aut. Maksymilian Dura 18.02.2016 POLSKIE SYSTEMY ŁĄCZNOŚCI DLA OKRĘTÓW. WYPOSAŻENIE KORMORANA II Spółka KenBIT rozwija zintegrowany system łączności dla niszczyciela min Kormoran II, stanowiący jeden z podstawowych elementów okrętu i przyczyniający się do zwiększenia stopnia polonizacji. Jest jednocześnie gotowa do instalowania podobnych rozwiązań na innych jednostkach w tym okrętach obrony wybrzeża Miecznik i jednostkach patrolowych ze zdolnością zwalczania min Czapla. Jednym z założeń programu budowy niszczyciela min Kormoran II jest jego polonizacja. Objęła ona również jeden z najbardziej skomplikowanych elementów całej układanki okrętowy, zintegrowany system łączności ZSŁ (ang. Integrated Communication System - ICS). Został bowiem opracowany, zbudowany i jest montowany przez polską spółkę KenBIT Sp.j., której oddział morski ma swoją siedzibę w Gdyni. Przy czym spółka otrzymała zadanie zbudowania na ORP Kormoran zarówno systemu łączności zewnętrznej (zapewnia połączenie z zewnętrznymi platformami), jak i wewnętrznej (zapewniającej połączenie poszczególnych elementów struktury organizacyjnej okrętu).
Zintegrowany system łączności zewnętrznej jednego z okrętów MW.Fot. KenBIT O skomplikowaniu tych prac może świadczyć chociażby fakt, że ZSŁ: musi zabezpieczać prowadzenie jawnej i utajnionej (w systemie narodowym lub NATO) zewnętrznej komunikacji radiowej równocześnie: ze stacjami lądowymi, innymi jednostkami pływającymi oraz statkami powietrznymi. Przy czym mogą to być relacje telefoniczne, telegraficzne oraz transmisja danych; musi również zapewnić łączność wewnętrzną pomiędzy poszczególnymi stanowiskami bojowymi, jak również członkami załogi. W skład ZSŁ wchodzą więc elementy, które trzeba odpowiednio połączyć i zsynchronizować: typowe urządzenia łączności radiowej i satelitarnej, systemy antenowe, urządzenia komutacyjne (krosownice), interfejsy, modemy, urządzenia kryptograficzne, terminale, rejestratory korespondencji radiowej, pulpity łączności, a także podsystem zasilania awaryjnego. Baza - Okrętowy Zintegrowany System Łączności Zewnętrznej NEPTUN Jak podkreślają przedstawiciele spółki, zlecenie KenBIT-owi budowy ZSŁ na ORP Kormoran nie było przypadkiem. Wykonywała ona już wcześniej podobne zadania wielokrotnie, a za rozwiązanie: Okrętowy Zintegrowany System Łączności NEPTUN otrzymała wyróżnienie Prezesa Polskiej Izby Producentów na Rzecz Obronności Kraju na targach Balt Military Expo 2014. Nagrodzony system zapewnia jednoczesne wykorzystanie różnorodnych urządzeń łączności (radiostacji UKF i KF) na dowolnej klasie jednostek pływających w połączeniu z wieloma różnymi terminalami komunikacji fonicznej i transmisji cyfrowej. Dzięki temu można na okrętach szybko zestawić wymaganą konfigurację linii sygnałowych i sterujących.
