężenie oświetlania powinno wynosić minimum 300 lx. Natężenie oświetlenia należy także zwiększyć, przynajmniej o jeden poziom względem normatywnego, jeżeli występuje podwyższone ryzyko wypadków. Aby unikać nagłych zmian natężenia oświetlenia szczególnie niekorzystnych dla adaptacji narządu wzroku między wnętrzem i na zewnątrz, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy, należy stworzyć strefy przejściowe oświetlenia w obrębie wejść i wyjść z obiektu. Oświetlenie ewakuacyjne W przypadku oświetlania hal magazynowych nie należy zapomnieć o bezpieczeństwie pracowników podczas zaniku normalnego zasilania. Aby możliwe było bezpieczne opuszczenie magazynu, niezbędne jest oświetlenie ewakuacyjne. Bezwzględna konieczność stosowania oświetlenia ewakuacyjnego dotyczy magazynów powyżej 2000 m 2 oraz magazynów oświetlonych wyłącznie światłem sztucznym [3]. Niemniej jednak w przypadku pomieszczeń, w których praca wykonywana jest w trybie zmianowym, a zwłaszcza magazynów wysokiego składowania, gdzie udział światła dziennego w oświetleniu powierzchni podłogi jest znikomy, oświetlenie ewakuacyjne powinno być integralną częścią oświetlenia hali i wszystkich stref umożliwiających bezpieczne opuszczenie budynku lub dotarcie do miejsca ewakuacji, czyli do strefy, gdzie bezpiecznie mogą zgromadzić się ludzie. Ze względu na spełnianą funkcję oświetlenie ewakuacyjne dzieli się na [4]: oświetlenie drogi ewakuacyjnej, którego celem jest umożliwienie bezpiecznego opuszczenia miejsca po- Typ oświetlanego obszaru (obszar zadania wzrokowego) Średnie natężenie oświetlenia E m [lx] Ujednolicony wskaźnik ograniczenia olśnienia UGR L [-] Równomierność natężenia oświetlenia U 0 [-] Wskaźnik oddawania barw Ra [-] Składy i magazyny (na powierzchni podłogi) 100 1) 25 0,40 60 Obszary pakowania i wysyłania 300 25 0,60 60 Przejścia bez obsługi (na powierzchni podłogi) 20 0,40 40 Przejścia z obsługą (na powierzchni podłogi) 150 22 0,40 60 Stanowiska kontroli 150 22 0,60 80 Powierzchnie z regałami (na płaszczyźnie regałów) 200 0,40 60 Rampy przeładunkowe/zatoki 150 25 0,40 40 Tab. 1. Wymagania normatywne dotyczące oświetlenia hal magazynowych [2] 1) W pomieszczeniach, gdzie stale przebywają ludzie, wartość średniego natężenia oświetlenia powinna wynosić przynajmniej 200 lx 68
WYPOSAŻENIE HALI NOWOCZESNE HALE 2/17 Rys. 4. Przykładowe rozsyły światłości opraw przemysłowych: po lewej stronie rozsył szeroki, po prawej wąski [5] bytu ludzi podczas zaniku oświetlenia podstawowego, oświetlenie strefy otwartej (zapobiegające panice), którego celem jest zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia paniki i umożliwienie bezpiecznego ruchu osób w kierunku dróg ewakuacyjnych, oświetlenie strefy wysokiego ryzyka, którego celem jest zwiększenie bezpieczeństwa osób biorących udział w potencjalnie niebezpiecznej sytuacji, a także umożliwienie bezpiecznego zakończenia działań przez osoby przebywające w tej strefie. Oświetlenie ewakuacyjne musi spełniać wymagania normy PN-EN 1838:2013: Zastosowanie oświetlenia. Oświetlenie awaryjne w zakresie: minimalnego natężenia oświetlenia, równomierności, ograniczenia olśnienia, wskaźnika oddawania barw oraz czasu stosowania oświetlenia. Na drodze ewakuacyjnej o szerokości do 2 m minimalne natężenie oświetlenia na płaszczyźnie podłogi, wzdłuż linii środkowej tej drogi, powinno wynosić minimum 1 lx, a w zakresie pasa centralnego drogi, obejmującego co najmniej połowę jej szerokości, średnie natężenie oświetlenia powinno wynosić co najmniej 0,5 lx (rys 2). Jeżeli droga ewakuacyjna jest szersza niż 2 m, to należy ją traktować jak