Załącznik Nr 1 do Uchwały Rady Gminy z dnia 18 grudnia 2015r. GMINNY PROGRAM WSPIERANIA RODZINY W GMINIE KOŚCIERZYNA NA LATA 2016-2018
Wstęp. Rodzina jest naturalną i najważniejszą formą życia społecznego. Stanowi pierwsze i podstawowe środowisko wychowawcze, wprowadza młodego człowieka w świat wartości i norm społecznych oraz zaspokaja jego potrzeby. To z rodziny dziecko czerpie wiedzę o otaczającym świecie, przejmuje obowiązujące w niej poglądy, postawy, wzory zachowania i wypełniania ról społecznych. Rodzina oddziałuje w sposób świadomy i nieświadomy na osobowość dziecka, przekazując mu swój system wartości, tradycje, ukierunkowuje jego aktywność i postępowanie na całe życie. Jest najbardziej stabilnym punktem odniesienia w doświadczeniu dziecka. Dlatego, jeśli w funkcjonowaniu rodziny pojawiają się dysfunkcje, instytucje i służby zobligowane do wspierania rodziny zobowiązane są do podjęcia na jej rzecz określonych działań. Problemy występujące w rodzinie często są złożone i wymagają interdyscyplinarnych rozwiązań. Choroba alkoholowa, przemoc w rodzinie, niewydolność w wypełnianiu funkcji opiekuńczo- wychowawczych, to główne problemy dezorganizujące życie rodzin, którym często towarzyszy również problem ubóstwa, czy długotrwałego bezrobocia. Dlatego rodziny dysfunkcyjne wymagają stałego monitorowania przez pracowników socjalnych, pedagogów szkolnych, pracowników przychodni medycznych, policji, kuratorów sądowych i przedstawicieli innych instytucji, które mają kontakt z rodziną oraz podejmowania działań na rzecz rodziny w oparciu o sprecyzowany plan działania. Praca z rodziną przedstawicieli służb społecznych powinna być połączona ze wsparciem ze strony środowiska, w tym również bliższych i dalszych krewnych oraz aktywnością własną ze strony rodziny. Praca z rodziną powinna być prowadzona przez odpowiednio przygotowaną kadrę, kompetentnie obiektywną oraz podejmowana możliwie jak najwcześniej. Organizując różnorodne formy wsparcia na rzecz rodziny wieloproblemowej, należy docenić i konsekwentnie realizować zasadę podstawowej roli opiekuńczej i wychowawczej rodziny w rozwoju dziecka. Zamiast zastępować rodzinę w jej funkcji opiekuńczo-wychowawczej, należy ją wspierać i wspomagać tak, aby przywrócić prawidłowe funkcjonowanie. Stąd też założeniem jest wsparcie rodziny naturalnej już na etapie, kiedy pojawiają się problemy, szczególnie w wypełnianiu najważniejszej funkcji opiekuńczowychowawczej, jaką powinna wypełniać. Należy zatem podejmować działania wspierające rodzinę, by w obliczu wielu czynników zagrażających jej prawidłowemu funkcjonowaniu należycie wypełniała swe funkcje. Pierwszy Program Wspierania Rodziny w Gminie Kościerzyna opracowano na lata 2013-2015. Program przyjęty został Uchwałą Nr XVI/225/12 Rady Gminy Kościerzyna i był odpowiedzią na obowiązek nałożony na gminy ustawą z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, która to nakazuje samorządowi podejmowanie działań
wspierających wobec rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo wychowawczych. Zgodnie z powyższą ustawą samorząd gminy powinien realizować następujące zadania: 1. Opracowanie i realizacja 3-letnich gminnych programów wspierania rodziny, 2. Tworzenie możliwości podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny, 3. Tworzenie oraz rozwój systemu opieki nad dzieckiem, w tym placówek wsparcia dziennego oraz praca z rodziną przeżywającą trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez: a) zapewnienie rodzinie przeżywającej trudności wsparcia i pomocy asystenta rodziny oraz dostępu do specjalistycznego poradnictwa, b) organizowanie szkoleń i tworzenie warunków