LLU 4114-01-08/2013 I/13/001 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

LLU 4114-01-08/2013 I/13/001 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę Kontroler Jednostka kontrolowana Kierownik jednostki kontrolowanej I/13/001 - Przekazanie przez jednostki samorządu terytorialnego w województwie lubelskim prowadzenia małych szkół publicznych osobom prawnym w latach 2009-2012. Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Lublinie Jerzy Bielak, główny specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr 83747 z dnia 25 stycznia 2013 r. (dowód: akta kontroli tom I str. 1-2) Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych w Gminie Biłgoraj, ul. Sikorskiego 14/12, 23-400 Biłgoraj, zwane dalej Stowarzyszeniem. Grażyna Skrzydłowska, Prezes Zarządu Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych w Gminie Biłgoraj. (dowód: akta kontroli tom I str. 21, 26-27) II. Ocena kontrolowanej działalności Ocena ogólna Uzasadnienie oceny ogólnej Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie mimo stwierdzonych nieprawidłowości 1 działalność skontrolowanej jednostki w 2012 r. w zakresie przejęcia i prowadzenia publicznych pięciu szkół podstawowych i dwóch gimnazjów 2, przekazanych Stowarzyszeniu przez Gminę Biłgoraj w drodze umów zawartych w dniu 20 sierpnia 2012 r. 3 Stowarzyszenie prawidłowo realizowało zadania wynikające z umowy w sprawie przekazania szkoły oraz ustawy o systemie oświaty 4 dotyczące wykonywania zadań organu prowadzącego szkołę publiczną. Zmiana organu prowadzącego pozwoliła na kontynuowanie dotychczasowej działalności szkół, co było korzystne dla społeczności lokalnej, a w szczególności dla około czterystu uczniów z pobliskich miejscowości. Stwierdzone nieprawidłowości polegały na: 1) wystąpieniu z wnioskiem do Wójta Gminy Biłgoraj o przejęcie siedmiu szkół przed zarejestrowaniem Stowarzyszenia w Krajowym Rejestrze Sądowym, tj. z naruszeniem art. 17 ust. 1 ustawy Prawo o stowarzyszeniach 5, 1 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna. 2 Szkół Podstawowych w: Smólsku, Woli Dereźniańskiej, Starym Bidaczowie, Korczowie, Bukowej oraz Gimnazjów w: Korczowie i Bukowej. 3 Umowy przekazania prowadzenia szkoły zawarte w dniu 20 sierpnia 2012 r. pomiędzy Gminą Biłgoraj a Stowarzyszeniem Inicjatyw Społecznych w Gminie Biłgoraj, zwane dalej umowami w sprawie przekazania prowadzenia szkoły (szkół). 4 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zm.). 5 Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 Nr 79 poz. 855, ze zm.). 2

2) zaproponowaniu nauczycielom nowych warunków pracy i płacy z naruszeniem terminów wynikających z art. 5 ust. 5o ustawy o systemie oświaty, 3) niezgodnym z art. 80 ust. 3d ustawy o systemie oświaty sfinansowaniu ze środków dotacji w kwocie 1.760 zł konsumpcji nauczycieli dwóch szkół w czasie szkolenia, 4) niegospodarnym wykorzystaniu środków dotacji polegającym na zorganizowaniu szkolenia i wynajęciu sali dla pracowników dwóch szkół na kwotę 2.799 zł, mimo dysponowania pomieszczeniami dydaktycznymi w prowadzonych szkołach. III. Opis ustalonego stanu faktycznego Opis stanu faktycznego 1. Przejęcie prowadzenia szkół na podstawie art. 5 ust. 5g ustawy o systemie oświaty. Stowarzyszenie na podstawie siedmiu umów zawartych z Gminą Biłgoraj w dniu 20 sierpnia 2012 r. prowadziło od 1 września 2012 r. na terenie Gminy Biłgoraj siedem szkół publicznych, w tym pięć szkół podstawowych (SP) oraz dwa gimnazja. W szkołach tych kształciło się, według stanu na 30 września 2012 r., ogółem 397 uczniów (335 w szkołach podstawowych i 62 w gimnazjach), w tym: - w SP w Bukowej 75 uczniów klas I-VI i 18 uczniów 6 w oddziale przedszkolnym (łącznie 93) 7, - w SP w Woli Dereźniańskiej 59 uczniów klas I-VI i 14 w oddziale przedszkolnym (łącznie 73), - w SP w Smólsku 40 uczniów klas I-VI i 13 w oddziale przedszkolnym (łącznie 53), - w SP w Starym Bidaczowie 44 uczniów klas I-VI, w tym dwóch niepełnosprawnych i 8 w oddziale przedszkolnym (łącznie 52), - w SP w Korczowie - 53 uczniów klas I-VI i 11 w oddziale przedszkolnym (łącznie 64 uczniów), - w Gimnazjum w Bukowej - 25 uczniów, - w Gimnazjum w Korczowie - 37 uczniów. (dowód: