Normalizacja i zagadnienia prawne w projektowaniu Normalizacja rysunków elektrotechnicznych M. Kobusiński Normy zastąpione PN- xx/e-012xx.xx Rysunek techniczny elektryczny 1
Normy zastąpione PN-92/E-01200.02 Rysunek techniczny elektryczny - Elementy mechaniczne Napędy Symbole graficzne Normy zastąpione PN-92/E-01200.11 Rysunek techniczny elektryczny Plany instalacji Symbole graficzne 2
Normy zastąpione PN-78/E-01241 Rysunek techniczny elektryczny - Oznaczenia identyfikacyjne literowo-cyfrowe Normy zastąpione PN-90/E-01242 Rysunek techniczny elektryczny - Oznaczenia literowo-cyfrowe przewodów i zacisków 3
PN- xx / E-012xx normy zastąpione PN-79/E-01244 Rysunek techniczny elektryczny - Klasyfikacja Nazwy i określenia PN- xx / E-012xx normy zastąpione PN-78/E-01245 Rysunek techniczny elektryczny - Ogólne wytyczne wykonania schematów 4
PN- xx / E-012xx normy wycofane bez zastąpienia PN-82/E-01241 Rysunek techniczny elektryczny - Zasady wykonywania schematów i planów PN EN 60617 - norma wycofana bez zastąpienia PN-EN 60617-2:2003 Symbole graficzne stosowane w schematach Część 2: Elementy symboli, symbole rozróŝniające i inne symbole ogólnego zastosowania. Zastępuje: PN-EN 60617-2:2002 (U) 5
PN EN 60617 - norma wycofana bez zastąpienia PN-EN 60617-3:2003 Symbole graficzne stosowane w schematach Część 3: Przewody i osprzęt łączeniowy Zastępuje: PN-EN 60617-3:2002 (U) PN EN 60617 - norma wycofana bez zastąpienia PN-EN 60617-4:2003 Symbole graficzne stosowane w schematach Część 4: Podstawowe podzespoły bierne Zastępuje: PN-EN 60617-4:2002 (U) 6
PN EN 60617 - norma wycofana bez zastąpienia PN-EN 60617-5:2004 Symbole graficzne stosowane w schematach Część 5:Przyrządy półprzewodnikowe i lampy elektronowe Zastępuje: PN-EN 60617-5:2002 (U) PN EN 60617 - norma wycofana bez zastąpienia PN-EN 60617-6:2004 Symbole graficzne stosowane w schematach Część 6: Wytwarzanie i przetwarzanie energii elektrycznej Zastępuje: PN-EN 60617-6:2002 (U) 7
PN EN 60617 - norma wycofana bez zastąpienia PN-EN 60617-7:2004 Symbole graficzne stosowane w schematach Część 7: Aparatura łączeniowa, sterownicza i zabezpieczeniowa Zastępuje: PN-EN 60617-7:2002 (U) PN EN 60617 - norma wycofana bez zastąpienia PN-EN 60617-8:2004 Symbole graficzne stosowane w schematach Część 8: Przyrządy pomiarowe, lampy i urządzenia sygnalizacyjne Zastępuje: PN-EN 60617-8:2002 (U) 8
PN EN 60617 - norma wycofana bez zastąpienia PN-EN 60617-9:2002 (U) Symbole graficzne stosowane w schematach Część 8: Łączniki i urządzenia peryferyjne Zastępuje: PN-93/E-01200.09 PN EN 60617 - norma wycofana bez zastąpienia PN-EN 60617-10:2002 (U) Symbole graficzne stosowane w schematach Część 10: Telekomunikacja transmisja Zastępuje: PN-93/E-01200.10 9
PN EN 60617 - norma wycofana bez zastąpienia PN-EN 60617-11:2004 Symbole graficzne stosowane w schematach Część 11:Architektoniczne i topograficzne plany i schematy instalacji elektrycznych Zastępuje: PN-93/E-01200.10 PN EN 60617 - norma wycofana bez zastąpienia PN-EN 60617-12:2002 (U) Symbole graficzne stosowane w schematach Część 12: Elementy logiczne binarne Zastępuje: PN-IEC 617-12:1994 10