do działania rodzin wspierających, c) prowadzenie placówek wsparcia dziennego oraz zapewnienie w nich miejsc dla dzieci, 4. Finansowanie: a) podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny, b)kosztów związanych z udzielaniem pomocy, ponoszonych przez rodziny wspierające, 5. Współfinansowanie pobytu dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej lub interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym, 6. Sporządzanie sprawozdań rzeczowo-finansowych z zakresu wspierania rodziny oraz przekazywanie właściwemu wojewodzie, w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu teleinformatycznego, 7. Prowadzenie monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem i przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczej, zamieszkałego na terenie gminy, 8.Przekazywanie do biura informacji gospodarczej informacji o powstałych zaległościach z tytułu nieponoszenia przez rodziców opłaty za pobyt dziecka w pieczy zastępczej, za okres dłuższy niż 12 miesięcy. I. DIAGNOZA SYTUACJI DEMOGRAFICZNEJ I SPOŁECZNEJ W GMINIE KOŚCIERZYNA Z danych Gminy Kościerzyna wynika, że na dzień 03 grudnia 2015 r. Gmina Kościerzyna liczyła 15.391 osób, wśród których 7.615 to kobiety, natomiast mężczyzn jest 7.776, kobiety stanowiły 49,48 % populacji, mężczyźni 50,52 %. Dzieci i młodzież do 18 roku życia stanowiły 25,77%.
Tabela 1. Stan ludności Gminy Kościerzyna na dzień 01.03.2012 r. Ogółem Kobiety Mężczyźni Do 18 lat Wiek produkcyjny Wiek Poprodukcyjny 15.391 7.615 7.776 3.733 K- 4.612 M- 5.285 K-1.179 M- 582 Pomimo otwarcia rynków pracy przez wiele państw członkowskich Unii Europejskiej i związanej z tym migracji zarobkowej ważną kwestią społeczną naszej gminy, jak również całego powiatu kościerskiego nadal pozostaje bezrobocie. Na dzień 30.09.2015r. w Powiatowym Urzędzie Pracy w Kościerzynie zarejestrowanych było 499 osób z terenu Gminy Kościerzyna, w tym 296 kobiet. Bezrobocie jest jednym z głównych powodów korzystania rodzin z pomocy społecznej. W 2014 roku spośród 566 rodzin korzystających z pomocy społecznej, bezrobociem dotkniętych było 237 rodzin. Powody przyznania pomocy społecznej w poszczególnych latach przedstawia poniższa tabela. Tabela 2. Najczęstsze powody przyznawania pomocy społecznej w latach 2009-2011 Powód pomocy przyznania Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach 2012 2013 2014 2012 2013 2014 Ubóstwo 210 296 370 795 1120 1344 Bezdomność 23 20 18 37 24 19 Potrzeba ochrony 15 20 18 65 90 78 macierzyństwa Bezrobocie 264 254 237 1007 963 855 Niepełnosprawność 214 229 216 693 754 696 Długotrwała choroba 4 3 2 6 5 2 Bezradność w sprawach 89 144 153 532 836 866 opiekuńczowychowawczych Przemoc w rodzinie 11 6 8 44 15 29 Alkoholizm 25 28 24 82 81 62 Trudności w 7 5 6 13 7 7 przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego Zdarzenie losowe 6 5 2 19 11 5 Źródło: Dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kościerzynie
Wśród rodzin korzystających z pomocy w 2014 roku, spośród 566 rodzin 374 rodzin posiadała dzieci, co stanowi 66,07 % wszystkich rodzin korzystających z pomocy. Wśród rodzin z dziećmi, korzystających z pomocy społecznej 71 to rodziny niepełne, co stanowi ok. 19 % rodzin. Rodziny wielodzietne to 132 rodziny, co stanowiło 35,29 rodzin korzystających z pomocy społecznej. Z danych GOPS w Kościerzynie wynika, że w 2014 roku udzielono wsparcia: - 566 rodzinom na podstawie ustawy o pomocy społecznej, - 72 rodzinom na podstawie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, - 50 rodzinom na podstawie ustawy o dodatkach mieszkaniowych, - 403 uczniom wypłacono stypendia, na podstawie ustawy o systemie