Nowe szlaki na handlowej mapie POLSKI

FINLAND FINLAND NORWAY NORWAY SWEDEN SWEDEN ESTONIA ESTONIA RUSSIA RUSSIA LATVIA LATVIA LITHUANIA LITHUANIA DENMARK DENMARK RUSSIA RUSSIA IRELAND IRELAND BELARUS BELARUS UNITED KINGDOM UNITED KINGDOM NETHERLANDS NETHERLANDS POLAND POLAND GERMANY GERMANY BELGIUM BELGIUM UKRAINE UKRAINE CZECH REP.REP. CZECH FRANCE FRANCE SLOVAKIA SLOVAKIA AUSTRIA AUSTRIA SWITZERLAND SWITZERLAND RY RY HUNGA HUNGA ROMANIA ROMANIA CROATIA CROATIA ITALY ITALY SERBIA SERBIA MONTENEGRO MONTENEGRO SPAIN SPAIN BULGARIA BULGARIA ALBANIA ALBANIA GREECE GREECE PORTUGAL PORTUGAL Nowe szlaki na handlowej mapie POLSKI nieodkryty potencjał mniejszych miast TURKEY TURKEY

BELAR LATV LITHUANIA RUSSIA ANY POLAND CZECH REP. UKRAINE SLOVAKIA AUSTRIA HUNGARY CROATIA ROMANIA

Nowe szlaki na handlowej mapie POLSKI nieodkryty potencjał mniejszych miast Część 4 POLSKA WSCHODNIA

Colliers International Dział Doradztwa i Badań Rynku Dział Doradztwa i Badań Rynku Colliers International zajmuje się badaniami i szeroko pojętym doradztwem dla Klientów w zakresie rynku nieruchomości komercyjnych w Polsce, w szczególności: biurowych, handlowych, przemysłowych i hotelowych. Nasza wiedza poparta jest wieloletnim doświadczeniem i wypracowanymi metodami analitycznymi, którymi wspieramy naszych Klientów w procesach decyzyjnych, określając szanse i zagrożenia oraz możliwe scenariusze wynikające ze zmieniających się warunków rynkowych. Usługi działu obejmują analizy ekonomiczne i badania rynku nieruchomości komercyjnych z uwzględnieniem przyszłych trendów rynkowych; analizy opłacalności; analizy konkurencji; strategie inwestycyjne; analizy lokalizacji, itp. Nasza baza danych obejmuje najbardziej aktualne informacje na temat rynku nieruchomości komercyjnych w Polsce, a ścisła współpraca z działami agencyjnymi firmy pozwala na lepsze zrozumienie indywidualnych potrzeb naszych Klientów. 2 COLLIERS INTERNATIONAL

Szanowni Państwo, Mamy przyjemność przedstawić kolejną część raportu Działu Doradztwa i Badań Rynku Nowe szlaki na handlowej mapie Polski nieodkryty potencjał mniejszych miast. Niniejsza publikacja identyfikuje potencjalne możliwości inwestycyjne na rynku nieruchomości handlowych w mniejszych miastach w Polsce. Raport składa się z sześciu części, które publikowane są w odstępach kwartalnych czwarta część obejmuje Polskę Wschodnią a w niej województwa lubelskie, podkarpackie, podlaskie oraz świętokrzyskie. Mamy nadzieję, że znajdziecie Państwo w tej publikacji wiele ciekawych informacji, które mogą okazać się przydatne w podejmowaniu decyzji biznesowych. Jeżeli będziecie Państwo zainteresowani poprzednimi częściami raportu, czy bardziej szczegółowymi informacjami na temat możliwości inwestycyjnych na rynku handlowym w Polsce lub innymi publikacjami Działu Doradztwa i Badań Rynku firmy Colliers International, uprzejmie prosimy o kontakt telefoniczny +48 22 333 91 72 lub mailowy: dominika.jedrak@colliers.com Życzymy interesującej lektury. Z poważaniem, Dominika Jędrak Dyrektor Dział Doradztwa i Badań Rynku COLLIERS INTERNATIONAL 3

Polska Wschodnia podlaskie DOLNOLĄSKIE lubelskie OPOLSKIE świętokrzyskie podkarpackie 4 COLLIERS INTERNATIONAL

