Kryzys w strefie euro i próby jego przezwyciężenia (2012-2017) Katedra Studiów nad Procesami Integracyjnymi INPiSM UJ ul. Wenecja 2, 33-332 Kraków
Pierwszy etap reformy (2012-2013) Wzmocnienie zarządzania finansami publicznymi oraz zerwanie powiązań pomiędzy bankami a rządami (zintegrowane ramy finansowe): 1. Ustanowienie Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego nad sektorem bankowym (EBC i organy nadzoru bankowego PC) 2. Porozumienie polityczne w sprawie zasad restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków oraz harmonizacji krajowych systemów gwarantowania depozytów 3. Porozumienie polityczne w sprawie możliwości bezpośredniego dokapitalizowywania banków ze środków EMS
Drugi etap reformy (2013-2014) 1. Utworzenie zarządzanego przez EBC Jednolitego Mechanizmu Likwidacji Restrukturyzacji i Likwidacji Banków (zintegrowane ramy finansowe) 2. Uchwalenie przepisów gwarantujących harmonizację krajowych systemów gwarantowania depozytów (zintegrowane ramy finansowe) 3. Implementacja sześciopaku (8-16.11.2011 r.), paktu fiskalnego (1.01.2013 r.) oraz dwupaku (30.05.2013 r.) koordynacja rocznych budżetów PC strefy euro w trybie ex ante (zintegrowane ramy budżetowe) 4. Uchwalenie przepisów gwarantujących ustanowienie mechanizmu ds. koordynacji i konwergencji ex ante polityk strukturalnych w oparciu o umowy reformatorskie. W zamian za zobowiązanie do przeprowadzenia reform strukturalnych pomoc finansowa ze środków pozabudżetowych UE (zintegrowane ramy gospodarcze). Polityka strukturalna to oddziaływanie państwa na strukturę gospodarki w celu wzmocnienia jej konkurencyjności
Trzeci etap reformy (po 2014 r.) Punkt kulminacyjny zmian ustrojowych w strefie euro: 1. Utworzenie odrębnego stałego budżetu strefy euro (mechanizmu zdolności fiskalnej). Budżet strefy euro byłby finansowany ze składek PC lub zasobów własnych (np. podatek od transakcji finansowych), lub z obu źródeł jednocześnie (zintegrowane ramy budżetowe) 2. Ustanowienie mechanizmu ds. koordynacji i konwergencji ex ante polityk strukturalnych w oparciu o umowy reformatorskie zawierane między nimi a UE (zintegrowane ramy gospodarcze) 3. Nowe kompetencje PE i PN a strefie euro
Rezultaty reformy strefy euro założenia pakietu Van Rompuy a 1. I-II etap ustanowienie Unii Bankowej, obejmującej Jednolity Mechanizm Nadzorczy (SSM), Jednolity Mechanizm Likwidacyjny (SRM) oraz Wspólne Gwarancje Depozytów (zintegrowane ramy finansowe) 2. II-III etap utworzenie Unii Fiskalnej, obejmującej sześciopak, dwupak, pakt fiskalny oraz odrębny budżet strefy euro (zintegrowane ramy budżetowe) 3. II-III etap - ustanowienie Unii Gospodarczej, w tym mechanizmu ds. koordynacji i konwergencji ex ante polityk strukturalnych w oparciu o umowy reformatorskie zawierane między nimi a UE (zintegrowane ramy gospodarcze)
Legitymizacja zmian ustrojowych 1. Rozszerzenie kompetencji PE w obszarach objętych zmianami ustrojowymi (zintegrowane ramy finansowe, budżetowe i koordynacji polityk gospodarczych) 2. Informowanie PN przez instytucje UE o działaniach EBC w jednolitym mechanizmie nadzoru bankowego oraz jednolitym organie ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków (zintegrowane ramy finansowe) 3. Udział PN w podpisywaniu umów reformatorskich oraz w procedurze semestru europejskiego (zintegrowane ramy budżetowe i polityki gospodarczej) 4. Ustanowienie nowych mechanizmów ściślejszej współpracy między PE a PN (protokół nr 1 załączony do TUE, TFUE i TEWEA oraz art. 13 paktu fiskalnego).