akta kontroli tom I str. 84-99, 106-113, 118-125, 131-142, 147-162, 185-190, 194-196, 200-202, 206-208, 213-218) Stowarzyszenie zostało założone w dniu 9 stycznia 2012 r., a zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) 22 lutego 2012 r. Liczyło 17 członków, wśród których byli rodzice uczniów i nauczyciele szkół, a także pracownicy Urzędu Gminy Biłgoraj. W dniu 9 stycznia 2012 r. przyjęto Statut. Terenem działania Stowarzyszenia jest obszar Rzeczypospolitej Polskiej, a siedzibą miasto Biłgoraj. Celem jest wspieranie wszechstronnego i zrównoważonego rozwoju: społecznego, kulturalnego i gospodarczego Gminy Biłgoraj, integracja mieszkańców gminy, przeciwdziałanie bezradności i wykluczeniu społecznemu oraz wspieranie demokracji i budowy społeczeństwa obywatelskiego w środowisku lokalnym. Stowarzyszenie realizuje swoje cele m.in. przez prowadzenie szkół, przedszkoli, 6 Zgodnie z art. 3 pkt 11 ustawy o systemie oświaty uczniów należy także rozumieć jako wychowanków oddziałów przedszkolnych. 7 SP w Bukowej posiada oddział zamiejscowy w miejscowości Ciosmy, do którego uczęszczało 17 uczniów (dwóch pięciolatków, 15 dzieci klas I-III łączonych). 3

grup lub zespołów przedszkolnych i świetlic środowiskowych. Źródłami majątku są składki członkowskie, darowizny, zapisy i spadki, wpływy z działalności statutowej, dochody z majątku, dotacje, subwencje oraz zbiórki publiczne. Stowarzyszenie przed przejęciem szkół publicznych od Gminy Biłgoraj nie posiadało doświadczenia w zarządzaniu szkołami. (dowód: akta kontroli tom I str. 3-28, 219-222) Stowarzyszenie w dniu 20 stycznia 2012 r. wystąpiło do Wójta Gminy Biłgoraj z wnioskiem o przejęcie i prowadzenie od 1 września 2012 r. siedmiu szkół z terenu Gminy Biłgoraj, tj.: SP w Bidaczowie Starym, SP w Bukowej, SP w Korczowie, SP w Smólsku, SP w Woli Dereźniańskiej oraz Gimnazjum w Bukowej i Gimnazjum w Korczowie. W uzasadnieniu wniosku podano m.in., że głównym celem Stowarzyszenia jest wspieranie rozwoju społecznego, kulturalnego i gospodarczego Gminy Biłgoraj, a także że zgłoszono gotowość do prowadzenia szkół w związku z podjętymi przez Gminę konsultacjami społecznymi dotyczącymi zamiaru przekazania szkół do prowadzenia organizacji pozarządowej. Powodem przejęcia i prowadzenia szkół była chęć utrzymania ich działalności w następnych latach, gdyż stanowiły one na tych terenach jedyne miejsce, w którym rozwijano aktywność kulturalną, edukacyjną i obywatelską społeczności lokalnej. Ponadto podano, że osoby wchodzące w skład Stowarzyszenia posiadają wieloletnie doświadczenie w działalności na rzecz społeczności lokalnej. (dowód: akta kontroli tom I str. 9, 26-30) W dniu 27 stycznia 2012 r. Rada Gminy w Biłgoraju podjęła siedem uchwał w sprawie zamiaru przekazania Stowarzyszeniu szkół z dniem 31 sierpnia 2012 r., a w dniu 14 marca 2012 r. siedem uchwał w sprawie przekazania Stowarzyszeniu prowadzenia szkół z dniem 1 września 2012 r. W uchwałach z marca 2012 r. upoważniono Wójta Gminy Biłgoraj do zawarcia ze Stowarzyszeniem umów w sprawie przekazania szkół. Zarząd Stowarzyszenia w dniu 23 marca 2012 r. podjął uchwałę, że od 1 września 2012 r. przejmie i poprowadzi ww. siedem szkół w roku szkolnym 2012/2013. (dowód: akta kontroli tom I str. 31-49, 219-223) W dniu 20 sierpnia 2012 r. Prezes i Wiceprezes Zarządu Stowarzyszenia zawarły, w imieniu Stowarzyszenia, z Gminą Biłgoraj (reprezentowaną przez Wójta) siedem oddzielnych umów przekazania Stowarzyszeniu prowadzenia szkół: SP w Bukowej, SP w Korczowie, SP w Woli Dereźniańskiej, SP w Smólsku, SP w Starym Bidaczowie, Gimnazjum w Bukowej, Gimnazjum w Korczowie. W dniu zawarcia umów Stowarzyszenie posiadało osobowość prawną. Ponadto w dniu 31 sierpnia 2012 r. Prezes i Wiceprezes Zarządu zawarły (w imieniu Stowarzyszenia) z Gminą Biłgoraj pięć umów użyczenia, dotyczących przyjęcia przez Stowarzyszenie do bezpłatnego użytkowania nieruchomości zabudowanych budynkami szkół oraz pomieszczeń szkół. (dowód: akta kontroli tom I str. 9, 26-28, 84-166) W chwili podpisania umowy z Gminą Biłgoraj, tj. w dniu 20 sierpnia 2012 r., Stowarzyszenie nie posiadało środków finansowych. Prezes Stowarzyszenia wyjaśniła m.in., że: przed podpisaniem umowy o przekazaniu Szkół, Stowarzyszenie dokonało analizy wydatków szkół planowanych do prowadzenia za rok 2010 i 2011 wynikających z wykonania budżetu Gminy Biłgoraj za te lata. W oparciu o zgromadzone dane obliczono średnie koszty funkcjonowania szkół. Ponadto z planu budżetu na 2012 r. obliczono 4