Wstęp Raport Nowe szlaki na handlowej mapie Polski nieodkryty potencjał mniejszych miast ma na celu wskazanie potencjalnych możliwości inwestycyjnych na rynku nieruchomości handlowych w mniejszych miastach. Rynki handlowe w głównych polskich aglomeracjach są dosyć dobrze rozwinięte i rozpoznane (co nie oznacza, że są już w pełni nasycone powierzchnią handlową). Mniejsze miasta natomiast, kryją w sobie znaczny, jeszcze nie odkryty potencjał, w związku z czym warto przyjrzeć im się bliżej. Raport zostanie wydany w sześciu częściach, które będą publikowane w odstępach kwartalnych. Każda kolejna część raportu zostanie poświęcona innemu regionowi Polski. 1. REGION CENTRALNY 2. REGION POŁUDNIOWY 3. REGION POŁUDNIOWO-ZACHODNI 4. REGION WSCHODNI (CZĘŚĆ 4) Raport zawiera przegląd rynków handlowych w miastach o liczbie ludności z przedziału 30 100 tys. Miasta analizowane są pod względem istniejącej i planowanej podaży nowoczesnej powierzchni handlowej oraz wskaźników ekonomicznych, takich jak stopa bezrobocia i siła nabywcza mieszkańców. Na podstawie wyników analizy stworzona została mapa wytyczająca nowe szlaki handlowe obejmujące miasta charakteryzujące się wysokim potencjałem ze względu na ograniczoną ilość nowoczesnej powierzchni handlowej oraz korzystne parametry ekonomiczne. Takie potencjalne luki stanowią ciekawą alternatywę dla większych miast, które są już względnie nasycone pod względem istniejącej powierzchni handlowej. Mniejsze miejscowości stanowią ciekawą opcję dla inwestorów, którzy chcą zaistnieć w nowych, perspektywicznych lokalizacjach. Mapa nowych szlaków handlowych może stanowić pierwszy krok do wskazania miejsc charakteryzujących się wysokim potencjałem, który może przełożyć się na sukces inwestycji. > > Lubelskie > > Podkarpackie > > Podlaskie > > Świętokrzyskie 5. REGION PÓŁNOCNY 6. REGION PÓŁNOCNO-ZACHODNI COLLIERS INTERNATIONAL 5

Rynki handlowe w mniejszych miastach Rynki handlowe w mniejszych miastach istotnie różnią się od siebie zarówno pod względem stopnia rozwoju, jak i lokalnych uwarunkowań, w związku z czym dosyć trudno je porównywać i uzyskać miarodajne wyniki. Jednak istnieją pewne kluczowe czynniki, które determinują sukces planowanej inwestycji w danej lokalizacji, należą do nich m.in. nastawienie władz lokalnych, rozwój infrastruktury, dostępność gruntów czy zwyczaje zakupowe mieszkańców. Są to istotne elementy, które mogą bardzo ułatwić realizację inwestycji bądź przeciwnie uczynić ją wręcz niemożliwą. Poznanie danej lokalizacji wymaga szczegółowego przeanalizowania uwarunkowań lokalnych, zarówno pod kątem istniejącej i przyszłej konkurencji, jak również sytuacji społeczno-ekonomicznej, planowanych inwestycji infrastrukturalnych itp. W przeciwieństwie do dużych aglomeracji, w których rynki handlowe rozwijają się w miarę równomiernie, w mniejszych miastach sytuacja wygląda nieco inaczej. W większości miast powyżej 30 tys. mieszkańców znajdują się wielkopowierzchniowe obiekty handlowe, takie jak supermarkety zarówno lokalne jak i sieciowe; sklepy z materiałami budowlanymi, artykułami wyposażenia wnętrz i pielęgnacji ogrodu (tzw. DIY Do it yourself ) oraz domy towarowe, w większości z lokalnymi najemcami. To co wyróżnia rynki handlowe w poszczególnych miastach to obecność w niektórych z nich nowoczesnego obiektu handlowego, który na lokalny rynek dostarczył nową jakość oraz zaoferował mieszkańcom nowe doświadczenia zakupowe. Inwestorzy poszukujący możliwości w mniejszych miastach uzależniają swoje decyzje od wielu czynników, takich jak sytuacja społeczno-ekonomiczna, istniejąca lub planowana konkurencja, czy odległość od większej aglomeracji miejskiej. W związku z powyższym nie wszystkie miasta o podobnej wielkości zostaną podobnie ocenione pod względem potencjału inwestycyjnego. Obraz rynku handlowego zmienia się istotnie wraz z otworzeniem nowoczesnego obiektu, który jest w stanie przyciągnąć większe, bardziej znane sieci handlowe. Analiza powierzchni handlowych w dalszej części raportu obejmuje głównie nowoczesne obiekty o powierzchni min. 5 000 m 2. Projekty tej skali mogą przedstawić ciekawą ofertę i wywrzeć znaczący wpływ na rynek. DEFINICJE* Centrum handlowe nieruchomość handlowa, która została zaplanowana, zbudowana oraz jest zarządzana jako jeden podmiot handlowy, składający się z minimum 10 sklepów oraz części wspólnych, o minimalnej powierzchni najmu (GLA) 5 000 m². Park handlowy spójnie zaprojektowany, zaplanowany oraz zarządzany projekt, składający się głównie ze średniej oraz dużej wielkości najemców specjalistycznych. Centrum wyprzedażowe spójnie zaprojektowany, zaplanowany oraz zarządzany projekt handlowy z oddzielnymi sklepami, w których producenci lub sprzedawcy detaliczni sprzedają nadwyżki zapasów, końcówki kolekcji lub kolekcje posezonowe, po obniżonych cenach. Siła nabywcza całkowita wartość towarów i usług, które ludność zamieszkała w danym regionie może nabyć w ciągu roku. Siła nabywcza dla handlu detalicznego określa całkowitą wartość towarów, którą ludność regionu może nabyć w ciągu roku w sklepach. Indeks siły nabywczej na mieszkańca jest to wskaźnik ujmujący relację siły nabywczej ludności dla handlu detalicznego zamieszkałej na danym terenie do przeciętnej siły nabywczej Polski (również dla handlu detalicznego). * na podstawie ICSC oraz GfK Polonia 6 COLLIERS INTERNATIONAL

