Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych przedstawia dziewięćdziesiąty ósmy kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce (I kwartał 2018 r.) oraz prognozy na lata 2018-2019 Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 2/2018 (98) Raporty o stanie koniunktury gospodarczej Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych stanowią kontynuację projektu prognostycznego prowadzonego w Instytucie Badań nad Gospodarką Rynkową od 1994 roku. W 2017 roku zespół prognoz makroekonomicznych wydzielił się ze struktur IBnGR, tworząc nowy ośrodek analityczny Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych (IPAG). Prezentowany raport jest piątą publikacją z tego cyklu, sygnowaną marką Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych. Sytuacja w I kwartale 2018 r. Trwa ożywienie gospodarcze Według szacunków Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych, w pierwszym kwartale 2018 roku tempo wzrostu produktu krajowego brutto w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego wyniosło 4,7 proc. Jest to wynik nieznacznie gorszy od odnotowanego w poprzednim kwartale. Zauważyć warto, że zgodnie z najnowszą aktualizacją szacunków rachunków narodowych przez Główny Urząd Statystyczny był to drugi kolejny kwartał, w którym dynamika wzrostu gospodarczego była niższa niż w poprzednim kwartale. Nadal jednak koniunkturę makroekonomiczną postrzegać należy jako korzystną. Uwzględniając czynniki sezonowe, tempo wzrostu PKB w pierwszych trzech miesiącach roku było nieco wyższe niż w końcu roku poprzedniego. W okresie od stycznia do marca produkt krajowy brutto wzrósł o 1,2 proc. w stosunku do poprzedniego kwartału, po wzroście w ostatnim kwartale 2017 roku o 0,9 proc. Popyt krajowy głównym czynnikiem wzrostu Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego w pierwszym kwartale był popyt krajowy. Tempo wzrostu popytu krajowego Instytut szacuje na 4,5 proc. Oznacza to, że także dynamika popytu krajowego obniżyła się w porównaniu z dynamiką notowaną kwartał wcześniej. Przyspieszenie tempa wzrostu inwestycji Spośród składników popytu krajowego, najwyższą dynamiką w pierwszym kwartale odznaczały się nakłady brutto na środki trwałe, czyli wydatki inwestycyjne, których tempo wzrostu wyniosło 12,0 proc. Było to najwyższe tempo wzrostu tego wskaźnika od pierwszego kwartału 2015 roku. W opinii IPAG, przyspieszenie tempa wzrostu nakładów brutto na środki trwałe wynikało ze wzrostu zarówno inwestycji publicznych, w tym również samorządowych, jak i prywatnych. Wpływała na to przede wszystkim bardzo dobra sytuacja w budownictwie oraz wzrost wydatkowania unijnych środków na realizację inwestycji infrastrukturalnych. Stabilny wzrost konsumpcji Nieco wolniej od tempa wzrostu gospodarczego wzrastało spożycie indywidualne, czyli wydatki konsumpcyjne. Tempo ich wzrostu było również nieco niższe niż w końcu 2017 roku. W okresie od stycznia do marca spożycie indywidualne zwiększyło się o 4,5 proc. Tempo wzrostu spożycia ogółem IPAG szacuje na 4,2 proc. w pierwszym kwartale 2018 roku. Poprawa sytuacji w budownictwie W ujęciu sektorowym najszybciej rozwijającą się częścią gospodarki było w pierwszym