Mierniki efektywności prowadzonych działań z zakresu prewencji wypadkowej w Polsce i w wybranych krajach UE

Mierniki efektywności prowadzonych działań z zakresu prewencji wypadkowej w Polsce i w wybranych krajach UE Warszawa, listopad 2010 r.

w Polsce i w wybranych krajach UE Opracowanie wykonane przez z siedzibą w Sieradzu przy ul. Mickiewicza 6 w ramach umowy nr 4882/0/993200/1/2010 z dnia 13.08.2010 r. zawartej z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, z siedzibą w Warszawie, przy ul. Szamockiej 3, 5 2

SPIS TREŚCI Wstęp 4 Rozdział 1.1.1. Prezentacja podstawowych mierników efektywności działań w zakresie prewencji wypadkowej, z uwzględnieniem mierników strategicznych i operacyjnych. 18 a) analiza zakresu zastosowania mierników w ocenie efektywności działań prewencyjnych. 18 b) określenie zakresu informacji niezbędnych do oceny efektywności działań prewencyjnych z zastosowaniem poszczególnych mierników. 29 c) analiza dostępnych w Polsce źródeł danych potrzebnych do wyznaczenia mierników strategicznych i operacyjnych 29 Rozdział 1.1.2. Zasady oceny efektywności działań prowadzonych w zakresie prewencji wypadkowej w Niemczech, Austrii i Wielkiej Brytanii przez instytucje ubezpieczeniowe i rządowe 32 Rozdział 1.1.2.1. Niemcy 32 Rozdział 1.1.2.2. Austria 70 Rozdział 1.1.2.3. Wielka Brytania. 86 Rozdział 1.1.3. Zasady oceny wpływu wprowadzonych regulacji prawnych (ocena kosztów i korzyści) i wniosków dotyczących możliwości wykorzystania tych zasad do oceny efektywności działań w zakresie prewencji wypadkowej. 102 Rozdział 1.1.4. Propozycje mierników efektywności działań prewencyjnych prowadzonych przez ZUS, z uwzględnieniem źródeł informacji dostępnych do ich wyznaczania. Pilotażowa ocena efektywności tych działań w wybranych obszarach z zastosowaniem wybranych mierników..... 104 Spis tabel.. 113 Spis rysunków. 118 3

W S T Ę P Cel pracy Celem pracy Mierniki efektywności prowadzonych działań z zakresu prewencji wypadkowej w Polsce i w wybranych krajach Unii Europejskiej jest określenie (oszacowanie) efektów działań prewencyjnych dotyczących wypadków przy pracy, określenie rodzajów stosowanych mierników, przedstawienie informacji dotyczącej zasad efektywności działań prowadzonych w zakresie prewencji wypadkowej w wybranych krajach Unii Europejskiej, tj. Austrii, Niemczech i Wielkiej Brytanii, omówienie zasady oceny wpływu wprowadzonych regulacji prawnych do określenia efektywności działań w ww. zakresie oraz przedstawienie propozycji mierników efektywności działań prewencyjnych prowadzonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wraz pilotażową oceną efektywności tych działań, przy zastosowaniu wybranych mierników. Przyjęte podstawy teoretyczne Prewencja wypadkowa, zwana także profilaktyką wypadkową 1 jest zbiorem procedur, których celem jest niedopuszczenie do powstawania niepożądanych zdarzeń. Współczesne koncepcje profilaktyki odnoszą się do tradycyjnych zasad stosowanych w medycynie do zapobiegania rozprzestrzenianiu się chorób oraz procedur zaprojektowanych na potrzeby przemysłu kosmonautycznego do wykrywania potencjalnych przyczyn awarii sprzętu podczas jego funkcjonowania w niedostatecznie rozpoznanym kosmicznym środowisku (Johnston, McQuard i Games, 1980) 2. Najbardziej znana koncepcja profilaktyczna (wypadkowa) wywodząca się z medycznych koncepcji profilaktycznych wyróżnia 3 poziomy zapobiegania, stosowane jako działania: pierwszorzędowe niedopuszczające do powstania wypadku, drugorzędowe zmierzające do szybkiego wyleczenia, trzeciorzędowe ograniczające skutki niesprawności. Charakter działań pierwszorzędowych mają programy opatrzone nazwą zero wypadków oraz statystyki ujmujące kumulację kolejnych dni bezwypadkowych. Działania drugorzędowe zmierzają do obniżenia ciężkości wypadku, redukcji strat i absencji wypadkowej, natomiast celem trzeciorzędowych jest między innymi ograniczenie rent powypadkowych i redukcja stopnia inwalidztwa. Efektywność profilaktyczna tych działań wynika bezpośrednio z ich treści i może być jednoznacznie określona 3. Działania profilaktyczne są podejmowane ex post, po zaistnieniu wypadku i rozpoznaniu jego przyczyn, lub ex ante tworzone w oparciu o wyniki badań niemal wypadków, inspekcji lub teoretycznej identyfikacji zagrożeń i scenariusza potencjalnych błędów, mających zdolność wywołania niebezpiecznego wydarzenia 4. Zasady prewencji wypadkowej zostały opracowane w 1931 r. przez Heinricha w postaci 10 punktów. Aksjomaty te mają wartość nie tylko historyczną, ponieważ niektóre z nich nadal traktowane są jako 1 Studenski R., Dudka G., Bojanowski R., Wypadki przy pracy, w. Koradecka D. (red.), Bezpieczeństwo i higiena pracy, CIOP-PIB, Warszawa 2008, str. 520 2 Bezpieczeństwo i higiena pracy, Centralny Instytut Ochrony Pracy-Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2008, str. 520, za: Johnston A.G., McQuard J., Games G.A.C. (1980) Systematic safety assessment in the mining industry. The Mining Engineer 3, str. 723-735 3 Studenski R., Opinia, Cieszyn grudzień 2010, str. 2 4 Wróblewska M., Ergonomia, Politechnika Opolska, Opole 2004, str. 227 4

punkt wyjścia w analizach bezpieczeństwa pracy i stosowane w prewencji wypadkowej. Zasady Heinricha są następujące 5 : 1) pojawienie się wypadku wynika z łańcucha przyczynowego zdarzeń, z których ostatni jest wypadek. Wypadek jest powodowany przez niebezpieczne zachowanie się człowieka i/lub przez działanie mechaniczne urządzenia lub czynnik środowiska pracy; 2) większość wypadków jest powodowana przez niebezpieczne zachowania; 3) wystąpienie wypadku połączonego z poważnym zranieniem poprzedza przeciętnie 300 zdarzeń niebezpiecznych; 4) wielkość szkody powodowanej przez wypadek jest losowa i trudna do przewidzenia, natomiast wystąpieniu samego wypadku można zapobiec; 5) rozpoznanie motywów i przyczyn podejmowania niebezpiecznych zachowań daje podstawy do działań prewencyjnych; 6) są cztery główne metody zapobiegania wypadkom: odpowiednie projektowanie i kontrola maszyn i wyposażenia, uświadamiająca działalność wśród personelu, dostosowanie pracowników (dobór i szkolenia) oraz dyscyplina pracy; 7) metody, które są najbardziej efektywne w prewencji wypadkowej, są analogiczne z metodami kontroli jakości, kosztów i wydajności pracy; 8) zarządzanie daje najlepszą okazję do prowadzenia prewencji wypadkowej i na nim spoczywa cała odpowiedzialność za wypadki; 9) przełożony jest kluczową postacią w prewencji wypadkowej. On bezpośrednio kontroluje zachowanie pracownika; 10) humanitarne aspekty prewencji wypadkowej są uzupełniane przez czynniki ekonomiczne: - bezpieczne warunki pracy są efektywne ekonomiczne; - koszty bezpośrednie, które ponosi pracodawca w związku z wypadkami (leczenie i odszkodowana) stanowią tylko około 20% łącznych kosztów, które musi on ponieść w związku z wypadkiem. Heinrich dowodził istnienia względnie stałego stosunku pomiędzy liczbą występujących zdarzeń nieomal wypadkowych" i liczbą wypadków zakończonych urazami o określonej ciężkości. Zależność ta znana jest w. literaturze przedmiotu jako piramida Heinricha" i przedstawia prawidłowości statystyczne, związane z kształtowaniem się liczby wypadków ciężkich (1), lekkich (29) i zdarzeń potencjalnie wypadkowych (300). 5 Wróblewska M., Ergonomia, Politechnika Opolska, Opole 2004 za: Lewandowski J., Zarządzanie bezpieczeństwem pracy w przedsiębiorstwie, Politechnika Łódzka, Łódź 2000, str. 21 5

Rysunek nr 1. Trójkąt relacji zdarzeń wypadkowych wg badań Heinricha 6 Badania zdarzeń wypadkowych, które mają miejsce w przedsiębiorstwach z poszczególnych branż wskazują istnienie znaczących różnic pomiędzy tymi relacjami w poszczególnych branżach oraz w stosunku do podstawowego modelu zdarzeń wypadkowych przedstawionych przez Heinricha. Według badań przeprowadzonych przez Health&Safety Executive (w 1994 r.), stosunek liczby wypadków urazowych do liczby wypadków bezurazowych wynosił od 1:10 do 1:64 7. Według Davies a and Teasdale a (1994), modelową relację liczby wypadków urazowych do liczby wypadków bezurazowych określa stosunek 1:20 (według Heinricha 1:10). Na rysunku nr 2 przedstawiono wybrane trójkąty relacji wypadków, ustalone w badaniach Health and Safety Executive 8. Rysunek nr 2. Trójkąty relacji wypadków w przedsiębiorstwach z czterech branż 9 6 Dudka G., Badanie i rejestrowanie wydarzeń bezwypadkowych bezurazowych, w: Pawłowska Z. (red.) Podstawy prewencji wypadkowej, Centralny Instytut Ochrony Pracy-Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2008, str. 82 7 Health&Safety Executive, The cost to Britain of workplace accidents and work-related ill health in 1995/96, str. 32 8 Rzepecki J. Analiza kosztów i korzyści BHP w przedsiębiorstwie, Cenralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2002, str. 9-10 9 Dudka G., Badanie i rejestrowanie wydarzeń wypadkowych bezurazowych, w: Pawłowska Z. (red.), Podstawy prewencji wypadkowej, Warszawa 2008, str. 86 6

Z ekonomicznego punktu widzenia jako optymalny przyjmuje się często taki poziom bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia, dla którego suma nakładów na działalność profilaktyczną, kosztów wypadków i zdarzeń prawie wypadkowych osiąga minimum. Problem ten zilustrowano na rysunku nr 3. Na osi rzędnych przedstawiono koszty wynikające ze stanu BHP, a na osi odciętych - poziom BHP. Krzywe zamieszczone na rysunku nr 3. przedstawiają koszty działalności profilaktycznej (P), koszty wynikające ze stanu BHP (W) oraz koszty ogółem (T). Krzywa kosztów ogółem (T) przedstawia sumę kosztów działalności profilaktycznej (P) oraz kosztów wynikających ze stanu BHP (W). Widać wyraźnie, iż wzrost kosztów działalności profilaktycznej powoduje zmniejszenie kosztów wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych. Z ekonomicznego punktu widzenia przedsiębiorstwo powinno być zainteresowane krzywą sumy T i dążyć do tego, aby krzywa ta osiągnęła minimum w punkcie M. Punktowi M odpowiada łączny koszt minimum, natomiast punktom Ti i T2 odpowiadają dwie kombinacje kosztów, dające ten sam koszt ogółem Ti = T2, lecz różne stopnie bezpieczeństwa i higieny pracy B1 i B2. Koszt Rysunek nr 3. Zasada określania optymalnego poziomu BHP 10 Poziom bezpieczeństwa i higieny pracy Znajomość relacji między składnikami kosztów BHP oraz kosztami działalności profilaktycznej stanowi podstawę analizy kosztów i korzyści. Korzyści z działań prewencyjnych w przedsiębiorstwie mogą dotyczyć zarówno składników niepieniężnych, jak i pieniężnych. Występowanie korzyści w formie pozapieniężnej istotnie komplikuje analizę kosztów i korzyści, wpływając w znacznym stopniu na precyzję oceny. W najnowszych pozycjach literatury z zakresu ekonomiki BHP coraz większą wagę przywiązuje się do niepieniężnych korzyści działań prewencyjnych w przedsiębiorstwach, 10 Rzepecki J., Analiza kosztów i korzyści BHP w przedsiębiorstwie, Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2002, str. 16 7

obejmujących m.in.: zwiększenie możliwości stosowania innowacji, wzrost zadowolenia klientów, zmniejszenie stresu oraz poprawę stanu zdrowia i jakości życia 11. Ze względu na wielowymiarowy charakter społecznych kosztów wypadków przy pracy, na które składają się koszty ponoszone przez pracodawców, koszty ponoszone indywidualnie przez samych poszkodowanych i ich rodziny a także koszty ponoszone przez całe społeczeństwo oraz ze względu na wspomniane wcześniej nakładanie się różnych czynników mających wpływ na poziom wypadkowości, skorelowanych z wypadkowością zarówno dodatnio jak i ujemnie, w celu zobiektywizowania oceny wpływu podejmowanych działań z zakresu prewencji wypadkowej na wypadkowość, stosuje się różnego rodzaju mierniki. Aby umożliwić zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy w przedsiębiorstwie należy zapewnić narzędzia umożliwiające pomiar skuteczności i efektywności działań oraz procesów realizowanych w tym obszarze. Skuteczność procesów zarządzania bhp może być mierzona dwojako. Po pierwsze, można mierzyć skutki realizacji tych procesów posługując się tradycyjnymi wskaźnikami statystycznymi. Do najczęściej stosowanych wskaźników w tym zakresie należą wskaźniki częstości i ciężkości wypadków przy pracy oraz liczba chorób zawodowych. Wskaźniki te pozwalają zmierzyć poziom bezpieczeństwa i skuteczność działań dopiero po wystąpieniu wypadku przy pracy czy choroby zawodowej, natomiast nie pozwalają zidentyfikować problemów i niezgodności występujących w organizacji oraz wskazać możliwości ich usprawnień w celu uniknięcia wypadku czy choroby. Wskaźniki te wskazują zatem na fakt istnienia problemu jedynie jako jego skutek 1. Po drugie, skuteczność działań i procesów w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy można mierzyć stosując wskaźniki związane z realizacją działań prewencyjnych. Wskaźniki te umożliwiają monitorowanie prawidłowej realizacji procesów oraz identyfikację i oceną występujących problemów, zanim zdarzy się wypadek czy pojawi się choroba zawodowa. Na perspektywę odnoszącą się do wszystkich zatrudnionych pracowników składają się powiązane ze sobą dwa cele: - zapewnienie bezpieczeństwa i higienicznych warunków pracy wszystkim pracownikom, czego miernikami są między innymi wskaźniki wypadków przy pracy, chorób zawodowych, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, a także liczba osób zatrudnionych w warunkach zagrożenia oraz - zapewnienie dobrostanu pracowników, czyli takiego ich dobrego samopoczucia, które przekładałoby się m.in. na wzrost wydajności i jakości ich pracy. Perspektywa finansowa odnosi się do kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo wskutek niewłaściwych warunków pracy oraz nakładów na realizację procesów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Podstawowym celem perspektywy finansowej jest ograniczenie kosztów związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, przy jednoczesnym zapewnieniu, że przedsiębiorstwo będzie spełniać wymogi obowiązujących przepisów prawa w zakresie BHP. 12 11 Rzepecki J., Analiza kosztów i korzyści BHP w przedsiębiorstwie, Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2002, str. 15-16 12 Pęciłło M., Skuteczność procesów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, a korzyści ekonomiczne przedsiębiorstwa, Bezpieczeństwo Pracy nr 11/2005, str. 18-21 8

Rysunek nr 4. Elementy procesu pomiaru wykonania zadań 13 Proces pomiaru wykonania zadań przedstawiony na rysunku nr 4 składa się z następujących elementów: - celów wykonania zadań, czyli oczekiwanych skutków działań, w przedmiotowym przypadku prewencyjnych, - mierników wykonania celów/zadań, tj. ilościowych lub jakościowych cech wykonania zadań, - oczekiwanego wykonania zadań, tj. pożądanego poziomu zadań w odniesieniu do każdego z wykorzystywanych mierników, - rezultatów wykonania zadań w odniesieniu do każdego z wykorzystywanych mierników. Klasyfikacje mierników stopnia realizacji celów/zadań oparte są na zasadzie modelu produkcji oraz oparte na Strategicznej Karcie Wyników. Jedną z najczęściej stosowanych zasad tworzenia mierników wykonania zadań jest zasada 3 E, od oszczędności, wydajności i skuteczności (ang. Economy, Efficiency, Effectivenss 3 E). Według tej zasady, każdą działalność sektora finansów publicznych można potraktować jako proces produkcyjny, w którym określone nakłady służą wytworzeniu w procesie produkcji wyników produktów służących realizacji określonych skutków rezultatów. Na rysunku nr 5 przedstawiony został proces wykonania zadań w oparciu o zasadę modelu procesu produkcji, na który składają się: nakłady, wyniki oraz skutki. 13 Pogoda A., Chrzanowski M., Marczewski K., Fundamentalne znaczenie miernika jako elementu ściśle skorelowanego z celami w ramach budżetu zadaniowego, w: Postuła M., Perczyński P., Budżet zadaniowy w administracji publicznej, Warszawa 2010, str. 117 9

Rysunek nr 5. Model procesu wykonania zadań w oparciu o zasadę 3 E 14 Niezwykle ważną rolę w tym procesie odgrywa skuteczność kosztów, obejmująca wszystkie trzy elementy, tj. oszczędność, wydajność i skuteczność. Według jednej z definicji (Ellis i Mitchell, 2002), skuteczność kosztów oznacza relację pomiędzy wykorzystanymi zasobami a uzyskanymi skutkami. Mierniki skuteczności kosztów pokazują, na ile dobrze koszty, zostały przetworzone w pożądane skutki. Mierniki takie wskazują, które z zadań lub programów przyniosą pożądane skutki po najniższym koszcie. W wersji idealnej skuteczność kosztów mierzy wszystkie ekonomiczne koszty danego zadania lub programu w relacji do precyzyjnie zdefiniowanego celu. Według innej definicji (Sekretariatu Rady Skarbu Kanady, 2001), skuteczność kosztów oznacza zakres, w jakim organizacja, program, itp. produkuje zaplanowane skutki w relacji do ponoszonych wydatków. Najczęściej skuteczność kosztów mierzona jest za pomocą analiz ekonomicznych, takich jak: analiza kosztów i korzyści, analiza skuteczności kosztów oraz analiza użyteczności kosztów. 19 Inną podstawą do tworzenia mierników wykonania zadań jest podejście, oparte na Strategicznej Karcie Wyników. Strategiczna Karta Wyników jest coraz częściej stosowanym narzędziem pomiaru dokonań przedsiębiorstwa, obejmującym różne punkty postrzegania tych dokonań. Zawiera ona punkt widzenia właściciela, klienta, procesów wewnętrznych przedsiębiorstwa oraz innowacji i uczenia się. 15 Jest wykorzystywana do: wyjaśniania i weryfikowania strategii; komunikowania strategii wewnątrz organizacji; wiązania celów poszczególnych pracowników, podmiotów wewnętrznych i organizacji jako całości; wiązania celów strategicznych z celami krótkookresowymi; identyfikowania inicjatyw strategicznych; prowadzenia okresowych ocen działalności pod kątem realizacji strategii. 14 Pogoda A., Chrzanowski M., Marczewski K., Fundamentalne znaczenie miernika jako elementu ściśle skorelowanego z celami w ramach budżetu zadaniowego, w: Postuła M., Perczyński P., Budżet zadaniowy w administracji publicznej, Warszawa 2010, str. 120 15 Walczak M. (red.): Analiza finansowa w zarządzaniu współczesnym przedsiębiorstwem, Centrum Doradztwa i Informacji Difin sp. z o.o. Warszawa 2007, str. 208 za: Pogoda A., Chrzanowski M., Marczewski K., Fundamentalne znaczenie miernika jako elementu ściśle skorelowanego z celami w ramach budżetu zadaniowego, w: Postuła M., Perczyński P., Budżet zadaniowy w administracji publicznej, Warszawa 2010, str. 137 10

Podejście to rozwinięte zostało w sektorze prywatnym, a następnie zaadoptowane do jednostek sektora finansów publicznych. W podejściu tym mierniki stopnia realizacji celów/zadań tworzone są w ramach czterech perspektyw: - perspektywa odbiorcy usług (klienta) - jak jednostka organizacyjna wypełnia potrzeby i oczekiwania swoich klientów (obywateli), - perspektywa wewnętrznego zarządu (procesów wewnętrznych) - identyfikacja i monitorowanie najważniejszych procesów służących skutecznemu dostarczaniu dobrych jakościowo usług, - perspektywa uczenia się i innowacji - zapewnienie możliwości ciągłego uczenia się jednostki i poprawy jej działań, - perspektywa finansowa - czy zasoby są wykorzystywane oszczędnie i wydajnie w procesie osiągania celów danej jednostki. Strategiczna Karta Wyników dostarcza więc kompleksowego obrazu działalności przedsiębiorstwa/jednostki sektora finansów publicznych, umożliwiając analizę i ocenę jego pozycji w czterech perspektywach oraz ograniczając liczbę mierników, charakteryzujących tę działalność. Strategiczna Karta Wyników nie powinna pomijać żadnego kluczowego dla organizacji miernika działalności, z jednej strony, z drugiej zaś, nie może zawierać zbyt dużej liczby miar, ponieważ mogłoby to spowodować swoisty szum informacyjny" i trudności w oddzieleniu miar istotnych od mniej istotnych, czy wręcz w ogóle nieprzydatnych. Rysunek nr 6. Pomiar stopnia realizacji celów przy wykorzystaniu Strategicznej Karty Wyników 16 16 Pogoda A., Chrzanowski M., Marczewski K., Fundamentalne znaczenie miernika jako elementu ściśle skorelowanego z celami w ramach budżetu zadaniowego, w: Postuła M., Perczyński P., Budżet zadaniowy w administracji publicznej, Warszawa 2010, str. 139 11

Niniejsza praca przedstawia mierniki efektywności prowadzonych działań z zakresu prewencji wypadkowej w Polsce oraz w 3 wybranych krajach UE Austrii, Niemczech i Wielkiej Brytanii. Dokonując do prezentacji wyboru tych krajów UE, Zleceniobiorca kierował się dwoma przesłankami - prowadzeniem w wybranych krajach działań z zakresu prewencji wypadkowej na dużą skalę oraz osiąganymi, pozytywnymi efektami tych działań. Przedstawiono oceny wpływu wprowadzonych w Polsce regulacji prawnych odnoszących się do działalności prewencyjnej wraz z zaproponowaniem mierników efektywności działań prewencyjnych proponowanych do stosowania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Definicje podstawowych terminów Pracujący 17 1. Pracujący są to osoby wykonujące pracę przynoszącą im zarobek lub dochód. Do pracujących, w części dotyczącej badania wypadków przy pracy zalicza się wszystkich pracujących, bez względu na to, czy osoby te pracują również w innych jednostkach sprawozdawczych (bez osób pracujących na umowę-zlecenie), a mianowicie: 1) osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy (tj. umowy o pracę, powołania, wyboru lub mianowania) łącznie z sezonowymi i zatrudnionymi dorywczo; 2) pracodawców i pracujących na własny rachunek: a) właścicieli i współwłaścicieli (łącznie z bezpłatnie pomagającymi członkami ich rodzin) jednostek prowadzących działalność gospodarczą (z wyłączeniem wspólników spółek, którzy nie pracują w spółce); b) osoby pracujące na własny rachunek, np. osoby wykonujące wolne zawody; 3) agentów pracujących na podstawie umów agencyjnych i umów na warunkach zlecenia (łącznie z pomagającymi członkami ich rodzin oraz osobami zatrudnionymi przez agentów); 4) osoby wykonujące pracę nakładczą; 5) członków spółdzielni produkcji rolniczej, tj. członków RSP oraz powstałych na ich bazie spółdzielni o innym profilu produkcyjnym, w odniesieniu do których funkcjonuje prawo spółdzielcze, a także członków spółdzielni kółek rolniczych; 6) duchownych pełniących obowiązki duszpasterskie. Wypadek przy pracy 18 1. Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą: 1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych; 2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia; 17 Wypadki przy pracy w 2009 r., GUS, Warszawa 2010, str. 10 18 Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, Art.3, Dz.U. 2002, Nr 199, poz. 1673 12

3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. 2. Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ: 1) w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w ust.1, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań; 2) podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony; 3) przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe. 3. Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas: 1) uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe; 2) wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania; 3) pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie; 3a) (uchylony); 4) odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący; 5) wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych spółdzielni; 6) wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia; 7) współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia; 8) wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych; 9) wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych; 10) wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi; 11) odbywania służby zastępczej; 12) nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających stypendium; 13) wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy; 14) pełnienia przez funkcjonariusza celnego obowiązków służbowych. 13

4. Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku. 5. Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. 6. Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby. Rodzaje świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych 19 1. Z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują następujące świadczenia: 1) zasiłek chorobowy dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową; 2) świadczenie rehabilitacyjne dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy; 3) zasiłek wyrównawczy dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu; 4) jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu; 5) jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty; 6) renta z tytułu niezdolności do pracy dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej; 7) renta szkoleniowa dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową; 8) renta rodzinna dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej; 9) dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej; 10) dodatek pielęgnacyjny; 11) pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą. Profilaktyka wypadkowa Działania ograniczające częstość powstawania wypadków lub zmniejszające stopień ciężkości odnoszonych w nich obrażeń nazywane są profilaktyką wypadkową względnie prewencją wypadkową. 20 19 Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, Art. 6 ust. 1, Dz.U. 2002, Nr 199, poz. 1673 20 Studenski R. Teorie przyczynowości wypadkowej i ich empiryczna weryfikacja, Główny Instytut Górnictwa, Katowice 1986, str. 197 14

Efektywność profilaktyki wypadkowej Jest to ocena skuteczności działań w zakresie prewencji wypadkowej zarówno na poziomie państwa jak i przedsiębiorstwa. Wypadkowość 21 suma wypadków zaistniałych w jakimś czasie, zazwyczaj w ciągu roku, przedstawiona za pomocą wskaźników. Wskaźniki wypadkowości pokazują liczbę wypadków w powiązaniu z warunkami pracy. W szacunkach, ocenach i porównaniach wypadkowości są stosowane wskaźniki częstości, ciężkości i ekonomicznych skutków wypadków. Wskaźniki częstości odnoszą się do liczby wypadków (poszkodowanych). Aby zniwelować wpływ zróżnicowania porównywanych grup, liczba wypadków (poszkodowanych) jest standaryzowana poprzez podzielenie przez odpowiednią jednostkę. Jednostka ta jest dobierana w zależności od czynnika różnicującego populacje, w których porównuje się wypadkowość. 15 Wskaźnik liczba wypadków na 1000 pracujących, nazywany często wskaźnikiem częstości lub wskaźnikiem wypadkowości - wskaźnik ten opisuje liczbę wypadków (poszkodowanych) przypadającą na określoną liczbę osób pracujących. W Polsce wyznacza się wskaźnik częstości wypadków na 1000 pracujących. Pozwala on porównywać wypadkowość w populacjach o różnej liczebności. W liczba wypadków poszkodowanych liczba pracujących 1000 Wskaźnik liczba wypadków na 100 000 roboczogodzin - przedstawia liczbę wypadków w powiązaniu z czasem ekspozycji na zagrożenie i podaje ile zdarzyło się wypadków na 100 000 przepracowanych godzin. Wskaźnik ten stosuje się, jeśli istnieje przypuszczenie, że porównywane populacje są zróżnicowane ze względu na średni czas pracy (np. w ciągu dnia, tygodnia, miesiąca), a w szczególności wówczas, jeżeli w przynajmniej jednej z porównywalnych grup znaczna część osób zatrudniona jest w niepełnym wymiarze czasu pracy. W1 liczba wypadków poszkodowanych liczba przepracowanych godzin 100 000 Wskaźnik liczba wypadków na 1 000 000 ton produktu - wskaźnik ten jest miarą biologicznego kosztu produkcji. Służy głównie do porównań wewnątrzbranżowych. Przy porównywaniu bezpieczeństwa dwóch procesów, w których wytwarzany jest podobny wyrób (np. samochody) i opartych na różnych technologiach, liczba wypadków (poszkodowanych) przy pracy przypadająca np. na 1000 (lub 1 000 000) wyrobów pozwala ocenić, która technologia charakteryzuje się mniejszą 21 Studenski R., Dudka G., Bojanowski R., Wypadki przy pracy, w: Koradecka D. (red.) Bezpieczeństwo i higiena praca, Warszawa 2008, str. 497-498; Pawłowska Z., Bojanowski R. Podstawy prewencji wypadkowej, Warszawa 2008, str. 29-36 15

wypadkowością. W zakładach usługowych można odnieść liczbę wypadków do liczby wykonanych usług, a w handlu do liczby sprzedanych produktów. W2 liczba wypadków poszkodowanych produkcja tony 1 000 000 Wskaźniki ciężkości 15 Wskaźnik liczby dniówek straconych wskutek jednego wypadku - określa średnią liczbę dni absencji przypadającą na jeden wypadek przy pracy. Wskaźnik ten pokazuje, jak poważne są skutki wypadków i pozwala odróżnić populacje, w których zdarza się więcej wypadków o mniejszych konsekwencjach dla zdrowia od takich, w których zdarza się mniej wypadków skutkujących dłuższą absencją. W przypadku wskaźników bazujących na absencji pomija się wypadki śmiertelne lub określa się dla nich długość absencji arbitralnie. W łączna absencja spowodowna wypadkami liczba poszkodowanych Wskaźnik liczby wypadków śmiertelnych na 1000 wypadków ogółem określa ile wypadków śmiertelnych zdarza się na 1000 wypadków ogółem. Analogicznie określa się wskaźnik odnoszący się do wypadków ciężkich podstawiając zamiast liczby wypadków śmiertelnych liczbę wypadków ciężkich. W liczba wypadków miertelnych liczba wypadków ogółem 1000 Wskaźnik przeciętnej straty poniesionej wskutek jednego wypadku określa przeciętną stratę ponoszoną wskutek każdego wypadku. W łączny koszt wypadków liczba wypadków Wskaźnik strukturalny Wskaźnik ten opisuje zmianę wypadkowości w czasie w stosunku do stanu początkowego, zarejestrowanego w ustalonym roku (tzw. roku bazowym). Do wyznaczenia miernika strukturalnego wypadków przy pracy przyjęto jako rok bazowy 1998. Miernik strukturalny w danym roku wyznacza się ze wzoru: 16