oświaty (pomoc materialna dla uczniów- stypendia szkolne). Jeśli chodzi o pieczę zastępczą na terenie Gminy Kościerzyna, to od maja 2012 roku do dnia grudnia 2015 roku - 25 dzieci z terenu Gminy Kościerzyna umieszczono w pieczy zastępczej. W tym 12-ro dzieci w rodzinach spokrewnionych, 11 dzieci w rodzinach niespokrewnionych i 2 dzieci w placówce opiekuńczo- wychowawczej. W wymienionym okresie 8- ro dzieci wróciło do rodzin biologicznych. Niestety 3- je z tych dzieci umieszczono ponownie w pieczy zastępczej. Gmina Kościerzyna ponosi odpłatność za pobyt dzieci w pieczy zastępczej. W pierwszym roku pobytu dzieci w pieczy jest to odpłatność w wysokości 10 % kosztów, w drugim roku pobytu 30 %, natomiast w trzecim roku pobytu 50 % kosztów pobytu dzieci w pieczy zastępczej. W 2014 roku na odpłatność, związana z pobytem dzieci w pieczy zastępczej Gmina Kościerzyna poniosła wydatki w wysokości 99.900,- zł. Edukacja szkolna w Gminie Kościerzyna realizowana jest w 9 szkołach podstawowych oraz w 5 gimnazjach i w 14 oddziałach przedszkolnych (klasy 0 ). Przedstawia to poniższa tabela. Tabela 3. Wykaz szkół na terenie Gminy Kościerzyna Lp. Nazwa szkoły Liczba uczniów w roku szkolnym 2015/2016 (z klasą 0 w szkołach podstawowych) 1. Szkoła Podstawowa w Kaliskach 118 2. Szkoła Podstawowa w Wielkim Podlesiu 129 3. Szkoła Podstawowa w Niedamowie 46 4. Szkoła Podstawowa w Nowym Klinczu 120 5. Szkoła Podstawowa w Wielkim Klinczu 266 6. Szkoła Podstawowa w Wąglikowicach 93 7. Szkoła Podstawowa w Kornem 39 8. Szkoła Podstawowa w Skorzewie 224
9. Szkoła Podstawowa w Łubianie 253 10. Gimnazjum w Wąglikowicach 39 11. Gimnazjum w Wielkim Klinczu 189 12. Gimnazjum w Wielkim Podlesiu 57 13. Gimnazjum w Skorzewie 51 14. Gimnazjum w Łubianie 92 Ilość dzieci uczących się w wszystkich szkołach: 1.716 dzieci Źródło: Dane z Zakładu Oświaty w Gminie Kościerzyna Znaczna część dzieci w szkołach z rodzin najuboższych korzysta z pomocy społecznej w formie dożywiania w szkole, w ramach rządowego programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania. Do końca 2014 roku z bezpłatnych posiłków w szkołach skorzystało 631 dzieci. Na dożywianie w 2014 roku wydatkowano 346.000,- zł, z czego 192.000,- to środki z dotacji. II. UWARUNKOWANIA PRAWNE PODEJMOWANYCH DZIAŁAŃ W RAMACH PROGRAMU WSPIERANIA RODZIN Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej jest najważniejszym aktem prawnym regulującym wszystkie aspekty życia członków naszego społeczeństwa. Jest to akt prawny najwyższej wagi, któremu powinny być podporządkowane ustawy i rozporządzenia dotyczące różnych sfer życia społecznego. Realizując Gminny Program Wspierania Rodziny w Gminie Kościerzyna na lata 2013-2015 należy brać pod uwagę między innymi: - Ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 09 czerwca 2011 r. (Dz. U. z 2005 r., poz.332 z późn. zm.), - Ustawę z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U.z 2009 r. Nr 175, poz. 1362, z późn. zm.), - Ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r., Nr 180, poz. 1493, z późn. zm.), - Ustawę z dnia 25 lutego 1964 r.- Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2015r., poz.583, z późn. zm.), - Ustawę z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawie nieletnich (Dz. U. z 2002 r., Nr 11, poz. 109, z późn. zm.), - Ustawę z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do 3 lat (Dz. U. z 2013 r., poz. 1457, z późn.zm. ) III. ZASOBY I DEFICYTY GMINY KOŚCIERZYNA Informację na temat instytucji/organizacji realizujących zadania mieszczące się w zakresie wspierania rodziny oraz inne pełniące funkcje wspierania rodziny przedstawia poniższa tabela.