Województwo lubelskie POŁOŻENIE Polska południowo-wschodnia, województwa graniczące: Podlaskie Biała Podlaska Mazowieckie Łuków Świętokrzyskie Podkarpackie PAŃSTWA GRANICZĄCE LUDNOŚĆ Ukraina Białoruś 2,17 mln POWIERZCHNIA 25 122 km 2 Puławy LUBLIN Świdnik Chełm STOLICA GŁÓWNE MIASTA Lublin Lublin, Chełm, Zamość, Biała Podlaska Kraśnik Zamość LUBELSKIE Wybrane dane statystyczne (Tabela 1.) Liczba mieszkańców Stopa bezrobocia (%) Indeks siły nabywczej na mieszkańca ** Polska 38 538 447 12,4 100 Województwo lubelskie 2 171 857 13 81 Lublin 348 567 9,4 Chełm 66 176 15,7 Zamość 65 784 14,4 Biała Podlaska 58 000 14,8 Puławy 49 793 10,7* Świdnik 40 631 15,4* Kraśnik 36 226 14* Łuków 30 971 11,8* * Dane na poziomie powiatu ** Siła nabywcza w poszczególnych miastach w odniesieniu do średniej dla województwa na podstawie danych GUS i GfK Polonia COLLIERS INTERNATIONAL 7

Rynek nowoczesnej powierzchni handlowej w miastach od 30 do 100 tys. mieszkańców w województwie lubelskim: > > 7 miast o liczbie mieszkańców z przedziału 30 100 tys. > > Na koniec pierwszej połowy 2012 roku w czterech z analizowanych miast zlokalizowane były nowoczesne obiekty handlowe o powierzchni min. 5 000 m 2. > > Najwięcej nowoczesnej powierzchni handlowej koncentruje się w Zamościu (52 230 m 2 ), Puławach (18 100 m 2 ) oraz Białej Podlaskiej (13 500 m 2 ). > > Zamość posiada jedną dużą galerię handlową Galerię Twierdza oraz trzy mniejsze centra handlowe. > > W Puławach nowoczesna powierzchnia handlowa koncentruje się w dwóch obiektach: Tesco i Galeria Zielona. Nowoczesna powierzchnia handlowa (Tabela 2.) Nowoczesna pow. handlowa (min. 5 000 m 2 GLA) Zamość 52 230 Puławy 18 102 Istniejące obiekty handlowe Revia Park (2011), CH Echo (2002), Galeria Lwowska (2006), Galeria Twierdza (2011) Galeria Zielona (2006), Tesco (2009) Biała Podlaska 13 500 Rywal (2008) Świdnik 10 000 Galeria Venus (2006) > > Biała Podlaska dysponuje jednym obiektem handlowym: CH Rywal. > > Nowoczesna galeria handlowa zlokalizowana jest również w Świdniku (Galeria Venus). > > W omawianych miastach istnieją także mniejsze obiekty handlowe (poniżej 5 000 m 2 ), m.in. Centrum Handlowe Carrefour w Chełmie. 8 COLLIERS INTERNATIONAL