Jedna z szaf montażowych ZSŁ NEPTUN z zamontowanym od góry: komputerem zarządzania konfiguracją (firmy ATEN), komutatorem KSR 8x10 (firmy KenBIT), komutatorem 4x4 (firmy KenBIT) i interfejsem VTS/4 (firmy KenBIT) oraz podczepionymi z lewej i prawej strony dwoma terminalami VT-Sec (firmy KenBIT). Fot. M.Dura Zastosowaniu w NEPTUNIE budowy modułowej pozwala na jego dowolne konfigurowane pod potrzeby różnej klasy i wielkości jednostek pływających. Kolejne wersje systemu zostały zamontowane m.in. na trałowcach projektu 207: ORP Resko i ORP Dąbie, na trałowcach/niszczycielach min projektu 206FM: ORP Flaming, ORP Mewa i ORP Czajka oraz na okręcie transportowo minowym projektu 767 - ORP Kraków (w trakcie realizacji). NEPTUN został również przystosowany dla potrzeb właśnie budowanego niszczyciela min KORMORAN II i może być wykorzystany np. w programach MIECZNIK (okręt obrony wybrzeża), CZAPLA (okręt patrolowy z funkcją zwalczania min) i ORKA (okręt podwodny nowego typu). Zgodnie z deklaracją przedstawicieli spółki potencjalni partnerzy strategiczni w tych programach (w tym koncerny TKMS i DCNS) są gotowi zlecić KenBIT wykonanie ZSŁ, jeżeli zostanie wybrany przez zamawiającego. W celu skonfigurowania systemu należy jedynie dodawać lub odejmować kolejne urządzenia łączności, które są montowane w standardowych szafach 19 typu Rack, albo rozmieszczane poza nimi po ich wcześniejszej amortyzacji. Cechą tego rozwiązania jest możliwość zastosowania konkretnych urządzeń łączności wskazanych przez zamawiającego, albo oparcia się o rozwiązania proponowane przez KenBIT w tym również opracowane i wykonane samodzielnie przez tą spółkę w Polsce przez krajowych inżynierów i w polskich zakładach przemysłu zbrojeniowego.
Szafy montażowe zintegrowanego systemu łączności z wbudowanymi m.in. dwoma komutatorami KSR 16x20, blokiem interfejsów radiowych, interfejsem VTS 20 (firmy KenBIT), urządzeniem łączności podwodnej UT 2200 (firmy ELAC) i radiostacjami ROHDE&SCHWARZ. Fot. M.Dura Budowa okrętowego systemu łączności zewnętrznej Integracja urządzeń łączności radiowej (w tym przede wszystkim radiostacji, odbiorników radiowych, urządzeń kryptograficznych, systemów transmisji danych i terminali satelitarnych) polega na połączeniu ich w jeden system z wykorzystaniem różnego rodzaju komutatorów, interfejsów, terminali i komputerów sterujących. W ten sposób operator nawiązujący łączność nie musi wiedzieć, w jaki sposób to jest realizowane i przez którą radiostację. Jak podkreślają przedstawiciele KenBIT ma jedynie świadomość, że w razie potrzeby odbywa się to w sposób skryty i niezawodny. Widzi on tak naprawdę jedynie wynośne pulpity łączności (z zestawionymi sieciami lub kierunkami łączności) lub terminale transmisji danych.
Schemat przykładowego systemu łączności zewnętrznej proponowanego przez spółkę KenBIT. Fot. KenBIT Standardowy system łączności zewnętrznej produkowany przez spółkę KenBIT posiada trzy wyraźnie oddzielone podsystemy: okrętowych środków radiowych (radiostacje i odbiorniki radiowe, interfejsy dopasowujące, układ komutacji środków radiowych, interfejsy, modemy/krypto); transmisji danych (modemy radiowe, układ komutacji danych strony BLACK, urządzenia kryptograficzne, interfejsy i serwer MHS - Message Handling System obsługujący standardy ACP 127 i STANAG 5066 oraz terminale MHS); oraz łączności fonicznej (z wykorzystaniem urządzeń utajniania mowy). Spółka KenBIT zaznacza przy tym: w zależności od potrzeb, podstawowa konfiguracja może być rozbudowana o podsystemy łączności satelitarnej (np. SHF SATCOM), systemy szybkiej transmisji danych w kanałach radiowych (np. Subnet Relay, bądź analogiczne funkcjonalnie rozwiązanie KenBITu) oraz sieci teleinformatyczne. Dodatkowo, system może być wyposażony w jednostkę zdalnego sterowania wraz z układem rejestracji korespondencji. W schemacie funkcjonalnym zintegrowanego, okrętowego systemu łączności widać wyraźne rozróżnienie strony czarnej (BLACK - jawnej) i czerwonej (RED - niejawnej) terminologia zgodna z ZOBT-500A ( Zalecenia Ogólne Służby Kontrwywiadu Wojskowego w zakresie zapewnienia ochrony elektromagnetycznej systemów teleinformatycznych przeznaczonych do przetwarzania informacji niejawnych ). Rozwiązania proponowane przez KenBIT zapewniają pracę w sieci o klauzuli NATO SECRET i w systemach o bardziej rozbudowanej konfiguracji. Stanowią one element okrętowej sieci NS-LAN, która może być włączona do natowskiej sieci rozległej NS-WAN. W tym celu podsystem łączności fonicznej jest wyposażany w urządzenia utajniania mowy, zestaw komutatorów strony RED, interfejs OPTO VTS i terminale foniczne VT-Sec. Według spółki Każdy z podsystemów przeznaczonych do przetwarzania informacji niejawnych, posiada wydzielone, odrębne kanały transmisyjne narodowe lub sojusznicze, co łącznie z zastosowaniem technologii TEMPEST, umożliwia spełnienie wszelkich wymagań w zakresie ochrony informacji niejawnych.