W = wska nik wypadkowo ci w danym roku wska nik wypadkowo ci w roku bazowym 1998 Mierniki 22 Mierniki są instrumentem mierzącym stopień realizacji poszczególnych celów/zadań publicznych w relacji do potrzeb oraz sposób ich wykonania w relacji do posiadanych zasobów. Mierniki dostarczają informacji o stopniu realizacji celów/zadań, która jest wykorzystywana w procesie zarządzania zadaniowego jednostkami sektora finansów publicznych. Mierniki służą głównie do pomiaru postępu w osiąganiu celów strategicznych (długoterminowych, o podstawowym znaczeniu), taktycznych (średnioterminowych, związanych z metodami działań) i operacyjnych (krótkoterminowych, dotyczące konkretnych działań). Mierniki strategiczne służą do oceny realizacji celów strategicznych państwa określonych w dokumentach strategicznych. W zakresie prewencji wypadkowej celem strategicznym jest zmniejszenie częstości urazów powstałych w wyniku wypadków i ograniczenie ich skutków. Jest to cel strategiczny 3., określony w Narodowym Programie Zdrowia na lata 2007-2015 stanowiącym załącznik do Uchwały Nr 90/2007 Rady Ministrów z dnia 15.05.2007 r. W załączniku, stanowiącym rozszerzenie celu strategicznego 3. określono jako oczekiwany efekt do 2015 r. zmniejszenie liczby urazów powstałych w wyniku wypadków przy pracy do połowy stanu z 2005 r. (w roku 2005 zaistniało 86 000 wypadków przy pracy, w tym 500 śmiertelnych i 1000 ciężkich). Miernikami strategicznymi są: I. Poszkodowani w wypadkach przy pracy II. Poszkodowani w wypadkach przy pracy na 1000 pracujących Ww. mierniki strategiczne mają zastosowanie w przedstawianiu różnicy pomiędzy celem strategicznym, a wynikiem działań profilaktycznych. Mierniki operacyjne - służą do oceny realizacji celów operacyjnych. Miernikami operacyjnymi są mierniki określające poziom stopnia ciężkości lub częstości wypadków w czasie. Wszystkie mierniki operacyjne mające zastosowanie w prewencji wypadkowej podano w rozdziale 1.1.1. 22 Pogoda A., Chrzanowski M., Marczewski K., Fundamentalne znaczenie miernika jako elementu ściśle skorelowanego z celami w ramach budżetu zadaniowego, w: Postuła M., Perczyński P., Budżet zadaniowy w administracji publicznej, Warszawa 2010, str. 115-117 17

Rozdział 1.1.1.Prezentacja podstawowych mierników efektywności działań w zakresie prewencji wypadkowej, z uwzględnieniem mierników strategicznych i operacyjnych a) analiza zakresu zastosowania mierników w ocenie efektywności działań prewencyjnych Do oceny efektywności działań w zakresie prewencji wypadkowej mają zastosowanie: Mierniki strategiczne: I. Poszkodowani w wypadkach przy pracy II. Poszkodowani w wypadkach przy pracy na 1000 pracujących Mierniki operacyjne: III. Poszkodowani w wypadach śmiertelnych IV. Poszkodowani w wypadach śmiertelnych na 1000 pracujących V. Poszkodowani w wypadkach ciężkich VI. Poszkodowani w wypadkach ciężkich na 1000 pracujących VII. Poszkodowani w wypadkach lekkich VIII. Poszkodowani w wypadkach lekkich na 1000 pracujących IX. Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością do pracy 1-3 dni X. Poszkodowania w wypadkach przy pracy z niezdolnością do pracy 4-20 dni XI. Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością do pracy 21 dni i więcej XII. Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością do pracy 1-3 dni na 1000 pracujących XIII. Poszkodowania w wypadkach przy pracy z niezdolnością do pracy 4-20 dni na 1000 pracujących XIV. Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością do pracy 21 dni i więcej na 1000 pracujących XV. Przyznane nowe renty z tytułu wypadków przy pracy XVI. Przyznane nowe renty z tytułu wypadków przy pracy na 1000 pracujących XVII. Liczba dni niezdolności do pracy XVIII. Liczba dni niezdolności do pracy na jednego poszkodowanego XIX. Liczba dni niezdolności do pracy na 1000 pracujących XX. Wydatki na prewencję XXI. Ilość przeprowadzonych szkoleń dotyczących prewencji 23 XXII. Liczba uczestników szkoleń z zakresu dotyczących prewencji wypadkowej XXIII. Liczba dofinansowanych konferencji XXIV. Ilość wydrukowanych i rozprowadzonych materiałów informacyjnych (ulotki, plakaty, broszury) XXV. Ilość prac badawczo-naukowych i analiz 24 23 upowszechnianie wiedzy o zagrożeniach, powodujących wypadki przy pracy i choroby zawodowe oraz sposobach przeciwdziałania tym zagrożeniom 24 prowadzenie prac badawczo-naukowych, mających na celu eliminację lub ograniczenie przyczyn powodujących wypadki przy pracy i choroby zawodowe, analizy przyczyn i skutków wypadków przy pracy, a zwłaszcza wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych oraz chorób zawodowych 18

Zakres stosowania mierników strategicznych: I. Poszkodowani w wypadkach przy pracy II. Poszkodowani w wypadkach przy pracy na 1000 pracujących Są to 2 podstawowe mierniki służące do oceny efektywności działań prewencji wypadkowej. W latach 1999-2009 mierniki ten kształtowały się następująco: Tabela nr 1. Poszkodowani w wypadkach przy pracy i na 1000 pracujących Rok Poszkodowani w wypadkach przy pracy (ogółem) Poszkodowani w wypadkach przy pracy na 1000 pracujących 1999 98 774 8,42 2000 94 909 8,37 2001 85 275 7,84 2002 80 492 7,59 2003 85 439 8,15 2004 87 516 8,38 2005 84 402 7,99 2006 95 462 8,83 2007 99 171 8,82 2008 104 402 8,96 2009 87 052 7,47 Źródło: GUS Miernik poszkodowani w wypadkach przy pracy określa wartości bezwzględne. Ma zastosowanie do monitorowania realizacji celu strategicznego 3. określonego w Narodowym Programie Zdrowia na lata 2007-2015 Zmniejszenie częstości urazów powstałych w wyniku wypadków oraz do monitorowania postępu realizacji tego celu strategicznego, który zakłada spadek liczby wypadków w pracy z 84 402 w 2005 r. do 42 200 w 2015 r. (o 50%). Ponieważ w 2009 r. wartość miernika poszkodowani w wypadkach przy pracy wyniosła 87 052, aby osiągnąć wielkość docelową przewidzianą w 2015 r. wartość miernika w okresie 2010 2015 winna zmniejszać się o 7 475 wypadków rocznie, w stosunku do roku poprzedniego. Miernik ten jest podstawowym miernikiem strategicznym ZUS w zakresie prewencji wypadkowej. 19

Miernik poszkodowani w wypadkach przy pracy na 1000 pracujących 25 określa wartości względne, będące stosunkiem poszkodowanych w wypadkach do liczby pracujących podanej w tysiącach. Ze względu na użycie w tym mierniku liczby pracujących lepiej odzwierciedla on zmianę wypadkowości w czasie. Wskaźnik ten umożliwia analizowanie i porównywanie wypadkowości niezależnie od liczby pracujących w danym okresie. W tabeli poniżej zestawiono przykładowo wskaźniki dynamiki: liczby poszkodowanych w wypadkach oraz liczby poszkodowanych w wypadkach na 1000, nawiązując do założeń Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007-2015 przyjęto wartość mierników w 2005 r. równe 100%. Z porównania wynika, iż dynamika liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy wzrasta do poziomu 103,1%, zaś dynamika liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy na 1000 pracujących maleje do poziomu 93,5% w stosunku do poziomu z roku 2005. Tabela nr 2. Wskaźniki dynamiki liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy i na 1000 pracujących Rok Poszkodowani w wypadkach przy pracy (ogółem) [%] Poszkodowani w wypadkach przy pracy na 1000 pracujących [%] 2005 100 100 2006 113,1 110,5 2007 117,5 110,4 2008 123,7 112,1 2009 103,1 93,5 Źródło: opracowanie własne 25 Pracujący są to osoby wykonujące pracę przynoszącą im zarobek lub dochód. Do pracujących, w części dotyczącej badania wypadków przy pracy zalicza się wszystkich pracujących, bez względu na to, czy osoby te pracują również w innych jednostkach sprawozdawczych (bez osób pracujących na umowę-zlecenie), a mianowicie: 1) osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy (tj. umowy o pracę, powołania, wyboru lub mianowania) łącznie z sezonowymi i zatrudnionymi dorywczo; 2) pracodawców i pracujących na własny rachunek: a) właścicieli i współwłaścicieli (łącznie z bezpłatnie pomagającymi członkami ich rodzin) jednostek prowadzących działalność gospodarczą (z wyłączeniem wspólników spółek, którzy nie pracują w spółce); b) osoby pracujące na własny rachunek, np. osoby wykonujące wolne zawody; 3) agentów pracujących na podstawie umów agencyjnych i umów na warunkach zlecenia (łącznie z pomagającymi członkami ich rodzin oraz osobami zatrudnionymi przez agentów); 4) osoby wykonujące pracę nakładczą; 5) członków spółdzielni produkcji rolniczej, tj. członków RSP oraz powstałych na ich bazie spółdzielni o innym profilu produkcyjnym, w odniesieniu do których funkcjonuje prawo spółdzielcze, a także członków spółdzielni kółek rolniczych; 6) duchownych pełniących obowiązki duszpasterskie, GUS, Wypadki przy pracy w 2009, Warszawa 2010. 20

Zakres stosowania mierników operacyjnych: III. Poszkodowani w wypadach śmiertelnych IV. Poszkodowani w wypadach śmiertelnych na 1000 pracujących V. Poszkodowani w wypadkach ciężkich VI. Poszkodowani w wypadkach ciężkich na 1000 pracujących VII. Poszkodowani w wypadkach lekkich VIII. Poszkodowani w wypadkach lekkich na 1000 pracujących Są to zasadnicze mierniki określające strukturę ciężkości wypadków do oceny m.in. skuteczności prewencji wypadkowej. W latach 1999-2009 wskaźniki te kształtowały się następująco: Tabela nr 3. Poszkodowani w wypadkach przy pracy, w podziale na poszkodowanych w wypadkach - śmiertelnych, ciężkich i lekkich Rok śmiertelnych na 1000 pracujących poszkodowani w wypadkach ciężkich na 1000 pracujących lżejszych na 1000 pracujących 1999 523 0,05 1 377 0,12 96 874 8,25 2000 594 0,05 1 351 0,12 92 964 8,20 2001 554 0,05 1 149 0,11 83 572 7,68 2002 515 0,05 1 031 0,10 78 946 7,44 2003 515 0,049 1 017 0,10 83 907 8,00 2004 490 0,047 1 040 0,10 85 986 8,23 2005 468 0,04 956 0,09 82 978 7,86 2006 493 0,05 976 0,09 93 993 8,69 2007 479 0,04 975 0,09 97 717 8,69 2008 520 0,04 900 0,08 102 982 8,84 2009 406 0,035 780 0,07 85 866 7,37 Źródło: GUS Wyliczone na ich podstawie wskaźniki dynamiki pozwalają na poziomie operacyjnym monitorować i kształtować rodzaj, zakres i ilość działań prewencyjnych. 21

Rok Tabela nr 4. Wskaźniki dynamiki liczby poszkodowanych w wypadkach - śmiertelnych, ciężkich i lekkich Poszkodowani w wypadkach śmiertelnych przy pracy [%] Poszkodowani w wypadkach śmiertelnych przy pracy na 1000 pracujących [%] Poszkodowani w wypadkach ciężkich przy pracy [%] Poszkodowani w wypadkach ciężkich przy pracy na 1000 pracujących [%] Poszkodowani w wypadkach lżejszych przy pracy [%] Poszkodowani w wypadkach lżejszych przy pracy na 1000 pracujących [%] 2005 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 2006 105,3 125,0 102,1 100,0 113,3 110,6 2007 102,4 100,0 102,0 100,0 117,8 110,6 2008 111,1 100,0 94,1 88,9 124,1 112,5 2009 86,8 87,5 81,6 77,8 103,5 93,8 Źródło: opracowanie własne Również w tym przypadku lepszymi miernikiami opisującymi dynamikę zmian liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy w podziale na śmiertelne, ciężkie oraz lżejsze są mierniki poszkodowanych w wypadkach na 1000 pracujących. Mierniki w postaci liczby poszkodowanych są niezbędne do określenia bezwzględnej skali wypadków czy to ogółem czy też w rozbiciu na poszczególne kategorie wypadków. Zakres stosowania mierników operacyjnych: IX. Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością do pracy 1-3 dni X. Poszkodowania w wypadkach przy pracy z niezdolnością do pracy 4-20 dni XI. Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością do pracy 21 dni i więcej XII. Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością do pracy 1-3 dni na 1000 pracujących XIII. Poszkodowania w wypadkach przy pracy z niezdolnością do pracy 4-20 dni na 1000 pracujących XIV. Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością do pracy 21 dni i więcej na 1000 pracujących 22

Rok Tabela nr 5. Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością do pracy 1-3 dni, 4-20 dni, 21 dni i więcej Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością 1-3 dni Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością 1-3 dni na 1000 pracujących Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością 4-20 dni Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością 4-20 dni na 1000 pracujących Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością 21 dni i więcej Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością 21 dni i więcej na 1000 pracujących 1999 1 343 0,11 44 484 26 3,79 49 480 27 4,22 2000 1 016 0,09 42 972 3,79 46 749 4,12 2001 839 0,08 37 885 3,48 42 038 3,87 2002 792 0,07 35 134 3,32 39 529 3,73 2003 564 0,05 36 181 3,45 43 562 4,16 2004 680 0,07 37 052 3,55 44 558 4,27 2005 595 0,06 26 006 2,46 52 747 4,99 2006 805 0,07 29 753 2,75 59 143 5,47 2007 896 0,08 32 740 2,91 59 188 5,26 2008 1 074 0,09 34 817 2,99 61 501 5,28 2009 946 0,08 28 28 284 2,64 29 51 301 4,13 30 Źródło: GUS Mierniki operacyjne zestawione w tabeli nr 5 określają strukturę niezdolności do pracy w podziale na okresy 1-3 dni, 4-20 dni, 29 dni i więcej. Ich przydatność do określenia efektywności prewencji jest umiarkowana. Jedynie wskaźniki liczby poszkodowanych w wypadkach z niezdolnością do pracy (w podziale na okresy niezdolności do pracy na 1000 pracujących) pozwalają na określenie dynamiki liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy. 26 Dane dot. 1999-2004 r. zostały podane przez GUS dla przedziału 4-28 dni 27 Dane dot. 1999-2004 r. zostały podane przez GUS dla przedziału 29 dni i więcej 28 Dane wstępne, Mały rocznik statystyczny, GUS 29 Dane wstępne, Mały rocznik statystyczny, GUS 30 Dane wstępne, Mały rocznik statystyczny, GUS 23

Tabela nr 6. Wskaźniki dynamiki liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy z niezdolnością do pracy w przedziale: 1-3 dni, 4-20 dni, 21 dni i więcej Rok Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością 1-3 dni [%] Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością 1-3 dni na 1000 pracujących [%] Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością 4-20 dni [%] Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością 4-20 dni na 1000 pracujących [%] Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością 21 dni i więcej [%] Poszkodowani w wypadkach przy pracy z niezdolnością 21 dni i więcej na 1000 pracujących [%] 2005 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 2006 135,3 116,7 114,4 111,8 112,1 109,6 2007 150,6 133,3 125,9 118,3 112,2 105,4 2008 180,5 150,0 133,9 121,5 116,6 105,8 2009 159,0 133,3 108,8 107,3 97,3 82,8 Źródło: opracowanie własne Z analizy wskaźników dynamiki zestawionych w tabeli nr 6 wynika, iż w okresie 2005-2009 zasadniczo zmieniła się struktura wypadków przy pracy w zakresie czasookresu niezdolności do pracy. Odsetek poszkodowanych w wypadkach przy pracy z niezdolnością do pracy powyżej 21 dni i więcej na 1000 pracujących zmalał o 17,2% w stosunku do poziomu z roku 2005, natomiast odsetek poszkodowanych w wypadkach z niezdolnością do pracy 1-3 dni na 1000 pracujących wzrósł w tym samym okresie o 33%. Zakres stosowania mierników operacyjnych: XV. Nowo przyznane renty z tytułu wypadków przy pracy Jest to jeden z podstawowych mierników służących do oceny skuteczności działań prewencji wypadkowej. Miernik ten określając liczbę nowych rent przyznanych poszkodowanym w wypadkach charakteryzuje skutki wypadków najcięższych. W latach 1999-2009 miernik ten kształtował się następująco: Tabela nr 7. Nowo przyznane renty wypadkowe z tytułu niezdolności do pracy Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Nowo przyznane renty wypadkowe 3 472 2 797 2 440 2 064 2 146 1 791 1 776 1 805 1 896 1 694 1 843 Źródło: Dane ZUS 24

XVI. Nowo przyznane renty z tytułu wypadków przy pracy na 1000 pracujących Miernik ten odzwierciedla liczbę nowo przyznanych rent na 1000 pracujących umożliwiając tym samym bezpośrednie porównanie wartości miernika w różnych okresach, w celu określenia dynamiki zmian, bez względu na liczbę pracujących w danym okresie czasu. Tabela nr 8. Przyznane renty wypadkowe z tytułu niezdolności do pracy na 1000 pracujących Wyszczególnienie 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Nowo przyznane renty wypadkowe na 1000 pracujących Źródło: Dane ZUS 0,201 0,207 0,172 0,168 0,168 0,169 0,144 0,160 Tabela nr 9. Wskaźniki dynamiki liczby przyznanych nowych rent: z tytułu niezdolności do pracy i na 1000 pracujących Rok Nowo przyznane renty z tytułu wypadków przy pracy [%] Nowo przyznane renty z tytułu wypadków przy pracy na 1000 pracujących [%] 2005 100,0 100,0 2006 101,6 100,0 2007 106,8 100,6 2008 95,4 85,7 2009 103,8 95,2 Źródło: opracowanie własne Analiza przykładowych danych zawartych w tabeli nr 9 wskazuje na większą przydatność miernika nowo przyznane renty z tytułu wypadków przy pracy na 1000 pracujących do określenia wskaźnika dynamiki liczb przyznanych nowych rent z tytułu niezdolności do pracy, co ma bezpośredni związek z oceną skutków prewencji wypadkowej. Zakres stosowania mierników operacyjnych: XVII. Liczba dni niezdolności do pracy XVIII. Liczba dni niezdolności do pracy na jednego poszkodowanego XIX. Liczba dni niezdolności do pracy na 1000 pracujących 25

Z grupy 3 mierników operacyjnych, zestawionych w tabeli nr 10, najbardziej przydatny do określenia efektywności prowadzonych działań z zakresu prewencji wypadkowej jest wskaźnik liczba dni niezdolności do pracy na 1000 pracujących. Miernik ten pozwala na bezpośrednie określenie trendu zmian w zakresie liczby dni niezdolności do pracy w wyniku wypadku. W podanym przykładzie miernik ten zmniejszył się z 347,15 dni w 2005 r. do wartości 315,04 w roku 2009. Miernik Liczba dni niezdolności do pracy podaje ogólną liczbę dni w oderwaniu od liczby pracujących. Drugi w tabeli wskaźnik Liczba dni niezdolności do pracy na jednego poszkodowanego zawiera informację o przeciętnej niezdolności do pracy 1 poszkodowanego w wyniku wypadku i w tym zakresie stanowi dobre źródło do określenia trendu stopnia ciężkości wypadku. Tabela nr 10. Liczba dni: niezdolności do pracy, na jednego poszkodowanego i na 1000 pracujących Rok Liczba dni niezdolności do pracy Liczba dni niezdolności do pracy na jednego poszkodowanego Liczba dni niezdolności do pracy na 1000 pracujących 2005 3 666 934 43,7 347,15 2006 4 147 170 43,6 383,65 2007 4 084 929 41,4 363,10 2008 4 269 248 41,1 366,33 2009 3 670 903 42,4 315,04 Źródło: GUS W tabeli nr 11 zestawiono wskaźniki dynamiki liczby dni: niezdolności do pracy, na jednego poszkodowanego, na 1000 pracujących. W 2009 r. o 9,2% zmalała liczba dni niezdolności do pracy na 1000 pracujących, w odniesieniu do stanu z roku 2005. Jednocześnie liczba dni niezdolności do pracy w 2009 r. w stosunku do roku 2005 praktycznie nie zmieniła się, wskaźnik dynamiki w 2009 r. wyniósł 100,1%. Z zestawienia wynika, iż właściwym wskaźnikiem do oceny efektywności prowadzonych działań w zakresie prewencji wypadkowej jest wskaźnik Liczba dni niezdolności do pracy na 1000 pracujących [%] 26

Tabela nr 11. Wskaźnik dynamiki liczby dni niezdolności do pracy, na jednego poszkodowanego i na 1000 pracujących Rok Liczba dni niezdolności do pracy [%] Liczba dni niezdolności do pracy na jednego poszkodowanego [%] Liczba dni niezdolności do pracy na 1000 pracujących [%] 2005 100,0 100,0 100,0 2006 113,1 99,8 110,5 2007 111,4 94,7 104,6 2008 116,4 94,1 105,5 2009 100,1 97,0 90,8 Źródło: opracowanie własne Zakres stosowania mierników operacyjnych: XX. Wydatki na prewencję XXI. Ilość przeprowadzonych szkoleń dotyczących prewencji XXII. Liczba uczestników szkoleń z zakresu prewencji wypadkowej XXIII. Liczba dofinansowanych konferencji XXIV. Ilość wydrukowanych i rozprowadzonych materiałów informacyjnych (ulotki, plakaty, broszury) XXV. Ilość opracowań badawczo-naukowych i analiz Wydatki na prewencję są podstawowym ilościowym miernikiem skali prewencji. W tabeli nr 12 zestawiono wydatki na prewencję w okresie 2003-2009. Tabela nr 12. Wydatki na prewencję wypadkową w latach 2003 2009 (tys. zł) Wyszczególnienie 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Wydatki na prewencję 1 197 348 1 052 1 892 1 993 1 596 6 305 Źródło: Dane ZUS Ponieważ prewencyjne działania wypadkowe nakierowane są na wszystkich pracujących zasadnym jest wprowadzenie miernika wydatki na prewencję na 1000 pracujących, który eliminuje wpływ zmiany liczby pracujących. 27

Tabela nr 13. Wydatki na prewencję wypadkową w latach 2003 2009 na 1000 pracujących (zł) Wyszczególnienie 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Miernik poniesionych wydatków na prewencję na 1000 pracujących Źródło: opracowanie własne 115,8 33,4 99,3 173,3 173,7 136,0 546,2 Przykładowo w tabeli nr 13 podano wydatki na prewencję na 1000 pracujących w latach 2003-2009. W stosunku do roku 2004, w którym wydatki na prewencję były najniższe, wartość wydatków w 2009 r. była ponad 16 razy większa i wyniosła 546,2 zł, co w przeliczeniu na jednego pracującego wynosi ok. 0,55 zł w skali roku. Z mierników operacyjnych mających zastosowanie do określania efektywności działań prewencji wypadkowej należy wymienić mierniki służące do monitorowania struktury wydatków na prewencję w podziale na 31 : 1. Wydatki na analizy przyczyn i skutków wypadków przy pracy, a zwłaszcza wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych, oraz chorób zawodowych 2. Wydatki na upowszechnianie wiedzy o zagrożeniach powodujących wypadki przy pracy i choroby zawodowe oraz sposobach przeciwdziałania tym zagrożeniom 3. Wydatki na prowadzenie prac naukowo badawczych mających na celu eliminację lub ograniczenie przyczyn powodujących wypadki przy pracy i choroby zawodowe Tabela nr 14. Struktura wydatków na prewencję wypadkową ( tys. zł) Wyszczególnienie 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 1. Wydatki na analizy przyczyn i skutków wypadków przy pracy, a zwłaszcza wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych, oraz chorób zawodowych 2. Wydatki na upowszechnianie wiedzy o zagrożeniach powodujących wypadki przy pracy i choroby zawodowe oraz sposobach przeciwdziałania tym zagrożeniom 3. Wydatki na prowadzenie prac naukowo badawczych mających na celu eliminację lub ograniczenie przyczyn powodujących wypadki przy pracy i choroby zawodowe - - b.d. b.d. b.d. b.d. 137 390 324 b.d. b.d. b.d. b.d. 4 462 807 24 b.d. b.d. b.d. b.d. 1 706 Razem: 1 197 348 1 052 1 892 1 993 1 596 6 305 Źródło: Dane ZUS 31 Ustawa z dnia 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych Art. 37 28

Do oceny efektywności wydatków na prewencję, o których mowa wyżej, mają zastosowanie następujące mierniki: XXI. Ilość przeprowadzonych szkoleń dotyczących prewencji XXII. Liczba uczestników szkoleń z zakresu prewencji wypadkowej XXIII. Liczba dofinansowanych konferencji XXIV. Ilość wydrukowanych i rozprowadzonych materiałów informacyjnych (ulotki, plakaty, broszury) XXV. Ilość opracowań badawczo-naukowych i analiz b) określenie zakresu informacji niezbędnych do oceny efektywności działań prewencyjnych z zastosowaniem poszczególnych mierników Do oceny efektywności działań prewencyjnych z zastosowaniem poszczególnych mierników niezbędne są następujące rodzaje informacji: 1. Określenie celu działania prewencyjnego 2. Określenie sposobu jego realizacji 3. Określenie przedziału czasowego realizacji celu 4. Określenie wielkości nakładów przeznaczonych na realizację celu 5. Dobór odpowiednich mierników właściwych dla wybranego celu prewencji 6. Wartości wybranych mierników w okresie odniesienia 7. Wartości pośrednie mierników (w zależności od przyjętego okresu realizacji celu realizacje jedno- lub wieloletnie) 8. Wartości docelowe wybranych mierników 9. Szczegółowa analiza osiągniętych wartości wybranych mierników, po zakończeniu realizacji danego projektu z zakresu prewencji wypadkowej i porównanie ich z oczekiwanymi (założonymi) wartościami W każdym przypadku zakres i rodzaj informacji, o których mowa wyżej, musi być dostosowany do określonego, skonkretyzowanego celu. Informacje niezbędne do określenia wartości poszczególnych mierników wynikają wprost z ich definicji i w większości są dostępne w opracowaniach statystycznych GUS oraz ZUS. c) analiza dostępnych w Polsce źródeł danych potrzebnych do wyznaczenia mierników strategicznych i operacyjnych Z dostępnych w Polsce źródeł danych potrzebnych do wyznaczenia mierników strategicznych i operacyjnych podstawowe znaczenie mają oficjalne dane publikowane przez ZUS i GUS w: 1. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2009, GUS, wyd. 2010 r. W dziale VI. Rynek pracy znajdują się dane dotyczące m.in. pracujących, zatrudnienia, wypadków przy pracy. 2. Mały Rocznik Statystyczny Polski 2010, GUS, wyd. 2010 r. Przedmiotowe dane zawarte są w Dziale V. Rynek pracy. 3. Rocznik Statystyczny Pracy 2006, GUS, wyd. 2007 r. 29