Ustalone nieprawidłowości wysokość dotacji, jakie Stowarzyszenie by otrzymywało od września 2012 roku. Jako podstawę wyliczeń wynagrodzeń przyjęto 25-godzinne pensum dydaktyczne dla nauczycieli oraz plan organizacji roku wynikający z projektów organizacyjnych z kwietnia 2012 roku. Przyjęto również rozróżnienie stawek nauczycieli ze względu na stopień awansu zawodowego, tj.: nauczyciele dyplomowani, nauczyciele mianowani, nauczyciele kontraktowi i stażyści. Wydatki na wynagrodzenia dla personelu niepedagogicznego przyjęto na poziomie lat 2010 i 2011. Przejęcie szkół przez Stowarzyszenie pozwoli na utrzymanie tych placówek na dalsze lata. (dowód: akta kontroli tom I str. 219-223) Przed przekazaniem prowadzenia w siedmiu szkołach było zatrudnionych na czas nieokreślony łącznie 42 nauczycieli, z których 17 złożyło oświadczenia o odmowie przejścia do szkół przejmowanych przez Stowarzyszenie. Zaproponowane przez Stowarzyszenie nowe warunki pracy i płacy w prowadzonych szkołach przyjęło 24 nauczycieli, jeden nauczyciel odmówił ich przyjęcia (SP w Woli Dereźniańskiej), w związku z czym rozwiązano z nim stosunek pracy. (dowód: akta kontroli tom I, str. 221-223, 362-365, 404-405) Prezes i Wiceprezes Zarządu, w imieniu Stowarzyszenia, zaproponowały nowe warunki pracy i płacy nauczycielom w pismach datowanych na dzień 23 sierpnia 2012 r., które ośmiu nauczycieli otrzymało 30 sierpnia 2012 r., a pozostali 23 sierpnia 2012 r. 8 W pismach wskazano dzień 31 sierpnia 2012 r. jako termin, do którego nauczyciele mieli złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia proponowanych warunków. (dowód: akta kontroli tom I str. 239-241, 259-260, 270-274, 289-294, 301-304, 320-341, 346-355, 229-232, tom II str. 885-886) Stowarzyszenie, zgodnie z 4 umów w sprawie przekazania prowadzenia szkół, złożyło do Urzędu Gminy Biłgoraj kwartalne sprawozdania z funkcjonowania poszczególnych szkół w zakresie organizacji pracy szkoły, które dotyczyły: liczby nauczycieli i uczniów, frekwencji i osiągnięć uczniów, działalności profilaktycznej i wychowawczej, zapewnienia bezpieczeństwa uczniów, wykonanych remontów. (dowód: akta kontroli tom I str. 366-402, tom II 517-602) W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie stwierdzono następujące nieprawidłowości: 1. Prezes i Wiceprezes Stowarzyszenia, w imieniu Stowarzyszenia, wystąpiły do Wójta Gminy Biłgoraj z wnioskiem o przejęcie i prowadzenie siedmiu szkół z terenu Gminy Biłgoraj w dniu 20 stycznia 2012 r., tj. przed zarejestrowaniem Stowarzyszenia w Krajowym Rejestrze Sądowym, które nastąpiło w dniu 22 lutego 2012 r. Stanowiło to naruszenie art. 17 ust. 1 ustawy Prawo o stowarzyszeniach, stanowiącym, że Stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną i może rozpocząć działalność z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. (dowód: akta kontroli tom I str. 9, 26-30, 229-234) 2. Stowarzyszenie, z naruszeniem art. 5 ust. 5o ustawy o systemie oświaty, nie zaproponowało nauczycielom nowych warunków pracy i płacy z dniem przejęcia szkół, a także nie we wszystkich przypadkach zapewniło nauczycielom minimalnego 8 W jednym przypadku nauczyciela SP w Starym Bidaczowie nowe warunki pracy i płacy zaproponowano w piśmie z dnia 30 sierpnia 2012 r., a termin w piśmie wyznaczono na 6 września 2012 r. Nauczyciel odebrał i zaakceptował nowe warunki 30 sierpnia 2012 r. 5