Nowoczesne obiekty handlowe w budowie i planowane: > > Deweloperzy planują kolejne centra handlowe w Zamościu, Białej Podlaskiej, Świdniku i Chełmie, jak również pierwszy nowoczesny obiekt handlowy w Kraśniku. > > W Zamościu planowana jest rozbudowa centrum handlowego Revia Park docelowo do 15000 m 2 powierzchni handlowej. > > Kolejny obiekt handlowy planowany jest również w Białej Podlaskiej Galeria Bialska (ok. 25 000 m 2 ). Galeria ma powstać na terenie byłych Fabryk Mebli przy ulicy Łomskiej. Wstępny termin zakłada ukończenie galerii w drugim kwartale 2014 roku. Na trzeci kwartał 2012 roku planowana jest również rozbudowa centrum handlowego Rywal, które docelowo ma oferować 25 000 m 2 powierzchni najmu. > > W Chełmie planowane jest pierwsze wielkopowierzchniowe centrum handlowe: Galeria Chełmska. Deweloper planuje otwarcie galerii na 2013 rok. > > Grupa NAP Invest planuje otwarcie Centrum Zakupów w Świdniku. Powierzchnia najmu ma wynosić 8000 m 2, rozpoczęcie realizacji zaplanowane jest na I kwartał 2013 roku, a ukończenie na III kwartał tego samego roku. > > Pierwszy obiekt handlowy Galeria Raj, ma powstać w Kraśniku. Centrum o powierzchni ok. 5 900 m 2 ma być zlokalizowane przy ulicy Urzędowskiej. Lubelskie - Istniejąca i planowana podaż nowoczesnej powierzchni handlowej (m 2 ) 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 Istniejąca nowoczesna powierzchnia handlowa Planowana powierzchnia handlowa Nowoczesna powierzchnia handlowa w budowie i planowana (Tabela 3.) Główne planowane obiekty handlowe Status inwestycji Powierzchnia (m 2 GLA) Planowane ukończenie Chełm Galeria Chełmska planowana 30 000 2013 Biała Galeria Bialska planowana 25 000 2014 Podlaska Rywal - rozbudowa planowana 11 500 2013 / 2014 Kraśnik Galeria Raj planowana 5 900 bd Zamość Revia Park - rozbudowa planowana 7 000 bd Świdnik Centrum Zakupów planowana 8 000 2013 COLLIERS INTERNATIONAL 9

Województwo podkarpackie Stalowa Wola Tarnobrzeg Mielec Jarosław Dębica RZESZÓW Przemyśl Jasło Krosno Sanok POŁOŻENIE PAŃSTWA GRANICZĄCE LUDNOŚĆ Polska południowo-wschodnia, województwa graniczące: Lubelskie Świętokrzyskie Małopolskie Ukraina Słowacja 2,13 mln POWIERZCHNIA 17 845 km 2 STOLICA Rzeszów GŁÓWNE MIASTA Rzeszów, Stalowa Wola, Przemyśl, Mielec PODKARPACKIE Wybrane dane statystyczne (Tabela 4.) Liczba mieszkańców Stopa bezrobocia (%) Indeks siły nabywczej na mieszkańca ** Polska 38 538 447 12,4 100 Województwo podkarpackie 2 128 687 15 74,7 Rzeszów 180 031 7,8 Stalowa Wola 64 756 13,8* Przemyśl 64 728 17,7 Mielec 61 479 13,4* Tarnobrzeg 48 636 14,8 Krosno 47 348 17,1* Dębica 47 231 12,2* Jarosław 39 707 18,3* Sanok 39 305 11,7* Jasło 36 918 16,7* * Dane na poziomie powiatu ** Siła nabywcza w poszczególnych miastach w odniesieniu do średniej dla województwa na podstawie danych GUS i GfK Polonia 10 COLLIERS INTERNATIONAL