Przedmiotowe dane znajdują się w: Dział II. Pracujący, Dział V. Warunki pracy. 4. Warunki pracy w 2009, GUS, wyd. 2010 r. Publikacja zawiera zagrożenia czynnikami związanymi ze środowiskiem pracy, uciążliwością pracy oraz czynnikami mechanicznymi związanymi z maszynami szczególnie niebezpiecznymi, świadczenia z tytułu pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia i uciążliwych, świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, liczba zatrudnionych w warunkach zagrożenia, ocena ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy. 5. Wypadki przy pracy w 2009 r., GUS, wyd. 2010 r. oraz wydania wcześniejsze. Podstawowe opracowanie zawierające informacje o wypadkach przy pracy osób pracujących w całej gospodarce narodowej w latach 2006-2009 32. 6. Pracujący w gospodarce narodowej w 2008 r., GUS, wyd. 2009 r. Publikacja roczna, zawiera: liczbę pracujących w gospodarce narodowej, status zatrudnienia, wybrane kategorie pracujących, cudzoziemcy, niepełnosprawni, emeryci, elementy ruchu zatrudnienia wg źródeł rekrutacji i przyczyn zwolnień. 7. GUS Biuletyn statystyczny, nr 6 (232), 2010 r. W publikacji zawarte są dane miesięczne i kwartalne m.in. w zakresie 33 : pracujących, zatrudnienia i wynagrodzeń dotyczą podmiotów gospodarki narodowej, w których liczba pracujących przekracza 9 osób, przy czym (z wyjątkiem pracujących) dane nie obejmują zatrudnionych poza granicami kraju oraz zatrudnionych w organizacjach społecznych, politycznych, związkach zawodowych i in. Dane o pracujących obejmują osoby pełnozatrudnione i niepełnozatrudnione w głównym miejscu pracy. Prezentowane w Biuletynie dane nie obejmują pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie oraz w jednostkach budżetowych prowadzących działalność w zakresie obrony 32 Opracowanie zawiera informacje o wypadkach przy pracy osób pracujących w całej gospodarce narodowej w latach 2006 2009 z wyjątkiem jednostek budżetowych prowadzących działalność w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego, w których informacje dotyczą tylko pracowników cywilnych. Dane o wypadkach przy pracy, poza indywidualnymi gospodarstwami rolnymi (tabl. 1 32 oraz 35 i 36), uzyskiwane są ze statystycznej karty wypadku przy pracy. Podstawę prawną badania wypadków przy pracy w 2009 r. stanowi rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 listopada 2008 r. (Dz. U. Nr 221, poz. 1436) w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na 2009 r. Badaniem statystycznym objęte są wszystkie wypadki przy pracy, jak również wypadki traktowane na równi z wypadkami przy pracy, niezależnie od tego czy na karcie wykazana została niezdolność do pracy, czy nie (z powodu np. hospitalizacji poszkodowanego, czy odmowy przyjęcia zwolnienia lekarskiego). Dane o wypadkach przy pracy charakteryzują osoby, które uległy wypadkom indywidualnym i zbiorowym. Za jeden wypadek przy pracy liczy się wypadek każdej pracującej osoby, poszkodowanej w wypadku indywidualnym, jak również zbiorowym. Wypadki przy pracy, uwagi metodyczne, str. 9, GUS, wyd. 2010 r. 33 Na stronie http://www.stat.gov.pl/gus/wskazniki_makroekon_plk_html.htm podane są roczne mierniki gospodarcze, wśród nich wskaźniki strukturalne (wskaźniki służące Komisji Europejskiej do oceny postępów krajów członkowskich w realizacji celów Strategii Lizbońskiej, opisujące m.in. zatrudnienie oraz wypadki przy pracy). Prezentowane są następujące mierniki: 1. Miernik zatrudnienia: ogółem, kobiety, męźczyźni 2. Miernik ciężkich wypadków przy pracy: ogółem, kobiety, mężczyźni 3. Miernik śmiertelne wypadki przy pracy: ogółem Ww. mierniki prezentowane są od 2000 do 2009 r. w tablicy IV Roczne mierniki gospodarcze. Stosowanie mierników strukturalnych umożliwia bezpośrednie porównywanie danych z analogicznymi danymi innych krajów członkowskich UE. 30

narodowej i bezpieczeństwa publicznego. Dane o przeciętnym zatrudnieniu obejmują osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy w pełnym wymiarze czasu pracy oraz w niepełnym, po przeliczeniu na pełnozatrudnionych. 8. Rocznik Statystyczny Ubezpieczeń Społecznych, roczniki: 1999-2002, wyd. 2004 r.; 2003-2005 wyd. 2007 r.; 2006-2008, wyd. 2009 r., wydawnictwo ZUS. Podstawowe wydawnictwo zawierające obsze5rne spektrum przedmiotowych danych, które są zawarte w Dziale I. Ludność, ubezpieczeni, płatnicy składek w Dziale III. Emerytury i renty, Dziale V. Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. 9. Płatnicy składek na ubezpieczenie wypadkowe, którzy za 2009 rok złożyli informację ZUS IWA, ZUS, wyd. 2010 r. Opracowanie zawiera różnego typu analizy dotyczące poszkodowanych przy pracy oraz wskaźniki korygujące stawki ubezpieczeniowe. Opracowanie na podstawie informacji ZUS IWA składaną przez płatników składek na ubezpieczenie wypadkowe zgłaszających do ubezpieczenia co najmniej 10 osób. Jest to publikacja pomocnicza do oceny efektywności prewencji wypadkowej. 10. Renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinne przyznane w 2009 roku z powodu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, ZUS, wyd. 2010 r. Opracowanie zawiera analizy świadczeń długookresowych przyznanych poszkodowanym wskutek wypadków przy pracy lub chorób zawodowych, tj.: - renty wypadkowej z tytułu niezdolności do pracy przyznanej ubezpieczonemu z orzeczoną całkowitą lub częściową niezdolnością do pracy; - renty rodzinnej wypadkowej przyznanej członkom zmarłego ubezpieczonego lub rencisty Ponieważ liczba nowo przyznanych rent z tytułu wypadków przy pracy jest jednym z głównych mierników efektywności prewencji wypadkowej, dane zawarte w opracowaniu mają dla tej oceny znaczenie podstawowe. 11. Prewencja wypadkowa prowadzona przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, wydawnictwo ZUS, wyd. 2009 r. i 2010 r. Opracowanie 2010 r. zawiera opis działań ZUS w zakresie prewencji wypadkowej, w okresie 2006-2009. 12. Sprawozdania roczne ZUS: plan finansowy ZUS, sprawozdania roczne ZUS, sprawozdania finansowe ZUS, sprawozdania finansowe FUS, sprawozdania z działalności ZUS, sprawozdania z wykonania planów finansowych FUS i FRD są podstawowym źródłem informacji o planowanych nakładach i dokonanych wydatkach m.in. na prewencję wypadkową dane do mierników prewencji wypadkowej zawierających dane finansowe. 31

Rozdział 1.1.2. Zasady oceny efektywności działań prowadzonych w zakresie prewencji wypadkowej w Niemczech, Austrii i Wielkiej Brytanii przez instytucje ubezpieczeniowe i rządowe Rozdział 1.1.2.1. Niemcy W Niemczech podstawowymi aktami prawnymi dotyczącymi prewencji wypadkowej są: 1. Arbeitsschutzgesetz (Ustawa o ochronie pracy) zawierająca opis obowiązków i uprawnień urzędów ochrony pracy, w zakresie doradztwa i kontroli zakładów pracy. 2. Sozialgesetzbuch SGB (Kodeks socjalny). SGB księga VII, w rozdział drugim zatytułowanym Prävention określa uprawnienia i obowiązki ubezpieczycieli w zakresie prewencji. W tabeli nr 15 zestawiono rodzaje działań w zakresie prewencji wypadkowej wraz z ich opisem: Tabela nr 15. Rodzaje działań w zakresie prewencji wypadkowej Rodzaj działania prewencyjnego Opracowywanie przepisów dot. zapobiegania wypadkom przy pracy Nadzór przeprowadzanie inspekcji zakładów pracy w celu kontroli stosowania przepisów bhp Działalność informacyjna i doradcza Opis SGB VII rozdz. 2, 25 (1) daje ubezpieczycielom możliwość wydawania własnych przepisów. SGB VII rozdz. 2, 17-19 SGB VII rozdz. 2, 19 określa uprawnienia inspektorów (Aufsichtspersonen) m. in. do: - przeprowadzania inspekcji zakładów pracy, także niezapowiedzianych, - domagania się od przedsiębiorcy uzyskania informacji niezbędnych do przeprowadzenia ich ustawowych zadań, - uzyskania wglądu w dokumentację przedsiębiorstwa, - kontrolowania środków pracy i indywidualnego wyposażenia ochronnego oraz czy są one używane zgodnie z ich przeznaczeniem. Podobne kompetencje mają urzędy ochrony pracy Arbeitsschutzgesetz (Ustawa o ochronie pracy) 22. SGB VII rozdz. 2, 17. Upowszechnianie wiedzy o zagrożeniach oraz o możliwościach prewencji poprzez udostępnianie materiałów informacyjnych (broszury, czasopisma 34, Internet 35, kampanie prewencyjne 36 ). Obowiązki ubezpieczycieli w zakresie udzielania porad zawarte są w SGB VII rozdz. 2, 17. 34 Przykładowo LSV (Główny Związek Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego) wydaje dla swoich członków magazyn LSV kompakt http://www.lsv.de/spv 35 Wszystkie instytucje ubezpieczające od wypadków mają prezencję w Internecie. 32

RODZAJ DZIAŁANIA PREWENCYJNEGO (CD) Działalność edukacyjna 37 Inicjowanie i finansowanie badań naukowych 38 OPIS SGB VII rozdz. 2, 23 nakłada na ubezpieczycieli obowiązek przeprowadzania i finansowania szkoleń. Instytucje zajmujące się badaniami naukowymi w zakresie prewencji: a) instytucje badawcze przy Bundesministerium für Arbeit und Soziales (Ministerstwie Pracy i Spraw Społecznych) BauA Bundesanstalt für Arbeitsschutz und Arbeitsmedizin (Federalny Instytut Ochrony i Medycyny Pracy) b) instytucje badawcze przy instytucjach obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego 39 IFA Institut für Arbeitsschutz (Instytut Ochrony Pracy) przy DGUV (Deutsche Gesetzliche Unfallversicherung) prowadzi badania m.in. w zakresie zapobiegania wypadkom i w dziedzinie bezpieczeństwa produktów. IAG Institut für Arbeit und Gesundheit (Instytut Pracy i Zdrowia) przy DGUV wspiera bezpieczeństwo i ochronę zdrowia w pracy poprzez działania w zakresie kwalifikowania, badań i rozwoju oraz doradztwa. IPA Institut für Prävention und Arbeitsmedizin (Instytut Prewencji i Medycyny Pracy) przy DGUV na uniwersytecie w Bochum (Ruhr- Universität Bochum) ma podwójną rolę; z jednej strony jest odpowiedzialny za akademickie badania naukowe i studia w dziedzinie medycyny pracy na Ruhr-Universität Bochum, a z drugiej strony wspiera DGUV przy wypełnianiu jego zadań. IGF BG RCI Das Institut für Gefahrstoffforschung (Instytut Badań nad Substancjami Niebezpiecznymi) przy Berufsgenossenschaft Rohstoffe und chemische Industrie na uniwersytecie w Bochum (Ruhr- Universität Bochum) pracuje w zakresie bezpiecznego obchodzenia się z substancjami niebezpiecznymi. IEU Institut zur Erforschung elektrischer Unfälle (Instytut Badań nad Wypadkami Elektrycznymi) przy Berufsgenossenschaft Energie Textil Elektro Medienerzeugnisse prowadzi badania nad technicznymi i medycznymi aspektami wypadków elektrycznych. 40 Das Institut für Strahlenschutz (Instytut Ochrony przed Promieniowaniem) przy Berufsgenossenschaft Energie Textil Elektro Medienerzeugnisse oraz Berufsgenossenschaft Rohstoffe und chemische Industrie zajmuje się kwestiami bezpieczeństwa w związku z promieniowaniem jonizującym. 41 ZS Das Zentrum für Sicherheitstechnik (Centrum Techniki 36 Linki do poszczególnych kampanii prewencyjnych znajdują się na stronie: http://www.dguv.de/inhalt/praevention/aktionen/praeventionskampagnen/index.jsp 37 http://www.dguv.de/inhalt/praevention/aus_weiter/index.jsp 38 http://www.dguv.de/inhalt/forschung/index.jsp 39 http://www.dguv.de/inhalt/forschung/institute/index.jsp 40 http://www.bgetem.de/praev/praev_unfallforschung.html 41 http://www.bgetem.de/praev/praev_institut_fuer_strahlenschutz.html 33

Prowadzenie dochodzeń dot. wypadków Tworzenie i ewaluacja bazy danych 45 Nakładanie sankcji za naruszenie przepisów bhp Bezpieczeństwa Pracy) przy Berufsgenossenschaft der Bauwirtschaft prowadzi przede wszystkim badania dot. osobistego wyposażenia ochronnego. 42 Die Hauptstelle für das Grubenrettungswesen (Centrala Ratownictwa Górniczego) przy Berufsgenossenschaft Rohstofffe und chemische Industrie prowadzi m.in. badania w zakresie zwalczania pożarów kopalnianych. 43 Das Zentralllabor der Berufsgenossenschaft Nahrungsmittel und Gaststätten (Centralne Laboratorium przy Berufsgenossenschaft Nahrungsmittel und Gaststätten) prowadzi badania w dziedzinach: bezpieczne obchodzenie się z substancjami niebezpiecznymi, mikrobiologia/higiena przemysłowa, fizyka/technika (analizy hałasu, technika pomiarowa) oraz ochrona przeciwpożarowa i przeciwwybuchowa. 44 Zgodnie z SGB VII rozdz. 2, 19 (2) 7 oraz Arbeitsschutzgesetz (Ustawa o ochronie pracy) 22 zarówno inspektorzy instytucji ubezpieczenia wypadkowego, jak i urzędy ochrony pracy są uprawnieni do zbadania, czy i jakie przyczyny w zakładzie pracy doprowadziły do wypadku. SGB VII rozdz. 2, 25 nakłada na ubezpieczycieli i rząd obowiązek dokonywania corocznych sprawozdań. Arbeitsschutzgesetz (Ustawa o ochronie pracy) 22 - ustawa ta dotyczy inspekcji pracy. Inspektorzy instytucji ubezpieczeniowych (Aufsichtspersonen) zgodnie z zapisem w SGB VII rozdz. 2 19 (Kompetencje inspektorów) mogą w poszczególnych przypadkach zarządzić jakie kroki mają podjąć przedsiębiorcy lub ubezpieczeni w celu: 1. wypełnienia obowiązków wynikających z przepisów dotyczących zapobiegania wypadkom zgodnie z 15, 2. zażegnania szczególnych zagrożeń mogących prowadzić do wypadku lub zagrażać zdrowiu. W razie ryzyka z powodu zwłoki inspektorzy są uprawnieni wydawać zarządzenia do natychmiastowego wykonania w celu zapobieżenia związanym z wykonywaną pracą zagrożeniom dla życia i zdrowia. 42 http://www.bgbau.de/d/pages/praev/fachaus/fa_psa01/index.html 43 http://www.atemschutzzentrum.net 44 http://idw-online.de/de/institution1191 45 Isabel Rothe w przedmowie do Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2008 (http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2008/suga_2008.pdf) podkreśla, że prewencja i poprawa bezpieczeństwa i zdrowia w pracy jest jednym z głównych zadań BAuA (Bundesanstalt für Arbeitsschutz und Arbeitsmedizin Federalnego Instytutu Ochrony i Medycyny Pracy). Aby praca w zakresie prewencji była skuteczna, istotna jest solidna baza danych dopiero na jej podstawie możliwe jest dokonanie przemyślanej oceny szybko zmieniającego się środowiska pracy. Także Eisenbahn-Unfallkasse (Kasa Ubezpieczenia Wypadkowego Kolei) wśród rodzajów działań prewencyjnych wymienia tworzenie statystyki wypadków i poddawanie tej statystyki ocenie w celu sterowania działaniami prewencyjnymi. http://www.euk-info.de/praevention/aufgaben.html 34

SGB VII rozdz. 2 24 Ponadzakładowa służba medycyny pracy i nadzoru bezpieczeństwa technicznego (Überbetrieblicher arbeitsmedizinischer und sicherheitstechnischer Dienst) określa, iż: Ponadzakładowe służby medycyny pracy i nadzoru bezpieczeństwa technicznego Współpraca z innymi instytucjami koordynowanie działań 46 (1) Instytucje ubezpieczenia wypadkowego mogą tworzyć/zakładać ponadzakładowe służby medycyny pracy i nadzoru bezpieczeństwa technicznego; szczegóły określa statut. (...) Służby te należy oddzielić organizacyjnie, przestrzennie i personalnie od pozostałych jednostek organizacyjnych instytucji ubezpieczenia wypadkowego. Dostęp do danych mogą mieć tylko zatrudnieni w tych służbach. (2) Statut zgodnie z ustępem 1 może też zawierać postanowienie, że przedsiębiorcy są zobowiązani przyłączyć się do ponadzakładowej służby medycyny pracy i nadzoru bezpieczeństwa technicznego, jeżeli w ustalonym przez instytucję ubezpieczenia wypadkowego rozsądnym terminie nie wyznaczą żadnych lekarzy zakładowych i specjalistów ds. bezpieczeństwa pracy lub jeżeli wyznaczą ich w niewystarczającym zakresie. Przedsiębiorców należy zwolnić z obowiązku przyłączenia się, jeśli udowodnią oni, że wypełnili swój obowiązek zgodnie z Ustawą o lekarzach zakładowych, inżynierach ds. bezpieczeństwa i innych specjalistach w dziedzinie bezpieczeństwa pracy. Poprawa współpracy państwowych urzędów ochrony pracy z instytucjami ubezpieczenia wypadkowego jest jednym z centralnych elementów GDA (Gemeinsame Deutsche Arbeitsschutzstrategie Wspólnej Niemieckiej Strategii Ochrony Pracy). GDA to wspólna koncepcja wypracowana przez federację, kraje (landy) i instytucje ubezpieczenia wypadkowego, zatwierdzona przez Konferencję Ministrów Pracy i Spraw Społecznych. Jej główne cele to poprawa bezpieczeństwa i ochrona zdrowia w trzech dziedzinach: wypadków przy pracy, chorób skórnych i chorób układu mięśniowo-szkieletowego. 47 SGB VII rozdz. 2, 20 zobowiązuje instytucje ubezpieczenia wypadkowego do współpracy z urzędami odpowiedzialnymi za ochronę pracy na podstawie wspólnej strategii dotyczącej doradztwa i nadzoru, zgodnie z 20a ustęp 2 nr 4 Ustawy o ochronie pracy (Arbeitsschutzgesetz). 46 Przykładowo Eisenbahn-Unfallkasse (Kasa Ubezpieczenia Wypadkowego Kolei) wśród rodzajów prewencji wymienia współpracę z kasami chorych w celu zapobiegania zagrożeniom związanym z wykonywaną pracą. http://www.eukinfo.de/praevention/aufgaben.html 47 http://www.dguv.de/inhalt/praevention/gemein_strat/index.jsp W celu kontroli osiągnięte wyniki mają być poddane ewaluacji. Ewaluacja pierwszego okresu GDA (lata 2008-2012) jest jeszcze w toku. http://www.gda-portal.de/cln_136/gdaportal/de/evaluation/evaluation.html 35

Bodźce finansowe 48 a) Podwyższanie lub obniżanie wysokości składek ubezpieczeniowych 49 - za dobre/złe wyniki (niższą/wyższą ilość wypadków) - za działania prewencyjne wykraczające poza minimum przepisane przez prawo b) Nagrody - Deutscher Arbeitsschutzpreis Niemiecka Nagroda Ochrony Pracy Nagroda przyznawana w ramach GEMEINSAME DEUTSCHE ARBEITSSCHUTZSTRATEGIE wspólnie przez Bundesministerium für Arbeit und Soziales (Ministerstwo Pracy i Spraw Społecznych), Länderausschuss für Arbeitsschutz und Sicherheitstechnik (Krajową Komisję Ochrony i Techniki Bezpieczeństwa Pracy) i Deutsche Gesetzliche Unfallversicherung (Niemieckie Obowiązkowe Ubezpieczenie Wypadkowe). 50 - Präventionspreis LSV Nagroda przyznawana przez Spitzenverband der landwirtschaftlichen Sozialversicherung (Główny Związek Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego). 51 48 SGB VII, rozdz. 6, 162 zobowiązuje instytucje ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej do nakładania opłat dodatkowych lub przyznawania zniżek. Wysokość opłat dodatkowych i zniżek jest uzależniona od ilości lub stopnia ciężkości przypadków objętych ubezpieczeniem albo od nakładów na te przypadki. Dotyczy to również dwóch kas w sektorze społecznym: Eisenbahn-Unfallkasse oraz Unfallkasse Post und Telekom. Rolnicze instytucje ubezpieczenia wypadkowego mogą przewidzieć nakładanie opłat dodatkowych i udzielanie zniżek w swoich statutach. Ponadto instytucje ubezpieczenia wypadkowego mogą przy uwzględnieniu skuteczności działań powziętych przez przedsiębiorców w celu zapobiegania wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym oraz zapobiegania zagrożeniom związanym z wykonywaną pracą udzielać rabatów. Nie dotyczy to budownictwa. 49 http://osha.europa.eu/en/publications/forum/14 Effectiveness of economic incentives to improve occupational safety and health. Summary of a workshop organised by the European Agency for Safety and Health at Work as part of a European conference held during the Dutch Presidency in 2004, str. 3-4. http://osha.europa.eu/en/publications/reports/economic_incentives_te3109255enc Economic incentives to improve occupational safety and health: a review from the European perspective. Wydawca: European Agency for Safety and Health at Work (EU-OSHA), Luxembourg 2010, str. 58; 106-118. 50 Wyróżniane tą nagrodą są przedsiębiorstwa, które w szczególny sposób angażują się w bezpieczeństwo i ochronę zdrowia w miejscu pracy. Konkretne praktyczne przykłady prewencji mają pokazać, że innowacyjne i długoplanowe działania w tym zakresie podnoszą konkurencyjność przedsiębiorstwa. Wyskość nagrody/nagród: w sumie do 40 000 EUR. http://www.gda-portal.de/cln_136/gdaportal/de/arbeitsschutzpreis/arbeitsschutzpreis.html 51 Nagroda przyznawana za innowacyjne działania w zakresie prewencji lub produkty przyczyniające się do poprawy prewencji. Wysokość nagrody/nagród: w sumie po 5 000 EUR. http://www.lsv.de/spv/13_praevention/01_im_fokus/01_innopreis/index.html 36

Instytucje rządowe i ubezpieczeniowe zajmujące się działaniami w zakresie prewencji wypadkowej: 1. BMAS Bundesministerium für Arbeit und Soziales (BMAS) 52 Ministerstwo Pracy i Spraw Społecznych 2. DGUV Deutsche Gesetzliche Unfallversicherung 53 Niemieckie Obowiązkowe Ubezpieczenie Wypadkowe Członkami DGUV są: - instytucje ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej 54 (Gewerbliche Berufsgenossenschaften): 1. Berufsgenossenschaft Rohstoffe und chemische Industrie (BG RCI) 2. Hütten- und Walzwerks-Berufsgenossenschaft 3. Maschinenbau- und Metall-Berufsgenossenschaft 4. Berufsgenossenschaft Metall Nord Süd 5. Berufsgenossenschaft Energie Textil Elektro Medienerzeugnisse (BG ETEM) 6. Holz-Berufsgenossenschaft 7. Berufsgenossenschaft Nahrungsmittel und Gaststätten 8. Fleischerei-Berufsgenossenschaft 9. Berufsgenossenschaft der Bauwirtschaft - BG BAU 10. Berufsgenossenschaft Handel und Warendistribution 11. Verwaltungs-Berufsgenossenschaft 12. Berufsgenossenschaft für Transport und Verkehrswirtschaft 13. Berufsgenossenschaft für Gesundheitsdienst und Wohlfahrtspflege - instytucje ubezpieczenia wypadkowego sektora publicznego 55 (Unfallversicherungsträger der öffentlichen Hand), określane czasami w skrócie jako kasy ubezpieczenia wypadkowego (Unfallkassen). 56 na poziomie federalnym: - Unfallkasse des Bundes - Eisenbahn-Unfallkasse - Unfallkasse Post und Telekom 52 Kodeks socjalny (Sozialgesetzbuch SGB) VII rozdz. 2, 25. 53 Zgodnie z SGB VII rozdz. 2, 14 (4) DGUV wspiera instytucje ubezpieczenia wypadkowego przy wykonywaniu ich zadań w zakresie prewencji, a w szczególności zajmuje się koordynowaniem, przeprowadzaniem i wspieraniem wspólnych działań oraz badań naukowych w zakresie prewencji wypadków przy pracy, chorób zawodowych i zagrożeń związanych z wykonywaną pracą oraz wyjaśnianiem zasadniczych kwestii fachowych i prawnych w celu zabezpieczenia jednolitego stosowania prawa w zakresie prewencji. DGUV powstało w czerwcu 2007 z połączenia dwóch organizacji: - Hauptverband der gewerblichen Berufsgenossenschaften (HVBG) - organizacja zrzeszająca instytucje ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej - Bundesverband der Unfallkassen (BUK) organizacja zrzeszająca instytucje ubezpieczenia wypadkowego sektora publicznego. Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2008, str. 13. http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2008/suga_2008.pdf 54 http://www.dguv.de/inhalt/bguuk/bgen/index.jsp 55 http://www.dguv.de/inhalt/bguuk/unfallkassen/index.jsp 56 http://www.dguv.de/inhalt/bguuk/index.jsp 37

oraz w krajach związkowych (landach): Tabela nr 16. Instytucje ubezpieczenia wypadkowego w krajach związkowych Kraj związkowy Baden- Württemberg Bayern Berlin Brandenburg Bremen Hamburg Hessen Mecklenburg- Vorpommern Niedersachsen Sachsen-Anhalt Nordrhein- Westfalen Rheinland-Pfalz Saarland Sachsen Schleswig- Holstein Thüringen - Unfallkasse Baden-Württemberg Instytucja ubezpieczeniowa - Bayerischer Gemeindeunfallversicherungsverband - Bayerische Landesunfallkasse - Unfallkasse München - Unfallkasse Berlin - Unfallkasse Brandenburg - Feuerwehr-Unfallkasse Brandenburg - Unfallkasse Freie Hansestadt Bremen - Unfallkasse Nord - Hanseatische Feuerwehr-Unfallkasse Nord - Unfallkasse Hessen - Unfallkasse Mecklenburg-Vorpommern - Hanseatische Feuerwehr-Unfallkasse Nord - Braunschweigischer Gemeinde-Unfallversicherungsverband - Gemeinde-Unfallversicherungsverband Hannover - Landesunfallkasse Niedersachsen - Gemeinde-Unfallversicherungsverband Oldenburg - Feuerwehr-Unfallkasse Niedersachsen - Unfallkasse Nordrhein-Westfalen - Unfallkasse Rheinland-Pfalz - Unfallkasse Saarland - Unfallkasse Sachsen - Unfallkasse Sachsen-Anhalt - Feuerwehr-Unfallkasse Mitte - Unfallkasse Nord - Hanseatische Feuerwehr-Unfallkasse Nord - Unfallkasse Thüringen - Feuerwehr-Unfallkasse Mitte 38

DGUV jest ponadto regionalnie podzielone na 6 stowarzyszeń krajowych (Landesverbände), które również prowadzą działania w zakresie prewencji. 57 Tabela 17. Stowarzyszenia krajowe prowadzące działalność prewencyjną Stowarzyszenie krajowe (Landesverband) Landesverband Nordwest Landesverband Nordost Landesverband West Landesverband Mitte Landesverband Südwest Landesverband Südost Kraj związkowy, na którego terenie działa dane stowarzyszenie krajowe - Niedersachsen - Bremen - Hamburg - Schleswig-Holstein - Sachsen-Anhalt - Berlin - Brandenburg - Mecklenburg-Vorpommern - Nordrhein-Westfalen - Hessen - Thüringen - Rheinland-Pfalz - Baden-Württemberg - Saarland - Bayern - Sachsen 3. LSV Spitzenverband der landwirtschaftlichen Sozialversicherung 58 Główny Związek Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Rolnicze instytucje ubezpieczenia wypadkowego (Landwirtschaftliche Berufsgenossenschaften) o charakterze regionalnym: - Landwirtschaftliche Sozialversicherung Schleswig-Holstein und Hamburg - Landwirtschaftliche Sozialversicherung Niedersachsen-Bremen - Landwirtschaftliche Sozialversicherung Nordrhein-Westfalen - Landwirtschaftliche Sozialversicherung Hessen, Rheinland-Pfalz und Saarland - Landwirtschaftliche Sozialversicherung Baden-Württemberg - Landwirtschaftliche Sozialversicherung Niederbayern/Oberpfalz und Schwaben - Landwirtschaftliche Sozialversicherung Franken und Oberbayern - Landwirtschaftliche Sozialversicherung Mittel- und Ostdeutschland oraz o charakterze branżowym (ogrodnictwo): - Sozialversicherung für den Gartenbau 57 http://www.dguv.de/inhalt/bguuk/index.jsp 58 LSV jest organizacją zrzeszającą rolnicze instytucje ubezpieczeń społecznych, w tym ubezpieczenia wypadkowego. 39

Dane liczbowe opisujące system ubezpieczeń wypadkowych w Niemczech 59 Tabela nr 18. Podstawowe dane liczbowe systemu ubezpieczeń wypadkowych w latach 1960-2008 Entwicklung der Basiszahlen Rok 60 Zatrudnieni w pełnym wymiarze godzin w tys. Vollarbeiter Ubezpieczeni w tys. Versicherte Stosunki ubezpieczeniowe w tys. 61,62 Versicherungs-verhältnisse Ilość godzin pracy w mln Zahl der Arbeitsstunden 1 2 3 4 5 1960 24.883 32.864 1965 24.951 32.606 1970 25.218 32.550 37.496 1975 23.301 31.690 34.473 1980 25.597 32.854 36.683 1985 25.616 35.079 36.334 1990 30.717 41.134 34.987 40.639 1991 37.126 50.539 44.609 47.600 1992 37.456 52.514 44.968 48.545 1993 37.122 51.844 44.099 46.611 1994 37.015 49.320 43.792 46.648 1995 37.622 55.055 44.237 47.608 1996 38.442 55.422 44.189 47.541 1997 38.074 56.854 44.457 47.234 1998 37.587 56.341 44.179 47.174 1999 37.759 58.072 44.537 47.762 2000 37.802 57.960 44.668 47.499 2001 37.553 58.105 44.314 47.022 2002 36.738 57.627 43.488 45.907 2003 36.389 57.356 42.947 45.384 2004 36.894 57.803 42.966 47.729 2005 36.282 57.761 42.724 46.229 2006 37.047 59.157 43.847 47.720 2007 37.633 59.929 45.085 48.877 2008 37.569 63 60.695 41 45.404 41 50.246 59 Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2008, str. 149-154 (tabele od TM 1 do TM 5). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2008/suga_2008.pdf 60 Dane z lat 1960-1990 są tutaj podane jedynie w odstępach 5-letnich. Kompletny wykaz - sprawozdanie Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2007". 61 Statystyczne stosunki ubezpieczeniowe (gewichtete Versicherungsverhältnisse) jak opisano w rozdziale 2.1. Jeśli osoba jest ubezpieczona wielokrotnie (np. jest pracobiorcą, ale pracuje oprócz tego jako wolontariusz), jej wielokrotne stosunki ubezpieczeniowe ujęte są w statystyce pojedynczo. 62 Liczby w kolumnie 4 zawierają osoby podwójnie ubezpieczone, których udział wynosi około 10%. 63 Poprzez zmianę sposobu szacowania liczby osób zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin i liczby ubezpieczonych w rolniczych instytucjach ubezpieczenia wypadkowego od roku 2008 nastąpiły znaczne zmiany w wypadkowości (przeciętnej częstotliwości wypadków w odniesieniu do liczby przepracowanych godzin pracy lub liczby zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin). 40