kilka dróg o szerokości do 2 m lub jako strefę otwartą. W obrębie niezabudowanego pola strefy otwartej, z pominięciem obwodowego pasa tej strefy o szerokości 0,5 m, natężenie oświetlenia powinno wynosić minimum 0,5 lx (rys. 3). Na drodze ewakuacyjnej oraz w strefie otwartej stosunek maksymalnego do minimalnego natężenia oświetlenia nie powinien być większy niż 40:1. Ponadto minimalny czas stosowania oświetlenia do celów ewakuacji powinien wynosić godzinę, a 50% wymaganego natężenia oświetlenia powinno być wytworzone w ciągu 5 s, natomiast pełen poziom w ciągu 60 s. W strefach wysokiego ryzyka średnie natężenie oświetlenia na płaszczyźnie odniesienia (płaszczyźnie roboczej) nie powinno być mniejsze niż 10% średniego natężenia oświetlenia wymaganego dla danej czynności, jednakże nie mniej niż 15 lx. Równomierność natężania oświetlenia (stosunek wartości minimalnej do średniej natężenia oświetlenia) nie powinna być mniejsza niż 0,1. Minimalny czas stosowania oświetlenia powinien być wyznaczony okresem, w którym występuje ryzyko niebezpieczeństwa dla ludzi, a pełne wymagane natężenie oświetlenia powinno być zapewnione w sposób ciągły lub wytworzone w ciągu 0,5 s. Niezależnie od oświetlanej strefy minimalna wartość wskaźnika oddawania barw powinna wynosić 40. Olśnienie powinno być utrzymane na niskim poziomie poprzez ograniczenie światłości opraw awaryjnych w polu widzenia. Szczegółowe wartości, zależne od wysokości umieszczenia oprawy nad poziomem podłogi, opisuje norma [4]. Oświetlenie awaryjne w każdym przypadku powinno być niezawodne i załączać się automatycznie po zaniku oświetlenia podstawowego. Oprawy awaryjne, mające zapewnić bezpieczną ewakuację K o m e n t a r z ludzi z miejsca pobytu, powinny być umieszczane co najmniej 2 m nad podłogą oraz przy każdym wyjściu ewakuacyjnym i przy znakach bezpieczeństwa oraz w obrębie 2 m od: schodów, tak by każdy stopień był oświetlony bezpośrednio przez oprawę, każdej zmiany poziomu, każdej zmiany kierunku i każdego skrzyżowania korytarzy, każdego wyjścia końcowego, a także od strony wejścia do budynku, punktów pierwszej pomocy oraz urządzenia przeciwpożarowego i przycisku alarmowego, miejsc ewakuacji osób niepełnosprawnych, sprzętu przeznaczonego do ewakuacji osób niepełnosprawnych. W celu zapewnienia bezpiecznej i sprawnej ewakuacji oświetlenie nie powinno być realizowane za pomocą Od kilku lat w praktyce projektowej dostrzegamy coraz wyraźniejszą dominację diodowych źródeł światła. Stały się dziś domyślnym wyborem inwestorów. Choć z całą pewnością znaczenie ma fakt, że jest to modne rozwiązanie, przemawiają za nim również wymierne korzyści. Przemysłowe oprawy LED osiągają dziś skuteczność świetlną przekraczającą 140 lm/w. Prócz dużej wydajności ich zaletą jest wszechstronność. Modele przeznaczone do przemysłu ciężkiego zachowują trwałość na poziomie 50 000 h nawet w temperaturze otoczenia wynoszącej 70 stopni, a oprawy o wartości strumienia świetlnego 50 000 lm wypierają z magazynów wysokiego składowania lampy metalohalogenkowe. Na korzyść LED przemawiają także: kompatybilność z systemami zarządzania oświetleniem, kluczowa w kontekście efektywności energetycznej dobrze zaprojektowany układ sensorów pozwala zmniejszyć pobory prądu nawet o kilkadziesiąt procent. Maciej Gronert, projektant oświetlenia TRILUX Polska 69