PN EN 60617 - norma wycofana bez zastąpienia PN-EN 60617-13:1998 Symbole graficzne stosowane w schematach Część 12: Elementy analogowe Zastępuje: PN-91/E-01200.13 PN-EN 61082 norma obowiązująca PN-EN 61082-1:2006 Przygotowanie dokumentów uŝywanych w elektrotechnice Część 1: Podstawowe zasady (oryg.) Zastępuje: PN-EN 61082-1:1999, PN-EN 61082-2:2002, PN-EN 61082-3:2002, PN-EN 61082-4:2002 11
PN-EN 61082 - Normy zastąpione PN-EN 61082-2:2002 Przygotowanie dokumentów stosowanych w elektrotechnice Część 2: Schematy dotyczące funkcji (oryg.) PN-EN 61082 - Normy zastąpione PN-EN 61082-3:2002 Przygotowanie dokumentów stosowanych w elektrotechnice Część 3: Schematy połączeń, tabele i zestawienia (oryg.) 12
PN-EN 61082 - Normy zastąpione PN-EN 61082-4:2002 Przygotowanie dokumentów stosowanych w elektrotechnice Część 4: Dokumenty dotyczące lokalizacji i instalowania (oryg.) PN-EN 61346 norma obowiązująca PN-EN 61346-1:2009 Systemy przemysłowe, instalacje i urządzenia oraz wyroby przemysłowe Zasady strukturyzacji i oznaczenia referencyjne Część 1: Reguły podstawowe 13
PN-EN 61346 norma obowiązująca PN-EN 61346-2:2009 Systemy przemysłowe, instalacje i urządzenia oraz wyroby przemysłowe Zasady strukturyzacji i oznaczenia referencyjne Część 2: Klasyfikacja obiektów i klasy kodów Klasyfikacja rysunku technicznego elektrycznego wg PN-79/ E- 01244 14
Obowiązująca klasyfikacja dokumentów wg PN-EN 61082-1: 2006 (oryg.) Przygotowanie dokumentów uŝywanych w elektrotechnice Część 1: Podstawowe zasady Obowiązująca klasyfikacja dokumentów wg PN-EN 61082-1: 2006 (oryg.) Dokumenty dotyczące funkcji (12 rodzajów) Dokumenty dotyczące lokalizacji (5 rodzajów) Dokumenty dotyczące połączeń (5 rodzajów) Wykazy części (5 rodzajów) 15
Dokumenty dotyczące funkcji (12 typów) wg PN-EN 61082-1: 2006 (oryg.) 1. Schemat poglądowy, ideowy 2. Schemat blokowy 3. Plan sieci 4. Schemat funkcjonalny 5. Schemat logiczno-funkcjonalny (dawniej czysty schemat logiczny) 6. Schemat zastępczy Dokumenty dotyczące funkcji c.d. wg PN-EN 61082-1: 2006 (oryg.) 7. Diagram funkcyjny. 8. Diagram sekwencyjny (tablica sekwencyjna). 9. Wykres czasowy. 10. Schemat zasadniczy (połączeń). 11. Schemat funkcjonalny przyłączy, końcówek, zacisków. 12. Schemat programu działania [tablica] [lista]. 16
Dokumenty dotyczące lokalizacji wg PN-EN 61082-1: 2006 (oryg.) 1. Plan zagospodarowania przestrzennego 2. Plan instalacji 3. Schemat instalacji 4. Rysunek złoŝeniowy 5. Rysunek rozmieszczenia elementów Dokumenty dotyczące połączeń wg PN-EN 61082-1: 2006 (oryg.) 1. Schemat (tablica) połączeń. 2. Schemat (tablica) połączeń wewnętrznych zespołu. 3. Schemat (tablica) połączeń wzajemnych. 4. Schemat (tablica) połączeń przyłączy. 5. Schemat (tablica) (lista) okablowania. 17
Wykazy części wg PN-EN 61082-1: 2006 (oryg.) 1. Wykaz części 2. Wykaz części zamiennych Obowiązująca klasyfikacja dokumentów wg PN-EN 61082-1: 2006 (oryg.) 18