Rok 65 Tabela nr 19. Wypadki przy pracy zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin 64 Entwicklung der Arbeitsunfälle Wypadki przy pracy, których zgłoszenie jest obowiązkowe meldepflichtige Arbeitsunfälle ogółem na 1 tys. zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin Nowe renty z tytułu wypadku przy pracy Neue Arbeitsunfallrenten ogółem na 1 tys. zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin Instytucje ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej gewerbliche Berufsgenossenschaften Śmiertelne wypadki przy pracy Tödliche Arbeitsunfälle Rolnicze instytucje ubezpieczenia wypadkowego landwirtschaftl. Berufsgenossenschaften Instytucje ubezpieczenia wypadkowego sektora publicznego Unfallversicherungsträger der öffentlichen Hand ogółem na 1 tys. zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1960 2.711.078 109,0 94.881 3,81 3.021 1.681 191 4.893 0,197 1965 2.655.363 106,4 88.895 3,56 3.018 1.511 255 4.784 0,192 1970 2.391.757 94,8 77.935 3,09 2.696 1.321 245 4.262 0,169 1975 1.760.713 75,6 61.590 2,64 2.069 871 197 3.137 0,135 1980 1.917.211 74,9 57.873 2,26 1.807 612 178 2.597 0,101 1985 1.536.090 60,0 49.681 1,94 1.204 445 146 1.795 0,070 1990 1.672.480 54,4 43.027 1,40 1.086 350 122 1.558 0,051 1991 2.016.153 54,3 43.791 1,18 1.062 336 98 1.496 0,040 1992 2.069.422 55,2 45.619 1,22 1.310 309 133 1.752 0,047 1993 1.932.407 52,1 48.424 1,30 1.414 324 129 1.867 0,050 1994 1.903.557 51,4 46.646 1,26 1.250 340 122 1.712 0,046 1995 1.813.982 48,2 46.338 1,23 1.196 270 130 1.596 0,042 1996 1.657.556 43,1 46.341 1,21 1.120 250 153 1.523 0,040 1997 1.598.972 42,0 38.393 1,01 1.004 284 115 1.403 0,037 1998 1.585.364 42,2 34.811 0,93 948 247 92 1.287 0,034 1999 1.560.063 41,3 33.001 0,87 977 223 93 1.293 0,034 2000 1.513.723 40,0 30.834 0,82 825 235 93 1.153 0,031 2001 1.395.592 37,2 29.201 0,78 811 237 59 1.107 0,029 2002 1.306.772 35,6 28.278 0,77 773 214 84 1.071 0,029 2003 1.142.775 31,4 26.817 0,74 735 208 86 1.029 0,028 2004 1.088.672 29,5 24.954 0,68 645 235 69 949 0,026 2005 1.029.520 28,4 23.886 0,66 589 207 67 863 0,024 2006 1.047.516 28,3 22.941 0,62 642 230 69 941 0,025 2007 1.055.797 28,1 21.315 0,57 573 193 46 812 0,022 2008 1.063.915 28,3 66 20.627 0,55 44 527 193 45 765 0,020 44 64 Patrz tabela nr 18: osoby zatrudnione w pełnym wymiarze godzin w tys. 65 Dane z lat 1960-1990 są tutaj podane jedynie w odstępach 5-letnich. Kompletny wykaz - sprawozdanie Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2007". 66 Poprzez zmianę sposobu szacowania liczby osób zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin i liczby ubezpieczonych w rolniczych instytucjach ubezpieczenia wypadkowego od roku 2008 nastąpiły znaczne zmiany w wypadkowości (przeciętnej częstotliwo ci wypadków w odniesieniu do liczby przepracowanych godzin pracy lub liczby zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin). 41

Rok Tabela nr 20. Wypadki przy pracy oraz przyznane nowe renty w instytucjach ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej Entwicklung der Arbeitsunfälle der gewerblichen Berufsgenossenschaften Wypadki przy pracy, których zgłoszenie jest obowiązkowe Meldepflichtige Arbeitsunfälle na 1 mln ogółem godzin pracy Nowe renty z tytułu wypadku przy pracy Neue Arbeitsunfallrenten na 1 mln ogółem godzin pracy Śmiertelne wypadki przy pracy Tödliche Arbeitsunfälle ogółem na 1 mln godzin pracy 1 2 3 4 5 6 7 1969 1.969.909 54,2 48.902 1,34 2.622 0,072 1970 2.010.395 53,6 51.496 1,37 2.696 0,072 1971 1.959.759 52,1 51.499 1,37 2.992 0,079 1972 1.868.546 49,9 49.326 1,32 2.706 0,072 1973 1.854.677 49,1 47.267 1,25 2.691 0,071 1974 1.627.880 44,4 46.238 1,26 2.449 0,067 1975 1.406.998 40,8 42.025 1,22 2.069 0,060 1976 1.471.240 42,3 39.459 1,13 2.049 0,059 1977 1.456.301 41,5 40.009 1,14 1.989 0,057 1978 1.454.617 41,0 38.827 1,09 1.927 0,054 1979 1.524.928 42,0 40.796 1,12 1.996 0,055 1980 1.541.214 42,0 40.051 1,09 1.807 0,049 1981 1.397.976 38,4 40.056 1,10 1.689 0,046 1982 1.228.317 34,6 39.478 1,11 1.492 0,042 1983 1.144.814 33,1 35.119 1,01 1.406 0,041 1984 1.153.321 32,4 34.749 0,98 1.319 0,037 1985 1.166.468 32,1 34.431 0,95 1.204 0,033 1986 1.212.064 32,2 33.737 0,90 1.069 0,028 1987 1.211.517 32,1 32.537 0,86 1.057 0,028 1988 1.234.634 31,9 32.256 0,83 1.130 0,029 1989 1.262.374 32,1 30.840 0,78 1.098 0,028 1990 1.331.395 32,8 30.142 0,74 1.086 0,027 1991 1.587.177 33,3 30.612 0,64 1.062 0,022 1992 1.622.732 33,4 32.932 0,68 1.310 0,027 1993 1.510.745 32,4 35.553 0,76 1.414 0,030 1994 1.489.360 31,9 34.659 0,74 1.250 0,027 1995 1.415.381 29,7 34.464 0,72 1.196 0,025 1996 1.266.458 26,6 33.966 0,71 1.120 0,024 1997 1.221.530 25,9 28.135 0,60 1.004 0,021 1998 1.198.608 25,4 25.549 0,54 948 0,020 1999 1.185.382 24,8 24.338 0,51 977 0,020 2000 1.144.262 24,1 22.678 0,48 825 0,017 2001 1.060.625 22,6 21.354 0,45 811 0,017 2002 973.540 21,2 20.603 0,45 773 0,017 2003 871.145 19,2 19.646 0,43 735 0,016 2004 841.447 17,6 18.138 0,38 645 0,014 2005 801.834 17,3 17.414 0,38 589 0,013 2006 833.502 17,5 16.874 0,35 642 0,013 2007 852.032 17,4 15.598 0,32 573 0,012 2008 866.190 17,2 15.378 0,31 527 0,010 42

Tabela nr 21. Wypadki przy pracy na 1000 zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin 67 Entwicklung der Arbeitsunfälle nach Unfallversicherungsträgern Instytucje ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej Gewerbliche Berufsgenossenschaften Rok Górnictwo Kamieniarstwo i gleby Gaz, ciepłownictwo i woda Przemysł metalowy Elektromechanika, mechanika precyzyjna, Przemysł tekstylny i skórzany 68 Przemysł chemiczny Przemysł drzewny Papiernictwo i drukarstwo Przemysł tekstylny i skórzany 46 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1960 256,0 226,4 80,8 212,8 93,8 109,4 175,2 85,5 60,7 1965 250,3 180,6 73,6 177,7 77,3 104,8 175,0 84,9 67,9 1970 230,4 156,3 71,9 163,2 57,7 98,7 153,0 67,8 50,5 1975 158,5 115,6 58,6 114,4 38,4 63,7 126,9 52,9 44,0 1980 139,8 120,2 63,7 115,9 35,0 54,5 150,2 71,3 50,4 1985 111,2 84,0 49,3 86,7 26,1 38,5 133,8 53,5 41,8 1990 77,2 83,7 42,6 77,8 27,0 34,6 107,9 46,7 39,8 1991 73,2 79,1 33,1 76,5 26,0 33,9 111,6 46,6 37,6 1992 76,9 84,6 34,0 80,3 27,0 32,4 121,4 46,9 38,2 1993 67,0 80,3 32,3 70,3 25,4 27,7 112,8 41,3 34,8 1994 64,9 76,7 32,6 69,4 25,0 27,3 100,1 40,2 33,0 1995 61,3 77,2 31,6 67,3 24,9 27,3 87,2 39,7 32,7 1996 45,9 67,8 31,1 58,3 22,7 23,3 79,3 32,6 29,8 1997 43,1 67,4 31,2 57,7 22,3 22,0 82,9 30,6 29,3 1998 39,6 67,0 31,2 57,2 21,9 22,6 84,0 29,3 29,8 1999 36,2 67,7 29,7 58,4 21,1 21,9 83,9 29,3 29,3 2000 32,6 61,5 27,0 54,6 21,4 21,0 82,6 28,1 28,5 2001 30,5 54,8 27,0 52,2 20,5 20,3 80,0 27,7 27,9 2002 29,1 51,8 27,9 49,8 19,8 18,7 76,2 26,4 25,9 2003 26,4 46,2 25,0 44,1 17,7 16,7 68,1 25,6 24,0 2004 26,4 44,8 24,8 44,7 17,2 15,7 65,5 25,7 23,0 2005 23,6 42,2 24,4 41,4 16,1 14,9 62,0 25,5 22,2 2006 19,2 42,2 24,8 42,7 15,7 14,2 65,3 24,5 22,6 2007 18,8 40,1 22,7 44,3 18,6 14,9 64,5 25,0 23,0 2008 18,2 39,0 23,1 44,9 20,6 14,7 65,6 24,6-67 Patrz tabela nr 18: osoby zatrudnione w pełnym wymiarze godzin w tys. 68 Ze względu na połączenie się instytucji ubezpieczenia wypadkowego branże elektromechanika/mechanika precyzyjna oraz tekstylia/skóra są przedstawione od roku 2008 wspólnie 43

Artykuły spożywcze i używki Tabela nr 22. Wypadki przy pracy na 1000 zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin 69 Entwicklung der Arbeitsunfälle nach Unfallversicherungsträgern Instytucje ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej Gewerbliche Berufsgenossenschaften Budownictwo Handel i zarządzanie Komunikacja Służba zdrowia Razem Instytucje ubezpieczenia wypadkowego sektora publicznego Unfallversicherungsträger der öffentlichen Przecięt -nie Rolnicze instytucje ubezpieczenia wypadkowego Landwirtschaftliche Berufsgenossen- schaften Hand 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 104,6 224,2 69,3 136,0 25,4 133,0 73,8 53,8 109,0 1960 99,0 214,0 57,5 112,6 24,7 119,0 77,8 61,2 106,0 1965 99,8 170,8 54,1 104,5 18,7 103,0 90,1 49,8 95,0 1970 93,1 119,9 39,3 82,5 18,3 73,0 93,9 52,7 76,0 1975 103,4 155,1 40,8 81,6 22,3 76,0 99,8 51,0 75,0 1980 85,1 128,1 31,8 69,5 20,7 57,0 102,6 51,4 60,0 1985 75,2 119,6 30,0 55,3 27,9 52,1 99,0 48,7 54,4 1990 75,5 113,1 31,2 55,6 28,0 53,0 89,3 46,3 54,3 1991 70,3 124,0 31,0 59,4 27,5 54,2 88,5 47,6 55,2 1992 63,2 120,9 29,7 59,9 24,6 50,9 81,1 46,0 52,1 1993 60,4 119,7 29,7 60,9 23,8 50,1 78,1 47,1 51,4 1994 58,5 109,7 26,5 56,5 22,5 46,7 75,1 46,0 48,2 1995 53,4 99,4 23,2 55,5 17,1 40,5 72,9 47,0 43,1 1996 54,0 101,1 21,4 54,0 17,2 39,6 68,6 45,6 42,0 1997 54,2 96,9 23,0 51,3 16,1 39,4 66,6 48,8 42,2 1998 55,4 97,4 22,2 50,5 16,8 38,7 67,6 46,4 41,3 1999 55,8 90,4 22,3 50,0 15,9 37,1 65,3 48,0 40,0 2000 54,5 82,2 21,0 46,4 15,5 34,5 60,9 44,2 37,2 2001 52,4 78,9 19,8 46,7 14,4 32,4 60,3 45,0 35,6 2002 49,9 73,1 18,7 43,5 11,9 29,4 55,4 34,1 31,4 2003 49,8 70,3 18,2 41,5 11,1 27,9 54,1 30,1 29,5 2004 48,5 67,0 17,8 41,2 13,0 27,2 52,3 26,2 28,4 2005 48,4 70,3 18,6 41,4 12,8 27,6 53,6 23,0 28,3 2006 46,4 66,6 18,7 39,9 14,5 27,7 52,2 21,3 28,1 2007 48,8 67,3 18,5 40,0 14,8 27,8 70,5 70 20,9 28,3 2008 Rok 69 Patrz tabela nr 18: osoby zatrudnione w pełnym wymiarze godzin w tys. 70 Poprzez zmianę sposobu szacowania liczby osób zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin i liczby ubezpieczonych w rolniczych instytucjach ubezpieczenia wypadkowego od roku 2008 nastąpiły znaczne zmiany w wypadkowości (przeciętnej częstotliwości wypadków w odniesieniu do liczby przepracowanych godzin pracy lub liczby zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin). 44

Tabela nr 23. Wypadki w drodze do i z pracy 71 Entwicklung der Wegeunfälle Rok 72 Wypadki w drodze do lub z pracy, których zgłoszenie jest obowiązkowe Meldepflichtige Wegeunfälle na 1 tys. ubezpieczonych / ogółem stosunków ubezpieczeniowych 73 Nowe renty z tytułu wypadku w drodze do lub z pracy Neue Wegeunfallrenten ogółem na 1 tys. ubezpieczonych / stosunków ubezpieczeniowych 51 Śmiertelne wypadki w drodze do lub z pracy Tödliche Wegeunfälle całkowicie na 1 mln ubezpieczonych / stosunków ubezpieczeniowych 51 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 283.605 255.297 255.480 171.520 195.595 178.538 187.835 245.127 262.196 266.949 246.414 268.732 260.192 239.970 249.484 248.324 235.117 234.115 223.304 202.745 190.876 187.830 193.983 169.691 179.191 8,63 7,83 7,85 5,41 5,95 5,09 5,37 5,50 5,83 6,05 5,63 6,07 5,89 5,40 5,65 5,58 5,26 5,28 5,13 4,72 4,44 4,40 4,42 3,76 3,95 74 18.360 17.086 17.584 11.896 12.253 11.168 8.410 9.077 10.515 11.727 11.333 11.298 12.172 10.148 9.234 8.836 8.254 7.700 7.835 7.888 7.414 7.124 7.291 6.283 5.768 0,56 0,52 0,54 0,38 0,37 0,32 0,24 0,20 0,23 0,27 0,26 0,26 0,28 0,23 0,21 0,20 0,18 0,17 0,18 0,18 0,17 0,17 0,17 0,14 0,13 52 1.716 1.809 1.852 1.400 1.197 831 714 730 910 973 956 942 842 885 810 855 820 767 686 695 575 572 555 521 478 52,22 55,48 56,90 44,18 36,43 23,69 20,41 16,36 20,24 22,06 21,83 21,29 19,05 19,91 18,33 19,20 18,36 17,31 15,77 16,18 13,38 13,39 12,66 11,56 10,53 71 Patrz tabela nr 18: osoby ubezpieczone / stosunki ubezpieczeniowe w tys. 72 Dane z lat 1960-1990 są tutaj podane jedynie w odstępach 5-letnich. Kompletny wykaz - sprawozdanie Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2007". 73 Przed rokiem 1986 uwzględniono osoby ubezpieczone, od roku 1986 stosunki ubezpieczeniowe, tak jak opisano w rozdziale 2.1. 74 Poprzez zmianę sposobu szacowania liczby osób zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin i liczby ubezpieczonych w rolniczych instytucjach ubezpieczenia wypadkowego od roku 2008 nastąpiły znaczne zmiany w wypadkowości (przeciętnej częstotliwo ci wypadków w odniesieniu do liczby przepracowanych godzin pracy lub liczby zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin). 45

Tabela nr 24. Nakłady instytucji ubezpieczenia wypadkowego 75 Entwicklung der Aufwendungen der Unfallversicherungsträger Rok Nakłady instytucji ubezpieczenia wypadkowego w EUR Aufwendungen der UV-Träger Ogółem w tym choroby zawodowe davon Berufs-krankheiten w tym renty, zapomogi, odszkodowania davon Renten, Beihilfe, Abfindungen w tym prewencja davon Prävention % (5 / 2*100) 1 2 3 4 5 6 914.577.443 1.067.835.139 1.128.188.033 1.216.468.200 1.523.172.771 1.687.496.868 1.867.436.331 1.941.736.245 2.473.886.768 2.611.426.954 2.495.545.448 2.671.378.419 2.970.442.220 390.820.345 1.656.808.074 74.373.129 3.314.570.600 420.588.340 1.855.954.817 86.013.439 3.726.139.709 458.327.657 2.023.202.389 99.837.921 4.191.073.812 495.389.957 2.278.326.271 115.917.698 4.561.126.491 544.515.843 2.498.256.194 122.610.679 4.708.604.747 579.828.393 2.674.731.933 136.829.085 4.987.795.383 603.852.653 2.840.809.302 147.562.489 5.353.142.192 601.919.466 2.999.640.736 162.858.743 5.690.679.753 644.671.366 3.138.113.247 181.705.329 5.912.357.474 674.354.582 3.291.518.197 200.655.024 6.086.674.657 701.801.918 3.475.209.946 217.071.934 6.078.297.495 700.659.880 3.502.149.546 228.790.298 6.222.873.959 693.023.220 3.565.711.172 239.725.401 6.369.776.568 687.947.156 3.580.949.720 254.320.862 6.558.537.153 681.890.111 3.612.874.627 273.449.588 6.760.481.069 699.603.771 3.665.109.889 292.753.022 6.983.015.003 726.166.782 3.737.088.209 308.015.395 7.277.482.290 752.532.952 3.804.988.009 327.904.559 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 2,50 2,59 2,68 2,76 2,69 2,90 2,96 3,04 3,19 3,39 3,57 3,76 3,85 3,99 4,17 4,33 4,41 4,50 75 Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2008, str. 159 (tabela TM 10). http://www.baua.de/cae/servlet/contentblob/864654/publicationfile/53627/suga-2008.pdf http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2008/suga_2008.pdf 46

Tabela nr 24. Nakłady instytucji ubezpieczenia wypadkowego cd. Entwicklung der Aufwendungen der Unfallversicherungsträger Rok Nakłady instytucji ubezpieczenia wypadkowego w EUR Aufwendungen der UV-Träger Ogółem w tym choroby zawodowe davon Berufs-krankheiten w tym renty, zapomogi, odszkodowania davon Renten, Beihilfe, Abfindungen w tym prewencja davon Prävention % (5 / 2*100) 1 2 3 4 5 6 7.972.360.663 837.383.043 3.895.280.489 360.167.685 9.587.083.949 954.358.485 4.398.582.593 447.697.443 10.507.679.236 1.110.838.962 4.869.075.391 509.400.269 11.262.855.682 1.235.817.637 5.198.916.764 572.315.587 11.691.505.364 1.326.261.316 5.473.516.807 596.517.792 12.138.838.983 1.395.432.485 5.597.183.053 643.323.017 12.132.789.080 1.431.456.606 5.685.310.184 666.357.215 12.050.571.423 1.482.839.740 5.785.437.921 682.943.748 11.981.940.758 1.453.554.254 5.804.980.011 701.235.833 11.945.830.639 1.444.708.773 5.804.701.759 724.192.592 12.100.732.775 1.463.993.714 5.813.979.824 759.974.417 12.428.158.368 1.504.384.383 5.853.047.577 777.726.765 12.792.495.780 1.550.151.795 5.929.922.618 816.415.453 12.785.031.866 1.579.123.029 5.976.727.196 854.025.277 12.529.136.308 1.555.322.749 5.949.120.426 861.751.747 12.465.837.609 1.559.240.406 5.885.482.634 864.280.073 12.463.161.527 1.531.992.473 5.819.531.253 869.724.190 12.517.542.209 1.487.853.015 5.739.994.465 881.781.070 13.299.443.096 1.516.043.646 6.309.487.608 948.482.097 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 4,52 4,67 4,85 5,08 5,10 5,30 5,49 5,67 5,85 6,06 6,28 6,26 6,38 6,68 6,88 6,93 6,98 7,04 7,13 47

Tabela nr 25. Śmiertelne wypadki przy pracy oraz w drodze do i z pracy 76 Tödliche Unfälle Arbeitsunfälle und Wegeunfälle Śmiertelne wypadki przy pracy Tödliche Arbeitsunfälle w tym w zakładzie w miejscu pracy 77 davon im Betrieb am Arbeitsplatz w tym w ruchu ulicznym przy pracy davon im Straßenverkehr bei der Arbeit Śmiertelne wypadki w drodze do i z pracy Tödliche Wege-unfälle 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1.153 1.107 1.071 1.029 949 863 941 812 765 ogółem 783 764 728 734 653 640 674 597 590 Instytucje ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej Gewerbliche Berufsgenossenschaften Rolnicze instytucje ubezpieczenia wypadkowego Landwirtschaftliche Berufsgenossenschaften Instytucje ubezpieczenia wypadkowego sektora publicznego Unfallversicherungsträger der öffentlichen Hand 510 509 494 484 398 398 422 393 385 204 216 170 188 216 188 212 173 170 69 39 64 62 39 54 40 31 35 ogółem 370 343 343 295 296 223 267 215 175 Instytucje ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej 315 302 279 251 247 191 220 180 142 Rolnicze instytucje ubezpieczenia wypadkowego 31 21 44 20 19 19 18 20 23 Instytucje ubezpieczenia wypadkowego sektora publicznego 24 20 20 24 30 13 29 15 10 ogółem 820 767 686 695 575 572 555 521 478 Instytucje ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej 722 669 581 604 497 495 475 460 412 działalności gospodarczej Rolnicze instytucje ubezpieczenia wypadkowego 26 24 27 15 15 20 20 18 20 Instytucje ubezpieczenia wypadkowego sektora publicznego 72 74 78 76 63 57 60 43 46 Śmiertelne ogółem 1.973 1.874 1.757 1.724 1.524 1.435 1.496 1.333 1.243 76 Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2008, str. 77 (tabela TB 3). http://www.baua.de/cae/servlet/contentblob/864654/publicationfile/53627/suga-2008.pdf http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2008/suga_2008.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2007, str. 73 (tabela TB 3). http://www.baua.de/de/publikationen/fachbeitraege/suga-2007.pdf? blob=publicationfile Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2006, str 77 (tabela TB 3). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2006/suga_2006.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2005, str. 163 (tabela TB 3). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2005/suga_2005.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2004, str. 91 (tabela TB 3). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2004/suga_2004_gesamt.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2003, str. 70 (tabela TB 3). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga_2003/tab/suga2003_tb.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2002, str. 74 (tabela TB 3). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/docs/uvb2002/tabellen/074tb3.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2001, str. 120 (tabela TB 3). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/docs/uvb2001/tabellen/120tb3.pdf 77 Łącznie z wypadkami w drodze do i z miejsca pracy, które nie były wypadkami w ruchu ulicznym. 48

wypadki ogółem Tödliche Unfälle gesamt Instytucje ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej Rolnicze instytucje ubezpieczenia wypadkowego Instytucje ubezpieczenia wypadkowego sektora publicznego 1.547 1.480 1.354 1.339 1.142 1.084 1.117 1.033 939 261 261 241 223 250 227 250 211 213 165 133 162 162 132 124 129 89 91 Tabela nr 26. Śmiertelne wypadki przy pracy oraz w drodze do i z pracy zmiany w stosunku do poprzedniego roku Zmiana w stosunku do roku poprzedniego Śmiertelne wypadki przy pracy Tödliche Arbeitsunfälle Śmiertelne wypadki w drodze do i z pracy Tödliche Wegeunfälle Śmiertelne wypadki ogółem Tödliche Unfälle gesamt 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 ilość wypadków -140-46 -36-42 -80-86 +78-129 -47 % -10,8-4,0-3,3-3,9-7,8-9,1 +9,0-13,7-5,8 ilość wypadków -35-53 -81 +9-120 -3-17 -34-43 % -4,1-6,5-10,6 +1,3-17,3-0,5-3,0-6,1-8,3 ilość wypadków -175-99 -117-33 -200-89 +61-163 -90 % -8,1-5,0-6,2-1,9-11,6-5,8 +4,3-10,9-6,8 49

Rysunek nr 7. Wypadki przy pracy, których zgłoszenie jest obowiązkowe 78 Meldepflichtige Arbeitsunfälle Rysunek nr 8. Nowe renty z tytułu wypadku przy pracy 79 (Neue Arbeitsunfallrenten) 78 Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2008, str. 20. http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2008/suga_2008.pdf 79 Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2008, str. 21. http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2008/suga_2008.pdf 50

Rysunek nr 9. Śmiertelne wypadki przy pracy 80 Tödliche Arbeitsunfälle Śmiertelne wypadki przy pracy zarejestrowane przez: instytucje ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej (Gewerbliche Berufsgenossenschaften), rolnicze instytucje ubezpieczenia wypadkowego (Landwirtschaftliche Berufsgenossenschaften), instytucje ubezpieczenia wypadkowego sektora publicznego (Unfallversicherungsträger der öffentlichen Hand) Rysunek nr 10. Wypadki w drodze do i z pracy 81 (Meldepflichtige Wegeunfälle) 80 Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2008, str. 21. http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2008/suga_2008.pdf 81 Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2008, str. 22. http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2008/suga_2008.pdf 51

Wypadki w drodze do i z pracy, których zgłoszenie jest obowiązkowe oraz śmiertelne wypadki w drodze do i z pracy (Meldepflichtige und tödliche Wegeunfälle) Rysunek nr 11. Nakłady instytucji obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego 82 (Aufwendungen der gesetzlichen Unfallversicherungsträger 1 Ze względu na zmiany jakie nastąpiły w rolniczym ubezpieczeniu wypadkowym w latach 2008 i 2009 w zakresie odszkodowań, zmienił się sposób ewidencjonowania (księgowania) odszkodowań 82 Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2008, str. 27. http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2008/suga_2008.pdf 52

Tabela nr 27. Nakłady instytucji ubezpieczenia wypadkowego w latach 2000-2008 83 Aufwendungen der Unfallversicherungsträger Rodzaj nakładów Nakłady (mln ) Aufwendungen 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Prewencja = zapobieganie wypadkom i pierwsza pomoc Prävention Unfallverhütung und Erste Hilfe Nakłady ogółem Aufwendungen gesamt 760,0 777,7 816,4 854,0 861,8 864,3 869,7 881,8 948,5 12.100,7 12.428,1 12.792,5 12.785,0 12.529,1 12.465,8 12.463,2 12.517,5 13.299,4 83 Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2008, str. 26 (tabela 6). http://www.baua.de/cae/servlet/contentblob/864654/publicationfile/53627/suga-2008.pdf http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2008/suga_2008.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2007, str. 25 (tabela 6). http://www.baua.de/de/publikationen/fachbeitraege/suga-2007.pdf? blob=publicationfile Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2006, str. 26 (tabela 6). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2006/suga_2006.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2005, str. 68 (tabela C8). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2005/suga_2005.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2004, str. 25 (tabela 6). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2004/suga_2004_gesamt.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2003, str. 26 (tabela 6). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga_2003/text/1-5_praev.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2002, str. 150 (tabela TK1). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/docs/uvb2002/tabellen/150tk1.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2001, str. 196 (tabela TK 1). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/docs/uvb2001/tabellen/196tk1.pdf W Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2000, str. 138, tabela 59 podane są też dane z lat 1999-2000, ale w nie w EUR, tylko w DM. http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga_2000 53