Tabela 4. Wykaz instytucji/organizacji/innych inicjatyw działających na rzecz wspierania rodziny na terenie Gminy Kościerzyna Lp. Nazwa instytucji/organizacji Rodzaj działalności 1. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Świadczenie pracy Kościerzynie socjalnej w rodzinach wymagających takiej pomocy, pomoc finansowa i rzeczowa, dożywianie dzieci w szkołach, poradnictwo, przyznawanie stypendiów, świadczenia rodzinne i alimentacyjne, żywność w ramach programu PEAD. 2. Gminna Komisja Do Spraw Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Przeciwdziałanie problemom wynikających z nadużywania alkoholu. 3. Gminny Zespół Interdyscyplinarny Wsparcie i pomoc w przezwyciężaniu problemom przemocy. 4. Zakład Oświaty Gminy Kościerzyna oraz Działalność edukacyjnoplacówki oświatowe z terenu Gminy wychowawcza, wsparcie Kościerzyna pedagogiczne dla rodziców i dzieci. 5. Zakład Sportu, Kultury i Turystyki w Gminie Zajęcia pozaszkolne, Kościerzyna sportowe, organizowanie czasu wolnego. 6. PCPR w Kościerzynie Pomoc specjalistów dla rodzin w trudnościach opiekuńczowychowawczych. 7. Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna w Pomoc specjalistyczna, Kościerzynie szczególnie z zakresu psychologii i logopedii dla rodzin i dzieci z deficytami szkolnymi. 8. Związek Emerytów i Rencistów w Łubianie i w Integracja środowiska
Wielkim Klinczu lokalnego. 9. Koła Gospodyń Wiejskich Pomoc w integracji rodzin, zaangażowanie do wspierania rodzin z problemami wychowawczymi, np. w zakresie prowadzenia gospodarstwa domowego. 10. Sąd Rejonowy w Kościerzynie Współpraca z Sędziami oraz Kuratorami zawodowymi i społecznymi w zakresie opieki nad małoletnimi dziećmi oraz rodzinami z problemami opiekuńczowychowawczymi. 11. Komenda Powiatowa Policji w Kościerzynie Prewencja, opieka i pomoc Dzielnicowych w terenie. Oprócz zasobów instytucjonalnych, zasobami Gminy Kościerzyna są również zasoby ludzkie w postaci specjalistów różnych dziedzin, m.in. pracownicy socjalni, pielęgniarki środowiskowe, pedagodzy, kuratorzy sądowi. DEFICYTAMI GMINY KOŚCIERZYNA SĄ: 1. Bezradność rodzin w sprawach opiekuńczo- wychowawczych. 2. Ubóstwo. 3. Bezrobocie. 4. Niechęć do współpracy rodzin w celu przezwyciężania trudności w prawidłowym funkcjonowaniu. 5. Brak specjalistów z różnych dziedzin, szczególnie prawnika i psychologa dla potrzeb pomocy społecznej. IV. CELE PROGRAMU I SPOSÓB ICH REALIZACJI Program wspierania rodziny nastawiony jest przede wszystkim na rozwiązywanie sytuacji, gdy rodzina nie spełnia swojej podstawowej funkcji opiekuńczo- wychowawczej. Utrzymanie dziecka w rodzinie, bądź jego powrót do rodziny jest celem priorytetowym programu, dlatego też wszelkie działania powinny dążyć do realizacji tego celu.