Schemat poglądowy, ideowy Stosunkowo prosty schemat Zazwyczaj przedstawienie jednoliniowe WspółzaleŜności lub połączenia pomiędzy elementami układu, instalacji, urządzenia, podzespołu itd. 19
Schemat poglądowy, ideowy funkcjonalny Schemat poglądowy, ideowy 20
Schemat blokowy Schemat funkcjonalny Przedstawienie teoretycznego działania układu, podzespołu, instalacji, urządzenia itd. za pomocą teoretycznych lub idealnych obwodów, bez uwzględniania środków materiałowych potrzebnych do ich realizacji 21
Schemat funkcjonalny Schemat logiczno- funkcjonalny - głównie stosowane symbole elementów logiki binarnej 22
Schemat zastępczy schemat poglądowy przedstawiający obwody zastępcze analiza i obliczanie obwodów, charakterystyk itd. Schemat zastępczy 23
Diagram sekwencyjny wykres czasowy kolejność działań lub stanów oddzielnych zespołów, procesów uszeregowanych w jednym kierunku względem osi czasu, wykreślonej pod kątem prostym do tego kierunku wykres czasowy ma oś czasu wykreśloną na podziałce Diagram sekwencyjny wykres czasowy 24
Schemat zasadniczy (połączeń) realizacja połączeń obwodów układu, podukładu, instalacji, części, urządzenia itd. przedstawiona za pomocą symboli graficznych rozmieszczonych w taki sposób, aby pokazać funkcje, ale bez konieczności uwzględniania rzeczywistych wymiarów, kształtów lub lokalizacji szczegółów Postać uproszczona jednoliniowa schematu zasadniczego 25
Postać wieloliniowa schematu zasadniczego Postać jednoliniowa schematu zasadniczego Postać wieloliniowa schematu zasadniczego (przedstawienie spójne) 26
Przedstawienie spójne schematu zasadniczego (postać skupiona schematu) Przedstawienie spójne schematu zasadniczego (postać skupiona schematu) 27
Przedstawienie rozłączne schematu zasadniczego (postać rozwinięta schematu) Przedstawienie rozłączne schematu zasadniczego (postać rozwinięta schematu) 28
Przedstawienie półspójne schematu zasadniczego (postać półskupiona) Przedstawienie półspójne schematu zasadniczego (postać półskupiona) 29
Przedstawienie półspójne schematu zasadniczego (postać półskupiona) Schemat funkcjonalny przyłączy, końcówek, zacisków 30
Schemat funkcjonalny przyłączy, końcówek, zacisków Schemat programu działania [tablica] [lista] 31
Plan zagospodarowania przestrzennego Pokazana lokalizacja w odniesieniu do punktów bazowych Obiekty budowlane, konstrukcje, drogi dojazdowe, inne trasy dojazdowe, rozplanowanie w terenie Zorientowanie względem północy Plan zagospodarowania przestrzennego 32
Plan sieci Schemat poglądowy przedstawiający sieć elektroenergetyczną w ujęciu topograficznym na planie geodezyjnym: elektrownie, stacje transformatorowe, linie elektroenergetyczne, urządzenia i linie telekomunikacyjne Plan sieci Przy wykonywaniu w postaci uproszczonej dopuszcza się nie uwzględnianie rzeczywistego rozmieszczenia części obiektu Na planie naleŝy zaznaczyć północ MoŜna przedstawić na rysunku przekroje tras linii elektrycznych, a takŝe długości, odległości itd. 33