Tabela nr 28. Nakłady instytucji ubezpieczenia wypadkowego na milion ubezpieczonych Rodzaj nakładów Prewencja = zapobieganie wypadkom i pierwsza pomoc Nakłady (mln ) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 13,1 13,4 14,2 14,9 14,9 15,0 14,7 14,7 15,6 Nakłady ogółem 208,8 213,9 222,0 222,9 216,8 215,8 210,7 208,9 219,1 Tabela nr 29. Wydatki instytucji ubezpieczenia wypadkowego na prewencję i pierwszą pomoc w mln 84 Ausgaben der Spitzenverbände der Unfallversicherungsträger für Prävention und Erste Hilfe Instytucje ubezpieczenia wypadkowego Unfallversicherungsträger Instytucje ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej Gewerbliche Berufsgenossenschaften Rolnicze instytucje ubezpieczenia wypadkowego Landwirtschaftliche Berufsgenossenschaften Instytucje ubezpieczenia wypadkowego sektora publicznego Unfallversicherungsträger der öffentlichen Hand Ogółem Gesamt 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 653,2 666,5 697,5 728,1 734,3 732,9 735,9 743,2 803,6 43,5 43,7 46,7 48,1 48,4 51,7 52,8 54,4 56,2 63,3 67,4 72,1 77,7 79,1 79,7 81,0 84,2 88,7 760,0 777,7 816,4 854,0 861,8 864,3 869,7 881,8 948,5 84 Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2008, str. 28 (tabela 8). http://www.baua.de/cae/servlet/contentblob/864654/publicationfile/53627/suga-2008.pdf http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2008/suga_2008.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2007, str. 27 (tabela 8). http://www.baua.de/de/publikationen/fachbeitraege/suga-2007.pdf? blob=publicationfile Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2006, str. 28 (tabela 8). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2006/suga_2006.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2005, str. 66 (tabela C6) http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2005/suga_2005.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2004, str. 27 (tabela 8). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2004/suga_2004_gesamt.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2003, str. 28 (tabela 8). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga_2003/text/1-5_praev.pdf 54

Tabela nr 30. Wydatki instytucji ubezpieczenia wypadkowego na prewencję i pierwszą pomoc w mln na milion ubezpieczonych 62 Instytucje ubezpieczenia wypadkowego Unfallversicherungsträger 2004 2005 2006 2007 2008 Instytucje ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej 17,2 17,2 16,6 16,3 17,2 Gewerbliche Berufsgenossenschaften Rolnicze instytucje ubezpieczenia wypadkowego Landwirtschaftliche Berufsgenossenschaften 11,5 14,0 14,5 14,8 16,2 85 Instytucje ubezpieczenia wypadkowego sektora publicznego Unfallversicherungsträger der öffentlichen Hand Ogółem/średnio Gesamt/Durchschnitt 7,2 6,9 7,2 7,9 8,4 14,9 15,0 14,7 14,7 15,6 Tabela nr 31. Nakłady na zapobieganie wypadkom przy pracy i pierwszą pomoc 86 Aufwendungen für Unfallverhütung und Erste Hilfe a) Instytucje ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej Gewerbliche Berufsgenossenschaften Nakłady (tys. ) Opracowanie przepisów dot. zapobiegania wypadkom Herstellung von Unfallverhütungsvorschriften Nadzór i doradztwo dla przedsiębiorstw Überwachung und Beratung der Unternehmen 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 5.545 4.864 4.290 3.675 3.714 2.998 2.706 2.471 2.575 371.460 373.446 384.392 399.446 403.585 405.974 411.263 416.848 458.168 85 Poprzez zmianę sposobu obliczania ilości ubezpieczonych od 2008 r. nastąpiły w statystyce znaczne zmiany. 86 Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2008, str. 137 (tabela TK 2). http://www.baua.de/cae/servlet/contentblob/864654/publicationfile/53627/suga-2008.pdf http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2008/suga_2008.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2007, str. 133 (tabela TK 2). http://www.baua.de/de/publikationen/fachbeitraege/suga-2007.pdf? blob=publicationfile Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2006, str. 137 (tabela TK 2). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2006/suga_2006.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2005, str. 221 (tabela TK 2). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2005/suga_2005.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2004, str. 165 (tabela TK 2). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2004/suga_2004_gesamt.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2003, str. 147 (tabela TK 2). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga_2003/tab/suga2003_tk.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2002, str. 151 (tabela TK 2). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/docs/uvb2002/tabellen/151tk2.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2001, str. 197 (tabela TK 2). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/docs/uvb2001/tabellen/197tk2.pdf 55

Tabela nr 32. Nakłady na zapobieganie wypadkom przy pracy i pierwszą pomoc 64 Aufwendungen für Unfallverhütung und Erste Hilfe a) Instytucje ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej cd. Gewerbliche Berufsgenossenschaften Nakłady (tys. ) Kształcenie Ausbildung Kwoty przekazane stowarzyszeniom na cele prewencyjne Zahlungen an Verbände für Prävention Służby medycyny pracy Arbeitsmedizinische Dienste Służby nadzoru technicznego Sicherheitstechnische Dienste Pozostałe koszty prewencji Sonstige Kosten der Prävention Pierwsza pomoc Erste Hilfe 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 97.238 103.210 114.545 120.858 122.251 125.050 126.784 128.183 127.094 50.367 54.924 58.793 61.954 63.747 62.530 62.222 62.179 72.908 60.116 56.831 56.119 56.999 55.140 50.020 45.654 42.688 46.174 5.114 5.806 9.598 9.207 8.841 10.414 10.941 11.996 12.835 49.604 53.254 55.278 59.316 59.045 57.557 57.304 58.443 60.541 13.759 14.212 14.525 16.690 17.931 18.333 19.054 20.378 23.291 Razem 653.204 666.546 697.540 728.146 734.254 732.875 735.928 743.185 803.588 Tabela nr 33. Nakłady na zapobieganie wypadkom przy pracy i pierwszą pomoc 64 Aufwendungen für Unfallverhütung und Erste Hilfe b) Rolnicze instytucje ubezpieczenia wypadkowego Landwirtschaftliche Berufsgenossenschaften Nakłady (tys. ) Opracowanie przepisów dot. zapobiegania wypadkom Herstellung von Unfallverhütungsvorschriften Nadzór i doradztwo dla przedsiębiorstw Überwachung und Beratung der Unternehmen Kształcenie Ausbildung Kwoty przekazane stowarzyszeniom na cele prewencyjne Zahlungen an Verbände für Prävention 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 784 117 79 91 115 139 143 127 183 36.745 37.529 39.585 40.574 40.858 43.066 43.453 43.996 45.615 1.268 1.243 1.439 1.507 1.322 1.331 1.488 1.704 1.580 3.402 3.179 3.661 4.123 3.782 4.794 5.194 5.588 5.949 56

Służby medycyny pracy Arbeitsmedizinische Dienste Służby nadzoru technicznego Sicherheitstechnische Dienste Pozostałe koszty prewencji Sonstige Kosten der Prävention Pierwsza pomoc Erste Hilfe 70 63 120 73 119 138 99 105 88 175 355 571 665 654 796 869 1.090 1.063 718 972 962 823 1.299 1.168 1.254 1.445 1.342 287 289 281 300 294 288 317 339 395 Razem 43.450 43.746 46.698 48.157 48.444 51.720 52.816 54.395 56.214 Tabela nr 34. Nakłady na zapobieganie wypadkom przy pracy i pierwszą pomoc 64 Aufwendungen für Unfallverhütung und Erste Hilfe c) Instytucje ubezpieczenia wypadkowego sektora publicznego Unfallversicherungsträger der öffentlichen Hand Nakłady (tys. ) Opracowanie przepisów dot. zapobiegania wypadkom Herstellung von Unfallverhütungsvorschriften Nadzór i doradztwo dla przedsiębiorstw Überwachung und Beratung der Unternehmen Kształcenie Ausbildung Kwoty przekazane stowarzyszeniom na cele prewencyjne Zahlungen an Verbände für Prävention Służby medycyny pracy Arbeitsmedizinische Dienste Służby nadzoru technicznego Sicherheitstechnische Dienste Pozostałe koszty prewencji Sonstige Kosten der Prävention Pierwsza pomoc Erste Hilfe 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1.144 1.136 1.059 1.113 739 777 635 992 688 41.341 44.762 48.084 51.893 54.851 55.362 56.674 58.406 60.772 7.003 7.690 8.006 9.295 7.819 7.696 7.805 8.132 8.496 6.082 4.621 5.054 5.189 5.295 5.233 5.260 5.994 7.286 683 764 820 703 632 573 666 539 410 193 397 355 323 296 361 372 332 320 2.983 3.838 4.250 4.721 4.787 4.894 4.559 4.593 5.179 3.891 4.225 4.549 4.486 4.635 4.787 5.009 5.214 5.529 Razem 63.320 67.435 72.177 77.722 79.054 79.684 80.980 84.201 88.680 57

Tabela nr 35. Wydatki instytucji obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego na prewencję i pierwszą pomoc według rodzaju konta 87 Ausgaben der gesetzlichen Unfallversicherungsträger für Prävention und Erste Hilfe nach Kontenart Rodzaj świadczenia (rodzaj konta) Art der Leistung (Kontenart) Opracowanie przepisów dot. zapobiegania wypadkom Herstellung von Unfallverhütungsvorschriften (590) Nadzór i doradztwo dla przedsiębiorstw Überwachung und Beratung der Unternehmen (591) Kształcenie Ausbildung (592) Kwoty przekazane stowarzyszeniom na cele prewencyjne Zahlungen an Verbände für Prävention 593 Służby medycyny pracy Arbeitsmedizinische Dienste (594) Służby nadzoru technicznego Sicherheitstechnische Dienste (596) Pozostałe koszty prewencji Sonstige Kosten Prävention 597 Pierwsza pomoc Erste Hilfe (598) Razem Gesamt Wydatki (mln ) Ausgaben 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 7,4 6,1 5,4 4,9 4,6 3,9 3,5 3,6 3,4 449,5 455,7 472,1 491,9 499,3 504,4 511,4 519,3 564,6 105,5 112,1 124,0 131,7 131,4 134,1 136,1 138,0 137,2 59,9 62,7 67,5 71,3 72,8 72,6 72,7 73,8 86,1 60,9 57,6 57,1 57,8 55,9 50,7 46,4 43,3 46,7 5,5 6,5 10,5 10,2 9,8 11,6 12,2 13,4 14,2 53,3 58,1 60,5 64,9 65,1 63,6 63,1 64,5 67,1 17,9 18,7 19,4 21,5 22,9 23,4 24,4 25,9 29,2 760,0 777,7 816,4 854,0 861,8 864,3 869,7 881,8 948,5 87 Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2008, str. 27 (tabela 7). http://www.baua.de/cae/servlet/contentblob/864654/publicationfile/53627/suga-2008.pdf http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2008/suga_2008.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2007, str. 26 (tabela 7). http://www.baua.de/de/publikationen/fachbeitraege/suga-2007.pdf? blob=publicationfile Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2006, str. 27 (tabela 7). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2006/suga_2006.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2005, str. 67 (tabela C7). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2005/suga_2005.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2004, str. 26 (tabela 7). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2004/suga_2004_gesamt.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2003, str. 27 (tabela 7). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga_2003/text/1-5_praev.pdf 58

Tabela nr 36. Wpływy całkowite i wpływy ze składek obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego 88 Gesamt- und Beitragseinnahmen der gesetzlichen Unfallversicherung Rok Wpływy całkowite Gesamteinnahmen w tys. EUR Wpływy ze składek Beitragseinnahmen w tys. EUR 2000 13 543 503 12 066 928 2001 14 101 797 12 539 390 2002 14 978 979 13 527 254 2003 15 220 664 13 002 137 2004 14 541 598 12 657 168 2005 14 447 500r 12 194 646r 2006 14 068 450 12 001 537 2007 13 902 798 11 755 185 r wartość skorygowana 88 Dane Federalnego Urzędu Statystycznego (Statistisches Bundesamt) https://wwwgenesis.destatis.de/genesis/online;jsessionid=1b768498ca5b9b38d24fe55e3bf78a49.tomcat_go_1_2?operation=a bruftabellebearbeiten&levelindex=2&levelid=1289567436085&auswahloperation=abruftabelleauspraegungauswaehlen& auswahlverzeichnis=ordnungsstruktur&auswahlziel=werteabruf&selectionname=22631-0004&auswahltext=&werteabruf=starten 59

Tabela nr 37. Wypadki przy pracy, których zgłoszenie jest obowiązkowe 89,90 w latach 2000-2008 Meldepflichtige Arbeitsunfälle Wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 91 Liczba wypadków przy pracy, których zgłoszenie jest obowiązkowe Procentowa zmiana w stosunku do roku poprzedniego 1.513.723 1.395.592 1.306.772 1.142.775 1.088.672 1.029.520 1.047.516 1.055.797 1.063.915-3,0-7,8-6,4-12,5-4,7-5,4 +1,7 +0,8 +0,8 Tabela nr 38. Wypadki przy pracy, których zgłoszenie jest obowiązkowe, na tys. zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin 68, 92 (Vollarbeiter) Rok 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Wskaźnik 35,6 31,4 29,5 28,4 28,3 28,1 28,3 Trwający od 2005 r. coroczny wzrost ogólnej ilości wypadków występuje również w 2008 r. Przyczyną tego stanu rzeczy jest przede wszystkim wzrost liczby zatrudnionych. 89 Zgodnie z 193 SGB VII (Kodeks socjalny) istnieje obowiązek zgłoszenia wypadku, jeśli osoba ubezpieczona wskutek tego wypadku zginęła lub została zraniona w ten sposób, że przez okres dłuższy niż 3 dni była niezdolna do pracy (Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2008, str. 12). 90 Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2008, str. 75 (tabela TB 1), str. 78 (tabela TB 4). http://www.baua.de/cae/servlet/contentblob/864654/publicationfile/53627/suga-2008.pdf http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2008/suga_2008.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2007, str. 71 (tabela TB 1), 74 (tabela TB 4). http://www.baua.de/de/publikationen/fachbeitraege/suga-2007.pdf? blob=publicationfile Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2006, str. 75 (tabela TB 1), str. 78 (tabela TB 4). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2006/suga_2006.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2005, str. 161 (tabela TB 1), str. 164 (tabela TB 4). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2005/suga_2005.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2004, str. 89 (tabela TB 1), str. 92 (tabela TB 4). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2004/suga_2004_gesamt.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2003, str. 68 (tabela TB1). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga_2003/tab/suga2003_tb.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2002, str. 72 (tabela TB 1). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/docs/uvb2002/tabellen/072tb1.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2001, str. 118 (tabela TB 1). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/docs/uvb2001/tabellen/118tb1.pdf 91 Poprzez zmianę sposobu szacowania ilości osób zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin i ilości ubezpieczonych przez rolnicze kasy ubezpieczenia wypadkowego (landwirtschaftliche Berufsgenossenschaften) od roku 2008 nastąpiły w statystyce znaczne zmiany odnośnie wypadkowości (przeciętnej częstotliwo ci wypadków w odniesieniu do liczby przepracowanych godzin pracy lub liczby zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin). 92 Liczba osób zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin (Vollarbeiter) jest wielkością statystyczną, służącą do obliczania częstości wypadków. Różnego rodzaju stosunki pracy w częściowym wymiarze godzin (np. nadgodziny) osób ubezpieczonych są sumowane i przeliczane na normalny całodzienny czas pracy. Liczba osób zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin zawiera w sobie też wolontariuszy, krwiodawców i bezrobotnych, którzy również są objęci ubezpieczeniem wypadkowym (Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2008, str. 13). 60

Jednocześnie corocznie spadała ilość wypadków na każdy 1 tysiąc osób zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin (wzrastając jedynie w 2008 r. z 28,1 (2007 r.) do 28,3). Wypadkowość (przeciętna częstotliwo ć wypadków w odniesieniu do liczby przepracowanych godzin pracy lub liczby zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin) różni się znacznie w zależności od poszczególnych instytucji ubezpieczenia wypadkowego. Ze względu na nowy sposób obliczania ilości zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin oraz ubezpieczonych, szczególnie widoczny jest jej wzrost w rolniczych instytucjach ubezpieczenia wypadkowego (landwirtschaftliche Berufsgenossenschaften) w roku 2008: 70,5; w roku 2007: 52,2. Wzrosła ona jednak także również w instytucjach ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej (gewerbliche Berufsgenossenschaften) w roku 2008: 27,8; w roku 2005: 27,2 68. Ubezpieczyciel od wypadków w branży rzeźniczej, Fleischerei-Berufsgenossenschaft (FBG) - wprowadził w 2002 r. system zachęt w niemieckiej branży rzeźniczej i doprowadził w przeciągu 6 lat do spadku wypadków przy pracy (dotyczy to wypadków, których zgłoszenie jest obowiązkowe) o 28% w porównaniu do spadku o 16% w całym sektorze. Oznacza to, że w przedsiębiorstwach, które wzięły udział w programie, zanotowano o 1 000 mniej wypadków rocznie. Tabela nr 39. Ilość wypadków, których zgłoszenie jest obowiązkowe na 1 000 zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu 93 Meldepflichtige Arbeitsunfälle je 1.000 Vollarbeiter Rok FBG Instytucje ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej Gewerbliche Berufsgenossenschaften 2000 98,0 37,0 2001 94,0 35,0 2002 85,6 32,4 2003 79,6 29,4 2004 74,7 27,9 93 Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2008, str. 78 (tabela TB 4), str. 79 (tabela TB 5). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2008/suga_2008.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2007, str. 74 (tabela TB 4), str. 75 (tabela TB 5). http://www.baua.de/de/publikationen/fachbeitraege/suga-2007.pdf? blob=publicationfile Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2006, str. 78 (tabela TB 4), str. 79 (tabela TB 5). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2006/suga_2006.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2005, str. 164 (tabela TB 4), str. 165 (tabela TB 5). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2005/suga_2005.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2004, str. 92 (tabela TB 4), str. 93 (tabela TB 5). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2004/suga_2004_gesamt.pdf Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2003, str. 72 (tabela TB 5), str. 73 (tabela TB 6). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga_2003 Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit 2002, str. 76 (tabela TB 4), str. 77 (tabela TB 5). http://osha.europa.eu/fop/germany/de/statistics/statistiken/suga/suga2002 61

2005 70,9 27,2 2006 70,6 27,6 2007 70,1 27,7 2008 68,7 27,8 Tabela nr 40. Ilość wypadków, których zgłoszenie jest obowiązkowe na mln godzin pracy 71 Meldepflichtige Arbeitsunfälle je 1 Mio. Arbeitsstunden Rok FBG Instytucje ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej Gewerbliche Berufsgenossenschaften 2000 63,0 24,0 2001 62,0 23,0 2002 56,0 21,2 2003 52,0 19,2 2004 47,3 17,6 2005 45,2 17,3 2006 44,7 17,5 2007 44,1 17,4 2008 42,7 17,2 Wyniki tego badania zostały przedstawione przez Henninga Krügera z Fleischerei BG (FBG). FBG oferuje przedsiębiorstwom zrzeszonym zniżki za środki zapobiegawcze, na przykład w odniesieniu do wypadków związanych z użyciem noży, upadków i poślizgnięć, bezpieczeństwa maszyn i bezpieczeństwa ruchu. Zachęta ekonomiczna może wynosić do 5% zniżki w składce ubezpieczeniowej. Proponowany jest również audyt BHP, w którym w 2008 r. wzięło udział ponad 40 przedsiębiorstw. 94 Dane wskazują, że w okresie dokonywania oceny tego programu zachęt od 2001 r. do 2007 r. docelowe zaangażowanie przedsiębiorstw uczestniczących w programie stale się zwiększało. Mając 94 Prezentacja Cost Benefit Analysis of an Economic Incentive Model, której autorem jest Henning Krüger, 2009 r. Na stronie FGB (http://www.fleischerei-bg.de) znajdują się informacje na temat poszczególnych zachęt: Szczegółowo zachęty w niemieckiej branży rzeźniczej opisane są też w: http://osha.europa.eu/en/publications/reports/economic_incentives_te3109255enc Economic incentives to improve occupational safety and health: a review from the European perspective. Wydawca: European Agency for Safety and Health at Work (EU-OSHA), Luxembourg 2010, str. 106-118. http://osha.europa.eu/en/publications/forum/14 Effectiveness of economic incentives to improve occupational safety and health. Summary of a workshop organised by the European Agency for Safety and Health at Work as part of a European conference held during the Dutch Presidency in 2004, str. 3-4. 62

początkowo podobny wskaźnik wypadków w 2001 r. (92 na 1000 pracowników), w ciągu 6 lat przedsiębiorstwom uczestniczącym w programie udało się go obniżyć do 65, a pozostałym przedsiębiorstwom jedynie do 78 na 1000 pracowników. Chociaż ogólna tendencja w tym sektorze wykazuje już znaczący spadek wskaźnika wypadków, wyniki przedsiębiorstw uczestniczących w programie zachęt były znacznie powyżej średniej w sektorze. Analiza kosztów i korzyści porównująca koszty przyznanych zniżek i obniżenie teoretycznych kosztów wypadków wykazała, że od czasu wdrożenia nowego systemu premii korzyści finansowe były znacznie wyższe w przypadku ubezpieczenia. Jako pozytywny efekt uboczny zebrane dane mogą służyć w charakterze punktu odniesienia dla innych przedsiębiorstw i jako podstawy do planowania systemu. 1. Program zniżek w wysokości składki (Beitragsnachlassverfahren Premium Variation programme) 95 Zniżkę otrzymują te firmy, w których liczba wypadków jest niższa od średniej liczby wypadków w całej branży, tzn. we wszystkich firmach ubezpieczonych w FBG. Otrzymanie zniżki (której wysokość wynosi do 10% rocznej składki ubezpieczeniowej) jest uzależnione od ilości wypadków w poprzednim roku. 2. Program rabatowy (Rabattverfahren Discount programme) 96 Firma, w której liczba wypadków pozostaje przez okres 5 lat niższa od średniej w branży, otrzymuje dodatkowy rabat. Rabat wynosi 10% sumy zniżek z ostatnich 5 lat. Jest to więc program bazujący na poprzednim programie (programie zniżek w wysokości składki), ale obliczony na sukces długoterminowy. 3. Program premii (Prämienverfahren Funding programme) 97 premia za szczególne działania w zakresie prewencji do wysokości 5% składki ubezpieczeniowej. Biorąc udział w powyższych programach przedsiębiorstwa mają szansę uzyskania rabatu w wysokości do 20% rocznej składki ubezpieczeniowej. Program dopłat (Zuschlagsverfahren) http://www.fleischerei-bg.de/mitgliedschaft/zuschlag/index.php Od 01.01.2009 FGB wprowadziło też dodatkowy bodziec finansowy. Podczas gdy trzy poprzednie to zachęty w formie wynagrodzenia za dobre wyniki w zakresie prewencji, ten bodziec stanowi jakby odwrotność programu rabatowego. Firmy, w których przez okres 5 lat liczba wypadków była wyższa niż średnia w całej branży, muszą płacić o 10% wyższą składkę ubezpieczeniową. W Niemczech, w 2001 r., po wprowadzenia programu stosowania bodźców ekonomicznych w przedsiębiorstwach przemysłu mięsnego, liczba wypadków podlegających obowiązkowi zgłoszenia zmniejszyła się o 25% 98 95 Beitragsnachlassverfahren: http://www.fleischerei-bg.de/mitgliedschaft/nachlass/index.php 96 Rabattverfahren: http://www.fleischerei-bg.de/mitgliedschaft/rabatt/index.php 97 Prämienverfahren: http://www.fleischerei-bg.de/mitgliedschaft/praemien/index.php 63

Tabela 41. Dodatkowe składki i zniżki w składkach zgodnie z 162 ustęp 1 SGB VII w instytucjach ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej 99 2008 Beitragszuschläge und Beitragsnachlässe nach 162 Abs. 1 SGB VII bei den gewerblichen Berufsgenossenschaften 84 2008 Nr 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Instytucja ubezpieczenia wypadkowego (IU) Berufs-genossenschaft IU Górnictwa Bergbau-BG IU Kamieniołomów Steinbruchs-BG IU Przemysłu Ceramicznego i Szklarskiego BG der keramischen u. Glasindustrie IU Gospodarki Gazowej, Ciepłowniczej i Wodnej BG d. Gas-, Fernwärme- u. Wasserwirtschaft IU Hut i Walcowni Hütten- u. Walzwerks-BG IU Budowy Maszyn i Metalu Maschinenbau- u. Metall-BG IU Metal Północ-Południe BG Metall Nord-Süd IU Przemysłu Elektronicznego, Tekstylnego i Mechaniki Precyzyjnej BG Elektro Textil Feinmechanik IU Przemysłu Chemicznego BG der chemischen Industrie IU Przemysłu Drzewnego Holz-BG IU Produkcji Papieru Papiermacher-BG IU Drukarstwa i Przetwórstwa Papieru BG Druck u. Papierverarbeitung IU Przemysłu Skórzanego Lederindustrie-BG IU Środków Spożywczych i Gastronomii BG Nahrungsmittel u. Gaststätten IU Rzeźnictwa Fleischerei-BG Liczba przypadków Anzahl der Fälle Dodatkowa składka Beitragszuschläge Składka w EUR Beitrag in EUR % kwoty podlegającej repartycji % vom Umlagesoll Liczba przypadków Anzahl der Fälle Zniżka w składce Beitragsnachlässe Składka w EUR Beitrag in EUR % kwoty podlegającej repartycji % vom Umlagesoll 29 18 104 427 8,57 426 18 104 427 8,57 578 2 679 741 2,44 585 78 985 0,07 465 1 804 834 1,76 3 222 3 363 462 3,29 - - - 4 543 6 497 469 10,64 42 507 070 0,72 108 1 274 584 1,81 3 939 8 213 590 1,55 32 258 31 039 929 5,86 9 974 9 687 872 0,80 77 374 53 845 130 4,45 2 273 295 350 0,03 81 543 87 139 456 9,86 1 343 20 414 452 4,68 9 799 64 352 940 14,75 4 245 4 314 375 1,85 37 768 6 722 857 2,88 85 1 108 339 3,28 220 1 530 077 4,53 2 684 2 360 172 1,90 43 173 5 573 884 4,48 643 460 577 1,63 - - - - - - 231 014 16 308 381 3,22 - - - 17 493 6 988 843 9,37 98 Cytat ze streszczenie raportu na temat bodźców ekonomicznych wykorzystywanych do podnoszenia poziomu bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia. Przegląd literatury z perspektywy europejskiej. Wydawca: Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy, 2010. (http://osha.europa.eu/pl/publications/factsheets/95) 99 Dane poszczególnych Berufsgenossenschaften nie są ze sobą porównywalne. 64

Tabela 41. cd. 16 17 18 19 20 21 22 23 IU Cukrownictwa Zucker-BG IU Gospodarki Budowlanej BG der Bauwirtschaft IU Handlu i Dystrybucji Towarów BG Handel und Warendistribution IU Zarządzania Verwaltungs-BG IU Tramwajów, Metra i Kolei BG der Straßen-, U-Bahnen u. Eisenbahnen IU Środków Transportowych BG für Fahrzeughaltungen IU Sektora Morskiego See-BG IU Służby Zdrowia i Opieki Społecznej BG für Gesundheitsdienst u. Wohlfahrtspflege Instytucje ubezpieczenia wypadkowego pozarolniczej działalności gospodarczej Gewerbliche Berufsgenossenschaften 19 788 622 10,64 - - - 16 976 39 561 992 2,80 - - - 9 684 6 345 263 0,80 211 232 22 236 438 2,79 868 1 047 601 0,11 - - - 222 1 077 137 2,31 1 755 3 703 722 7,96 20 757 6 069 749 1,18 170 836 14 840 448 2,88 464 31 447 0,08 - - - 9 793 1 468 858 0,25 - - - 85 083 126 341 469-923 349 343 606 032 - Niezależnie od wprowadzonego przez 23 branżowe instytucje ubezpieczeniowe, systemu zniżek oraz zwyżek składek ubezpieczeniowych, które zostały zestawione w tabeli nr 41, instytucje ubezpieczające premiują aktywność firm ubezpieczających się oraz ich pracowników w zakresie czynnego i twórczego uczestniczenia w rozwiązywaniu szczegółowych problemów BHP występujących w danym przedsiębiorstwie na konkretnym stanowisku roboczym. Działania te polegają na ogłaszaniu konkursów w zakresie nowych rozwiązań określonych problemów związanych z BHP, wyłanianiu najlepszych rozwiązań, których twórcy uczestnicy konkursów są następnie nagradzani nagrodami pieniężnymi. Przykłady konkursów przeprowadzanych przez branżowe instytucje ubezpieczeniowe: 1. Präventionspreis : nagroda przyznawana przez Berufsgenossenschaft Handel und Warendistribution (IU Handlu i Dystrybucji Towarów) za innowacyjne projekty w zakresie poprawy warunków pracy i ochrony zdrowia w miejscu pracy, które mogą posłużyć za wzór do naśladowania w swojej branży. (http://www.bghw.de/praevention/praeventionspreis). Wartość nagród w konkuresie rozstrzygniętym 03.11.2010 r. wyniosła 60 000 EUR. 2. Förderpreis Arbeit - Sicherheit Gesundheit (Nagroda Praca Bezpieczeństwo - Zdrowie) przyznawana przez Berufsgenossenschaft Rohstoffe und chemische Industrie (IU Surowców i Przemysłu Chemicznego) w kilku kategoriach nagrody o łącznej wartości 100 000 EUR. Nagrody są przyznawane w kategorii inżynieria bezpieczeństwa, zdrowia, organizacji/motywacji dla praktykantów i dla producentów (http://www.bgrci-foerderpreis.de). 65