Rynek nowoczesnej powierzchni handlowej w miastach od 30 do 100 tys. mieszkańców w województwie podkarpackim: > > 9 miast Stalowa Wola, Przemyśl, Mielec, Tarnobrzeg, Krosno, Dębica, Jarosław, Sanok i Jasło o liczbie mieszkańców z przedziału 30 100 tys. > > Na koniec pierwszej połowy 2012 roku w siedmiu z analizowanych miast zlokalizowane były nowoczesne obiekty handlowe o powierzchni min. 5 000 m 2. > > Najwięcej nowoczesnej powierzchni handlowej spośród wymienionych miast znajduje się w Przemyślu (48750 m 2 ), z jedną dużą galerią handlową (Galeria Sanowa) oraz dwoma mniejszymi obiektami. > > Dębica dysponuje dwoma nowoczesnymi centrami handlowymi Galerią Raj i Galerią Dębicką. > > Stalowa Wola - nowoczesna powierzchnia handlowa koncentruje się w dwóch obiektach: Tesco i City Park. > > Cztery pozostałe miasta dysponują pojedynczymi nowoczesnymi obiektami handlowymi: Mielec Tesco, Jasło Galeria Jasło, Jarosław Galeria Pruchnicka, Krosno Full Market. Nowoczesna powierzchnia handlowa (Tabela 5.) Nowoczesna pow. handlowa (min. 5 000 m 2 GLA) Dębica 32 500 Istniejące obiekty handlowe Galeria Raj (1997), Galeria Dębicka (2007) Mielec 9 300 Tesco (2004) Stalowa Wola 14 400 City Park (2005), Tesco (2006) Jasło 8 000 Galeria Jasło (2008) Jarosław 7 400 Galeria Pruchnicka (2012) Krosno 6 200 Full Market (2006) Przemyśl 48 750 Tesco (2009), Blue Park (2010), Galeria Sanowa (2010) > > W omawianych miastach istnieją także mniejsze obiekty handlowe (poniżej 5 000 m 2 ), które można uznać za nowoczesne, jak np. Galeria Prima w Stalowej Woli. COLLIERS INTERNATIONAL 11

Nowoczesne obiekty handlowe w budowie i planowane: > > W planach deweloperów znajdują się obiekty handlowe w Jarosławiu, Mielcu, Przemyślu i Krośnie. > > W Przemyślu planowany jest jeden obiekt Galeria Przemyśl, która ma oferować 5 000 m 2 powierzchni najmu i być zlokalizowana przy ulicy Jagiellońskiej. > > Dwa obiekty wielkopowierzchniowe planowane są w Mielcu Galeria Aviator oraz Park Handlowy. Galeria Aviator (30000 m 2 ) ma powstać przy ulicy Powstańców Warszawy, natomiast PA Nova planuje budowę parku handlowego, którego pierwszym etapem będzie otwarcie supermarketu budowlanego OBI o powierzchni 10000 m 2. W drugim etapie ma powstać park handlowy o powierzchni 12 000 m 2. > > W Krośnie planowane są dwa obiekty handlowe: CH Arabella (brak danych o planowanym terminie ukończenia projektu, powierzchnia najmu ma wynosić 39000 m 2 ) oraz planowany przez Rank Progress Park Handlowy, który ma powstać w sąsiedztwie niedawno otwartego OBI w Miejscu Piastowym. > > W Jarosławiu planowana jest jedna inwestycja o charakterze handlowo-usługowym przez CD Locum. Powierzchnia tego obiektu ma wynosić ok. 20000 m 2, a otwarcie zaplanowane jest na 2014 rok. Podkarpackie - Istniejąca i planowana podaż nowoczesnej powierzchni handlowej (m 2 ) 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 Istniejąca nowoczesna powierzchnia handlowa Planowana powierzchnia handlowa Nowoczesna powierzchnia handlowa w budowie i planowana (Tabela 6.) Główne planowane obiekty Powierzchnia Planowane Status inwestycji handlowe (m 2 GLA) ukończenie Jarosław Centrum handlowo - usługowe planowana 20 000 2014 Mielec Galeria Aviator planowana 30 000 2014 Park Handlowy planowana 22 000 bd Przemyśl Galeria Przemyśl planowana 5 000 bd Krosno Park Handlowy w budowie 16 000 2012/2013 CH Arabella planowana 39 000 bd 12 COLLIERS INTERNATIONAL

Województwo podlaskie POŁOŻENIE Polska północno-wschodnia, województwa graniczące: Lubelskie Mazowieckie Warmińsko-mazurskie Suwałki Augustów PAŃSTWA GRANICZĄCE Białoruś Litwa LUDNOŚĆ 1,2 mln POWIERZCHNIA 20 187 km 2 STOLICA Białystok Łomża BIAŁYSTOK GŁÓWNE MIASTA Białystok, Suwałki, Łomża Wybrane dane statystyczne (Tabela 7.) Liczba mieszkańców Stopa bezrobocia (%) Indeks siły nabywczej na mieszkańca ** Polska 38 538 447 12,4 100 Województwo podlaskie 1 200 982 13,8 91,2 Białystok 294 298 12,5 Suwałki 69 210 12,2 Łomża 63 070 16 Augustów 30 825 17,8* * Dane na poziomie powiatu ** Siła nabywcza w poszczególnych miastach w odniesieniu do średniej dla województwa na podstawie danych GUS i GfK Polonia COLLIERS INTERNATIONAL 13