1. Cel główny programu : Stworzenie zintegrowanego systemu wspierania rodzin, poprzez tworzenie warunków sprzyjających wspieraniu rodziny i jej prawidłowego funkcjonowania. 1. Cele szczegółowe: 1. Wspieranie rodziny w wychowywaniu dziecka oraz w pełnieniu funkcji opiekuńczej i wychowawczej. 2. Praca z rodziną w celu zapobiegania sytuacji kryzysowych. 3. Zapewnienie bezpieczeństwa dziecku i rodzinie. V. REALIZACJA PROGRAMU Cel szczegółowy 1: Wspieranie rodziny w wychowywaniu dziecka oraz pełnieniu funkcji opiekuńczo- wychowawczej. Lp. Działania Wskaźnik realizacji zadania/ realizatorzy 1. Prowadzenie pracy socjalnej przez pracownika socjalnego, z uwzględnieniem kontraktu socjalnego. 2. Wspieranie rodzin i dzieci przez wsparcie asystenta rodziny lub/i pracowników socjalnych. 3. Budowa systemu wsparcia poprzez wprowadzenie rodzin wspierających. 4. Monitorowanie środowisk zagrożonych uzależnieniami oraz motywowanie do leczenia i terapii. 5. Realizowanie programów profilaktycznych z zakresu dysfunkcji rodzin. Wielkość pracy socjalnej w tym liczba zawartych kontraktów socjalnych/ GOPS Liczba rodzin objęta wsparciem asystenta/ GOPS Liczba wspierających/ GOPS rodzin Gmina, Liczba monitorowanych rodzin/ GOPS, Poradnie Uzależnień w Kościerzynie, Gminna Komisja Do Spraw Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Liczba zrealizowanych programów/pcpr, Placówki oświatowe, Poradnia Psychologiczno-
6. Kierowanie na konsultacje do psychologa zatrudnionego w PCPR w Kościerzynie, w ramach realizacji zadań CIK. 7. Organizowanie szkoleń, prelekcji, porad, warsztatów dla rodziców. 8. Promowanie rodzinnej integracji. 9. Kursy, szkolenia, warsztaty dla pracowników instytucji wspierających rodzinę. Pedagogiczna w Kościerzynie, Komenda Powiatowa Policji w Kościerzynie Liczba udzielonych porad/ PCPR, GOPS Liczba zrealizowanych szkoleń, warsztatów, porad/ GOPS, Placówki oświatowe, Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna, Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej Ilość imprez, spotkań integracyjnych/gops, Placówki oświatowe, Gmina, Zakład Sportu, Kultury i Turystyki w Gminie Kościerzyna, Zakład Oświaty Gminy Kościerzyna Liczba szkoleń, kursów, warsztatów/liczba uczestników/gops, PCPR, Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej, Placówki oświatowe, Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna 10. Rozwój wolontariatu Liczba wolontariuszy/gops, Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna, Placówki oświatowe, Zakład Oświaty Gminy Kościerzyna Cel szczegółowy 2: Praca z rodziną w celu zapobiegania
sytuacji kryzysowych. 1. Analiza sytuacji rodzin, których dzieci zagrożone są umieszczeniem w pieczy zastępczej. 2. Prowadzenie monitoringu sytuacji dziecka w rodzinie zagrożonej kryzysem. 3. Organizowanie grup wsparcia (w razie potrzeb). 4. Tworzenie lub rozwój istniejących dziennych ośrodków wsparcia (świetlice środowiskowe). Liczba analizowanych rodzin/ GOPS, Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna, Placówki oświatowe, Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej, Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej Liczba monitorowanych rodzin/gops, PCPR, Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna, Placówki oświatowe, Policja, Gminna Komisja d/s Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Liczba zorganizowanych grup wsparcia/gops, Koła Gospodyń Wiejskich Liczba dziennych ośrodków wsparcia/gops, Placówki oświatowe, Zakład Sportu, Kultury i Turystyki w Gminie Kościerzyna 5. Organizowanie warsztatów dla rodziców Liczba warsztatów/liczba osób uczestniczących/gops, Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna, Placówki oświatowe. Cel szczegółowy 3: Zapewnienie bezpieczeństwa dziecku i