3. Deutscher Jugend-Arbeitsschutz-Preis jest nagrodą dla młodzieży (uczestnicy nie mogą mieć więcej niż 24 lata), przyznawaną za szczególnie innowacyjne rozwiązania w zakresie poprawy warunków pracy. Pierwsza nagroda: 3000 EUR, druga nagroda: 2000 EUR, trzecia nagroda: 1000 EUR. Nagrodę przyznaje FASI (Fachvereinigung Arbeitssicherheit Specjalistyczne Zrzeszenie Bezpieczeństwo Pracy), stanowiące sieć łączącą trzy różne organizacje: - Verein Deutscher Gewerbeaufsichtsbeamter (Stowarzyszenie Niemieckich Urzędników Sprawujących Nadzór nad Prowadzeniem Działalności Gospodarczej) - Verein Deutscher Revisions-Ingenieure (Stowarzyszenie Niemieckich Inżynierów-Kontrolerów) 100 - Verband Deutscher Sicherheitsingenieure (Związek Niemieckich Inżynierów ds. Bezpieczeństwa) FASI służy wymianie informacji i doświadczeń pomiędzy pracownikami państwowych służb nadzoru w zakresie ochrony pracy, ochrony środowiska i ochrony konsumentów, pracowników obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego zajmujących się prewencją i specjalistów w dziedzinie bezpieczeństwa pracy. 101 4. Berufsgenossenschaft Metall Nord Süd IU Metal Północ Południe wyróżnia innowacyjne pomysły przyczyniające się do poprawy bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy. Nagrody mają charakter pieniężny oraz rzeczowy (np. narzędzia wysokiej jakości). Szczególne pomysły mają szansę zdobycia dalszych wyróżnień: Deutscher Arbeitsschutzpreis lub Deutscher Jugend-Arbeitsschutz-Preis. Szczególna zachęta oferowana jest firmom liczącym do 250 zatrudnionych. W przypadku wyróżnionych pomysłów Berufsgenossenschaft Metall Nord Süd pokrywa do 50% kosztów ich wdrożenia. 102 Wprowadzony w 2002 r. przez Fleischerei-Berufsgenossenschaft (instytucja ubezpieczeń wypadkowych w przemyśle mięsnym) system motywacyjny w niemieckim sektorze przetwórstwa mięsnego opiera się na zasadzie, że zaangażowanie przedsiębiorstwa w prewencję wypadkową jest bezpośrednio nagradzane w zróżnicowanej formie. Podjęte w przedsiębiorstwie działania prewencyjne muszą przekraczać obowiązujące i określone przepisami prawa standardy i muszą być zrealizowane w danym roku, którego dotyczy plan. FGB sporządza corocznie katalog konkretnych działań prewencyjnych wraz z opisem ich wykonania. Przedsiębiorstwo może wybrać z listy kilka działań, które zrealizuje w ciągu roku. Każdy środek jest oceniany punktami za profilaktykę. Opłata jest pomniejszana zgodnie z otrzymanymi punktami. Pomniejszenie kosztów może wynieść maksymalnie do 5% opłaty. Liczba wypadków oraz ich skutki w przedsiębiorstwie nie jest brana pod uwagę. System został wprowadzony w 2002. Wskaźnik uczestników wynosi 46% co stanowi 8.000 przedsiębiorstw. Aby przeprowadzić analizę kosztów i zysków Krüger (2008) bierze pod uwagę 8 elementów: 100 Członkami VDRI są inspektorzy i inni eksperci ds. bezpieczeństwa pracy instytucji obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego, http://www.vdri.de 101 http://www.jugend-arbeitsschutz-preis.de/webcom/show_article.php/_c-193/_nr-1/i.html http://www.jugend-arbeitsschutz-preis.de/files/192/jaz_flyer_2010_ansichtsdatei_8_1.pdf 102 http://www.bg-metall.de/praevention/arbeitssicherheit/ideenwettbewerb.html 66

- kształtowanie się kosztów rehabilitacji - relacja pomiędzy wypadkami, a inwestycją w prewencję - relacja pomiędzy wypadkami, a wykorzystaniem dodatkowych nagród (zniżek) - wyniki realizacji planu firm uczestniczących w systemie - zmniejszenie ekonomicznych kosztów wypadku - ilość chorób skóry (na podstawie oświadczenia) - koszty chorób zawodowych - efekty uczestnictwa w szkoleniu dotyczącym bezpieczeństwa dla kierowców Analiza powyższych 8 elementów wskazuje na całościowy pozytywny wpływ systemu motywującego na koszty. Ocena wyniku makroekonomicznego (obniżanie kosztów instytucji ubezpieczenia społecznego) systemu nagród (zniżek) jest trudna do przeprowadzenia. Dane na temat kosztów rehabilitacyjnych pokazują, wzrost tych kosztów do 2001. Począwszy od roku 2002 tj. od wprowadzenia programu motywacyjnego koszty te pozostają na stabilnym poziomie. Wg Krüger a trudno jest wyciągać wnioski wyłącznie w oparciu o koszty rehabilitacji ponieważ kilka czynników ma wpływ na te koszty jak: podwyżka kosztów medycznych, zmiany w przepisach odnośnie kontroli kosztów medycznych itd. (rysunek nr 12). Rysunek nr 12. Zależność między obniżką składek ubezpieczeniowych, a kosztami rehabilitacji w przeliczeniu na zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy Poniżej przedstawiono zależność pomiędzy liczbą wypadków na 1 000 zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy, a przyznanym obniżeniem składek ubezpieczeniowych. Większa wartość inwestycji w działania prewencyjne, zgodnie z zasadami programu motywacyjnego, skutkuje uzyskaniem większej ilości punktów, które stanowią podstawę do wyliczenia kwoty obniżenia składek, co skutkuje mniejszą ilością wypadków. 67

Rysunek nr 13. Relacja pomiędzy wskaźnikiem wypadków, a przyznanymi obniżkami składek ubezpieczeniowych Istnieje pozytywna korelacja pomiędzy uczestnictwem w programie motywacyjnym, a wskaźnikiem wypadków. Różnica procentowa w ilości wypadków pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w systemie od 2007 r., a podmiotami nieuczestniczącymi w tym systemie wynosi 4,6 punktów procentowych w 2007 r. Wieloletni uczestnicy programu motywacyjnego osiągają wskaźnik wypadkowości aż o 12 punktów procentowych niższy od wskaźnika wypadkowości podmiotów nieuczestniczących w systemie. Oznacza to, iż uniknięto w ciągu roku 783 wypadków wśród uczestników systemu Rysunek nr 14. Zależność pomiędzy udziałem w programie motywacyjnym, a liczbą wypadków na 1 000 zatrudnionych na pełne etaty Bazując na średnich kosztach wypadku w skali roku, możliwe jest obliczenie teoretycznego zmniejszenia kosztów w związku z poszczególnymi wypadkami, których udało się uniknąć. 68

Na rysunku nr 15 zestawiono teoretyczne zmniejszenie kosztów wypadków z przyznanymi zniżkami w składce ubezpieczeniowej. Z zestawienia wynika, iż korzyści z wprowadzenia systemu w każdym z analizowanych rocznych okresów są większe od ponoszonych wydatków. Rysunek nr 15. Zależność pomiędzy teoretycznym zmniejszeniem kosztów wypadków, a przyznanymi obniżkami składek ubezpieczeniowych Dane zawarte w tabelach nr 18-40 zaczerpnięto z corocznych statystycznych sprawozdań rządu federalnego (wydawane przez Ministerstwo Pracy i Spraw Społecznych) dot. stanu bezpieczeństwa i zdrowia w pracy oraz wypadków i chorób zawodowych w RFN. 103 103 Sporządzając te sprawozdania rząd wypełnia swój ustawowy obowiązek, nałożony przez Kodeks socjalny (Sozialgesetzbuch - SGB) VII rozdział 2, 25 (1). Sprawozdanie rządowe musi być wg ustawy gotowe do 31 grudnia roku następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie. Musi ono zawierać podsumowanie sprawozdań instytucji obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego. SGB VII rozdział 2, 25 (2) nakłada natomiast na instytucje ubezpieczenia wypadkowego obowiązek corocznego składania sprawozdań (do 31 lipca roku następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie) Ministerstwu Pracy i Spraw Społecznych odnośnie przeprowadzenia działań w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia w pracy oraz danych dot. wypadków i chorób zawodowych. Tekst SGB VII jest dostępny na stronie: http://bundesrecht.juris.de/sgb_7/bjnr125410996.html 69

Rozdział 1.1.2.2. Austria W Austrii podstawowymi aktami prawnymi dotyczącymi prewencji wypadkowej są: 1. Ustawa o ubezpieczeniu Społecznym (Allgemeines Sozialversicherungsgesetz, ASVG) z dnia 9 września 1955 wraz z aktualizacjami 104 2. Ustawa o szpitalach publicznych z dnia 18 grudnia 1956 (Krankenanstaltengesetz. KAG) Tabela nr 42. Rodzaje działań w zakresie prewencji wypadkowej Rodzaj działania prewencyjnego Obowiązek zapobiegania wypadkom i zabezpieczenie udzielenia pierwszej pomocy Środki zapobiegania wypadkom i środki zabezpieczające udzielenie pierwszej pomocy Opis 185 Podmioty oferujące ubezpieczenia wypadkowe mają stosownie do poniższych przepisów obowiązek zadbać o zapobieganie wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym (zapobieganie wypadkom) jak i o skuteczną pierwszą pomoc. 186 (BGBl. Nr. 17/1969, Art. I Z 28) - 1.1.1969; (BGBl. Nr. 530/1979, Art. III Z 6 lit. b) - 1.1.1980. (1) Środki zapobiegania wypadkom i środki zabezpieczające udzielenie pierwszej pomocy to w szczególności: 1. propagowanie idei zapobiegania wypadkom; (BGBl. Nr. 31/1973, Art. III Z 6 lit. a) - 1.1.1973. 2. doradzanie pracodawcom i pracobiorcom jak i innym osobom i instytucjom zainteresowanym zapobieganiem wypadkom oraz ich szkolenie; (BGBl. Nr. 588/1981, Art. III Z 3) - 1.1.1982 3. współpraca z zakładami pracy (instytucjami, szkołami wyższymi, szkołami itp.) w celu wypełniania przepisów i zarządzeń służących zapobieganiu wypadkom; 4. badania naukowe dotyczące przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz ich ocena dla celów prewencyjnych; (BGBl. Nr. 31/1973, Art. III Z 6 lit. b) - 1.1.1973. 5. profilaktyczna opieka nad ubezpieczonymi, którzy są zagrożeni chorobami zawodowymi; (BGBl. Nr. 530/1979, Art. III Z 6 lit. c) - 1.1.1980; (BGBl. Nr. 450/1994, Art. II Z 4) - 1.1.1995. (BGBl. Nr. 450/1994, Art. II Z 4) - 1.1.1995. 6. współpraca z instytucjami i organizacjami, do których zadań należy transport rannych (chorych). 104 http://www.jusline.at/allgemeines_sozialversicherungsgesetz_%28asvg%29.html 70

187 (1) Podmioty oferujące ubezpieczenia wypadkowe są zobowiązane utworzyć służbę prewencji wypadkowej i powołać niezbędne fachowe organy. (BGBl. Nr. 647/1982, Art. III Z 4) - 1.1.1983. (BGBl. Nr. 6/1968, Art. I Z 57) - 1.1.1968. Służba prewencji wypadkowej Współpraca z urzędami i korporacjami (2) Fachowe organy podmiotu oferującego ubezpieczenia wypadkowe są uprawnione do wkraczania na teren zakładów pracy (instytucji, szkół wyższych, szkół itp.) oraz dokonywania ich oględzin, jak i do zażądania wszystkich niezbędnych informacji. Organ powinien przed rozpoczęciem oględzin zakładu pracy zgłosić się u właściciela zakładu lub jego pełnomocnika wskazując na swoje zadanie. Właściciel zakładu lub jego pełnomocnik jest uprawniony, a na żądanie fachowego organu zobowiązany, do wzięcia udziału w oględzinach zakładu pracy. 188 (1) W kwestiach dotyczących zapobiegania wypadkom podmioty oferujące ubezpieczenia wypadkowe mają obowiązek współpracować z właściwymi urzędami i publicznymi organizacjami reprezentującymi interesy pracobiorców i pracodawców. Należy ich wysłuchać przed wydaniem lub zmianą przepisów służących zapobieganiu wypadkom. (2) Odnośnie współpracy z inspektoratami pracy i urzędami górniczymi w kwestiach zapobiegania wypadkom obowiązują odpowiednie postanowienia ustawowe dotyczące inspekcji pracy. Obowiązek zgłoszenia wypadku przy pracy w Austrii, wynika z austriackiej ustawy o ubezpieczeniach społecznych (Allgemeines Sozialversicherungsgesetz 363) zgodnie z którą każdy wypadek przy pracy, wskutek którego ubezpieczony poniósł śmierć lub był zupełnie bądź częściowo niezdolny do pracy dłużej niż 3 dni, należy zgłosić do zakładu ubezpieczenia wypadkowego. 105 Austriacka ustawa o ubezpieczeniach społecznych Allgemeines Sozialversicherungsgesetz część pierwsza, rozdz. V, podrozdz. 1, 51 określa, iż składki na ubezpieczenie wypadkowe wynoszą 1,4% podstawy wymiaru składki. Instytucje rządowe i ubezpieczeniowe zajmujące się działaniami w zakresie prewencji wypadkowej: 1. Bundesministerium für Arbeit, Soziales und Konsumentenschutz (Ministerstwo Pracy, Spraw Społecznych i Ochrony Konsumentów 2. Hauptverband der österreichischen Sozialversicherungsträger (Główny Związek / Centralne Stowarzyszenie Austriackich Zakładów Ubezpieczeń Społecznych) organizacja zrzeszająca wszystkie podmioty odpowiedzialne za ubezpieczenia społeczne 106 105 http://www.arbeitsinspektion.gv.at/ai/arbeitsschutz/allgemeines/asallg_060.htm#meldung 106 Sozialschutz in Österreich 2010. Wydawca: Bundesministerium für Arbeit, Soziales und Konsumentenschutz, wrzesień 2010, str. 10. 71

W Austrii istnieją 4 zakłady ubezpieczające od wypadków przy pracy: AUVA Allgemeine Unfallversicherungsanstalt (Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wypadkowych) AUVA jest największym zakładem ubezpieczeniowym ubezpieczającym trzy miliony osób zatrudnionych oraz osób prowadzących działalność gospodarczą we wszystkich sektorach, a także ubezpiecza 1,3 miliona studentów i uczniów i pracujących wolontariuszy. SVB Sozialversicherungsanstalt der Bauern (Rolniczy Zakład Ubezpieczeń Społecznych) SVB jest ubezpieczycielem osób prowadzących działalność gospodarczą i pracowników rolnictwa oraz leśnictwa. SVB ubezpieczeniem obejmuje 300 000 gospodarstw. VAEB Versicherungsanstalt für Eisenbahnen und Bergbau (Zakład Ubezpieczeń Kolei i Górnictwa) VAEB jest ubezpieczycielem ponad 200 tys. pracowników oraz ich rodzin, są to głównie pracownicy austriackich kolei RALLWAYS (OSBB) oraz Railway Vienna (Winer Lininen). Austriackie górnictwo zatrudnia zaledwie 5 tys. pracowników i stanowi niewielki segment ogółem ubezpieczonych w VAEB (2006). BVA Versicherungsanstalt öffentlich Bediensteter (Zakład Ubezpieczeń Sektora Publicznego): Dawniej ubezpieczał jedynie urzędników państwowych, obecnie ubezpiecza również personel austriackich uniwersytetów i pracowników BVA (od 2004). Zakłady ubezpieczenia wypadków przy pracy są częścią państwowego systemu ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczenia są obowiązkowe dla wszystkich przedsiębiorstw w Austrii. Ubezpieczenie od wypadków przy pracy obejmuje wypadki, które zdarzyły się w pracy, podczas podróży do i z pracy oraz choroby zawodowe. Ustawa o ubezpieczeniu urzędników, ubezpieczeniu w razie choroby oraz ubezpieczeniu wypadkowym (Beamten-Kranken- und Unfallversicherungsgesetz) III 1. 87 (1) zobowiązuje instytucje ubezpieczenia wypadkowego do zapobiegania wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym. 107 Koordynowanie działań, w tym współpraca ubezpieczycieli od wypadków z inspektoratami pracy (Arbeitsinspektorate) w celu zmniejszenia ilości, przede wszystkim śmiertelnych, wypadków przy pracy określone jest w austriackim programie zapobiegania wypadkom 2006-2010 w tym również wypadkom przy pracy (Österreichisches Programm für Unfallverhütung 2006 2010. 108 Rodzaje działań w zakresie prewencji wypadkowej są następujące: 1. propagowanie idei bezpieczeństwa w miejscu pracy (materiały drukowane, nagrania wideo, płyty CD, plakaty) http://www.bmsk.gv.at/cms/site/attachments/4/1/6/ch0091/cms1218526614243/sozialschutz_in_oesterreich%5b1%5d. pdf 107 Tekst ustawy: http://www.ris.bka.gv.at/geltendefassung.wxe?abfrage=bundesnormen&gesetzesnummer=10008215 108 Wydawca: Bundesministerium für Gesundheit und Frauen, Wiedeń 2006, str. 17) http://www.kfv.at/fileadmin/webcontent/publikationen/nap/nap_deutsch.pdf 72

2. działalność edukacyjna i doradcza dla pracodawców i pracobiorców (kursy, szkolenia, seminaria) 3. współpraca z zakładami pracy i z urzędami w celu zapewnienia zgodności z przepisami prawa 4. badania naukowe dot. przyczyn wypadków przy pracy oraz skutecznych działań zapobiegawczych 5. współpraca przy opracowywaniu przepisów dot. zapobieganiu wypadkom względnie przy dokonywaniu zmian w tych przepisach Dane liczbowe opisujące system ubezpieczeń wypadkowych w Austrii Tabela nr 43. Ilość ubezpieczonych w ubezpieczeniu wypadkowym109, 110 Rok Ubezpieczenie wypadkowe 1990 4.902.578 1991 4.963.425 1992 5.016.485 1993 5.485.509 1994 5.515.389 1995 5.526.260 1996 5.464.653 1997 5.488.101 1998 5.523.972 1999 5.644.579 2000 5.698.698 2001 5.753.641 2002 5.728.088 2003 5.697.863 2004 5.739.715 2005 5.772.407 2006 5.791.617 2007 5.893.960 2008 5.957.879 2009 5.914.738 109 Statistisches Handbuch der österreichischen Sozialversicherung. Wydawca: Hauptverband der österr. Sozialversicherungsträger, Wiedeń październik 2010, tabela 2.01. http://www.hauptverband.at/mediadb/716348_statistisches_handbuch_der_oesterreichischen_sozialversicherung_201 0.pdf 110 Ponieważ obowiązkowe ubezpieczenie wypadkowe dopuszcza wielokrotne ubezpieczenie tej samej osoby, w statystyce liczone są nie osoby ubezpieczone, ale stosunki ubezpieczeniowe. W przypadku osób prowadzących rolniczą działalność gospodarczą statystyka oprócz prowadzących przedsiębiorstwo obejmuje również szacunkowo osoby aktywne zawodowo w tych przedsiębiorstwach (żony/mężów, dzieci). Także przy rentach z tytułu wypadku podana jest liczba rent, a nie liczba rencistów. Dane dotyczą austriackiego zakładu ubezpieczeń, Versicherungsanstalt für Eisenbahnen und Bergbau - uwaga zamieszczona w rozdziale 4.0 (Vorbemerkungen Uwagi wstępne), opracowania podanego w przypisie 94. 73

Tabela nr 44. Nakłady na działania mające na celu zapobieganie wypadkom i chorobom zawodowym 111 Verhütung von Arbeitsunfällen und Berufskrankheiten oraz na prewencję w zakresie udzielania pierwszej pomocy (Vorsorge von Erste-Hilfe-Leistungen) w EUR Rok Nakłady 2003 836.083,93 2004 789.551,95 2005 863.585,72 2006 749.109,04 2007 940.657,08 2008 1.282.419,06 111 Jahresberichte 2004 der Versicherungsanstalt der österreichischen Eisenbahnen und der Versicherungsanstalt des österreichischen Bergbaues. Wydawca: Versicherungsanstalt für Eisenbahnen und Bergbau, str. 50. http://www.vaeb.at/mediadb/mmdb107435_jahresbericht%202004%20vae%20und%20vab.pdf Jahresbericht 2005. Wydawca: Versicherungsanstalt für Eisenbahnen und Bergbau, str. 57. http://www.vaeb.at/mediadb/mmdb117557_jahresbericht_2005_fertig.pdf Jahresbericht 2006. Wydawca: Versicherungsanstalt für Eisenbahnen und Bergbau, str. 24. http://www.vaeb.at/mediadb/mmdb127800_jahresbericht_vaeb_2006_webversion.pdf Jahresbericht 2007. Wydawca: Versicherungsanstalt für Eisenbahnen und Bergbau, str. 24 http://www.vaeb.at/mediadb/mmdb144121_jahresbericht_vaeb_2007_web.pdf Jahresbericht 2008. Wydawca: Versicherungsanstalt für Eisenbahnen und Bergbau, str. 25. http://www.vaeb.at/mediadb/635328_jahresbericht_vaeb_2008_web.pdf 74

Rok Tabela nr 45. Wypadki uznane przez ubezpieczycieli od 1975 r. (bez wypadków uczniów i studentów) 112 Anerkannte Versicherungsfälle seit 1975 ohne Schüler- und Studentenunfälle Wszystkie wypadki uznane Alle Versicherungsfälle Ilość w tym śmiertelne Wypadki przy pracy Arbeitsunfälle Ilość w tym śmiertelne Wypadki w drodze do i z pracy Wegunfälle Ilość w tym śmiertelne Choroby zawodowe Berufskrankheiten Ilość w tym śmiertelne 1975 208.417 856 185.605 636 20.209 206 2.603 14 1980 224.950 654 199.762 461 22.984 186 2.204 7 1990 209.349 466 188.870 337 18.246 111 2.233 18 1991 208.368 517 187.093 363 19.193 137 2.082 17 1992 205.666 405 184.491 281 18.983 108 2.192 16 1993 193.811 476 171.962 334 19.751 125 2.098 17 1994 189.907 407 171.361 278 17.016 112 1.530 17 1995 183.226 449 163.677 311 17.965 129 1.584 9 1996 173.519 362 155.076 274 16.924 78 1.519 10 1997 149.747 340 134.505 237 13.872 92 1.370 11 1998 142.530 327 128.244 231 12.828 76 1.458 20 1999 148.104 336 132.819 248 13.827 75 1.458 13 2000 144.953 316 130.239 232 13.198 71 1.516 13 2001 135.516 311 121.587 216 12.360 73 1.569 22 2002 132.079 314 118.386 232 12.107 66 1.586 16 2003 138.063 340 123.207 219 13.483 76 1.373 45 2004 137.749 390 122.837 227 13.478 95 1.434 68 2005 138.640 374 123.143 218 14.076 86 1.421 70 2006 142.832 352 126.714 187 14.581 77 1.537 88 2007 134.017 338 119.847 198 12.580 67 1.590 73 2008 152.996 334 136.856 203 14.270 59 1.870 72 2009 137.569 360 121.979 180 13.658 79 1.932 101 W 2009 r. ubezpieczalnie uznały 137 569 wypadków (nie licząc wypadków uczniów i studentów): 121 979 wypadki przy pracy w węższym znaczeniu (z których 180 skończyło się śmiertelnie), 13 658 wypadków w drodze do lub z pracy (79 śmiertelnych) i 1 932 chorób zawodowych (101 śmiertelnych). Ilość uznanych wypadków przy pracy w węższym znaczeniu (tzn. bez wypadków w drodze do i z pracy) zmniejszyła się od 1990 r. o 35,4%. Ilość śmiertelnych wypadków przy pracy spadła o 46,6%. Te spadki mają przypuszczalnie związek z postępem technologicznym oraz z 112 Hauptverband der österreichischen Sozialversicherungsträger. Wykonane w dniu: 29.09.2010. http://www.statistik.at/web_de/statistiken/gesundheit/unfaelle/arbeitsunfaelle/026374.html 75

poprawą bezpieczeństwa w miejscu pracy. Liczba wypadków w drodze do i z pracy obniżyła się od 1990 r. o 25,1%, w tym wypadków śmiertelnych o 28,8%. 113 Tabela nr 46. Przychody i wydatki ubezpieczenia wypadkowego w latach 2005-2009 114 Rok Przychody/wpływy całkowite Gesamtinnahmen Wydatki całkowite Gesamtausgaben 2005 2006 2007 2008 2009 1.245.148.747 1.283.961.985 1.335.040.201 1.401.229.413 1.401.520.890 1.335.839.196 1.276.379.930 1.309.035.482 1.364.832.234 1.392.086.311 Tabela nr 47. Dynamika zmian przychodów i wydatków w ubezpieczeniu wypadkowym 115 Ubezpieczenie wypadkowe Przychody Einnahmen Wydatki Ausgaben Zapobieganie wypadkom Unfallverhütung w mln Rok 2009 w % przychodów Różnica w % w stosunku do Differenz in % gegenüber 2008 1999 1.402 100,0 - + 30,9 1.392 99,3 + 2,0 + 38,8 67 4,8 + 0,4 + 54,6 113 http://www.statistik.at/web_de/statistiken/gesundheit/unfaelle/arbeitsunfaelle/index.html 114 Statistisches Handbuch der österreichischen Sozialversicherung (Statystyczny podręcznik austriackiego ubezpieczenia społecznego). Wydawca: Hauptverband der österr. Sozialversicherungsträger, Wiedeń październik 2010, tabela 5.04 i 5.05. http://www.hauptverband.at/mediadb/716348_statistisches_handbuch_der_oesterreichischen_sozialversicherung_201 0.pdf 115 Die österreichische Sozialversicherung in Zahlen (Austriackie ubezpieczenie społeczne w liczbach), sierpień 2010, str. 11, http://www.hauptverband.at/mediadb/703989_sozialversicherung_in_zahlen_25_ausgabe_august_2010.pdf 76

Rok Ogółem Tabela nr 48. Ilość rent w ubezpieczeniu wypadkowym przyznana przez instytucje ubezpieczeniowe 116 AUVA Allgemeine Unfallversicherungsanstalt SVB Sozialversicherungsanstalt der Bauern VAEB Versicherungsanstalt für Eisenbahnen und Bergbau BVA Versicherungsanstalt öffentlich Bediensteter 1970 119.882 67.980 45.253 5.546 1.103 1980 127.105 82.974 36.734 4.927 2.470 1990 113.206 72.075 33.795 4.172 3.464 1995 111.744 72.027 31.955 3.839 3.923 2000 108.101 71.337 29.197 3.543 4.024 2001 107.634 71.391 28.689 3.493 4.061 2002 107.336 71.623 28.168 3.441 4.104 2003 107.016 71.881 27.605 3.378 4.152 2004 107.046 72.492 27.050 3.322 4.182 2005 107.132 73.061 26.536 3.299 4.236 2006 106.768 73.282 25.959 3.252 4.275 2007 106.000 73.010 25.461 3.205 4.324 2008 105.596 73.206 24.860 3.189 4.341 2009 105.470 73.761 24.189 3.139 4.381 Renty inwalidzkie (Versehrtenrenten) 1970 94.208 51.358 38.330 3.736 784 1980 100.027 63.472 31.438 3.358 1.759 1990 91.160 56.239 29.128 3.051 2.742 1995 91.418 57.245 28.070 2.893 3.210 2000 89.216 57.544 25.557 2.748 3.367 2001 88.991 57.752 25.113 2.712 3.414 2002 88.896 58.121 24.624 2.685 3.466 2003 88.824 58.556 24.103 2.649 3.516 2004 89.060 59.305 23.576 2.618 3.561 2005 89.375 60.048 23.076 2.619 3.632 2006 89.234 60.444 22.512 2.589 3.689 2007 88.743 60.376 22.073 2.566 3.728 2008 88.666 60.791 21.540 2.570 3.765 2009 88.836 61.529 20.948 2.546 3.813 116 Hauptverband der österreichischen Sozialversicherungsträger. Wykonane w dniu: 21.09.2010. 1) Witwen- /Witwerrenten, Waisenrenten und Eltern-/Geschwisterrenten, http://www.statistik.at/web_de/statistiken/soziales/sozialleistungen_auf_bundesebene/pensionen_und_renten/020124.ht ml 77

Tabela nr 48. cd Rok Ogółem AUVA Allgemeine Unfallversicherungsanstalt Renty po zmarłych (Hinterbliebenenrenten) 1) SVB Sozialversicherungsanstalt der Bauern VAEB Versicherungsanstalt für Eisenbahnen und Bergbau BVA Versicherungsanstalt öffentlich Bediensteter 1970 25.674 16.622 6.923 1.810 319 1980 27.078 19.502 5.296 1.569 711 1990 22.046 15.836 4.367 1.121 722 1995 20.326 14.782 3.885 946 713 2000 18.885 13.793 3.640 795 657 2001 18.643 13.639 3.576 781 647 2002 18.440 13.502 3.544 756 638 2003 18.192 13.325 3.502 729 636 2004 17.986 13.187 3.474 704 621 2005 17.757 13.013 3.460 680 604 2006 17.534 12.838 3.447 663 586 2007 17.257 12.634 3.388 639 596 2008 16.930 12.415 3.320 619 576 2009 16.634 12.232 3.241 593 568 Tabela nr 49. Wydatki instytucji ubezpieczeniowej AUVA (Allgemeine Unfallversicherungsanstalt) na zapobieganie wypadkom Unfallverhütung dotyczące osób zatrudnionych oraz uczniów i studentów, na środki zapobiegawcze/prewencyjne w odniesieniu udzielania pierwszej pomocy oraz na opiekę nad małymi przedsiębiorstwami Rok EUR Zmiana w stosunku do roku poprzedniego w % 2005 57.790.151-2006 56.854.605-1,6 2007 59.820.203 +5,2 2008 62.421.368 +4,4 78