Ocena cząstkowa siedmiodniowego okresu na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odmowie przyjęcia proponowanych warunków. Zgodnie z art. 5 ust. 5o powołanej ustawy osoba prawna, która przejęła szkołę, jest obowiązana z dniem przejęcia szkoły zaproponować nauczycielom na piśmie nowe warunki pracy i płacy oraz wskazać termin, nie krótszy niż 7 dni, do którego nauczyciele mają złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia proponowanych warunków. Prezes i Wiceprezes Zarządu, proponując w imieniu Stowarzyszenia nauczycielom nowe warunki pracy i płacy w pismach z dnia 23 września 2012 r., nie zaproponowały ich z dniem przejęcia szkół, tj. z dniem 1 września 2012 r. Ponadto wyznaczenie w przekazanych pismach terminu złożenia oświadczenia do 31 sierpnia 2012 r. spowodowało w przypadku ośmiu nauczycieli, którzy otrzymali pisma w dniu 30 sierpnia 2012 r., naruszenie ww. przepisu w zakresie wymaganego minimalnego siedmiodniowego okresu na złożenie oświadczenia. Prezes Stowarzyszenia wyjaśniła m.in., że wcześniejsze skierowanie do nauczycieli propozycji nowych warunków pracy i płacy było odpowiedzią na prośby nauczycieli, którzy chcieli jak najwcześniej poznać warunki, na jakich mieli pracować w szkołach po przejęciu, a skrócenie siedmiodniowego okresu na złożenia oświadczenia wynikało z nieodpowiedniego zapisu w pismach w zakresie określenia daty, do której miało być złożone oświadczenie. (dowód: akta kontroli tom I str. 229-241, 259-260, 270-274, 289-294, 301-304, 320-341, 346-355, tom II str. 885-886) Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie mimo stwierdzonych nieprawidłowości działalność skontrolowanej jednostki w badanym obszarze. 2. Prowadzenie szkół publicznych na podstawie umowy z jednostką samorządu terytorialnego oraz ustawy o systemie oświaty W 2012 r. Stowarzyszenie prowadziło tylko działalność oświatową, nie prowadziło działalności gospodarczej i nie było wpisane do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Źródłami finansowania działalności oświatowej w 2012 r. była dotacja z Gminy Biłgoraj w kwocie 1.073,226 zł, która stanowiła 99,96% dochodów Stowarzyszenia, darowizny w kwocie 300 zł (0,03%) oraz prowizje z Urzędu Skarbowego za terminową wpłatę podatku dochodowego w kwocie 125 zł (0,01%). W 2012 r. w miesiącach wrzesień-grudzień Gmina Biłgoraj przekazała na rachunki bankowe siedmiu przejętych przez Stowarzyszenie szkół łączną kwotę dotacji w wysokości 1.086.452 zł. W dniu 28 grudnia 2012 r. część środków, tj. 13.226 zł zostało zwrócone przez cztery szkoły do budżetu Gminy na wniosek Wójta w wyniku zmiany budżetu Gminy na 2012 r., w związku z czym otrzymana w 2012 r. dotacja wyniosła 1.073,226 zł. W 2013 r. środki z otrzymanej dotacji w kwocie 155.284,41 zł, po uregulowaniu zobowiązań, zostały zwrócone przez siedem szkół w dniu 15 stycznia 2013 r. jako kwota niewykorzystanej dotacji. Stowarzyszenie w 2012 r. na dofinansowanie zadań oświatowych realizowanych przez siedem prowadzonych publicznych szkół wykorzystało środki w kwocie 917.941,59 zł (84,49% otrzymanej dotacji). (dowód: akta kontroli tom I str. 84-88, 224-225, 231-233, 418-511) Prezes Stowarzyszenia podała przyczyny zwrotu dotacji i niewykorzystania środków z otrzymanej dotacji oświatowej w sposób następujący: W dniu 28.12.2012 roku Stowarzyszenie zwróciło część dotacji do Gminy w związku ze zmianą wysokości 6

zaplanowanej dotacji na poszczególne szkoły w budżecie Gminy Biłgoraj na 2012 r. Zwrot nastąpił na podstawie pism od Wójta oraz Skarbnika Gminy Biłgoraj z dnia 28 grudnia 2012 roku. W 2012 roku Stowarzyszenie zrealizowało wszystkie zaplanowane wydatki bieżące szkół, tj: wynagrodzenia wraz z pochodnymi od wynagrodzeń oraz nagrody uznaniowe dla nauczycieli i pracowników niepedagogicznych, potrzebne pomoce dydaktyczne, sprzęt i wyposażenie, opłaty bieżące: media, opał, itp. W szkołach podstawowych wydatki ponoszone były głównie na wynagrodzenia dla nauczycieli, które stanowiły od 53% (SP w Bukowej) do 61,3% (SP w Starym Bidaczowie), wynagrodzenia dla pozostałych pracowników - od 7,6% (SP w Starym Bidaczowie) do 13,5% (SP w Bukowej), pochodne od wynagrodzenia (12,0% do 13,8%), zakup pomocy dydaktycznych - od 1,6% (SP w Starym Bidaczowie) do 13,7% (SP w Woli Dereźniańskiej), opłaty za media i opał - od 4,3% (SP w Korczowie) do 10,9% (SP w Woli Dereźniańskiej). W gimnazjach wynagrodzenia dla nauczycieli stanowiły od 67,9% (Gimnazjum w Bukowej) do 75,3% (Gimnazjum w Korczowie), dla pozostałych pracowników od 2,0 do 6,6%, pochodne od wynagrodzenia od 13,7% do 13,8%, zakup pomocy dydaktycznych - 0,5% wszystkich wydatków Gimnazjum w Bukowej (Gimnazjum w Korczowie nie zakupiło żadnych pomocy naukowych 9 ). Opłaty za media w Gimnazjum w Korczowie stanowiły 4,2% ogółu wydatków, natomiast w Gimnazjum w Bukowej nie wykazano takich wydatków (faktury za media były wystawiane na SP w Bukowej i nie dokonywano rozliczeń pomiędzy szkołami za pomocą not obciążeniowych). (dowód: akta kontroli tom I str. 229-234, tom II 517-518, 528-529, 548-549, 559-560, 570-571, 581-582, 592-593, 898-900) Stowarzyszenie, zgodnie z umowami w sprawie przekazania prowadzenia szkół oraz Uchwałą Rady Gminy w Biłgoraju z dnia 31 sierpnia 2012 r. 10 składało do Urzędu Gminy Biłgoraj informacje o aktualnej liczbie uczniów w szkołach oraz złożyło rozliczenie roczne z dotacji przyznanej przez Gminę Biłgoraj w roku 2012. Stwierdzono, że faktyczna liczba uczniów podana w siedmiu wnioskach o udzielenie dotacji oświatowej na 2012 r. była zgodna z liczbą uczniów podaną przez siedem szkół w Systemie Informacji Oświatowej (SIO) według stanu na 30.09.2012 r. oraz miesięcznymi (wrzesień, październik) informacjami o aktualnej liczbie uczniów według stanu na pierwszy dzień miesiąca, przekazywanymi Wójtowi Gminy Biłgoraj. Wnioski o dotację zostały złożone zgodnie z odpowiednimi uchwałami Rady Gminy w Biłgoraju. (dowód: akta kontroli tom I str. 185-190, 194-196, 200-218, 366-402, tom II 517-602) Ze sprawozdań sporządzanych przez szkoły w SIO prowadzonym na podstawie ustawy z dnia 19 lutego 2004 r. o systemie informacji oświatowej 11 (obowiązującej do dnia 29.04.2012 r.) zmienionej poprzez ustawę z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej 12 wynika, że liczba uczniów w siedmiu szkołach, 9 Prezes Stowarzyszenia wyjaśniła, że Gimnazjum w Korczowie nie zgłaszało potrzeb zakupu pomocy dydaktycznych. 10 Uchwała Nr XXVII/160/12 Rady Gminy w Biłgoraju z dnia 31 sierpnia 2012 r. w sprawie trybu udzielania i rozliczania dotacji na rzecz publicznych przedszkoli, szkół oraz innych form wychowania przedszkolnego, prowadzonych przez osoby prawne inne niż jednostka samorządu terytorialnego lub osoby fizyczne oraz trybu i zakresu kontroli prawidłowości ich wykorzystania. 11 Dz. U. Nr 49, poz. 463 ze zm. 12 Dz. U. Nr 139, poz. 814., ze zm. 7

przed przejęciem przez Stowarzyszenie, tj. według stanu na dzień 31 marca 2012 r., wynosiła 431 uczniów, po przejęciu uległa zmniejszeniu o 34 uczniów i wynosiła 397 uczniów (stan na 30 września 2012 r.). Liczba uczniów w analizowanym okresie uległa zwiększeniu w trzech szkołach, tj. w SP w Bukowej o 17 uczniów, w Gimnazjum w Bukowej o dwóch uczniów i w Gimnazjum w Korczowie o jednego ucznia. Zmniejszyła się natomiast liczba uczniów w czterech szkołach podstawowych, tj. w SP w Smólsku o 23 uczniów, w SP w Korczowie o 20 uczniów, w SP w Starym Bidaczowie o 7 uczniów, w SP w Woli Dereźniańskiej o 4 uczniów. Stowarzyszenie, zgodnie z uchwałami Rady Gminy w Biłgoraju składało do Wójta Gminy Biłgoraj miesięczne (wrzesień, październik, listopad i grudzień 2012 r.) informacje o liczbie uczniów z siedmiu prowadzonych szkół, które były zgodne z faktyczną liczbą uczniów. Rozliczenie dotacji oświatowej za 2012 r. przedłożono zgodnie z Uchwałą Nr XXVII/160/12 Rady Gminy z dnia 31 sierpnia 2012 r. w sprawie trybu udzielania i rozliczania dotacji na rzecz publicznych przedszkoli, szkół oraz innych form wychowania przedszkolnego, prowadzonych przez osoby prawne inne niż jednostka samorządu terytorialnego lub osoby fizyczne oraz trybu i zakresu kontroli prawidłowości ich wykorzystania. (dowód: akta kontroli tom I str. 181-218, tom II 619-620) Stowarzyszenie, zgodnie z postanowieniami art. 80 ust. 3c ustawy o systemie oświaty, dla wszystkich pięciu prowadzonych publicznych szkół podstawowych i dwóch publicznych gimnazjów założyło i prowadziło oddzielne rachunki bankowe. Umowy z Bankiem PKO S.A. na prowadzenie rachunków bankowych Stowarzyszenie zawarło w dniach 18-19 września 2012 r. Na rachunkach tych rejestrowano wpływy (dotacje) dla szkół i poniesione wydatki. (dowód: akta kontroli tom I str. 167-180) Analiza dokumentów księgowych za okres od 1 września do 31 grudnia 2012 r. dwóch wybranych losowo szkół, tj. SP w Bukowej i SP w Woli Dereźniańskiej, wykazała, że