Choć podsystem łączności fonicznej jest, zgodnie z obowiązującą terminologią, przeznaczony do przetwarzania informacji niejawnych (a więc należy do strony RED) to w przypadku pracy określonego terminala w trybie bez szyfrowania mowy (z pominięciem modułu szyfrującego) staje się on elementem strony BLACK. KenBIT tak więc zaprojektował system, by każdy wirtualny kanał łączności (będący połączeniem: terminal audio układ komutacji urządzenie utajniania mowy) był odrębnym torem transmisyjnym bez możliwości fizycznego bądź logicznego połączenia z innymi torami podsystemu. Elementy integrujące urządzenia łączności W przypadku systemów wywodzących się z NEPTUNA, większość z urządzeń łączących i integrujących została opracowana i wykonana przez KenBIT, co ułatwia późniejsze dostosowanie ich pod potrzeby danego okrętu stosując cały czas tą samą, krajową bazę sprzętową. W zależności od klasy jednostki pływającej, liczba poszczególnych elementów może się zmieniać, ponieważ zależy ona od zadań stawianych systemowi łączności. Urządzeniami stanowiącymi swoisty łącznik pomiędzy użytkownikiem a ZSŁ są terminale VT-Sec. Pozwalają na prowadzenie łączności fonicznej w trybie jawnym (przycisk PLAIN ) stosowanym np. podczas nawiązywania łączności lub z wykorzystaniem urządzeń utajniania mowy (przycisk SECURE ) umożliwiających bezpieczne przekazywanie informacji. Posiadają też funkcję interkomu, zapewniającego łączność wewnętrzną z pozostałymi użytkownikami terminali VT-Sec. Terminale VT-Sec produkowany przez spółkę KenBIT. Fot. M.Dura Trzonem zintegrowanego systemu (ZSŁ) łączności są komutatory, które nie tylko powinny odwzorowywać zestawioną w ZSŁ konfigurację sprzętową, ale muszą również pozwalać na jej prostą modyfikację. Ich zadaniem jest przydzielenie danemu terminalowi określonych środków radiowych,
modemów i urządzeń kryptograficznych. Zmiana ustawień w komutatorach polega na wciskaniu przycisków odpowiednich pól komutacyjnych, ale możliwe jest też zapisanie często używanych konfiguracji w pamięci komutatora i przywoływanie ich jednym przyciskiem. Opcjonalnie, istnieje również możliwość zdalnej rekonfiguracji wszystkich urządzeń ZSŁ za pomocą aplikacji graficznej uruchomionej na komputerze zarządzającym. Spółka KenBIT proponuje komutatory w wersji standardowej i TEMPEST (przystosowanej do działania w ramach systemu niejawnego). W zależności od ilości łączonych terminali i środków radiowych w ramach zintegrowanego systemu łączności oferowane są komutatory typu: KSR 4x4, KSR 8x10, KSR 6x20 i KSR 16x20. Komutatory KSR proponowane przez spółkę KenBIT. Fot. KenBIT/M.Dura
Komutator KSR 16x20 produkowane przez spółkę KenBIT. Fot. M.Dura Interfejsy liniowe (m.in. blok interfejsów radiowych) służą do integracji poszczególnych elementów okrętowego systemu łączności, dopasowując je do siebie przede wszystkim pod kątem kompatybilności sygnałów przechodzących przez urządzenia foniczne i transmisji danych. Dzięki temu w ZSŁ można zastosować różne elementy składowe wskazane przez zamawiającego (w tym radiostacje, urządzenia kryptograficzne, terminale) podłączając je do już istniejących na okręcie systemów (np. łączności wewnętrznej lub sieci komputerowej). Spółka KenBIT opracowała zestaw interfejsów liniowych do wszystkich używanych w Marynarce Wojennej środków łączności radiowej i urządzeń kryptograficznych. Interfejsy VTS pełnią funkcję konwertera mediów oraz integratora łączności wewnętrznej, jak również sprzęgają terminale VT-Sec zainstalowane na okręcie z układem komutacji. I w tym przypadku proponowanych jest kilka wersji, w zależności od stopnia złożoności ZSŁ (VTS 4, VTS 8 i VTS 20).