Zintegrowane ramy gospodarcze Zintegrowane ramy budżetowe Polityczna rozliczalność Zintegrowane ramy finansowe Etapy w kierunku ustanowienia faktycznej UGW Zapewnienie stabilności budżetowej i zerwanie powiązania między rządami a bankami Jednolity mechanizm nadzoru nad bankami Zakończenie prac nad zintegrowanymi ramami finansowymi oraz propagowanie solidnych polityk strukturalnych na poziomie krajowym Przepisy dotyczące harmonizacji krajowych systemów gwarantowania depozytów Zharmonizowane krajowe ramy restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków Bezpośrednie dokapitalizowanie banków przez EMS Ustanowienie w ramach UGW odrębnego budżety strefy euro Jednolity organ ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków Sześciopak, dwupak, TSCG Zachęty finansowe związane z ustaleniami umownymi Budżet strefy euro Tymczasowe/elastyczn e ukierunkowane wsparcie Warunkowy udział w oparciu o kryteria/zgodność Warunki udziału zależą od bieżącej zgodności Ustalenia umowne włączone do europejskiego semestru Ramy systematycznej koordynacji reform polityk gospodarczych - ustanowienie mechanizmu koordynacji i konwergencji ex ante polityk strukturalnych (TSCG, art. 11) w oparciu o umowy reformatorskie zawierane pomiędzy UE a PC Legitymizacja zmian ustrojowych (rozszerzenie kompetencji PE i PN w strefie euro) Etap I Zakończenie: koniec 2012-2013 Etap II Rozpoczęcie 2013 - zakończenie 2014 Etap III Po 2014
Realizacja pakietu Van Rompuy aproces legislacyjny 1. Rozporządzenia PE oraz dyrektywa RUE w sprawie wymogów kapitałowych dla banków (26.06.2013 r.); 2. Rozporządzenie RUE, powierzające EBC nowe zadania w ramach Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego (SSM) (15.10.2013 r.); 3. Rozporządzenie PE i RUE w sprawie zmiany rozporządzenia ustanawiającego EUNB z 2010 r. w związku z ustanowieniem SSM (22.10.2013 r. ); 4. Porozumienie międzyinstytucjonalne pomiędzy PE a EBC w sprawie nadzoru PE nad wykonywaniem zadań powierzonych EBC w ramach SSM (7.11.2013 r. ); 5. Rozporządzenie ramowe EBC w sprawie SSM, określające zasady współpracy pomiędzy EBC a właściwymi organami krajowymi (16.04.2014 r. ); 6. Dyrektywa PE w sprawie gwarantowania depozytów; 7. PE przyjął w 1 czytaniu swoje stanowisko w sprawie projektu dyrektywy dotyczącej naprawy, restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków oraz projektu rozporządzenia ustanawiającego jednolity mechanizm restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków (15.04.2014 r. ).
Realizacja pakietu Van Rompuy a nowe struktury ustrojowe 1. Unia Bankowa: a. I Filar: Jednolity Mechanizm Nadzorczy (4.11.2014 r.) b. II Filar: Jednolity Mechanizm Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (1.01.2015 r.) oraz Jednolity Fundusz ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (1.01.2016 r.) c. III Filar: System gwarantowania depozytów (brak) 2. Unia Fiskalna: a. Weszły w życie sześciopak (grudzień 2011 r.), dwupak (maj 2013 r.) oraz pakt fiskalny (styczeń 2013 r.), co wzmocniło koordynację ex ante polityk budżetowych w UGiW b. Nie rozpoczęto prac, ani nie podjęto decyzji o ustanowieniu wspólnego budżetu strefy euro 3. Unia Gospodarcza: a. Nie utworzono mechanizmu koordynacji i konwergencji oraz realizacji polityk strukturalnych państw strefy euro w oparciu o umowy reformatorskie