wydatki bieżące były rejestrowane oddzielnie dla każdej ze szkół. Wydatki te były pokrywane ze środków dotacji oświatowej otrzymanej z budżetu Gminy Biłgoraj. W ciągu czterech miesięcy SP w Bukowej otrzymała łączną kwotę dotacji w wysokości 238.285 zł, a wydatkowała 177.158,09 zł, pozostałą niewydatkowaną kwotę (rozliczenie dotacji za 2012 r.) - 61.126,91 zł w dniu 15.01.2013 r. zwróciła do budżetu Gminy Biłgoraj. SP w Woli Dereźniańskiej otrzymała dotację w łącznej wysokości 193.458 zł, w tym 4.802 zł w dniu 28.12.2012 r. zwróciła do budżetu Gminy Biłgoraj, wydatkowała kwotę 175.908,51 zł, pozostałą niewydatkowaną kwotę 61.126,91 zł w wyniku rozliczenia dotacji za 2012 r. w dniu 15.01.2013 r. zwróciła do budżetu Gminy Biłgoraj. Otrzymanymi środkami z dotacji oświatowej oprócz wynagrodzeń wraz z pochodnymi finansowano wydatki bieżące, m.in. w SP w Bukowej zakup: oleju opałowego - 10.852 zł, pomocy dydaktycznych - 5.822 zł, laptopa z oprogramowaniem - 3.100 zł, tablicy interaktywnej - 2.841 zł, materiałów biurowych - 2.000 zł, naprawę instalacji c.o. i kotła - 2.066 zł, zabudowę grzejników - 670 zł. W SP w Woli Dereźniańskiej sfinansowano m.in. zakup: 10,5 ton węgla - 9.792 zł, sprzętu sportowego - 3.244 zł, pomocy dydaktycznych - 1.201 zł, wykładziny podłogowej - 804 zł, artykułów biurowych - 426 zł. Dowody księgowe (faktury zakupu, rachunki) były sprawdzane pod względem merytorycznym i opisywane przez dyrektora szkoły, natomiast dekretacji i sprawdzenia dokumentu pod względem formalnym i merytorycznym dokonywała 8

osoba prowadzącą księgi rachunkowe danej szkoły (na podstawie umowy zlecenia). Realizacja wydatku poprzedzona była pisemną akceptacją prezesa Zarządu i Skarbnika Stowarzyszenia. (dowód: akta kontroli tom I str. 451-472) Stowarzyszenie w siedmiu szkołach w okresie IX XII 2012 r. zatrudniało 83 nauczycieli, w tym: 31 dyplomowanych (37,3% ogółu), 24 mianowanych (28,9%), 18 kontraktowych (21,7%), 10 stażystów (12,1%). Zgodnie z uchwałą Zarządu podjętą w dniu 18 maja 2012 r. w szkołach prowadzonych przez Stowarzyszenie obowiązywało 25-godzinne pensum dydaktyczne, pozostałe 15 godzin było do dyspozycji dyrektora szkoły. Stawki za godzinę zależały od stopnia awansu zawodowego i wynosiły: nauczyciele dyplomowani - 35-40 zł brutto/brutto za godzinę, mianowani - 30-35 zł brutto/brutto za godzinę, kontraktowi i stażyści 25-30 zł brutto/brutto za godzinę. Prezes Stowarzyszenia wyjaśniła, że w uchwale Nr 3/2012 Zarząd przyjął stawki wynagrodzenia dla nauczycieli z poszczególnych grup awansu zawodowego, uwzględniając także pochodne od wynagrodzenia, tj. kwota brutto/brutto, gdyż są one również kosztem dla Stowarzyszenia. W zaproponowanych na piśmie nowych warunkach pracy i płacy oraz umowach o pracę wynagrodzenie zostało podane w kwotach brutto bez pochodnych od wynagrodzeń. Od 1.09.2012 r. nauczyciele zatrudnieni w szkołach prowadzonych przez Stowarzyszenie otrzymują średnie wynagrodzenie miesięczne wraz z pochodnymi (za pełny etat) w wysokości: dyplomowani 3.600 zł brutto/brutto, tj. 2.865 zł brutto, mianowani 3.200 zł brutto/brutto, tj. 2550 zł brutto, kontraktowi i stażyści 2.750 zł brutto/brutto, tj. 2.190 zł. Średnie wynagrodzenie wraz z pochodnymi w przeliczeniu na pełny etat wynosiło: nauczyciele dyplomowani - 3.000 zł, mianowani - 2.636 zł, kontraktowi i stażyści - 2.272 zł. Spośród 83 nauczycieli zatrudnionych w szkołach staż pracy od 0 do 10 lat posiadało 41 nauczycieli (49,4%), od 11 do 20 lat 12 nauczycieli (14,5%), od 21 do 30 lat 27 nauczycieli (32,5%), powyżej 30 lat 3 nauczycieli (3,6%). (dowód: akta kontroli tom I str. 49-50, 235-237, tom II 603-609, 612-620, 667-673) Stowarzyszenie realizowało zadania organu prowadzącego, określone w art. 5 ust. 7 ustawy o systemie oświaty. Zabezpieczyło obsługę finansowo-księgową dla każdej z prowadzonych szkół na podstawie umowy zlecenia zawartej z osobą fizyczną. Wyposażono szkoły w pomoce dydaktyczne w celu realizacji programów nauczania, zakupiono sprzęt komputerowy i sprzęt sportowy, wykonano drobne remonty, w tym m.in. obudowano grzejniki. (dowód: akta kontroli tom I str. 258, 269, 288, 298, 345, 358, 403-414, 453-510) Organ prowadzący sprawował nadzór nad działalnością szkół w zakresie spraw finansowych i administracyjnych określonych w art. 34a ustawy o systemie oświaty. Dokumenty księgowe (faktury zakupu) były zatwierdzane przez Prezesa i Skarbnika Stowarzyszenia. Szkoły składały kwartalne sprawozdania w zakresie organizacji pracy szkoły, miesięczne informacje o liczbie uczniów oraz do 15 stycznia 2013 r. rozliczono się z dotacji oświatowej przyznanej przez Gminę Biłgoraj w roku 2012. (dowód: akta kontroli tom I str. 366-402, tom II 513-602, 663-666) W przejętych budynkach szkolnych warunki lokalowe określone w art. 67 i 67b ustawy o systemie oświaty nie uległy zmianie. Od czasu przejęcia szkół (wrzesień 2012 r.) Stowarzyszenie zakupiło sprzęt sportowy (stoły do tenisa stołowego), sprzęt komputerowy, tablice interaktywne oraz szafki i wykładziny. 9

(dowód: akta kontroli tom I str. 219, 228, 408-414) Na terenie działania szkół występowały przypadki, w których droga ucznia z domu do szkoły przekraczała odległości określone w art. 17 ust. 2 ustawy o systemie oświaty. Ustalono, że w odległości przekraczającej 3 km od szkoły mieszka 14 uczniów klas I-IV szkoły podstawowej, natomiast w odległości przekraczającej 4 km od szkoły mieszka dwóch uczniów klasy V szkoły podstawowej i 21 uczniów gimnazjum, w tym 7 uczniów w odległości 11 km od szkoły. Uczniom tym Gmina Biłgoraj zapewniła dowóz do szkoły poprzez zwrot kosztów przejazdu środkami komunikacji publicznej. (dowód: akta kontroli tom I str. 403-414) Dotychczasowym dyrektorom (jednocześnie nauczycielom) szkół zaproponowano nowe warunki pracy i płacy w pismach z dnia 23 sierpnia 2012 r. W nowych warunkach przewidziano wykonywanie czynności kierowniczych. Dyrektorzy zaakceptowali nowe warunki. (dowód: akta kontroli tom I str. 239-289, 301, 320, 346, tom II 612-618 str. 887-893) W okresie od dnia przejęcia siedmiu szkół do dnia zakończenia kontroli NIK w prowadzonych przez Stowarzyszenie szkołach wizytatorzy Kuratorium Oświaty w Lublinie nie prowadzili czynności z zakresu nadzoru pedagogicznego. (dowód: akta kontroli tom I str. 229, 233) Na podstawie dokumentacji dwóch wybranych losowo szkół, tj. SP w Bukowej i SP w Woli Dereźniańskiej stwierdzono, że przestrzegano wymagań określonych dla szkół publicznych w zakresie zapewnienia bezpłatnego nauczania i przeprowadzania rekrutacji w oparciu o zasadę powszechnej dostępności. Szkolne zestawy programów nauczania były zgodne z podstawą programową kształcenia ogólnego. Ramowe plany nauczania dla pierwszego etapu edukacyjnego, drugiego etapu edukacyjnego oraz oddziału przedszkolnego zostały opracowane zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych 13. Rada Pedagogiczna podejmowała uchwały w sprawie wyników klasyfikacji i promocji uczniów. (dowód: akta kontroli tom II str. 631, 635-657) Stowarzyszenie jako organ prowadzący i dyrektorzy szkół nie realizowali zadań w zakresie awansu zawodowego nauczycieli wynikających z art. 9a-9i Karty Nauczyciela, ponieważ żaden nauczyciel nie złożył wniosku o postępowanie kwalifikacyjne lub egzaminacyjne. (dowód: akta kontroli tom I str. 235, 238) W przejętych od Gminy Biłgoraj szkołach podstawowych i gimnazjach Stowarzyszenie wprowadziło z dniem 1 września 2012 r. nowe statuty. Zostały one dostosowane do aktualnej formy organizacyjno prawnej i spełniały wymogi art. 60 ustawy o systemie oświaty. W statutach podano, że organem prowadzącym jest Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych w Gminie Biłgoraj, wskazano m.in.: obwody szkoły, organy szkół i ich kompetencje, zakres zadań nauczycieli, zasady rekrutacji uczniów. Według wyjaśnień Prezes Stowarzyszenia Statuty zostały opracowane przy udziale dyrektorów szkół. Statuty zostały podpisane i zatwierdzone przez 13 Dz. U. 2012 r. poz. 204. 10