NOWOCZESNE HALE 2/17 WYPOSAŻENIE HALI Rys. 5. Przykład oświetlenia magazynu z regałami [8] tylko jednej oprawy, gdyż w przypadku jej uszkodzenia znalezienie kierunku ewakuacji może być utrudnione lub wręcz niemożliwe. Z punktu widzenia zasilania oprawy awaryjne dzieli się na: zasilane przez wewnętrzne, indywidualne źródła energii elektrycznej (akumulator) oprawy autonomiczne, zasilane z zewnętrznego źródła energii elektrycznej centralnej baterii akumulatorów. Sposób zasilania opraw oświetlenia awaryjnego dobiera się w zależności od liczby zastosowanych opraw oświetleniowych w danym obiekcie, wielkości i charakteru obiektu oraz od spodziewanej funkcjonalności całego systemu. Główną zaletą opraw autonomicznych jest bezzwłoczne przełączanie się na tryb pracy awaryjnej, gdy nastąpi zanik zasilania podstawowego, niezależnie od innych urządzeń lub opraw oświetleniowych w systemie. Takie rozwiązanie systemu zasilania eliminuje główną wadę systemów z centralną baterią, gdzie zasilanie awaryjne jest załączane jednym wspólnym urządzeniem, a kontrola zasilania podstawowego nie odbywa się bezpośrednio w każdej pojedynczej oprawie oświetleniowej, lecz w oddalonej baterii centralnej. Zanik napięcia zasilającego na pojedynczej oprawie oświetleniowej nie gwarantuje więc natychmiastowego i samoczynnego załączenia zasilania awaryjnego. Dodatkową wadą systemów zasilania z centralną baterią jest konieczność stosowania drogich przewodów ognioodpornych. Niemniej jednak koszt opraw zasilanych z baterii centralnej jest zdecydowanie niższy niż opraw autonomicznych. Układy zasilania z baterią centralną zazwyczaj stosuje się do oświetlenia stref wysokiego ryzyka. Do oświetlenia dróg ewakuacyjnych bardzo często stosowane są oprawy autonomiczne. Systemy oświetleniowe stosowane w oświetleniu hal magazynowych Pierwszą i podstawową decyzją, jaką należy podjąć w trakcie projektowania oświetlenia hali magazynowej, jest wybór sprzętu oświetleniowego, a więc wybór opraw oświetleniowych oraz źródeł światła pracujących w tych oprawach. Generalną zasadą, choć wymagającą każdorazowej weryfikacji zależnie od rodzaju magazynu, wymagań oświetleniowych, usytuowania miejsc pracy itp., jest stosowanie w wysokich pomieszczeniach opraw oświetleniowych o skupionym rozsyle światłości, a w niskich o szerszym rozsyle. Skupiony rozsył światłości umożliwia uzyskanie wyższych poziomów natężenia oświetlenia nawet w znacznej odległości od oprawy oświetleniowej. Natomiast szerszy rozsył światłości nie pozwala na uzyskanie aż tak wysokich natężeń oświetlenia, ale umożliwia oświetlenie większych powierzchni mniejszą liczbą opraw oświetleniowych, przy zachowaniu stosunkowo wysokiej równomierności oświetlenia. Niemniej jednak wąskie rozsyły światłości nie pozwalają na prawidłowe oświetlenie powierzchni pionowych, dlatego też niezależnie od wysokości magazynu szerszy rozsył powinien być stosowany w przypadku konieczności zapewnienia odpowiednich wartości i równomierności natężenia oświetlenia na płaszczyznach pionowych, np. powierzchniach regałów. Obecnie na rynku oświetleniowym dostępna jest cała gama opraw oświetleniowych z wieloma wariantami optyki możliwej do zastosowania lub też z układami optycznymi umożliwiającymi regulację szerokości wiązki światła wychodzącej z oprawy. Przykłady rozsyłów światłości szerokiego i wąskiego pokazano na rys. 4. Oprawy oświetleniowe zarówno o szerokich, jak i wąskich rozsyłach światłości mogą współpracować praktycznie z każdym rodzajem źródeł światła stosowanym w oświetleniu magazynów, tj.: lampy fluorescencyjne (świetlówki), lampy metalohalogenkowe, lampy LED. Wysokoprężne lampy sodowe, mimo iż osiągają wysokie skuteczności świetlne oraz wysokie wartości strumienia świetlnego, ze względu na generalnie niski wskaźnik oddawania barw (Ra < 25) i niską temperaturę barwową (bardzo żółta barwa światła) nie powinny być stosowane w