rodzinie. 1. Zapewnienie pomocy finansowej, rzeczowej, prawnej i psychologicznej rodzinom zagrożonym kryzysem lub przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo- wychowawczych. 2. Monitorowanie sytuacji zdrowotnej dzieci z rodzin zagrożonych kryzysem lub przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo- wychowawczej. 3. Organizacja wypoczynku letniego dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych. 4. Współfinansowanie pobytu dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczowychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczoterapeutycznej lub interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym. Liczba rodzin objętych pomocą/gops, poradnia Psychologicznopedagogiczna w Kościerzynie, Centrum Interwencji Kryzysowej w Kościerzynie, organizacje pozarządowe Liczba monitorowanych rodzin/ GOPS, Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej w Kościerzynie i Wielkim Klinczu Liczba dzieci, które skorzystały z wypoczynku/ GOPS, Zakład Oświaty Gminy Kościerzyna, Kuratorium Oświaty, podmioty Liczba umieszczonych dzieci/ GOPS, PCPR VI. EFEKTY I REZULTATY PROGRAMU W wyniku przeprowadzonych działań przewidywane jest osiągnięcie następujących efektów: 1. Poprawa funkcjonowania rodzin z problemami opiekuńczo- wychowawczymi. 2. Przeciwdziałanie umieszczaniu dzieci w pieczy zastępczej. 3. Zabezpieczenie podstawowych potrzeb bytowych
VII. ADRESACI PROGRAMU rodzin celem zapobiegania powstawaniu sytuacji kryzysowych. 4. Poprawa sytuacji dziecka w rodzinie. 5. Poprawa stanu bezpieczeństwa rodziny i dziecka. 6. Wypracowanie procedury dotyczącej analizy sytuacji rodziny pod katem zasadności przydzielania asystenta rodziny. Odbiorcami programu będą rodziny doświadczające problemów opiekuńczo- wychowawczych, zagrożone umieszczeniem dzieci w pieczy zastępczej bądź takie, którym została odebrana lub ograniczona władza rodzicielska. VIII. REALIZATORZY PROGRAMU: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kościerzynie, dla którego partnerami są: IX. 1. Urząd Gminy w Kościerzynie. 2. Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Kościerzynie. 3. Gminny Zespół Interdyscyplinarny w Kościerzynie. 4. Zakład Oświaty w Kościerzynie. 5. Placówki oświatowe z terenu Gminy Kościerzyna. 6. Zakład Sportu, Kultury i Turystyki w Gminie Kościerzyna. 7. Komenda Powiatowa Policji w Kościerzynie. 8. Parafie Rzymsko Katolickie w Skorzewie, Wąglikowicach, Wielkim Klinczu, Wielkim Podlesiu, Łubianie, Niedamowie. 9. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Kościerzynie. 10. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Kościerzynie oraz Wielkim Klinczu. 11. Straż Gminna Gminy Kościerzyna. 12. Lokalne media. 13. Organizacje pozarządowe. FINANSOWANIE PROGRAMU
Źródło finansowania będą stanowić środki z : 1. Budżetu gminy. 2. Budżetu państwa ( dotacje, konkursy, programy rządowe). 3. Projektów unijnych. X. MONITOROWANIE I EWALUACJA PROGRAMU 1. Monitorowanie programu odbywać się będzie w oparciu o bieżący nadzór nad jego realizacją, przez Wójta Gminy Kościerzyna. 2. Stały monitoring będzie prowadzony przez pracownika GOPS w Kościerzynie, wyznaczonego przez kierownika GOPS. 3. Sprawozdanie z wykonanych w danym roku zadań, przedkładane będzie Radzie Gminy w Kościerzynie przez Kierownika GOPS w Kościerzynie, w terminie do 31 marca każdego roku.