Rynek nowoczesnej powierzchni handlowej w miastach od 30 do 100 tys. mieszkańców w województwie podlaskim: > > 3 miasta Suwałki, Łomża, Augustów - o liczbie mieszkańców z przedziału 30 100 tys. > > Na koniec pierwszej połowy 2012 roku w dwóch z wyżej wymienionych miast zlokalizowane były nowoczesne obiekty handlowe o powierzchni min. 5 000 m 2. > > Suwałki posiadają dwa nowoczesne obiekty handlowe Suwałki Plaza oraz centrum oparte na hipermarkecie Tesco. > > Galeria Łomża jest jedynym nowoczesnym centrum handlowym w Łomży. > > W Augustowie na dzień dzisiejszy nie ma nowoczesnego obiektu handlowego o powierzchni powyżej 5 000 m 2. Nowoczesna powierzchnia handlowa (Tabela 8.) Nowoczesna pow. handlowa (min. 5 000 m 2 GLA) Istniejące obiekty handlowe Łomża 7 400 Galeria Łomża (2006) Nowoczesne obiekty handlowe w budowie i planowane: > > W Łomży obecnie dwa centra handlowe znajdują się w budowie: Galeria Veneda oraz Galeria Narew o powierzchni najmu odpowiednio: 16 000 m 2 i 40 000 m 2. W obu przypadkach otwarcie planowane jest na koniec 2012 roku. Podlaskie - Istniejąca i planowana podaż nowoczesnej powierzchni handlowej (m 2 ) 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 Istniejąca nowoczesna powierzchnia handlowa Planowana powierzchnia handlowa Suwałki 26 000 Tesco (2011), Suwałki Plaza (2010) Nowoczesna powierzchnia handlowa w budowie i planowana (Tabela 9.) Główne planowane obiekty Powierzchnia Planowane Status inwestycji handlowe (m 2 GLA) ukończenie Łomża Galeria Veneda w budowie 16 000 2012 Galeria Narew w budowie 40 000 2012 14 COLLIERS INTERNATIONAL

Województwo świętokrzyskie POŁOŻENIE Polska południowo-wschodnia, województwa graniczące: LUDNOŚĆ Lubelskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Podkarpackie Śląskie 1,28 mln Skarżysko-Kamienna Starachowice Ostrowiec Świętokrzyski KIELCE POWIERZCHNIA 11 710 km 2 STOLICA GŁÓWNE MIASTA Kielce Kielce, Ostrowiec Świętokrzyski, Starachowice Wybrane dane statystyczne (Tabela 10.) Liczba mieszkańców Stopa bezrobocia (%) Indeks siły nabywczej na mieszkańca ** Polska 38 538 447 12,4 100 Województwo świętokrzyskie 1 278 116 14,8 84,8 Kielce 201 815 10,2 Ostrowiec Świętokrzyski 73 300 20,4* Starachowice 52 088 17,1* Skarżysko-Kamienna 48 304 25,4* * Dane na poziomie powiatu ** Siła nabywcza w poszczególnych miastach w odniesieniu do średniej dla województwa na podstawie danych GUS i GfK Polonia COLLIERS INTERNATIONAL 15