oświetlaniu hal magazynowych. Wybór źródła światła w znacznym stopniu uzależniony jest od wysokości pomieszczenia oraz spodziewanej funkcjonalności oświetlenia. W pomieszczeniach do wysokości 6-7 m mogą być stosowane świetlówki lub lampy LED. Oprawy oświetleniowe z lampami metalohalogenkowymi poniżej 7 m nie powinny być stosowane ze względu na wysoką luminancję powierzchni świecącej, a tym samym znaczne olśnienie. Powyżej 7 m stosowanie są zwykle lampy LED oraz lampy metalohalogenkowe. Przy wysokościach obiektów od 7 do ok. 15 m świetlówki mogą być stosowane w bardzo ograniczonym zakresie. Zazwyczaj wykorzystywane są do oświetlenia ciągów komunikacyjnych w magazynach wysokiego składowania. W tym przypadku oprawy oświetleniowe muszą posiadać odpowiedni układ optyczny (odbłyśnik) dający wąski rozsył światłości. Ze względu na stosunkowo niskie wartości strumieni świetlnych świetlówek zwykle są to oprawy dwu- lub trójświetlówkowe. Obecnie powyżej 15 m najbardziej ekonomicznym rozwiązaniem jest stosowanie lamp metalohalogenkowych o dużej mocy, a tym samym o bardzo dużej wartości strumienia świetlnego. Drugą ważną decyzją w zakresie oświetlenia jest sposób rozmieszczenia opraw oświetleniowych w hali magazynowej. 70
WYPOSAŻENIE HALI NOWOCZESNE HALE 2/17 Rozmieszczenie zależy przede wszystkim od sposobu składowania towaru. Ważne jest, czy towar składowany jest na regałach, czy jest to system bezregałowy. Ponadto, czy są stałe miejsca składowania towaru, czy też mogą ulec zmianie. W przypadku gdy nie ma stałych stref składowania towaru lub towar składowany jest na podłodze, lub też na etapie projektowania strefy te nie są znane, stosuje się równomierne rozmieszczenie opraw oświetleniowych na suficie, stropie lub na zwieszakach w postaci pojedynczych opraw oświetleniowych (punktów świetlnych) lub w postaci linii świetlnych (ciągu opraw oświetleniowych o wydłużonym kształcie, znajdujących się blisko siebie). Takie rozwiązanie pozwala zapewnić wymagany poziom natężenia oświetlania na całej powierzchni magazynu. Jeżeli towar składowany jest na regałach i znane jest usytuowanie przejść pomiędzy regałami, oprawy oświetleniowe powinny być umieszczone na środku każdego przejścia w jednej lub dwóch liniach świecących lub ciągu pojedynczych punktów świetlnych (rys. 5). Podstawowe sposoby oszczędności energii elektrycznej w halach magazynowych Magazyny są obiektami zwykle o dużych powierzchniach, pracującymi najczęściej 24 godziny na dobę. Dlatego też koszt oświetlenia ma znaczący udział w kosztach funkcjonowania całego magazynu. Podstawową zasadą, umożliwiającą ograniczenie zużycia energii elektrycznej na cele oświetleniowe, jest stosowanie źródeł światła o jak najwyższych skutecznościach świetlnych i opraw oświetleniowych o wysokich sprawnościach. Ważne jest także stosowanie różnych poziomów natężenia oświetlenia w strefach magazynu o różnym przeznaczeniu. W większości przypadków nie ma potrzeby stosowania tak samo wysokich poziomów natężenia oświetlenia na całej powierzchni magazynu. Nie bez znaczenia pozostaje także właściwy dobór współczynnika utrzymania. Strumień świetlny wszystkich źródeł światła spada w trakcie ich eksploatacji. Niemniej jednak spadek ten nie jest jednakowy dla wszystkich lamp. Generalnie najmniejszy spadek strumienia świetlnego posiadają świetlówki T5, co oznacza, że stosowanie tych źródeł światła wymaga mniejszego przewymiarowania systemu oświetleniowego na początku jego eksploatacji. Nie bez znaczenia dla doboru współczynnika utrzymania jest trwałość źródeł światła. Niewątpliwie największą trwałością charakteryzują się lampy