Plan sieci Plan sieci 34
Schemat (rysunek) instalacji Schemat (rysunek) instalacji 35
Plan instalacji Plan instalacji 36
Plan instalacji oświetleniowej Plan instalacji siłowej 37
Rysunek rozmieszczenia elementów (panel sterowniczy) Rysunek (plan) rozmieszczenia elementów rozdzielnia i rozdzielnica 38
Schemat (tablica) połączeń Schemat (tablica) połączeń 39
Schemat (tablica) połączeń wzajemnych Schemat (tablica) połączeń przyłączy 40
Schemat (tablica) połączeń przyłączy Normalizacja i zagadnienia prawne w projektowaniu Normalizacja symboli elektrotechnicznych Mgr inŝ. Mirosław Kobusiński 41
PN EN 60617 norma wycofana bez zastąpienia PN-EN 60617 Symbole graficzne stosowane w schematach Symbole poziom szczegółowości Symbole ogólne Symbole uzupełniające (rozróŝniające) Symbole szczegółowe (złoŝone) Oznaczenia α-numeryczne 42
Symbole przeznaczenie Symbole do schematów ideowych Symbole do planów instalacji i planów geodezyjnych Symbole ogólne 43
Symbole ogólne + rozróŝniające Symbole ogólne - szczegółowe 44
PN-EN 60617 - Symbole graficzne stosowane w schematach Symbole do schematów ideowych Symbole do schematów sieci i planów instalacji 45
46
47
48
PN-EN 60617 Symbole graficzne stosowane w schematach Podstawowe symbole do stosowania na planach geodezyjnych : - plany sieci kablowych - plany zagospodarowania przestrzennego 49
50
Postać jedno- i wieloliniowa symbolu Zastosowanie postaci jednoliniowej symbolu 51
Postać jedno- i wieloliniowa symbolu Postać jedno- i wieloliniowa symbolu 3 3 3 52
Opisywanie symbolu Opisywanie symbolu 53
Opisywanie symbolu linie odniesienia Linie rodzaje gruba połączenie siłowe cienka połączenie sterownicze, odniesienia itp. połączenie planowane jw. - stosować jedną grubość obszar, lokalizacja (wyjątkowo obudowa) obudowa 54
Linie kierunek prowadzenia Linie proste (poza planami topograficznymi) Minimalna liczba zgięć i skrzyŝowań Kierunek pionowy lub poziomy (zalecane pionowy) Linie kierunek prowadzenia Zalecane 55
Linie kierunek prowadzenia Nie zalecane Linie kierunek prowadzenia Linie pod kątem, gdy wzrasta czytelność schematu np. zmiana kolejności faz itp. 56
Formaty rysunków Podziałki 57
Grubości linii Grubości linii 0,18 0,25 0,35 0,5 0,7 1 1,4 2mm Zalecane stosowanie tylko 2 grubości Stosunek grubości linii 2:1 Minimalne odstępy 2 x grubość linii grubszej, ale nie mniej niŝ 0,7 mm 58
Wysokości pisma Postać jedno- i wieloliniowa symbolu linii 59
Postać jedno- i wieloliniowa symbolu linii Postać jedno- i wieloliniowa symbolu linii 60
Postać jedno- i wieloliniowa symbolu linii Postać jedno- i wieloliniowa symbolu linii znaczniki funkcji przewodu L1 L2 L3 N PE 3 L1- L3 N PE PEN 3 3 TN - S TN - C 61
Połączenia linii WyróŜnianie obwodów (zróŝnicowanie grubości) np. siłowe, sterownicze itp. obligatoryjnie Fakultatywnie, w programach CAD obligatoryjnie Postać jedno- i wieloliniowa symbolu linii - szycie schematu 62
Postać jedno- i wieloliniowa symbolu linii - szycie schematu Opisywanie linii Zalecane Dopuszczalne 63