Konstrukcja Unii Bankowej I Filar 1. Jednolity Mechanizm Nadzorczy składa się z EBC oraz krajowych organów nadzorczych 2. EBC sprawuje nadzór nad 128 największymi bankami strefy euro (82% aktywów bankowych w strefie euro), a nad resztą (3 500 banków) krajowe instytucje nadzoru bankowego
Konstrukcja Unii Bankowej II Filar 1. Jednolity Mechanizm Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (mechanizm upadłościowy), którego Jednolita Rada jest odpowiedzialna za przeprowadzanie procedury likwidacji banków. Koszty likwidacji banków ponoszą akcjonariusze, wierzyciele banków oraz posiadacze depozytów powyżej 100 tys. euro. Chronione są depozyty do 100 tys. euro 2. Jednolity Fundusz Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (fundusz upadłościowy) ma być budowany przez 8 lat począwszy od 1.01.2016 r. Docelowo w 2023 r. winien on mieć kapitał rzędu ok. 55 mld euro, tj. 1% gwarantowanych depozytów
Konstrukcja Unii Bankowej III Filar 1. System gwarantowania depozytów. Ostatecznie uzgodniono jedynie harmonizację przepisów o krajowych funduszach gwarancyjnych, a nie powołanie wspólnego funduszu dla strefy euro 2. Takie rozwiązanie gwarantuje jednak, że w razie upadku banku deponenci szybciej dostaną swoje pieniądze - już w ciągu 7 dni
Struktura organizacyjna Unii Bankowej Unia Bankowa Jednolity Mechanizm Nadzorczy Jednolity Mechanizm Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji Jednolita Rada System Gwarantowania Depozytów Rada ds. Nadzoru sesje plenarne sesje wykonawcze Mechanizm Ochronny (Linia kredytowa) Komitet Sterujący Jednolity Fundusz Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji Art. 53 ust. 1, art. 114 ust. 1-10 i art. 127 ust. 6 TFUE; Umowa międzyrządowa
Raport pięciu przewodniczących z 22.06.2015 r. 1. Utworzenie pełnej UGiW do końca 2025 r. a. Unia Gospodarcza Ustanowienie systemu organów ds. konkurencyjności Usprawnienie i wzmocnienie procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej Zwiększenie nacisku na zatrudnienie i kwestie socjalne Usprawnienie i uproszczenie semestru europejskiego (koordynacja polityk gospodarczych i budżetowych)
Raport pięciu przewodniczących z 22.06.2015 r. b. Unia Finansowa zakończenie procesu konstytuowania Unii Bankowej przyspieszenie prac nad Unią Rynków Kapitałowych c. Unia Fiskalna Utworzenie Europejskiej Rady Budżetowej w celu wzmocnienia mechanizmu koordynacji polityk budżetowych PC (koordynacja prac krajowych rad budżetowych oraz niezależna ocena budżetów PC) Ustanowienie fiskalnego mechanizmu stabilizacji makroekonomicznej, czyli de facto odrębnego budżetu strefy euro
Raport pięciu przewodniczących z 22.06.2015 r. d. Zręby Unii Politycznej Rozszerzenia kompetencji PE i PN w procedurze semestru europejskiego Wzmocnienie reprezentacji UE i strefy euro w MIF (zwłaszcza MFW) Włączenie do prawa pierwotnego porozumień międzyrządowych (m.in. pakt fiskalny, część paktu euro plus, umowa o ustanowieniu Jednolitego Funduszu Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji) Umocnienie pozycji Eurogrupy m.in. przez ustanowienie urzędu jej stałego przewodniczącego Utworzenie organu skarbowego odpowiedzialnego za podejmowanie decyzji w dziedzinie polityki fiskalnej
Realizacja raportu pięciu przewodniczących 1. Decyzja Komisji Europejskiej w sprawie ustanowienia Europejskiej Rady Budżetowej weszła w życie 1 listopada 2015 r. 2. Zalecenie Rady Unii Europejskiej w sprawie ustanowienia w strefie euro krajowych rad ds. produktywności (konkurencyjności) z 26.09.2016 r. (wejście w życie do 20.03.2018 r.)