Tabela nr 50. Struktura wydatków na prewencję AUVA (Allgemeine Unfallversicherungsanstalt) Zapobieganie wypadkom Unfallverhütung Doradztwo prewencyjne dla małych przedsiębiorstw Präventionsberatung von Kleinbetrieben Pierwsza Pomoc Erste Hilfe Zmiana Zmiana Zmiana w stosunku w stosunku w stosunku Nakłady Nakłady Nakłady do roku do roku do roku w EUR w EUR w EUR poprzedniego poprzedniego poprzedniego w % w % w % 2005 - - - - - - 2006 38.956.554-4,6 16.606.025 + 5,7 1.292.026 + 3,3 2007 41.239.026 + 5,9 17.116.103 + 3,1 1.465.074 + 13,4 2008 42.587.639 18.386.108 1.447.621 W 2008 r. wydano na zapobieganie wypadkom osób zatrudnionych oraz uczniów i studentów, prewencję w zakresie skutecznego udzielania pierwszej pomocy Vorsorge für eine wirksame erste Hilfeleistung) i opiekę nad małymi przedsiębiorstwami poprzez AUVAsicher w sumie 62.421.368 EUR (w roku poprzednim 59.820.203 EUR). Oznacza to w stosunku do roku poprzedniego wzrost o 2.601.165 EUR (4,4 %). Zmiana ta wynika ze wzrostu kosztów rzeczowych i personalnych (Sachund Personalaufwand) zarówno w zakresie zapobiegania wypadkom jak i w zakresie doradztwa prewencyjnego. Z rocznych wydatków całkowitych 42.587.639 EUR (68,2%) przypada na zapobieganie wypadkom, 18.386 EUR 117. W 2007 r. AUVAsicher wydał na zapobieganie wypadkom osób zatrudnionych oraz uczniów i studentów, prewencję w zakresie skutecznego udzielania pierwszej pomocy i opiekę nad małymi przedsiębiorstwami w sumie 59.820.203,00 EUR (w roku poprzednim 56.854.605,00 EUR). Oznacza to w stosunku do roku poprzedniego wzrost o 2.965.598,00 EUR (5,2 %). Wzrost ten wynika przede wszystkim ze stosunkowo niskich kosztów rzeczowych w zakresie zapobiegania wypadkom w roku 2006. Z rocznych wydatków całkowitych 41.239.026,00 EUR przypada na zapobieganie wypadkom (wzrost względem roku poprzedniego o 5,9 %), 17.116.103 EUR na doradztwo prewencyjne dla małych przedsiębiorstw (wzrost względem roku poprzedniego o 3,1 %) oraz 1.465.074,00 EUR na pierwszą pomoc (wzrost względem roku poprzedniego o 13,4 %) 118 117 Jahresbericht 2008. Wydawca: Allgemeine Unfallversicherungsanstalt, str. 15, dane są corocznie publikowane przez AUVA, http://www.auva.at/mediadb/629859_jb%202008.pdf 118 Jahresbericht 2007Wydawca: Allgemeine Unfallversicherungsanstalt, str. 15, http://www.auva.at/mediadb/mmdb137342_jb%202006.pdf. 79

Tabela nr 51. Przychody i wydatki instytucji ubezpieczenia wypadkowego 119 Wyszczególnienie Ubezpieczenie wypadkowe Unfallversicherung Rok Przychody w mln EUR Einnahmen w mln EUR Wydatki Ausgaben w % przychodów 2008 1.401 1.365 97,4 2009 1.402 1.392 99,3 Tabela nr 52. Wypadki przy pracy 120 Arbeitsunfälle Wyszczególnienie 1998 2007 2008 Ilość przypadków ubezpieczeniowych Zahl der Versicherungsfälle Wypadki przy pracy w węższym znaczeniu Arbeitsunfälle im engeren Sinn Wypadki w drodze do i z pracy Wegunfälle Choroby zawodowe Berufskrankheiten Wypadki uczniów/studentów Schüler Studenten unfälle 195.541 187.483 216.462 128.244 119.847 136.856 12.828 12.580 14.270 1.458 1.590 1.870 53.011 53.466 63.466 119 Handbuch der österreichischen Sozialversicherung (Podręcznik austriackiego ubezpieczenia społecznego). Wydawca: Hauptverband der österr. Sozialversicherungsträger, Wiedeń kwiecień 2010, str. 33. http://www.hauptverband.at/mediadb/664217_handbuch_der_oesterreichischen_sozialversicherung_2010.pdf Statistisches Handbuch der österreichischen Sozialversicherung (Statystyczny podręcznik austriackiego ubezpieczenia społecznego). Wydawca: Hauptverband der österr. Sozialversicherungsträger, Wiedeń październik 2010, rozdz. 5.1, str. 3, http://www.hauptverband.at/mediadb/716348_statistisches_handbuch_der_oesterreichischen_sozialversicherung_201 0.pdf Statistisches Handbuch der österreichischen Sozialversicherung (Statystyczny podręcznik austriackiego ubezpieczenia społecznego). Wydawca: Hauptverband der österr. Sozialversicherungsträger, Wiedeń październik 2010, tabela 5.02. 120 Die österreichische Sozialversicherung in Zahlen (Austriackie ubezpieczenie społeczne w liczbach), sierpień 2010, str. 26, http://www.hauptverband.at/mediadb/703989_sozialversicherung_in_zahlen_25_ausgabe_august_2010.pdf, http://www.sozvers.at/hvb/statistik/esv_statistik/arbeitsunf.htm 80

Tabela nr 53. Przychody i wydatki ubezpieczenia wypadkowego w podziale instytucje ubezpieczenia wypadkowego w 2009 r. 97 Ubezpieczenie wypadkowe Unfallversicherung Razem Allgemeine Unfallversicherungsanstalt SVA der Bauern VA für Eisenbahnen und Bergbau VA öffentlich Bediensteter Przychody Einnahmen 1.401.520.890 1.202.923.668 115.338.272 31.090.554 52.168.396 Wydatki Ausgaben EUR 1.392.086.311 1.204.564.613 110.823.428 30.945.733 45.752.537 Saldo 9.434.579-1.640.945 4.514.844 144.821 6.415.859 Wydatki w % przychodów Ausgaben in % der Einnahmen 99,3 100,1 96,1 99,5 87,7 Programy motywacyjne dotyczące BHP Składki na ubezpieczeniowe wypadkowe ustalane są na 1,4% z wynagrodzenia pracownika brutto i są wyłącznie opłacane przez pracodawcę. Warianty wysokości składek ubezpieczeniowych nie są przewidziane w austriackim prawie o ubezpieczeniu społecznym. Finansowe programy motywacyjne Austriackie zakłady ubezpieczeniowe finansują prewencję wypadków w miejscu pracy. Nie mogąc oferować wariantów składek ubezpieczeniowych propagują inne programy motywacyjne: - SGM (Sicherheits- und Gesundheitsmanagement) jest to system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, łatwy do wprowadzenia i dostosowany do każdego przedsiębiorstwa. Może on być certyfikowany przez AUVA oraz w pełni zintegrowany z istniejącymi systemami zarządzania. W ramach programu SGM prowadzone jest doradztwo w przedsiębiorstwach przez konsultantów AUVA w zakresie BHP. - Finansowanie Działań Promujących Zdrowie - Fundusz - Zdrowia Austria (FGÖ, Fonds Gesundes Österreich) ma na celu podniesienie świadomości społecznej w zakeresie promocji zdrowia oraz prewencji poprzez finansowanie projektów, tworzenie sieci, organizowanie specjalnych wydarzeń oraz biur informacyjnych (PR). Projekt jest ukierunkowany na pracowników małych i średnich przedsiębiorstw, inicjuje tworzenie przyjaznego środowiska w zakresie BHP i jest źródłem nowych strategii uwzględniających aktualne potrzeby w tym zakresie. GOLDENE SECURITAS 121 Złote Bezpieczeństwo jest nagrodą dla małych i średnich przedsiębiorstw za wyjątkowe, godne naśladowania działania prewencyjne, przyznawaną przez WKÖ (Wirtschaftskammer Österreich Austriacką Izbę Gospodarczą) oraz AUVA (Allgemeine Unfallversicherungsanstalt Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wypadkowych) co dwa lata za szczególne osiągnięcia w dziedzinach: bezpieczeństwo pracy i ochrona zdrowia oraz zachowanie zdolności do pracy. 121 http://www.auva.at/portal27/portal/auvaportal/channel_content/cmswindow?p_tabid=3&p_menuid=66998&action=2 81

Prawie jedna trzecia wszystkich wypadków przy pracy w Austrii jest wynikiem upadku. W celu prewencji tego rodzaju wypadków AUVA rozpoczęła zakrojoną na dużą skalę inicjatywę BABA UND FALL NET. Wśród wszystkich uznanych wypadków przy pracy (Anerkannte Arbeitsunfälle) w latach 2004-2008 wypadki, których przyczyną był upadek (Sturz und Fall), stanowiły 28,08% 122 Tabela nr 54. Uznane wypadki przy pracy (bez wypadków w drodze do i z pracy), w latach 2004-2008 100 przyczyna wypadku: upadek Anerkannte Arbeitsunfälle im engeren Sinn 2004-2008, Unfallursache = Sturz und Fall śmiertelne 2004 2005 2006 bez skutków wszystkie śmiertelne wszystkie śmiertelne śmiertelnych bez skutków śmiertelnych bez skutków śmiertelnych wszystkie 33 29.114 29.147 28 30.310 30.338 28 31.403 31.431 śmiertelne 2007 2008 bez skutków śmiertelnych wszystkie śmiertelne bez skutków śmiertelnych wszystkie 37 28.562 28.599 48 32.704 32.752 Tabela nr 55. Koszty wypadków przy pracy (upadki) w 2007 r. 123 Lebenslange Unfallfolgekosten Wypadki (tylko w pracy) AU im engeren Sinn Wypadki w drodze do i z pracy Wegunfälle Wszystkie wypadki Alle Unfälle Ilość wypadków 28 249 3 185 31 434 Dni chorobowe Krankenstandstage Koszty rent EUR Einzelkosten Renten Koszty leczenie powypadkowe EUR Einzelkosten Unfallheilbehandlung Koszty AUVA EUR AUVA-Kosten Koszty dla zakładów pracy EUR Kosten für die Betriebe 564 987 50 216 615 203 185 046 864 13 996 567 199 043 431 14 956 259 1 393 023 16 349 282 229 778 382 17 633 836 247 412 218 81 530 390 7 172 094 88 702 484 122 http://www.auva.at/mediadb/mmdb130104_sturz_und_fall.pdf Sturz und Fall. Unfallstatistik 2004-2008, Allgemeine Unfallversicherungsanstalt, str.1. 123 Tabela dotyczy prawie wszystkich wypadków z 2007 r. 82

Koszty dla innych obszarów publicznych EUR Kosten für andere öff. Bereiche Koszty całkowite EUR Gesamt-kosten Średnie koszty jednego wypadku EUR durchschn Kosten pro Unfall 214 836 929 16 099 520 230 936 449 526 145 701 40 905 450 567 051 151 18 625 12 843 18 039 W latach 1997-98 AUVA przeprowadziła w Austrii kampanię uświadamiającą Sicherheit auf Schritt und Tritt Bezpieczeństwo przy każdym kroku 124 Przeprowadzona w Austrii w latach 1997-98 kampania Sicherheit auf Schritt und Tritt doprowadziła do obniżenia ilości wypadków spowodowanych upadkiem o 9.3%, kosztów nowych roszczeń rentowych o 5,7% i dni chorobowych o 4.4%. Częstość wypadków śmiertelnych obniżyła się wskutek kampanii o 18%. Wypadki, których powodem jest upadek, były w 2004 r. odpowiedzialne za 41% kosztów wynikających z nowych roszczeń rentowych, czyli około 8,65 mln. Z faktu, że 27% wypadków (upadków) generowało 41% kosztów rent, wyciągnięto wniosek, że upadki mają ponadprzeciętne konsekwencje. W 1994 r. koszty rent z tytułu niezdolności do pracy w wyniku wypadku wyniosły 766 mln ATS (55,7 mln ), przy czym średnia roczna renta wyniosła 44 272 ATS (3 220 ). Koszty materiałów i wyposażenia na kampanię wyniosły 14 mln ATS (około 1 mln ), podczas gdy koszty personalne wyniosły około 11 mln ATS (około 800 000 ). Projekt ten był finansowany przez AUVA. UE wspierała kampanię dotacją w wysokości 20 000. Uznane wypadki przy pracy (upadki) włącznie z wypadkami w drodze do oraz z pracy Tabela nr 56. Ewaluacja wypadków 1996 1997 1998 Zmiana w 1996-97 (%) Zmiana w 1997-98 (%) Zmiana w 1996-98 (%) Wszystkie 43 745 36 038 33 053-17,6-8,3-24,4 Mężczyźni 32 267 26 756 24 479-17,1-8,5-24,1 Kobiety 11 478 9 282 8 574-19,1-7,6-25,3 W pełni ubezpieczeni 30 476 25 266 23 298-17,1-7,8-23,6 pracownicy fizyczni W pełni ubezpieczeni pracownicy intelektualni 9 974 8 004 7 185-19,8-10,2-28,0 Wypadki śmiertelne 39 45 32 15,4-28,9-17,9 Uczniowie i studenci 20 228 18 656 16 331-7,8-12,5-19,3 Wypadki (z wyłączeniem upadków) Obniżenie ilości wypadków netto 106 204 92 711 90 110-12,7-2,8-15,2-4,9-5,5-9,3 124 http://osha.europa.eu/en/publications/reports/306/ How to reduce workplace accidents, European Agency for Safety and Health at Work, 2001, str. 10; 18; 47-53. 83

Nowe roszczenia rentowe włącznie z członkami rodzin Tabela nr 56. cd 1996 1997 1998 Zmiana w 1996-97 (%) Zmiana w 1997-98 (%) Zmiana w 1996-98 (%) Ilość rent 2 259 2 225 1 859-1,5-16,4-17,7 Koszty rent (upadki) 105 004 844 105 338 380 89 265 764 +0,3-15,3-15,0 Koszty rent (z wyłączeniem upadków) 168 726 530 160 534 248 159 156 956-4,9-0,9-5,7 Koszty rent (wszystkich) 273 731 374 265 872 628 248 422 720-2,9-6,6-9,2 Zmniejszenie kosztów rent netto -3,2-8,7-5,7 Leczenie, urlop chorobowy 1996 1997 1998 Zmiana w 1996-97 (%) Zmiana w 1997-98 (%) Zmiana w 1996-98 (%) Dni pracy stracone w wyniku upadków 797 750 738 072 676 156-7,5-8,4-15,2 Stracone dni pracy (z wyłączeniem tych 1 386 353 1 300 038 1 272 035-6,2-2,2-8,2 wynikających z upadków) Wszystkie stracone dni pracy 2 184 103 2 038 161 1 948 191-6,7-4,4-10,8 Zmniejszenie liczby straconych dni pracy netto -0,8-4,0-4,4 Na bazie modelu określającego koszty skutków wypadków (W. Kolb, R. Bauer, Unfallfolgekosten in Österreich ) oszacowano, że oszczędności netto wyniosły w sumie 323 mln ATS (około 23,5 mln ). Ta suma rozkłada się w następujący sposób: AUVA 150 mln ATS (10,9 mln EUR) Przedsiębiorstwa 76 mln ATS (5,5 mln EUR) Inne zakłady ubezpieczeniowe 30 mln ATS (2,2 mln EUR) Inne 67 mln ATS (4,9 mln EUR) AUVA wydała na kampanię 25 mln ATS (1,8 mln ), natomiast zaoszczędziła dla siebie 150 mln ATS (10,9 mln ). Stosunek kosztów do korzyści (cost benefit ratio) dla AUVA wynosi więc 1 do 6. Przeprowadzona przez AUVA kampania Sicherheit auf Schritt und Tritt ( Bezpieczeństwo przy każdym kroku ) 125 doprowadziła do obniżenia o prawie 10% ilości wypadków przy pracy wywołanych upadkami. Na każde 1 EUR zainwestowane w działalność promocyjną / public relations (Öffentlichkeitsarbeit) zaoszczędzono 6 EUR. Upadki są przyczyną 27% wszystkich wypadków przy pracy i 41% całkowitych kosztów rent z tytułu niezdolności do pracy w kwocie 55 milionów EUR. 125 Arbeitsunfälle verhindern, Europäische Agentur für Sicherheit und Gesundheitsschutz am Arbeitsplatz 2002, str. 27, http://osha.europa.eu/de/publications/magazine/4 84

Problemem było, w jaki sposób dotrzeć do jak największej liczby osób, ponieważ w Austrii jest około 220 tysięcy małych zakładów pracy zatrudniających mniej niż 51 pracowników, które razem zatrudniają 1,2 miliona osób. Zastosowane środki: Rozwiązaniem zastosowanym przez AUVA była kampania reklamowa z rzucającymi się w oczy obrazami (np. ze skórką od banana), aby podnieść ogólną świadomość ryzyka. Firmy miały możliwość zamówienia dalszych materiałów informacyjnych, pakietów szkoleniowych, włącznie z foliami do prezentacji, teczkami na materiały szkoleniowe i prospektami. Na końcu kampanii częstość upadków obniżyła się o 9,3%, podczas gdy liczba dni pracy straconych wskutek tych wypadków obniżyła się o 4,4%. Koszty nowych rent z tytułu niezdolności do pracy (Erwerbsunfähigkeitsrenten) spadły o 5,7%. Oznaczało to dla członków AUVA oszczędność w wysokości prawie 11 milionów EUR. Ponieważ na kampanię wydano 1,8 milionów EUR, oznacza to stosunek kosztów do korzyści wynoszący 1:6. Jeśli uwzględni się jeszcze oszczędności, jakie uzyskano w samych firmach, koszty ogółem zostały obniżone o 23,5 milionów EUR, co daje stosunek kosztów do korzyści wynoszący 1:13. Po zakończeniu kampanii liczba upadków ponownie się zwiększyła. Wskazuje to na konieczność wprowadzenia mechanizmów podtrzymywania i utrwalania tej świadomości pracowników, która ukształtowała w czasie trwania kampanii. Opinia AUVA o skuteczności działań prewencyjnych w postaci kampanii BABA UND FALL NET - Według sondażu OGM 126 świadomość ryzyka związanego z upadkami wzrosła wśród ludności w przebiegu kampanii z 54% do 66%. Ponadto nastawienie, że upadków można uniknąć w pierwszym rzędzie poprzez własną czujność, wzrosło z 84% do 90%. Oznacza to zmianę świadomości u więcej niż pół miliona osób! - (...) W okresie trwania kampanii zdarzyło się dokładnie o 6.858 upadków mniej niż w takim samym okresie czasu przed kampanią. Odpowiada to spadkowi o 9%. Ze względu na generalizujące działanie, jakie mają kampanie, również ilość pozostałych wypadków obniżyła się o 7%. - "W sumie 20.682 ludziom oszczędzony został dzięki temu wypadek i związane z nim cierpienie. Zakłady pracy miały o setki tysięcy mniej dni nieobecności. Przy kosztach wynoszących średnio 4.200 EUR na każdy wypadek AUVA (...) zaoszczędziła około 87 milionów EUR." 127 Inicjatywa BABA UND FALL NET! jest wspierana przez Versicherungsverband Österreich (Austriacki Związek Ubezpieczeniowy/Stowarzyszenie Ubezpieczeniowe) oraz wszystkie Gebietskrankenkassen (regionalne kasy chorych). 126 OGM (Österreichische Gesellschaft für Marketing) jest instytutem badania opinii publicznej, http://www.ogm.at 127 www.sicherheitsmagazin.at/servlet/contentserver?pagename=x02/page/index&n=x02_0.a&cid=1287670344652 (03.11.2010) 85

Rozdział 1.1.2.3. Wielka Brytania Państwowe normy prawne dotyczące programów motywacyjnych BHP Ustawa o bezpieczeństwie i ochronie zdrowia w pracy z 1974 r. (HASAW or HSW) jest podstawowym aktem prawnym dotyczącym bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy w Wielkiej Brytanii (BHP). Odszkodowania pracownicze związane z wypadkami przy pracy określone są w następujących aktach prawnych 128 : - Ustawa z 1969 o obowiązkowym ubezpieczeniu odpowiedzialności pracodawcy (ELSI) - Ustawa z 1992 o składkach na ubezpieczenie społeczne (SSCBA). - Ustawa z 1992 o administracji ubezpieczeń społecznych (SSAA). - Pylica płuc (odszkodowania pracownicze związane z wypadkami przy pracy) Ustawa z 1979 - Ustawa z 1998 o ubezpieczeniu społecznym Opis państwowego systemu odszkodowań pracowniczych System odszkodowań pracowniczych podlega przepisom ustawy z 1998 o ubezpieczeniach społecznych, ustawy z 1992 o składkach na ubezpieczenie społeczne oraz ustawy z 1992 o administracji ubezpieczeń społecznych. Ustawa z 1969 o obowiązkowym ubezpieczeniu odpowiedzialności pracodawcy nakłada na pracodawcę obowiązek ubezpieczenia się do wysokości co najmniej 5 milionów funtów, co gwarantuje że pracodawcy posiadają co najmniej minimalne ubezpieczenie, które pokryje roszczenia pracowników z tytułu wypadków przy pracy lub chorób zawodowych 129. W praktyce większość ubezpieczycieli oferuje ubezpieczenie pokrywające roszczenie co najmniej 10 milionów funtów. Ubezpieczyciele muszą być autoryzowani, tzn. muszą działać na podstawie przepisów ustawy z 2000r. o handlu i usługach finansowych i być zarejestrowanymi przez Nadzór Usług Finansowych (FSA). System ubezpieczeń ryzyka wypadków w pracy w Wielkiej Brytanii to konkurencyjny system ubezpieczeń z dużą liczbą zarejestrowanych ubezpieczycieli 130. Nie ma żadnej różnicy pomiędzy ubezpieczeniem od wypadku w pracy, a chorobą zawodową oraz między pracownikami w sektorze prywatnym lub państwowym. Nie ma zróżnicowania modeli ubezpieczeń ze względu na specyfikę branży ubezpieczonego. Wybór ryzyka w ubezpieczeniu nie jest możliwy. Wszelkie urazy lub choroby powstałe wskutek wypadku drogowego, który nastąpił w czasie wykonywania przez pracownika obowiązków służbowych, mogą zostać odrębnie pokryte przez ubezpieczyciela pojazdu. Zgodnie z ustawą ELSI, wymaga się od pracodawców ponoszenia pełnej odpowiedzialności za zdrowie i bezpieczeństwo pracowników. Pracodawcy muszą przeprowadzać ocenę ryzyka, podejmować praktyczne działania mające na celu ochronę zdrowia i bezpieczeństwa pracowników oraz przedstawiać raporty na temat wypadków. Jeżeli ubezpieczyciel przypuszcza, że pracodawca nie dopełnił obowiązków BHP i to zdecydowało o wystąpieniu roszczeniu, polisa umożliwia pozwanie pracodawcy przez ubezpieczyciela o odszkodowanie poniesionych kosztów związanych z wypłatą odszkodowań wypadku przy pracy. Inspektorzy BHP sprawdzają czy pracodawca podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności przez autoryzowanego ubezpieczyciela na kwotę co najmniej 5 milionów funtów. 128 www.hse.gov.uk/legislation 129 Niektórzy pracodawcy są zwolnieni z tego wymagania na przykład większość oragnizacji publicznych (patrz Employers Liability Compulsory Insurance Act 1969: A guide for employers). 130 http://www.fsacjov.uk 86

Pracodawcy mogą zostać ukarani grzywną do 2500 funtów za każdy dzień bez ubezpieczenia. Jeżeli firma odmówi pokazania polisy ubezpieczeniowej inspektorom BHP, może zostać ukarana grzywną w wysokości 1000 funtów. Pracownicy, którzy zostali ranni lub nabawili się choroby w pracy z powodu działania lub braku działania pracodawcy, mają prawo do wystąpienia w tej sprawie do sądu cywilnego. Każdy pracownik, który doznał w pracy obrażeń lub choroby, ma prawo do leczenia w ramach Narodowej Służby Zdrowia (National Health Service) oraz, w pewnych przypadkach, do wystąpienia o świadczenia w ramach systemu ubezpieczeń społecznych. Program dotyczący wypadków przy pracy (Industrial Injuries Scheme) zapewnia preferencyjne świadczenia społeczne za niezdolność do pracy powstałą w wyniku wypadku lub choroby zawodowej będącej wynikiem zatrudnienia lub powstałej w trakcie zatrudnienia. Aby kwalifikować się do uzyskania takich świadczeń nie jest konieczne wcześniejsze wpłacanie składek na ubezpieczenia społeczne (National Insurance). Świadczenia wypłacane są niezależnie od winy pracodawcy; mogą być wypłacane nawet wtedy, gdy stwierdzono winę pracodawcy. Programy motywacyjne dotyczące BHP W 2003 rząd brytyjski przeanalizował obowiązkowe ubezpieczenie od odpowiedzialności za wypadek przy pracy pracodawcy. Minister Pracy zauważył, że zbyt dużo przedsiębiorstw opłacało składki, które nie miały przełożenia na bezpieczeństwo i higienę pracy. Jednym ze środków było stworzenie indeksu SME (małych i średnich przedsiębiorstw). Został on rozwinięty przez Brytyjski Związek Ubezpieczeń, Brytyjski Związek Brokerów Ubezpieczeniowych oraz Federację Małych Przedsiębiorstw. Indeks osiągnięć bezpieczeństwa i higieny pracy SME jest kwestionariuszem samooceny wskazującym na osiągnięcia przedsiębiorstwa pod względem liczby wypadków (ewidencja wypadków, zgłoszone obrażenia ciała itd.), narażenie na ryzyko utratę zdrowia oraz zarządzanie (obsługa ręczna, powtarzające się zadania mechanizmów, stres itd.) Obejmuje on jedynie 10 najbardziej występujących zagrożeń, które zostały wykryte w małych i średnich przedsiębiorstwach (SME). Punktacja waha się od 10 (najlepsza) do 0 (najgorsza). Zagrożenia, gdzie przedsiębiorstwo wykazało się wyższą częstotliwością narażenia na zdrowie, są notowane niżej, tj. wynik na ogół będzie niższy niż dla zagrożeń, które występują rzadziej. Ma to na celu zachęcić przedsiębiorstwa do obniżenia częstotliwości poszczególnych zagrożeń, które bezpośrednio przyczynią się do zmniejszenia liczby wypadków i urazów. Sieciowy Indeks Stanu Bezpieczeństwa (CHaSPI), został stworzony dla większych przedsiębiorstw, które zatrudniają powyżej 250 pracowników i dlatego też nie dotyczył małych i średnich przedsiębiorstw. Obecnie 562 przedsiębiorstw dużych jest w nich zarejestrowanych. Jest to narzędzie internetowe do samooceny, którego celem jest pomoc przedsiębiorcom w oszacowaniu jak radzą sobie w zarządzaniu i identyfikacji zagrożeń życia i zdrowia. Stanowi również poradnik mający na celu poprawienie systemu zarządzania BHP i umożliwia przedsiębiorstwom anonimowe porównanie się z innymi przedsiębiorstwami z różnych sektorów. Wskaźnik (miernik) SME jest kwestionariuszem samooceny, który skupia się na dwóch głównych obszarach: główne ryzyka, które napotykają firmy MSP i częstość wypadków odnoszących się do tych ryzyk. Narzędzie to promuje większe bezpieczeństwo i lepsze programy zdrowia poprzez doradzanie MSP w zakresie zagadnień, na których powinni się koncentrować aby kontrolować główne ryzyka wypadków. 87

Używanie wskaźnika MSP przez ubezpieczycieli formalnie nie zostało ocenione przez HSE. HSE zakłada, że kierując się tworzeniem wskaźnika, indywidualni ubezpieczyciele rozwinęli własne narzędzia. Jednakże te narzędzia, według HSE wydają się być mniej przydatne niż wskaźnik MSP i zaprojektowane tak aby zaspokajały własne potrzeby komercyjne ubezpieczyciela, na przykład opisując rynek na którym oni działają. Indywidualne interesy powodowały większe zainteresowanie wskaźnikiem MSP jako sposobem mierzenia i porównywania się z innymi przedsiębiorstwami w zakresie BHP. Od wprowadzenia wskaźnika MSP w 2005, wskaźnik ten został uzupełniony danymi z ponad 10.000 różnych organizacji 131. Obowiązki i uprawnienia HSE i władz lokalnych w zakresie prewencji wypadkowej 132, 133 HSE (The Health and Safety Executive - Organ Wykonawczy ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa) egzekwuje przestrzeganie prawa w wielu zakładach pracy, począwszy od bhp w instalacjach nuklearnych i kopalniach, poprzez fabryki, gospodarstwa rolne, szpitale i szkoły, instalacje gazowe i naftowe na morzu, po bezpieczeństwo sieci gazowej i systemu dystrybucji elektryczności, przewożenie niebezpiecznych produktów i substancji. Dodatkowo, ponad 400 władz lokalnych odpowiedzialnych jest za przestrzeganie prawa w szerokim zakresie, w tym sektorze detaliczym i finansowym oraz w innych obszarach sektora usługowego, w szczególności w sektorze rekreacyjnym. Ograniczenia działalności HSE. Niektóre obszary zagrożeń bezpośrednio lub pośrednio związanych z wykonywaniem pracy objęte są przepisami innymi niż ustawa HSW Act i nie zajmuje się nimi HSE. Obszary te to bezpieczeństwo konsumentów i żywności, bezpieczeństwo na morzu, w kolejnictwie oraz większość aspektów ochrony środowiska. Władze lokalne egzekwują prawo bhp głównie w dystrybucji, handlu detalicznym, sektorze biurowym, rekreacyjnym i cateringowym. 131 http://www.businesslink.gov.uk/bdotg/action/haspi 132 A guide to health and safety regulation in Great Britain. Wydawca: Health and Safety Executive, 2009. http://www.hse.gov.uk/pubns/web42.pdf www.lacors.gov.uk 133 Gary Fooks, David Bergman, Bethan Rigby: International comparison of (a) techniques used by state bodies to obtain compliance with health and safety law and accountability for administrative and criminal offences and (b) sentences for criminal offences. Prepared by the Centre for Corporate Accountability for the Health and Safety Executive 2007, str. 1. http://www.hse.gov.uk/research/rrpdf/rr607.pdf Barbara Szczepanowska: Internetowe źródła informacji o bezpieczeństwie i zdrowiu w pracy. Witryna Health and Safety Executive (HSE). Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy. Opublikowane w: Bezpieczeństwo Pracy 12/2008, str. 11-13, http://www.ciop.pl/29545 88