Symbole łączników oznaczenia numeryczne styków głównych Symbole łączników i przekaźników oznaczenia numeryczne styków pomocniczych Normalnie otwarte Normalnie zamknięte Normalnie otwarte zwłoczne Normalnie zamknięte zwłoczne 13 23 itd. 11 21 itd. 17 27 itd. 15 25 itd. 14 24 12 22 18 28 16 26 64
Symbole łączników i przekaźników oznaczenia numeryczne styków pomocniczych 13 23 31 41 57 65 14 24 32 42 58 66 Symbole łączników oznaczenia numeryczne styków głównych i pomocniczych 65
Symbole łączników i przekaźników oznaczenia numeryczne styków pomocniczych Symbole łączników i przekaźników oznaczenia numeryczne styków pomocniczych 66
Symbole łączników oznaczenia numeryczne styków głównych i pomocniczych NO/NC Rozdzielanie symbolu łącznika 67
PołoŜenie symbolu na schemacie ramka Ramka rysunku - podziałka 68
Ramka rysunku - podziałka Liczba rzędów i kolumn parzysta Podział w zaleŝności od formatu Długość podziałki 2,5 7,5cm PołoŜenie symbolu na schemacie 69
Lokalizacja cewki stycznika 70
Gałąź stykowa lokalizacja styków 71
Gałąź stykowa lokalizacja styków Oznaczenia α-numeryczne zacisków urządzeń i przewodów 72
Symbole obudowy - oznaczenia zacisków urządzeń Oznaczenia zacisków urządzenia 73
74
Postać jedno- i wieloliniowa symbolu linii - odejścia linii Przerwania i odejścia linii L12(03) Arkusz L12(03/4) Arkusz / kolumna L12(03/C4) Arkusz / wiersz / kolumna L12(03) L12(03/6) Itd. 75
Linie lokalizacyjne Linie lokalizacyjne 76
Oznaczenia α-numeryczne system kodowania PN-EN 61082-1:2009 Przygotowanie dokumentów uŝywanych w elektrotechnice Część 1: Podstawowe zasady (oryg.) 77
System kodowania oznaczeń urządzeń Nazwa instalacji, do której naleŝy urządzenie (tzw. funkcja) Miejsce w instalacji, w którym zainstalowane jest to urządzenie (lokalizacja) Rodzaj urządzenia i numer jaki mu został przydzielony (identyfikacja obiektu) Numer podłączonego zacisku System kodowania oznaczeń symbole referencyjne Nazwa symbolu Nazwa bloku = Instalacja (funkcja) + Lokalizacja - Identyfikacja : Końcówka (zacisk) 78
System kodowania oznaczeń Funkcja Lokalizacja Obiekt Zacisk =J01 +S3 - K5 :3 Zacisk nr 3 Stycznik nr 5 Szafa sterownicza nr 3 Instalacja z przedziału od 20 do 30 kv 79
80
Sposoby opisywania symboli referencyjnych sygnał =W1-K3+S2 1 2 3 4 5 6 =W1 -K3 +S2 2 4 6 1 3 5 sygnał 81
Sposoby opisywania symboli referencyjnych linii -L12 3N~50Hz /TN-C -L13 -L14 3N~50Hz 400/230V 4YDY6 Sposoby opisywania symboli referencyjnych maska symbolu NajwaŜniejsze informacje istotne dla zrozumienia schematu -T1 60kV 630kVA Yd5 15kV 3 3-2R3 6,3kΩ 82
MoŜliwe pomijanie symboli referencyjnych Zastosowanie symboli referencyjnych (=) (-) (+) 83
Zastosowanie symboli referencyjnych (+) Realizacja praktyczna zaliczenie Opisać otrzymany schemat wykorzystując maksymalnie poznane zasady opisywania schematów. 84
Realizacja praktyczna zaliczenie Sterowanie +Pompownia 230/400 V Realizacja praktyczna zaliczenie Pompa P1 zał. Pompa P1 wył. Awaria pompy P1 Pompa P2 zał. Pompa P2 wył. Awaria pompy P2 85