kwartale budownictwo. Produkcja sprzedana budownictwa w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej dziewięciu osób zwiększyła się w pierwszym kwartale o rekordowe 26,1 proc., a tempo wzrostu wartości dodanej w budownictwie IPAG szacuje na 19,8 proc. Czynnikiem wspierającym to tempo była stosunkowo niska baza statystyczna z ostatnich dwóch lat, ale podkreślenia wymaga przede wszystkim przyspieszenie wydatkowania środków na unijne inwestycje infrastrukturalne, skutkujące coraz większą liczbą uruchamianych projektów. Uwagę zwraca również fakt, że przyspieszenie to osiągnięte zostało mimo mniej sprzyjających warunków meteorologicznych niż w pierwszym kwartale 2017 roku. Wartość dodana w przemyśle
Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 98 (maj 2018 r.) wzrosła w pierwszym kwartale o 6,5 proc., a produkcja sprzedana przemysłu o 5,6 proc. Tempa te były nieco niższe niż odnotowane w ostatnim kwartale poprzedniego roku. Tempo wzrostu wartości dodanej w usługach rynkowych w pierwszym kwartale 2018 roku kształtowało się, zdaniem IPAG, na poziomie nieznacznie wyższym niższym od odnotowanego w czwartym kwartale 2017 roku i wyniosło 4,2 proc. Poprawa salda handlowego Tempo wzrostu eksportu (w ujęciu rachunków narodowych) było w pierwszych trzech miesiącach roku nieco wyższe niż tempo wzrostu importu. W ocenie Instytutu, eksport wzrósł w tym okresie o 8,2 proc., a import zwiększył się o 7,9 proc. Oznacza to poprawę salda handlowego Polski z zagranicą. Obrotom handlowym kraju towarzyszyła aprecjacja średniego kursu złotego względem euro oraz dolara amerykańskiego. W porównaniu z ostatnim kwartałem 2017 roku średni kurs euro w pierwszym kwartale 2018 roku spadł o 5 groszy, a średni kurs dolara o 19 groszy. Rekordowo niskie bezrobocie Stopa bezrobocia rejestrowanego na koniec pierwszego kwartału wyniosła 6,6 proc. Był to najniższy poziom stopy bezrobocia notowanej na koniec pierwszego kwartału od 28 lat. Niższą stopę bezrobocia obserwowano wyłącznie w 1990 roku. W porównaniu z końcem 2017 roku stopa bezrobocia nie zmieniła się, a w porównaniu z sytuacją sprzed roku obniżyła się o 1,4 punktu procentowego. Zwraca uwagę zwłaszcza utrzymanie stopy bezrobocia w porównaniu z końcem poprzedniego kwartału, ponieważ ze względu na efekt sezonowości stopa bezrobocia między grudniem i marcem zazwyczaj wzrasta. Świadczy to o bardzo dobrej sytuacji na rynku pracy, na którym nawet zmniejszony popyt na prace sezonowe nie doprowadził do zwiększenia stopy bezrobocia. Korzystną charakterystyką rynku pracy w pierwszych trzech miesiącach roku był również wzrost przeciętnego realnego wynagrodzenia brutto. Tempo wzrostu wynagrodzeń w tym okresie Instytut szacuje na 4,9 proc. Stopa bezrobocia (%) 13,0 12,0 11,0 10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 Źródło: GUS Wzrost cen 11,5 9,9 8,0 6,6 2015 2016 2017 2018 I II III V VI I I I II Średnie tempo wzrostu cen dóbr i usług konsumpcyjnych, czyli inflacja, wyniosło w okresie od stycznia do marca 1,5 proc., przy czym na koniec marca wyniosło ono 1,3 proc. (w skali roku). Oznacza to, spowolnienie przyrostu poziomu cen konsumpcyjnych w porównaniu z sytuacją obserwowaną w 2017 roku. W pierwszym kwartale, w porównaniu z sytuacją sprzed roku, najbardziej wzrosły ceny żywności i napojów bezalkoholowych (o 3,9 proc.), wydatków na restauracje i hotele (o 2,9 proc.), a także wydatków na edukację oraz związanych z użytkowaniem mieszkania lub domu (o 2,1 proc.). 2
Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 98 (maj 2018 r.) Prognoza na lata 2018-2019 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 Prognozy IPAG powstały przy następujących założeniach: wzrost PKB w UE 2,3 proc. w 2018 r. oraz 2,0 proc. w 2019 r., kontynuacja dotychczasowej polityki fiskalnej, utrzymanie stopy referencyjnej NBP bez zmian do końca 2018 r. Kontynuacja korzystnych trendów w 2019 r. W opinii Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych, tempo wzrostu produktu krajowego brutto w 2018 roku wyniesie w Polsce 4,1 proc., co oznacza, że będzie ono niższe niż w roku poprzednim, nadal jednak utrzyma się na stosunkowo wysokim poziomie. Wzrost gospodarczy będzie obniżał się w kolejnych kwartałach roku od 4,7 proc. w pierwszym kwartale, do 3,7 proc. w czwartym, co wynikało będzie częściowo z czynników statystycznych. Częściowo będzie również skutkiem spadku nakładów inwestycyjnych w 2016 roku i niskiej ich dynamiki w 2017 roku, a także problemów z dostępnością siły roboczej. W 2019 roku spodziewać się należy dalszego obniżenia tempa wzrostu PKB, które wyniesie 3,7 proc. Tempo wzrostu PKB (%, r/r) 3,8 3,3 3,6 4,6 Źródło: GUS, IPAG Wzrost konsumpcji 3,1 3,4 2,7 2,7 4,4 4,0 5,2 4,9 4,7 4,3 3,9 3,7 I II III I II III I II III I II III 2015 2016 2017 2018 Tempo wzrostu popytu krajowego w 2018 roku wyniesie 4,0 proc., czyli będzie niższe niż rok wcześniej. Według prognozy Instytutu, spożycie indywidualne wzrośnie w tym okresie o 4,1 proc. Wzrostowi konsumpcji sprzyjała będzie w dalszym ciągu dobra sytuacja na rynku pracy, tj. niskie bezrobocie oraz rosnące zatrudnienie i wynagrodzenia. Dwucyfrowy wzrost inwestycji w 2018 r. Wartość nakładów brutto na środki trwałe wzrośnie natomiast o 10,5 proc., co oznacza, że w skali rocznej odnotowany zostanie po raz pierwszy od 2014 roku dwucyfrowy poziom wzrostu tego wskaźnika. Odrodzenie popytu inwestycyjnego, wyczekiwane przynajmniej od początku 2017 roku, wynikać będzie z jednoczesnego wzrostu inwestycji prywatnych, publicznych oraz samorządowych. Trzeba jednak podkreślić, że spośród ostatnich dziewięciu lat, tj. od roku 2009, aż w czterech obserwowane były realne spadki nakładów inwestycyjnych, a więc stopa inwestycji w gospodarce w dalszym ciągu będzie niezadowalająca z punktu widzenia potrzeb rozwojowych gospodarki. W 2019 roku obserwować będziemy nieznaczne spowolnienie tempa wzrostu popytu krajowego (do 3,5 proc.), spożycia indywidualnego (również do 3,5 proc.) oraz nakładów brutto na środki trwałe (do 7,5 proc.). Wzrost wartości dodanej w budownictwie W 2018 roku wartość dodana w przemyśle wzrośnie, według prognozy IPAG, o 5,7 proc., a więc wzrost będzie nieco wolniejszy niż w roku poprzednim. Dynamika wzrostu w budownictwie będzie w 2018 roku wyższa od poziomu odnotowanego w poprzednim roku. Wartość dodana w tym sektorze zwiększy się o 12,7 proc. Wzrost w usługach rynkowych, mających