Rynek nowoczesnej powierzchni handlowej w miastach od 30 do 100 tys. mieszkańców w województwie świętokrzyskim: > > 3 miasta Ostrowiec Świętokrzyski, Starachowice i Skarżysko-Kamienna - o liczbie mieszkańców z przedziału 30 100 tys. > > Na koniec pierwszej połowy 2012 roku w dwóch z analizowanych miast zlokalizowane były nowoczesne obiekty handlowe o powierzchni min. 5 000 m 2. > > W Ostrowcu Świętokrzyskim znajduje się obiekt o największej powierzchni Galeria Ostrowiec Świętokrzyski, z wielkopowierzchniowym hipermarketem Tesco. Natomiast w Skarżysku-Kamiennej zlokalizowane jest centrum handlowe Hermes. > > Specyficznym miastem, o którym warto wspomnieć w poniższej analizie ze względu na jego atrakcyjność i walory turystyczne jest Sandomierz. Wprawdzie oficjalna liczba mieszkańców plasuje Sandomierz w grupie miast poniżej 30 tys. ludności, to jednak wzmożony ruch turystyczny zwiększa jego atrakcyjność i przyciąga znane marki. W Sandomierzu nowoczesna powierzchnia handlowa koncentruje się głównie w Galerii Sandomierz. Nowoczesne obiekty handlowe w budowie i planowane: > > Na 2014 rok planowana jest rozbudowa Galerii Ostrowiec o 12 000 m 2 w Ostrowcu Świętokrzyskim. > > Pierwsze nowoczesne obiekty handlowe mają powstać w Starachowicach. Znajdująca się w budowie Galeria Kamienna powinna zostać ukończona pod koniec 2012 roku, natomiast w fazie planowania jest centrum handlowe z Tesco, ze wstępnym terminem ukończenia obiektu wyznaczonym na 2014 rok. > > Biuro Prawno Finansowe Inwestor planuje rozbudowę CH Hermes w Skarżysku-Kamiennej. Docelowo centrum ma posiadać 9 500 m 2 powierzchni najmu, a druga faza inwestycji ma zostać oddana w pierwszej połowie 2013 roku. Świętokrzyskie - Istniejąca i planowana podaż nowoczesnej powierzchni handlowej (m 2 ) 16 000 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0 Nowoczesna powierzchnia handlowa (Tabela 11.) Nowoczesna pow. handlowa (min. 5 000 m 2 GLA) Ostrowiec 15 000 Skarżysko Kamienna Istniejące obiekty handlowe Galeria Ostrowiec Świętokrzyski (2005) 5 000 CH Hermes (2010) Istniejąca nowoczesna powierzchnia handlowa Planowana powierzchnia handlowa Nowoczesna powierzchnia handlowa w budowie i planowana (Tabela 12.) Główne planowane obiekty Powierzchnia Planowane Status inwestycji handlowe (m 2 GLA) ukończenie Ostrowiec Świętokrzyski Galeria Ostrowiec - rozbudowa planowana 12 000 2014 Skarżysko Kamienna CH Hermes - rozbudowa w budowie 4 800 2013 Starachowice Galeria Kamienna w budowie 8 000 IV kw. 2012 Centrum Handlowe z Tesco planowana bd 2014 16 COLLIERS INTERNATIONAL

Podsumowanie Na podstawie przeprowadzonej analizy rynku nowoczesnych powierzchni handlowych oraz czynników społecznoekonomicznych został określony potencjał inwestycyjny badanych miast. Dane zostały przedstawione tabelarycznie. Potencjał wynikający z czynników społeczno-ekonomicznych (Tabela 13., Tabela 14., Tabela 15. i Tabela 16.) został określony na podstawie oceny stopy bezrobocia i siły nabywczej ( sytuacja korzystna; - sytuacja niekorzystna) i przedstawiony za pomocą odpowiednich strzałek: Województwa we wschodniej części Polski charakteryzują się najniższą wartością siły nabywczej w kraju i w związku z tym planowane w tym regionie inwestycje wymagają szczególnej ostrożności i dopasowania formatu do możliwości lokalnych rynków. Ze względu na niską wartość siły nabywczej dla województw, wartości odnotowane dla analizowanych miast są zawsze wyższe od średniej dla województwa, jednak w większości przypadków niższe od średniej krajowej. - wysoki - neutralny - niski LUBELSKIE Potencjał inwestycyjny wynikający z czynników społeczno-ekonomicznych (Tabela 13.) Stopa bezrobocia * Siła nabywcza ** Potencjał Chełm - + Zamość - + Biała Podlaska - + Puławy + + Świdnik - + Kraśnik - + Łuków + + PODLASKIE Potencjał inwestycyjny wynikający z czynników społeczno-ekonomicznych (Tabela 15.) Stopa bezrobocia * Siła nabywcza ** Potencjał Suwałki + + Łomża - + Augustów - + * Stopa bezrobocia: + poniżej średniej dla Polski; - powyżej średniej dla Polski ** Siła nabywcza: + powyżej średniej dla danego województwa; - poniżej średniej dla danego województwa PODKARPACKIE Potencjał inwestycyjny wynikający z czynników społeczno-ekonomicznych (Tabela 14.) Stopa bezrobocia * Siła nabywcza ** Potencjał Stalowa Wola - + Przemyśl - + Mielec - + Tarnobrzeg - + Krosno - + Dębica + + Jarosław - + Sanok + + Jasło - + ŚWIĘTOKRZYSKIE Potencjał inwestycyjny wynikający z czynników społeczno-ekonomicznych (Tabela 16.) Stopa bezrobocia * Siła nabywcza ** Potencjał Ostrowiec Świętokrzyski - + Starachowice - + Skarżysko- Kamienna - + * Stopa bezrobocia: + poniżej średniej dla Polski; - powyżej średniej dla Polski ** Siła nabywcza: + powyżej średniej dla danego województwa; - poniżej średniej dla danego województwa COLLIERS INTERNATIONAL 17