Raport Grupy Refleksyjnej ds. Przyszłości UE (12.09.2012 r.) I. Zmiany w ustroju strefy euro zbieżne z RVR: 1. Utworzenie mechanizmu nadzoru nad bankami (zintegrowane ramy finansowe) 2. Ustanowienie władzy nadzorczej nad budżetami PC (zintegrowane ramy budżetowe) 3. Utworzenie mechanizmu koordynacji polityk gospodarczych PC (zintegrowane ramy gospodarcze) 4. Rozszerzenie kompetencji PE i PN (legitymizacja zmian ustrojowych)
Raport Grupy Refleksyjnej ds. Przyszłości UE II. Zmiany w ustroju strefy euro uzupełniające raport RVR: 1. Przekształcenie EMS w ESW (zintegrowane ramy finansowe) 2. Wzmocnienie roli komisarza ds. gospodarczych, walutowych i euro (zintegrowane ramy budżetowe) 3. Koordynacja polityk gospodarczych przy wykorzystaniu wzmocnionej współpracy (zwłaszcza w zakresie rynków pracy i stabilności systemów emerytalnych) oraz nadanie wiążącego charakteru, dobrowolnym dotąd, zobowiązaniom wynikającym z paktu euro plus (zintegrowane ramy gospodarcze) 4. Rozszerzenie kompetencji PE na sprawy związane z semestrem europejskim, paktem euro plus i korzystaniem PC ze środków ewentualnego budżetu strefy euro (legitymizacja zmian ustrojowych) 5. Rozszerzenie kompetencji PN przez nadanie im prawa do wyrażania zgody na wszystkie ww zmiany (legitymizacja zmian ustrojowych) 6. Ustanowienie stałego wspólnego komitetu PE i PN odpowiedzialnego za politykę gospodarczą i fiskalną UGiW (legitymizacja zmian ustrojowych)
Raport Grupy Refleksyjnej ds. Przyszłości UE III. Zmiany w ustroju Unii Europejskiej: 1. Perspektywa krótkoterminowa (na mocy obowiązujących traktatów): a. zwiększenie spójności wszystkich działań zewnętrznych UE b. wzmocnienie pozycji ESDZ i WP Unii oraz usprawnienie współpracy między nim a poszczególnymi komisarzami c. zwiększenie efektywności działań RSZ i częstotliwości spotkań w formule Gymnich d. wzmocnienie WPBiO przez wykorzystanie stałej współpracy strukturalnej f. zacieśnienie współpracy UE z partnerami strategicznymi g. wzmocnienie polityki energetycznej UE (ustanowienie wewnętrznego rynku energii oraz wspólnych zewnętrznych relacji energetycznych z państwami trzecimi)
Raport Grupy Refleksyjnej ds. Przyszłości Unii Europejskiej i. ustanowienie Europejskiej Służby Granicznej (PWBiS) j. zmiany w strukturze organizacyjnej KE (dwustopniowa hierarchia komisarzy) k. ustanowienie europejskiej listy wyborczej do PE (obok dotychczasowych list krajowych) l. wzmocnienie europejskich partii politycznych ł. zacieśnienie współpracy między PE a PN (wzmocnienie COSAC, zacieśnienie współpracy pomiędzy komisjami ds. europejskich wszystkich PN, udział deputowanych do PE w strategicznych debatach europejskich w PN) m. usprawnienie współpracy pomiędzy RUE a RE (m.in. w zakresie przygotowywania posiedzeń RE przez RO)
Raport Grupy Refleksyjnej ds. Przyszłości UE 2. Perspektywa średnioterminowa w drodze rewizji traktatów (KM): a. wprowadzenie europejskiej wizy (PWBiS) b. ograniczenie liczby komisarzy w KE c. zwiększenie liczby stałych przewodniczących poszczególnych formacji RUE oraz stworzenie równowagi pomiędzy stałymi a rotacyjnymi przewodniczącymi d. ustanowienie nowego, uproszczonego mechanizmu monitorowania sposobu przestrzegania wartości UE (raport KE = zalecenia KE dla danego PC lub skierowanie sprawy do RUE) e. zmiany w procedurze rewizji traktatów (ratyfikacja superkwalifikowaną większością głosów PC i reprezentującej je ludności UE, ale zmiany byłyby wiążące jedynie dla tych PC, które dokonałyby ich ratyfikacji)
Raport Grupy Refleksyjnej ds. Przyszłości UE 3. Perspektywa długoterminowa w drodze rewizji traktatów (Konwent, KM): a. rozszerzenie zakresu stosowania kwg w WPZiB b. rozwój przemysłu obronnego UE (WPBiO) c. ustanowienie wspólnej reprezentacji UE na forum międzynarodowym (WPZiB) d. udoskonalenie systemu zarządzania w UE przez ustanowienie zmian w jej dotychczasowym systemie podziału władzy (m.in. bezpośrednie wybory przewodniczącego KE, który samodzielnie wyznaczałby członków rządu europejskiego, nadanie PE inicjatywy ustawodawczej, ustanowienie drugiej izby parlamentarnej złożonej z przedstawicieli PC)