LED. Kolejnym krokiem w ograniczeniu zużycia energii elektrycznej jest stosowanie systemów regulacji mocy źródeł światła. Najlepiej do tych celów nadają się lampy LED oraz świetlówki współpracujące z elektronicznymi układami zasilającymi. Mogą one także współpracować np. z czujnikiem poziomu natężenia oświetlenia i regulować strumień świetlny źródeł światła (a tym samym moc) zależnie od udziału światła dziennego (jeżeli obiekt ma dostęp do światła dziennego) lub z czujnikami ruchu i utrzymywać niższy poziom natężenia oświetlenia, gdy aktualnie w danej strefie nie przebywają ludzie, a podnosić go, gdy detektor ruchu wykryje obecność pracownika. Pełne wygaszenie oświetlenia i załączenie dopiero po wykryciu ruchu możliwe jest tylko dla lamp LED. W przypadku świetlówek częste włączanie i wyłączanie powoduje znaczące obniżenie ich trwałości. Układy regulacji mocy mogą także współpracować z systemami zarządzania oświetleniem, np. systemem DALI (ang. Digital Addressable Lighting Interface). Możliwe jest wtedy sterowanie pojedynczą oprawą oświetleniową lub grupą opraw i realizowanie zaprogramowanych zmian poziomów natężenia oświetlenia w określonych przedziałach czasowych i w określonych strefach magazynu. Mimo iż regulacja mocy lamp metalohalogenkowych, przy współpracy ze statecznikiem elektronicznym, jest obecnie możliwa, zwłaszcza dla źródeł o niższej mocy (max do 250 W), to nie jest powszechnie stosowana ze względu na zmianę wskaźnika oddawania barw oraz temperatury barwowej w trakcie regulacji, a także zbyt mały zakres regulacji mocy, a tym samym stosunkowo niską oszczędność energii elektrycznej na poziomie 10-15% [9]. Zastosowanie regulacji strumienia świetlnego i systemów zarządzania oświetleniem niewątpliwie związane jest z wyższymi kosztami inwestycyjnymi, ale zwraca się bardzo szybko w postaci oszczędności energii elektrycznej, szczególnie w dużych obiektach. Podsumowanie Oświetlenie hali magazynowej jest bardzo ważnym czynnikiem, mającym bezpośredni wpływ na szybkość, dokładność i bezpieczeństwo wykonania danej pracy wzrokowej. Jest też poważnym składnikiem kosztów funkcjonowania każdej hali magazynowej. Dlatego też każdy projekt nowo tworzonego lub modernizowanego systemu oświetleniowego powinien być poprzedzony wnikliwą analizą techniczno-ekonomiczną, uwzgledniającą parametry fotometryczne i elektryczne oraz eksploatacyjne stosowanego sprzętu oświetleniowego, wymagania oświetleniowe zawarte w polskich normach i stosownych rozporządzeniach, techniczne możliwości realizacji danej koncepcji oświetleniowej oraz nowoczesne rozwiązania zmierzające do maksymalnego ograniczenia zużycia energii elektrycznej. q Piśmiennictwo 1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.). 2. PN-EN 12464-1:2012: Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach. 3. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 17 lipca 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2017., poz. 1422). 4. PN-EN 1838:2013: Zastosowania oświetlenia. Oświetlenie awaryjne. 5. Baza danych opraw oświetleniowych programu DIALux. 6. Industrial & Warehouse. CREE. http://li- ghting.cree.com/applications/industrial- -and-warehouse. [dostęp: 16.03.2017 r.]. 7. Licht.wissen 05- Industry and Trade. Publisher licht.de, Fördergemeinschaft Gutes Licht. www.licht.de. [dostęp: 16.03.2017 r.]. 8. Lighting for Logistics and Distributions Centres. http://lightingforlogisticsconference. com. [dostęp: 16.03.2017 r.]. 9. Wiśniewski A.: Sterowanie oświetleniem zewnętrznym stateczniki elektroniczne do lamp wyładowczych. Przegląd Elektrotechniczny, 9/2016, s. 182-185. 71