największy udział w tworzeniu wartości dodanej, wyniesie w 2018 roku 3,7 proc. Rok 2019 będzie, według prognozy Instytutu, tylko nieco słabszy we wszystkich trzech omawianych sektorach. Wartość dodana w przemyśle wzrośnie o 5,3 proc., w budownictwie o 10,0 proc., a w usługach rynkowych o 3,5 proc. Dalszy spadek bezrobocia Sytuacja na rynku pracy w 2018 roku nadal będzie korzystna z punktu widzenia pracowników i dość trudna dla pracodawców. Stopa bezrobocia na koniec grudnia wyniesie, zdaniem IPAG, 5,7 proc., a zatrudnienie w gospodarce narodowej zwiększy się o 2,0 proc. Wolniejszy niż w 2017 roku spadek stopy bezrobocia i obniżenie się tempa przyrostu nowych miejsc pracy związane będzie z wyczerpywaniem się rezerw dostępnej na rynku 3
I I I I Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 98 (maj 2018 r.) siły roboczej. Dla przedsiębiorstw oznacza to problemy ze znalezieniem pracowników oraz naciski na wzrost wynagrodzeń. Te ostatnie wzrosną w opinii IPAG w 2018 roku realnie o 4,1 proc. W 2019 roku stopa bezrobocia nieco się zwiększy (o 0,3 punktu procentowego), tempo wzrostu wynagrodzeń nieco wyhamuje (do 3,0 proc. realnie), a zatrudnienie zwiększy się o 1,6 proc. Inflacja (%, r/r) 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0 Źródło: GUS, IPAG pasmo celu inflacyjnego 2015 2016 2017 2018 Umiarkowany wzrost cen W 2018 roku średnioroczne tempo wzrostu cen w Polsce będzie takie jak w roku poprzednim, a w roku 2019 nieco wzrośnie. W grudniu 2018 roku i w 2019 roku przekroczy ono poziom celu inflacyjnego banku centralnego, ale mieścić się będzie w tzw. paśmie wahań tego celu. Według prognozy Instytutu, w roku bieżącym średni poziom inflacji wyniesie 2,0 proc., a jej poziom w grudniu wynosić będzie 2,6 proc. Tempa te przyspieszą jeszcze w 2019 roku do 2,5 proc. średniorocznie oraz 2,8 proc. w końcu 2019 roku. Dobra koniunktura w handlu zagranicznym Według prognozy IPAG, tempo wzrostu eksportu w 2018 roku wyniesie 8,1 proc., natomiast import w tym samym okresie wzrośnie o 7,8 proc. W 2019 roku obie te wielkości obniżą się (odpowiednio do poziomu 7,8 oraz 7,5 proc.), a niewielka przewaga dynamiki eksportu nad dynamiką importu utrzyma się. W całym 2018 roku Instytut przewiduje równowagę w bilansie płatniczym Polski. Aprecjacja złotego w 2018 r. Wzrostowi handlu zagranicznego towarzyszyć będzie w 2018 roku aprecjacja kursu złotego względem dolara amerykańskiego i euro. W 2019 roku spodziewać należy się stabilizacji kursu walutowego złotego względem dolara i dalszej aprecjacji względem euro. Zgodnie z przewidywaniami Instytutu, średni kurs euro w 2018 roku wyniesie 4,2 złotego, a rok później 4,1 złotego. Średni kurs dolara w latach 2018-2019 wyniesie 3,4 złotego. 4
Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 98 (maj 2018 r.) Prognozy IPAG z 8 maja 2018 r. Kwartały 2018 2017 2018 2019 I II III PKB (wyrównany sezonowo) wzrost w % 1,2 1,0 0,9 0,7 PKB wzrost w % 4,7 4,3 3,9 3,7 4,6 4,1 3,7 Wartość dodana w przemyśle wzrost w % 6,5 6,0 5,5 5,0 6,2 5,7 5,3 Wartość dodana w budownictwie wzrost w % 19,8 12,6 10,5 11,5 11,5 12,7 10,0 Wartość dodana w usługach rynkowych wzrost w % 4,2 3,8 3,5 3,0 4,4 3,7 3,5 Popyt krajowy wzrost w % 4,5 3,6 3,9 4,0 4,7 4,0 3,5 Spożycie ogółem wzrost w % 4,2 3,5 3,7 3,4 4,4 3,7 3,5 Spożycie indywidualne wzrost w % 4,5 3,9 4,0 3,8 4,8 4,1 3,5 Nakłady brutto na środki trwałe wzrost w % 12,0 11,5 10,0 9,5 3,4 10,5 7,5 Produkcja sprzedana przemysłu wzrost w % 5,6 6,3 5,8 5,6 6,5 5,8 5,5 Produkcja sprzedana budownictwa - pełna zbiorowość wzrost w % 14,0 13,2 10,0 - przeds. zatrudniające powyżej 9 osób wzrost w % 26,1 14,1 12,5 12,7 12,1 14,8 12,5 Inflacja (CPI; średnio w okresie) wzrost w % 1,5 1,8 2,3 2,5 2,0 2,0 2,5 Inflacja (CPI; k.o.) wzrost w % 1,3 2,0 2,5 2,6 2,1 2,6 2,8 Podaż pieniądza nominalnie (k.o.) wzrost w % 5,8 7,1 7,8 6,7 4,6 6,7 7,1 Przeciętne wynagrodzenia brutto realne wzrost w % 4,9 4,2 3,7 3,4 3,4 4,1 3,0 Przeciętne zatrudnienie w GN wzrost w % 2,6 2,1 1,7 1,4 3,4 2,0 1,6 Stopa bezrobocia rejestrowanego (k.o.) % 6,6 6,0 5,8 5,7 6,6 5,7 6,0 Eksport (GUS/RN) wzrost w % 8,2 9,5 7,8 6,9 8,2 8,1 7,8 Import (GUS/RN) wzrost w % 7,9 8,0 7,8 7,5 8,7 7,8 7,5 Saldo obrotów bieżących BP (krocząco) % PKB 0,0 0,1 0,0-0,1 0,3-0,1-0,3 Średni kurs dolara (NBP) PLN/USD 3,40 3,4 3,4 3,3 3,78 3,4 3,4 Średni kurs euro (NBP) PLN/EUR 4,18 4,2 4,2 4,1 4,26 4,2 4,1 Kwartalne tempa wzrostu PKB podawane są w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego w cenach stałych, średniorocznych roku poprzedniego. Wyjątek stanowi tempo wzrostu PKB podawane w dwóch konwencjach w porównaniu z analogicznym kwartałem roku poprzedniego (ceny stałe średnioroczne roku poprzedniego) oraz w porównaniu do poprzedniego kwartału, po eliminacji czynników sezonowych (ceny stałe przy roku odniesienia 2010). Źródło: dane historyczne GUS, NBP (czarny kolor); szacunki i prognozy IPAG (czerwony kolor) dr Bohdan Wyżnikiewicz, Jacek Fundowicz, Krzysztof Łapiński 5
Misją Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych jest wspieranie rozwoju gospodarczego Polski poprzez dostarczanie opinii publicznej, podmiotom gospodarczym oraz instytucjom rzetelnych analiz, trafnych prognoz i użytecznych rekomendacji Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych Fundacja Naukowa specjalizuje się w opracowaniach określanych jako ekonomia stosowana, przygotowuje ekspertyzy i raporty w następujących obszarach tematycznych: Ocena gospodarczych skutków regulacji Pionierskie raporty sektorowe Badanie i monitoring sektorów gospodarczych Strategie rozwoju i ekspertyzy Prognozy ekonomiczne Krótko- i długookresowe prognozy makroekonomiczne (od 1994 roku) Model branżowego ryzyka inwestycyjnego (od 1992 roku) przygotowuje opracowania przekrojowe, takie jak: Uaktualniane na bieżąco bazy prognoz makroekonomicznych najważniejszych organizacji międzynarodowych i rządu Badania szarej strefy gospodarczej i jej skutków dla gospodarki i sektorów Analizy rozkładu dochodów na różnych szczeblach Więcej informacji na stronie WWW.IPAG.ORG.PL ZAPRASZAMY! Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych Fundacja Naukowa, ul. Arkadowa 29 lok. 10; 02-776 Warszawa, Tel. (22) 226 00 15; e-mail: ipag@ipag.org.pl; www.ipag.org.pl Miejsce rejestracji: Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy, III Wydział Gospodarczy KRS KRS 0000685027, NIP 9512441195