Tabela nr 57. Działania prewencyjne realizowane przez HSE Rodzaj działania prewencyjnego Działalność informacyjna i doradcza Kontrole w zakładach pracy Opis Materiały informacyjne: - strona internetowa HSE, - szeroki zakres bezpłatnych broszur dostępnych przez Internet, - bezpłatne drukowane broszury (ok. 4 mln rocznie dystrybuowane wśród firm, organizacji i ludności), - wybór płatnych publikacji (szczegółowe wytyczne prawne i dobre praktyki). Działalność doradcza odbywa się za pośrednictwem: - HSE, - inspektorów HSE, - sieci komisji doradczych HSE (w przypadku niektórych zagrożeń, a także w wybranych gałęziach przemysłu) wspieranych przez specjalistów HSE odpowiedzialnych za zalecanie standardów i doradztwo. Usługi informacyjne i doradcze dostępne są dla innych podmiotów rządowych, władz lokalnych, pracodawców, pracowników, organizacji reprezentujących pracodawców lub pracowników i innych osób zainteresowanych tematyką bhp. Władze lokalne prowadzą działalność informacyjną i doradczą oraz wydają podręczniki w zakresie bhp. Ustawowe kompetencje inspektorów HSE: 134 - wkraczanie bez uprzedzenia na teren zakładów pracy, - informowanie i doradzanie (ustne i pisemne), - wydawanie nakazów poprawy i nakazów natychmiastowego lub odroczonego wstrzymania niebezpiecznej działalności, - ściganie sądownie (w Anglii i Wali) za najcięższe przewinienia, - jeśli wypadek kończy się śmiercią, udział w dochodzeniu jako wsparcie dla policji, - przeprowadzanie nieformalnego dochodzenie dla wyciągnięcia wniosków na przyszłość lub przygotowania się do podjęcia postępowania procesowego. Inspektorzy HSE mają prawo: - rozmawiać z pracownikami i przedstawicielami ds. bhp, - wykonywać fotografie, - pobierać próbki, - wykonywać wszelkie niezbędne badania, 134 Health and Safety at Work etc. Act, 20 (2). 89

- zajmować/konfiskować niebezpieczne urządzenia i substancje, - żądać kopii wszelkiej wymaganej przepisami prawnymi dokumentacji. Kontrole w zakładach pracy Kompetencje HSE obejmują instalacje nuklearne i kopalnie, fabryki, gospodarstwa rolne, szpitale i szkoły, instalacje gazowe i naftowe na morzu, bezpieczeństwo sieci gazowej i systemu dystrybucji elektryczności, przewożenie niebezpiecznych produktów i substancji i wiele innych aspektów ochrony zarówno pracowników, jak i ludności. Przeprowadzanie dochodzeń i badań naukowych oraz publikowanie/upowszechnianie ich wyników Opracowywanie i przedkładanie propozycji przepisów prawnych i norm Kompetencje władz lokalnych - kontrolowanie przestrzegania norm i przepisów bhp (w Anglii, Walii i Szkocji), głównie w dystrybucji, handlu detalicznym, sektorze biurowym, rekreacyjnym i cateringowym. Health and Safety Laboratory (HSL) 135, wewnętrzna agencja HSE, wspiera HSE na terenie całego Zjednoczonego Królestwa w dochodzeniach (200-250 postępowań rocznie) przy wypadkach śmiertelnych, poważnych obrażeniach, dużych stratach materialnych i/lub potencjalnych sprawach sądowych. Zakres działań HSL obejmuje: - usługi z zakresu inżynierii sądowej, - ekspertyzy, oceny, badania próbek, analizy, - badania kliniczne, - usługi monitoringu, - specjalistyczną dokumentację fotograficzną i video, - opracowywanie i upowszechnianie studiów przypadków i innych publikacji z przeprowadzonych badań. HSE odpowiedzialne jest za proponowanie ministrom przepisów prawnych i norm bhp, w tym: - przepisów prawnych wymagających zatwierdzenia przez parlament, - przyjętych kodeksów postępowania niewymagających zatwierdzenia przez parlament (wystarczająca jest zgoda odpowiedniego Sekretarza Stanu). Przedkładanie propozycji ministrom poprzedzone jest przeprowadzanymi przez HSE konsultacjami społecznymi. 135 http://www.hsl.gov.uk http://www.hsl.gov.uk/what-we-do/incident-investigation.aspx 90

Opracowywanie i przedkładanie propozycji przepisów prawnych i norm Współpraca i koordynowanie działań z innymi instytucjami Prowadzenie dochodzeń lub branie udziału w dochodzeniach Szkolenia Po przedłożeniu skonsultowanych propozycji przez HSE przepisy uchwalane są przez odpowiednich ministrów rządowych. W praktyce prawie wszystkie propozycje przepisów prawnych dot. bhp od 1974 r. zostały przedłożone odpowiednim ministrom przez HSE. HSE współpracuje z uniwersytetami, placówkami badawczymi, zakładami pracy, Agencją Ochrony Zdrowia, Brytyjskim Stowarzyszeniem Higieny Pracy, Instytutem BHP, Królewskim Stowarzyszeniem Chemicznym i innymi stowarzyszeniami zawodowymi i naukowymi mającymi wkład w rozwój bhp w Zjednoczonym Królestwie. Inspektorzy HSE współpracują z ekspertami z zakresu medycyny i innymi specjalistami w biurach regionalnych. Przy egzekwowaniu prawa HSE współpracuje ściśle z lokalnymi władzami za pośrednictwem HELA (HSE/Local Authorities Enforcement Liaison Committee Wspólna Komisja HSE i władz lokalnych ds. egzekwowania prawa), powołanej dla zapewnienia efektywnej współpracy pomiędzy HSE i władzami lokalnymi. Organem współpracującym z HSE jest Panel Rządu Lokalnego (Local Government Panel), spotykający się z Zarządem HSE w celu prowadzenia strategicznego dialogu nt. zagadnień mających wpływ na funkcje wykonawcze bhp. Jeśli wystąpi śmiertelny wypadek, HSE może: - brać udział w dochodzeniu jako wsparcie dla policji, - przeprowadzić nieformalne dochodzenie dla wyciągnięcia wniosków na przyszłość lub przygotowania się do podjęcia postępowania procesowego. Inspektorzy HSE mogą również wystąpić o wsparcie konstabla (najniższy stopień w brytyjskiej policji) przy prowadzonych dochodzeniach. HSE, za pośrednictwem HSL wykonuje szeroki zakres specjalistycznych szkoleń bhp 136. Władze lokalne prowadzą szkolenia i kursy oraz organizują konferencje. 136 http://www.hsl.gov.uk/training.aspx/health-and-safety-training-courses.aspx 91

Instytucje rządowe i inne zajmujące się działaniami w zakresie prewencji wypadkowej w UK: HSE Health and Safety Executive (Inspektorat Zdrowia i Bezpieczeństwa Pracy) 137. Krajowa agencja rządowa ustanowiona przez Health and Safety at Work etc. Act 1974, finansowana przez Department for Work and Pensions (Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej). HSENI Health and Safety Executive for Northern Ireland (Inspektorat Zdrowia i Bezpieczeństwa Pracy Irlandii Północnej) 138. Wykonawcza instytucja publiczna finansowana przez Department of Enterprise, Trade and Investment (DETI Ministerstwo Przedsiębiorczości, Handlu i Inwestycji). HSENI jest głównym podmiotem odpowiedzialnym za promocję i egzekwowanie standardów bezpieczeństwa i higieny pracy w Irlandii Północnej. ORR The Office of Rail Regulation (Urząd Regulacji Kolei). Krajowy urząd zajmujący się m.in. bezpieczeństwem i higieną pracy na brytyjskiej kolei 139. CAA Civil Aviation Authority (Urząd Lotnictwa Cywilnego) 140. Korporacja publiczna, ustanowiona przez parlament jako niezależny, specjalistyczny urząd regulacji lotnictwa i dostawca usług w ruchu lotniczym. Jej działania obejmują m.in. zapewnienie bezpieczeństwa i ochronę pasażerów. Rząd Zjednoczonego Królestwa wymaga, aby koszty CAA pokrywane były całkowicie z opłat wnoszonych przez sektor lotnictwa. Inaczej niż w wielu krajach, urząd ten nie ma bezpośredniego finansowania ze strony rządu. MCA Maritime and Coastguard Agency (Agencja Morska i Straży Przybrzeżnej) http://www.mcga.gov.uk. Podmiot odpowiedzialny za wdrażanie brytyjskiej polityki bezpieczeństwa na morzu, w tym koordynację poszukiwań i akcji ratowniczych na morzu oraz sprawdzanie, czy statki spełniają brytyjskie i międzynarodowe normy bezpieczeństwa, a także prewencję strat ludzkich na morzu i na wybrzeżu, zapewnienie bezpieczeństwa statków oraz przeciwdziałanie zanieczyszczeniu obszarów nadbrzeżnych. MCA poświęca wiele wysiłku na działania prewencyjne, mając na celu unikanie wypadków lub minimalizację skutków wypadków. Więcej informacji o promowaniu i doskonaleniu bhp i warunków pracy na morzu 141, HSL Health and Safety Laboratory (Laboratorium ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Pracy) 142 Agencja wewnętrzna HSE. HSL wspiera HSE w minimalizacji zagrożeń dla bezpieczeństwa i higieny pracy. Instytucja współpracuje również z wieloma innymi podmiotami, w tym organizacjami publicznymi i prywatnymi, realizując badania i prace rozwojowe na ich rzecz. 137 http://www.hse.gov.uk 138 http://www.hseni.gov.uk 139 http://www.rail-reg.gov.uk 140 http://www.caa.co.uk 141 http://www.mcga.gov.uk/c4mca/mcga07-home/workingatsea/mcga-healthandsafety.htm 142 http://www.hsl.gov.uk 92

RoSPA IOSH REHIS CIEH HELA 149 Royal Society for the Prevention of Accidents (Królewskie Stowarzyszenie Zapobiegania Wypadkom) 143. Organizacja promująca bezpieczeństwo i zapobieganie wypadkom przy pracy, w trakcie wypoczynku, na drodze, w domu. Zarejestrowana instytucja dobroczynna, finansowana m.in. z dotacji, zaangażowana w prewencję wypadkową od ponad 90 lat. Finansuje stypendia, które mają umożliwić badania naukowe w zakresie zapobiegania wypadkom wszelkiego rodzaju 144. Institution of Occupational Safety and Health (Instytut Bezpieczeństwa i Higieny Pracy) 145. IOSH jest licencjonowanym podmiotem działającym na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy. Posiada 37 tys. członków, będąc największą organizacją zawodową specjalistów ds. bhp na świecie. Ustanawia standardy, wspiera i rozwija swoich członków dając im dostęp do swoich zasobów, doradztwa i szkoleń. IOSH działa na rzecz zmniejszenia liczby śmiertelnych wypadków przy pracy i chorób zawodowych 146. Przyznaje nagrody Innovation in safety - small business award w wysokości 1,000 wraz z HSE za innowacyjne pomysły przyczyniające się do poprawy zdrowia i bezpieczeństwa w małych firmach. IOSH wspiera także finansowo projekty dotyczące badań naukowych w zakresie bezpieczeństwa pracy. Royal Environmental Health Institute of Scotland (Królewski Instytut Zdrowia Środowiskowego Szkocji) 147. Szkocka, niezależna, samofinansująca się, zarejestrowana instytucja dobroczynna. Chartered Institute of Environmental Health (Licencjonowany Instytut Zdrowia Środowiskowego). Profesjonalna instytucja przyznająca nagrody i organizująca kampanie na rzecz zdrowia środowiskowego oraz bezpieczeństwa i zdrowia ludności 148. HSE/Local Authorities Enforcement Liaison Committee (Wspólna Komisja HSE i Władz Lokalnych). HSE i władze lokalne odpowiedzialne są za egzekwowanie przepisów dot. bhp. HELA została założona w 1975 r. dla zacieśnienia współpracy pomiędzy HSE i władzami lokalnymi. Jej celem jest zapewnienie spójnego egzekwowania prawodawstwa związanego z bhp wśród władz lokalnych oraz na styku władz lokalnych i HSE. HELA jest narodowym forum dyskusji i wymiany informacji o wdrażaniu przepisów. Promuje osiągnięcie wysokich standardów bhp w praktyce. HELA jest finansowana i administrowana przez Local Authority Unit (LAU jednostkę władz lokalnych). 143 http://www.rospa.com/occupationalsafety 144 http://www.rdfunding.org.uk/queries/listgrantsfromcharity.asp?closing=1&charityid=2699, http://www.rdfunding.org.uk/queries/listgrantdetails.asp?grantid=15144 145 http://www.iosh.co.uk 146 http://www.hse.gov.uk/events/ioshaward.htm, http://rdfunding.org.uk/queries/listgrantsfromcharity.asp?charityid=1985 147 http://www.rehis.com 148 http://www.cieh.org 149 http://www.hse.gov.uk/lau/centralcommittees.htm#hela 93

LG Regulation Local Government Regulation (Regulacja Władz Lokalnych) 150. Centralny podmiot władz lokalnych, odpowiedzialny za nadzór nad działaniami wykonawczymi lokalnych władz i innymi realizowanymi przez nich działaniami w Zjednoczonym Królestwie. Ubezpieczenia oferowane są przez prywatne firmy ubezpieczeniowe, które w pewnych przypadkach wykonują niektóre usługi prewencyjne, takie jak testowanie i kontrolowanie fabryki wysokiego ryzyka. Takie testy i kontrole wymagane są przez prawo w przypadku takich zakładów, jak fabryki posiadające/produkujące systemy ciśnieniowe czy maszyny i sprzęt do podnoszenia towarów (urządzenia podnośnikowe). Rynek ubezpieczeń od wypadków przy pracy zdominowany jest przez następujące autoryzowane firmy ubezpieczeniowe 151 : 1. Clover Insurance Services 152 authorised and registered by FSA reference number: 305858 2. Corporate Insurance Solutions Ltd 153 authorised and registered by FSA reference number: 300280 3. Insurance2day Insurance Services Ltd 154 authorised and registered by FSA reference number: 306082 4. liability.1st / Primo plc 155 authorised and registered by FSA reference number: 301608 5. Royal & Sun Alliance Insurance Plc 156 authorised and registered by FSA reference number: 202323 6. WestPennine Insurance Services Group / WestPennine Insurance Consultants Ltd 157 authorised and registered by FSA reference number: 306548 7. Towergate Underwriting Group Limited 158 authorised and registered by FSA reference number: 313250 150 http://www.lacors.gov.uk/lacors/home.aspx 151 Economic incentives..., str. 91: Insurers must be authorised. Authorised insurers are individuals or companies working under the terms of the Financial Services and Markets Act 2000 and registered by the Financial Services Authority (FSA), http://www.uk-insurance-index.co.uk/employers-liability-insurance-1.html 152 http://www.clover-insurance.co.uk 153 http://www.insurancesolution.co.uk 154 http://www.insurance2day.co.uk 155 http://www.liability.1st.com 156 http://www.morethanbusiness.com 157 http://www.wpcommercial.co.uk 158 https://www.yourinsurance.co.uk 94

Poniżej przedstawiono zasady raportowania wypadków przy pracy oraz definicje wypadków ciężkich i lżejszych (obrażeń) 159. Zaraportowane wypadki ciężkie (reported major injuries): szczególnie poważne wypadki, obejmujące większość złamań, amputacji i innych zranień prowadzących do resuscytacji lub 24-godzinnego pobytu w szpitalu. Zaraportowane obrażenia powodujące ponad 3-dniową absencję (reported over-3-day injuries): inne (nie tak poważne) obrażenia, które prowadzą do nieobecności w pracy lub niezdolności do wykonywania normalnej pracy przez okres ponad 3 dni. RIDDOR 95: The Reporting of Injuries, Diseases and Dangerous Occurrences Regulations 1995 (System Raportowania Wypadków, Chorób i Niebezpiecznych Zdarzeń 1995), w ramach którego wynikające z wykonywanej pracy wypadki pracowników oraz innej ludności zarówno śmiertelne, jak i nie kończące się śmiercią zgłaszane są przez pracowników i inne osoby do odpowiednich władz. Władze te to HSE, władze lokalne lub Urząd Regulacji Kolei. Niektóre wypadki związane z pracą nie są zgłaszane do RIDDOR, w tym np. wypadki w siłach zbrojnych lub wypadki drogowe 160. The Labour Force Survey (LFS Badanie Siły Roboczej): Badanie o zasięgu krajowym na 50 tysiącach gospodarstw domowych, dostarczające informacji o brytyjskim rynku pracy. HSE co rok zamawia pytania do zadania w trakcie LFS, aby zdobyć informacje o chorobach i wypadkach związanych z wykonywaną pracą na podstawie percepcji poszczególnych jednostek. Analiza i interpretacja tych danych leży wyłącznie w gestii HSE 161. Raportowalne wypadki wg Labour Force Survey (LFS Badanie Siły Roboczej): Wypadki pracowników, które spełniają kryteria, aby być zgłoszone do RIDDOR, według danych otrzymanych w LFS. Częstotliwość wypadków w LFS przedstawiona jest zazwyczaj jako średnie z 3 lat, aby zapewnić bardziej solidne szacunki. Przedział ufności 95% (95% confidence intervals): Zakres wartości, które są w 95% pewne, zawiera w sobie wartość rzeczywistą, przy nieobecności odchylenia. Odzwierciedla to potencjalny błąd, który wynika z badania próbki, a nie całej populacji. Różnica pomiędzy dwoma szacunkami jest statystycznie znacząca, jeśli jest mniej niż 5% szansy, że wynika wyłącznie z błędu próby. 159 The Health and Safety Executive Statistics 2009/10. A National Statistics publication, str. 24-27 http://www.hse.gov.uk/statistics/overall/hssh0910.pdf 160 Więcej informacji: www.hse.gov.uk/statistics/sources 161 Więcej informacji o LFS: www.hse.gov.uk/statistics/lfs/technicalnote.htm 95

Rok Tabela nr 58. Badanie Siły Roboczej (Labour Force Survey) i raportowanie wypadków 162 Labour Force Survey and reporting of injuries Częstotliwość wypadków zgłoszonych do RIDDOR wśród zatrudnionych RIDDOR-reported injury rate to employees (a) Częstotliwość wypadków wśród osób pracujących LFS reportable injury rate to workers (b) Średnia wartość szacunkowa Dolny przedział ufności 95% Górny przedział ufności 95% Szacowany procent zaraportowanych wypadków Estimated percentage of injuries reported 2005/06 566 1 090 990 1 180 52% 2006/07 543 1 000 910 1 090 54% 2007/08 521 1 050 950 1 140 50% 2008/09 504 870 780 960 58% 2009/10 473 840 750 930 57% (a) na 100 000 zatrudnionych (b) na 100 000 osób pracujących (zatrudnionych i samozatrudnionych) Tabela nr 59. Częstotliwość zgłoszonych wypadków przy pracy (osoby zatrudnione) na 100 000 osób zatrudnionych 163 Rate of reported injury to employees Rok Częstotliwość wypadków śmiertelnych i poważnych obrażeń Fatal and major injury rate Skorygowana częstotliwość wypadków śmiertelnych i poważnych obrażeń Adjusted fatal and major rate Częstotliwość obrażeń powyżej 3 dni Over 3 day injury rate 1999/00 117.3 131.1 550.9 2000/01 111.1 124.4 536.9 2001/02 111.1 124.2 510.7 2002/03 111.3 124.2 504.0 2003/04 120.8 Nie dotyczy 512.9 2004/05 118.6 Nie dotyczy 471.6 2005/06 111.2 Nie dotyczy 455.4 2006/07 108.9 Nie dotyczy 434.7 2007/08 107.0 Nie dotyczy 415.1 2008/09 106.1 Nie dotyczy 398.4 2009/10 102.0 Nie dotyczy 371.5 162 The Health and Safety Executive Statistics 2009/10. A National Statistics publication, str. 10, http://www.hse.gov.uk/statistics/overall/hssh0910.pdf 163 The Health and Safety Executive Statistics 2009/10. A National Statistics publication, str. 21, http://www.hse.gov.uk/statistics/overall/hssh0910.pdf 96

Rok Zatrudnieni Employees Tabela nr 60. Śmiertelne wypadki przy pracy 164 Fatal injuries Samozatrudnieni Self-employed Osoby pracujące (zatrudnione i samozatrudnione) Workers Ilość Częstotliwość Częstotliwość Ilość (a) (b) Ilość 2003/04 168 0.7 68 1.8 236 0.8 2004/05 172 0.7 51 1.3 223 0.8 2005/06 164 0.6 53 1.4 217 0.7 2006/07 191 0.7 56 1.4 247 0.8 2007/08 178 0.7 55 1.4 233 0.8 2008/09 129 0.5 51 1.3 180 0.6 Częstotliwość (c) 2009/10 111 0.4 41 1.0 152 0.5 (a) na 100 000 zatrudnionych (b) na 100 000 samozatrudnionych (c) na 100 000 osób pracujących (zatrudnionych i samozatrudnionych) - W przeciągu 10-letniego okresu od 1999/00 do 2009/10 liczba zgłoszonych wypadków śmiertelnych i ciężkich obrażeń spadła o 13%. - Badania wykazały, że wzrost wypadków ciężkich, jaki miał miejsce w roku 2003/04 był spowodowany zmianą w systemach rejestracji wypadków. - Po korekcie tej nieciągłości częstotliwość wypadków ciężkich i śmiertelnych zgłaszanych do RIDDOR spadła pomiędzy 1999/2000 a 2009/10 rokiem o 22%. - W tym samym 10-letnim okresie czasu częstotliwość obrażeń powodujących ponad 3-dniową absencję spadła o 33%. - Inne dane dot. wypadków przy pracy (pochodzące z Labour Force Survey) pokazują, że od 1999/00 roku nastąpił statystycznie znaczący spadek zgłaszanych wypadków nie kończących się śmiercią o 45% 165. 164 The Health and Safety Executive Statistics 2009/10. A National Statistics publication, str. 8, http://www.hse.gov.uk/statistics/overall/hssh0910.pdf 165 The Health and Safety Executive Statistics 2009/10. A National Statistics publication, str. 20-21, http://www.hse.gov.uk/statistics/overall/hssh0910.pdf 97

Działania prewencyjne i ich skuteczność: W 1995 r. w przedsiębiorstwie odzieżowym William Baird doszło do około 500 wypadków polegających na wbiciu igły w palec oraz do około 250 związanych z tym roszczeń o odszkodowanie 166. W tym czasie standardowe zabezpieczenie przy maszynach do szycia nie chroniło całkowicie osoby obsługującej maszynę. W rezultacie dochodziło do tego, że palce tych osób podczas szycia dostawały się czasami pod igłę. Tego rodzaju wypadki prowadziły do cywilnoprawnych roszczeń o odszkodowanie, kosztujących przedsiębiorstwo około 120 000 (195 000 ) rocznie. Firma William Baird zatrudniała około 6 000 pracowników, z czego duży procent stanowiły osoby obsługujące maszyny do szycia. W UK w branży odzieżowej i tekstylnej zatrudnionych jest około 250 000 osób. Maszyny do szycia używane są też w innych branżach (np. w przemyśle meblowym i tapicerskim). W większości przypadków igła nakłuwa jedynie skórę, od czasu do czasu jednak igła musi zostać usunięta przez lekarza, np. jeśli dotrze do kości. Tak więc z przemysłowego punktu widzenia wypadki tego rodzaju zazwyczaj nie są traktowane jako poważny problem. Jednak w ogólnym rozrachunku stanowią one około 25% wypadków wymagających zastosowania pierwszej pomocy (accidents needing first aid treatment). Firma William Baird zdecydowała się poszukać rozwiązania dla tego problemu, ponieważ w wielu tego typu wypadkach związek zawodowy GMB (GMB Trade Union) 167 wspierał roszczenia pracowników o odszkodowanie. W 1995 r. wypadki te kosztowały firmę William Baird około 120 000 (195 000 EUR). 168 Zaprojektowany element zabezpieczający to efekt udanej współpracy pomiędzy: - firmą William Baird - związkiem zawodowym GMB169, 170, 171 - pracownikami obsługującymi maszyny do szycia (byli oni konsultowani w fazie testowania elementu zabezpieczającego). Element ten (również dzięki promowaniu go ze strony związków zawodowych oraz HSE) jest obecnie powszechnie używany w branży odzieżowej oraz w innych branżach używających maszyn do szycia. 166 How to reduce workplace accidents, European Agency for Safety and Health at Work, 2001, str. 132-137, http://osha.europa.eu/en/publications/reports/306/ 167 GMB (http://www.gmb.org.uk) jest jednym z największych związków zawodowych w UK. 168 Każdy wypadek, wskutek którego wysunięte zostały roszczenia, kosztował firmę około 500 (810 EUR). 169 Materiał informacyjny wydany przez związek zawodowy GMB w postaci broszury pod tytułem Stitchy fingers (Pokłute palce), mająca na celu podniesienie świadomości o zagrożeniu i możliwościach prewencji. 170 O roli związków zawodowych właśnie na przykładzie needle-in-finger injuries http://hesa.etuirehs.org/uk/newsletter/files/bts012en_38-41.pdf. Artykuł opublikowany w: TUTB NEWSLETTER, czerwiec 2004, str. 38-41. Autor artykułu: Nigel Bryson. Tytuł artykułu: Trade unions: strategic participants the role of industry federations. 171 HEALTH AND SAFETY COMMISSION. Draft statement of principle on Worker Involvement and Consultation on occupational health and safety. A Paper by Matthew Holder, BWED, Policy Group, 2003, www.hse.gov.uk/aboutus/meetings/hscarchive/2004/130104/c151.pdf, str. 18 98

Element zabezpieczający wykonany z przezroczystego tworzywa sztucznego (pleksiglas) kosztował około 28, natomiast metalowe elementy zabezpieczające nowszej daty już tylko około 3 (4,87 EUR). Ten mały element zabezpieczający: - prawie całkowicie wyeliminował wiele bolesnych i kosztownych wypadków polegających na wbijaniu się igieł w palce oraz - istotnie przyczynił się do obniżenia kosztów roszczeń cywilnoprawnych. Element zabezpieczający zapobiegł tysiącom wypadków, oszczędzając firmie William Baird ponad 100 000 (162 400 ). W przeciągu jednego roku od zamontowania zabezpieczeń składka ubezpieczeniowa przedsiębiorstwa została obniżona o 50%. W przeciągu 2 lat (od kiedy zamontowano pierwsze elementy zabezpieczające) liczba wypadków spadła z około 500 do 40. Tam, gdzie zainstalowano elementy zabezpieczające, nie zanotowano żadnych wypadków. 172 Element zabezpieczający (jako zabezpieczenie całkowicie zamykające w sobie igłę na tym polegała nowość) zaprojektowany przez firmę William Baird we współpracy z GMB stał się podstawą nowego europejskiego standardu bezpieczeństwa dot. przemysłowych maszyn do szycia, zaakceptowanego przez CEN. 173 Działania prewencyjne zrealizowane w ww. projekcie: - wprowadzenie nowego zabezpieczenia przy maszynie do szycia przed wbijaniem się igieł w palce podczas pracy przy maszynach do szycia - działalność informacyjna Skutek działań prewencyjnych: 90%-owy spadek liczby wypadków Kampania Recipe for Safety 174 została rozpoczęta we wczesnych latach 90-tych. Powodem było zaniepokojenie, jakie w Health and Safety Commission wywołała zbyt duża częstość wypadków w sektorze spożywczym / branży produktów spożywczych i napojów (injury rates in the food and drink industrie). Spotkania HSE (a dokładniej mówiąc jego wydziału Food and Drink Manufacture Section), Food and Drink Federation (FDF) oraz głównych związków zawodowych działających w przemyśle spożywczym (GMB, USDAW, T&G, BFAWU) zaowocowały zawarciem pisemnego porozumienia znanego pod nazwą Common Strategy ( Wspólna Strategia ), w którym określono cele w zakresie redukcji wypadków oraz działania, jakie każda ze stron miała przeprowadzić, aby te cele osiągnąć. W 2004 r. znacznie poszerzono i pogłębiono współpracę, aby dotrzeć do większości przedsiębiorstw w tym sektorze powstało forum o nazwie Food and Drink Manufacture Health and Safety Forum. Statystyki HSE (2008/09) podają spadek przypadków obrażeń w branży spożywczej w roku 2008/09 (obrażenia na 100 000 pracowników) o 4 %. Dotyczy to zarówno: 172 Zdarzały się jedynie wypadki przy zmianie nici, ale nie zanotowano już wypadków podczas pracy maszyny. 173 European Committee for Standardization 174 How to reduce workplace accidents, European Agency for Safety and Health at Work, 2001, str. 12, ze strony http://osha.europa.eu/en/publications/reports/306/. Celem kampanii było zredukowanie częstości wypadków w tym sektorze, w szczególności obrażeń, do których dochodzi przy ręcznym przemieszczaniu (manual handling) oraz wynikających z poślizgnięć (injuries from slips). Podniesienie świadomości o zagrożeniach próbowano osiągnąć następującymi środkami: konferencje, seminaria, okólniki, publikacje i inspekcje (conferences, seminars, circulars, publications and inspections), http://www.hse.gov.uk/food/recipeforsafety.htm 99

- obrażeń prowadzących do ponad 3-dniowej nieobecności w pracy [over-3-day (O-3-D) absence injuries] jak i - obrażeń ciężkich (major injuries), takich jak np. złamania kości lub obrażenia wymagające hospitalizacji. Rysunek nr 16. Częstość występowania obrażeń w przemyśle spożywczym Rysunek nr 17. Częstość występowania obrażeń ciężkich w przemyśle spożywczym 100