Analiza rynku nieruchomości handlowych (istniejących i planowanych) w miastach pomiędzy 30 tys. a 100 tys. mieszkańców oraz wyniki uzyskane na podstawie oceny sytuacji społeczno-ekonomicznej pozwoliły na określenie potencjału inwestycyjnego analizowanych miast. Wyniki zostały przedstawione za pomocą odpowiednich kolorów (Tabela 17., Tabela 18., Tabela 19. i Tabela 20.), które odpowiadają oznaczeniu miast na mapie. LUBELSKIE Potencjał inwestycyjny wynikający ze stopnia rozwoju rynku nieruchomości handlowych oraz czynników społeczno ekonomicznych - patrz Tabela 13. (Tabela 17.) Chełm Zamość Biała Podlaska Puławy Świdnik Kraśnik Łuków Potencjał inwestycyjny - duży potencjał inwestycyjny, niskie ryzyko inwestycyjne - średni potencjał i poziom ryzyka - ograniczony potencjał, wyższe ryzyko PODKARPACKIE Potencjał inwestycyjny wynikający ze stopnia rozwoju rynku nieruchomości handlowych oraz czynników społeczno ekonomicznych - patrz Tabela 14. (Tabela 18.) Stalowa Wola Przemyśl Mielec Tarnobrzeg Krosno Dębica Jarosław Potencjał inwestycyjny Sanok PODLASKIE Potencjał inwestycyjny wynikający ze stopnia rozwoju rynku nieruchomości handlowych oraz czynników społeczno ekonomicznych - patrz Tabela 15. (Tabela 19.) Suwałki Łomża Augustów Potencjał inwestycyjny Jasło ŚWIĘTOKRZYSKIE Potencjał inwestycyjny wynikający ze stopnia rozwoju rynku nieruchomości handlowych oraz czynników społeczno ekonomicznych - patrz Tabela 16. (Tabela 20.) Ostrowiec Świętokrzyski Starachowice Potencjał inwestycyjny Skarżysko- Kamienna 18 COLLIERS INTERNATIONAL

Suwałki Mapa nowych szlaków handlowych Augustów MAPA NOWYCH SZLAKÓW HANDLOWYCH Mapa nowych szlaków handlowych w Polsce wskazuje na potencjał inwestycyjny mniejszych miast w danych województwach. Wytyczone zostały 3 szlaki handlowe: niebieski, czerwony i czarny, które wskazują na istniejące szanse i stopień ryzyka inwestycyjnego. Kolory szlaków handlowych stanowią nawiązanie do stopnia trudności szlaków turystycznych, i tak: niebieski oznacza niewielki stopień trudności co w rozumieniu biznesowym przekłada się na duży potencjał i stosunkowo niewielkie ryzyko inwestycyjne. Szlak czerwony z inwestycyjnego punktu widzenia wskazuje na nieco niższy potencjał danego rynku i średni stopień ryzyka. Czarny szlak z kolei oznacza najwyższy stopień trudności, a miasta mu przypisane uważane są za lokalizacje, które w tym momencie charakteryzują się wyższym ryzykiem dla potencjalnych inwestorów (w dłuższej perspektywie czasowej sytuacja w tych miastach może ulec zmianie). Łomża Łuków BIAŁYSTOK Biała Podlaska Stalowa Wola - duży potencjał inwestycyjny, niskie ryzyko inwestycyjne - średni potencjał i poziom ryzyka - ograniczony potencjał, wyższe ryzyko Skarżysko -Kamienna KIELCE Starachowice Ostrowiec Św Puławy LUBLIN Kraśnik Świdnik Zamość Chełm Stalowa Wola Tarnobrzeg Mielec Dębica Jasło RZESZÓW Jarosław Przemyśl Krosno Sanok Dane zawarte w raporcie przedstawiają sytuację na koniec I półrocza 2012 roku. Niniejsze opracowanie nie wyczerpuje wszystkich zagadnień oraz aspektów, które odnoszą się do jego przedmiotu. Intencją niniejszej publikacji nie jest doradztwo inwestycyjne, zatem nie może być ona traktowana jako podstawa decyzji biznesowych. COLLIERS INTERNATIONAL 19

Nowe szlaki na handlowej mapie POLSKI nieodkryty potencjał mniejszych miast zachodniopomorskie pomorskie kujawsko -pomorskie warmińsko-mazurskie podlaskie lubuskie wielkopolskie mazowieckie dolnośląskie opolskie łódzkie śląskie OPUBLIKOWANE RAPORTY: Część 1 Polska Centralna Część 2 Polska Południowa Część 3 Polska Południowo - Zachodnia Część 4 Polska Wschodnia świętokrzyskie małopolskie lubelskie podkarpackie NASTĘPNY RAPORT: Część 5 i 6 Polska Północna i Północno-Zachodnia dostępny już w LISTOPADZIE 2012