Interfejs VTS 4 produkowany przez spółkę KenBIT. Fot. M.Dura Interfejsy produkowane przez spółkę KenBIT. Fot. KenBIT/M.Dura Łącznikiem tych wszystkich urządzeń ze światem zewnętrznym jest system antenowy. Jest zawsze projektowany i wykonywany indywidualnie przez KenBIT, w zależności od klasy okrętu, oraz ilości środków łączności radiowej w ZSŁ. Łączenie środków radiowych z antenami odbywa się poprzez komutatory antenowe. Okrętowy system łączności wewnętrznej
O ile okrętowy system łączności zewnętrznej zapewnia łączność ze światem zewnętrznym, to system łączności wewnętrznej (SŁW) służy do zestawiania łączności pomiędzy stanowiskami bojowymi (komunikacja z poszczególnymi stacjami abonenckimi odbywa się poprzez sieć Ethernet), do wydawania komend, jak również do ogłaszania komunikatów wewnątrz okrętu i na pokładach otwartych. By SŁW mógł spełniać również funkcję rozgłośni ogólnookrętowej konieczne jest odpowiednie nagłośnienie pokładów poprzez linie głośnikowe odpowiednio pogrupowane w strefy. Dzięki czemu można przekazywać komunikaty tylko dla wybranej części okrętu np. w trybie koncertowym (wtedy głośniki automatycznie przełączają się na pełną moc akustyczną). Zapewniona jest również współpraca z systemami alarmów i dzwonków okrętowych. Szafa montażowa typu Rack z urządzeniami zabezpieczającymi całą łączność wewnętrzną okrętu. Fot. KenBIT Standardowo można w nim wyróżnić cztery podsystemy: podsystem łączności dwukierunkowej głośnomówiącej i bezprzewodowej (T-B); podsystem rozgłośni ogólnookrętowej i alarmów (PA GA); podsystem telefonów bezbateryjnych (VSP); podsystem łączności telefonicznej (PABX).
Schemat przykładowego podsystemu okrętowej łączności głośnomówiącej proponowanego przez spółkę KenBIT. Fot. KenBIT Schemat przykładowego podsystemu rozgłośni ogólnookrętowej proponowanego przez spółkę KenBIT. Fot. KenBIT System łączności niszczyciela min KORMORAN II
W tym roku KenBIT planuje uruchomienie zintegrowanego systemu łączności i informatyki na niszczycielu min ORP Kormoran. Zgodnie z umową zawartą ze stocznią Remontowa Shipbuilding S.A., spółka KenBIT wykonała dla tego okrętu: podsystem łączności zewnętrznej (bez urządzeń krypto, które zostaną dostarczone później), podsystem łączności wewnętrznej, system alarmowy i kontroli dostępu (obejmujący wszystkie zabezpieczenia mechaniczne i elektroniczne kontroli dostępu pomieszczeń strefy pierwszej - kabina radio i krypto), podsystem telewizji przemysłowej oraz sieci informatyczne ogólne (nie związane z systemami bojowymi). Cała praca była realizowana etapami, które do chwili obecnej za każdym razem kończyły się badaniami i odbiorami, przeprowadzanymi z powodzeniem w tym przez 4 Rejonowe Przedstawicielstwo Wojskowe w Gdyni i przez laboratorium posiadające akredytację służb ochrony państwa (np. Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego między innymi w zakresie spełniania wymogów norm TEMPEST SDIP-27 poziom C). Przebieg dotychczasowych prac wskazuje na prawdopodobieństwo ukończenia całego kontraktu terminowo i zgodnie z założeniami. W przypadku najbardziej skomplikowanego i złożonego systemu - systemu łączności zewnętrznej, do końcu 2015 r. przeprowadzono badania zakładowe oraz odbiory końcowe FAT (Factory Acceptance Test), które również zakończyły się pozytywnie. Pozwala to na przeniesienie całości na okręt i przeprowadzenie tam ostatecznych prac montażowych i połączeniowych (z położeniem okablowania w obrębie kabiny radio i krypto oraz jego podłączenia do sieci okrętowej). Urządzenia krypto, zapewniające łączność niejawną mają być dopiero później przekazane przez Marynarkę Wojenną (wynika to z konieczności uprzedniego zapewnienia odpowiedniego poziomu ochrony fizycznej i elektronicznej okrętu). Dlatego dla sprawdzenia w działaniu kompletnego systemu łączności, spółka KenBIT zbudowała symulatory urządzeń kryptograficznych. Radiostacje UKF i KF zakupiono w niemieckiej firmie ROHDE&SCHWARZ, która wcześniej została wybrana jako podstawowy dostawca sprzętu łączności dla jednostek pływających Marynarki Wojennej. Zadaniem spółki KenBIT było ich zamontowanie w standardowych szafach 19 typu Rack, zbudowanie komutatorów, interfejsów, opracowanie oprogramowania oraz rozlokowanie na okręcie we wskazanych miejscach wynośnych pulpitów łączności/terminali (w tym przede wszystkim w Bojowym Centrum Informacyjnym i na mostku). Dodatkowo w ramach realizacji ZSŁ spółka KenBIT zaprojektowała i wykonała system zasilania zasadniczego i rezerwowego. System taktycznej wymiany danych Link 11 na ORP Kormoran nie jest wykonywany przez KenBIT. Jednak zgodnie z deklaracjami spółka jest w każdej chwili gotowa do dostarczenia tego systemu i jego pełnej integracji w ramach ZSŁ. Dostawa może objąć urządzenia np. firmy Yagal, którego architektura jest oparta na uniwersalnym procesorze linkowym ULS (Uniwersal Link System). Dzięki temu na jednej konsoli istnieje możliwość współdziałania w ramach systemu Link 11, Link 16 i w przyszłości Link 22.
Szafy montażowe typu Rack z urządzeniami zabezpieczającymi łączność satelitarną dla okrętu. Fot. M.Dura Przedstawiciele spółki KenBIT wskazują, że dzięki realizacji projektu zintegrowanego systemu łączności dla niszczyciela min Kormoran II udowodnili kompetencje, które mogą być wykorzystywane także w projektach innych jednostek, pozyskiwanych przez Marynarkę Wojenną w ramach modernizacji. Apelują o wzięcie pod uwagę oferowanych rozwiązań w innych programach okrętowych, na równych prawach z systemami zagranicznymi. Podkreślają, że KenBIT posiada niezbędne doświadczenie, a także spełnia wszystkie wymogi formalne niezbędne do realizacji tego typu zadań (m.in. poświadczenie bezpieczeństwa przemysłowego pierwszego stopnia oraz kancelarię kryptograficzną). Może więc realizować zadania wymagające ochrony informacji, już na etapie projektowania systemów. Dodatkowo KenBIT jest firmą polską, co w znaczny sposób ma wpływ na zabezpieczenie całego cyklu życia systemu począwszy od procesu dostawy, poprzez szkolenie, eksploatację, wsparcie logistyczne, konserwację, serwis gwarancyjny i pogwarancyjny aż po proces modernizacji systemu lub wycofywania z eksploatacji. Artykuł powstał na podstawie informacji KenBIT.