Ustalone nieprawidłowości Uwagi dotyczące badanej działalności Ocena cząstkowa Wnioski pokontrolne członków Zarządu Stowarzyszenia zgodnie z reprezentacją określoną w KRS i statucie. (dowód: akta kontroli tom II str. 667-669) W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie stwierdzono następujące nieprawidłowości: 1. Niezgodnie z art. 80 ust. 3d ustawy o systemie oświaty, stosownie do którego dotacje są przeznaczone na dofinansowanie realizacji zadań szkoły w zakresie kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej, z dotacji sfinansowano konsumpcję nauczycieli i pracowników Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Bukowej na kwotę 1.760 zł brutto (dwie faktury na kwoty 460 zł i 1.300 zł) w trakcie szkolenia na temat Prawne aspekty prowadzenia szkół przez Stowarzyszenie, które odbyło się w Zajeździe Nadrzecze w dniu 12 października 2012 r. (dowód: akta kontroli tom II str. 663-666, 674-675) 2. Mimo że SP w Smólsku i SP w Starym Bidaczowie dysponowały użyczonymi pomieszczeniami dydaktycznymi, ze środków dotacji zapłacono kwotę 2.799 zł brutto (dwie faktury na kwotę 1.255,01 zł i 1.543,99 zł) właścicielowi Cafe Bar Restauracji za organizację szkolenia i wynajem sali w Biłgoraju dla pracowników ww. dwóch szkół w dniach 12 i 15 października 2012 r. na temat Prawne aspekty prowadzenia szkół przez Stowarzyszenie. Prezes Stowarzyszenia wyjaśniła m.in., że szkolenie zostało zorganizowane w Biłgoraju na prośbę uczestników spotkania, którzy zasugerowali, aby odbyło się w miejscu zamieszkania większości. (dowód: akta kontroli tom I str. 126-130, 143-146, tom II 513-516, 658-660) 3. Darowizna w kwocie 300 zł, przekazana przez Bank Spółdzielczy w Biłgoraju z przeznaczeniem na dofinansowanie zakupu pomocy dydaktycznych, która wpłynęła na rachunek bankowy SP w Bukowej w dniu 28.09.2012 r., nie została przekazana na rachunek Stowarzyszenia, co było niezgodne z postanowieniami 8 ust. 9 umowy z dnia 20.08.2012 r. o przekazaniu przez Gminę Biłgoraj prowadzenia Szkoły Podstawowej w Bukowej. Z 8 ust. 9 ww. umowy wynika, że na rachunek przeznaczony dla dotacji nie mogą wpływać inne środki pozyskane przez Stowarzyszenie. Prezes Stowarzyszenia wyjaśniła, że darowizna od Banku Spółdzielczego została w dobrej wierze wpłacona na rzecz szkoły w Bukowej, w związku z tym, że SP w Bukowej nie posiada innego rachunku bankowego. (dowód: akta kontroli tom I str. 84-88, 224-225, 231-233, 451-511) Pomimo, że zgodnie z postanowieniami statutów ( 16 ust. 1 pkt 5) prowadzonych szkół podstawowych w Smólsku, Woli Dereźniańskiej, Starym Bidaczowie, Bukowej oraz statutów Gimnazjum w Korczowie ( 49 ust. 2 pkt 11) i w Bukowej ( 50 ust. 2 pkt 11) dyrektorzy dysponowali środkami określonymi w planach finansowych szkół, to gospodarka finansowa szkół nie opierała się na planach finansowych, a dyrektorzy nie sporządzali planów finansowych. (dowód: akta kontroli tom II str. 679-698, 699-834) Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie mimo stwierdzonych nieprawidłowości działalność skontrolowanej jednostki w badanym obszarze. IV. Wnioski Przedstawiając powyższe oceny i uwagi wynikające z ustaleń kontroli, Najwyższa Izba Kontroli, na podstawie art. 53 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. 11

o Najwyższej Izbie Kontroli 14, wnosi o dokonanie zwrotu części dotacji w kwocie 1.760 zł do budżetu Gminy Biłgoraj, w związku z nieprawidłowym jej wykorzystaniem. Prawo zgłoszenia zastrzeżeń Obowiązek poinformowania NIK o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków V. Pozostałe informacje i pouczenia Wystąpienie pokontrolne zostało sporządzone w dwóch egzemplarzach; jeden dla kierownika jednostki kontrolowanej, drugi do akt kontroli. Zgodnie z art. 54 ustawy o NIK kierownikowi jednostki kontrolowanej przysługuje prawo zgłoszenia na piśmie umotywowanych zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, w terminie 21 dni od dnia jego przekazania. Zastrzeżenia zgłasza się do dyrektora Delegatury NIK w Lublinie. Zgodnie z art. 62 ustawy o NIK proszę o poinformowanie Najwyższej Izby Kontroli, w terminie 14 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego, o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków pokontrolnych oraz o podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań. W przypadku wniesienia zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, termin przedstawienia informacji liczy się od dnia otrzymania uchwały o oddaleniu zastrzeżeń w całości lub zmienionego wystąpienia pokontrolnego. Lublin, dnia 26 kwietnia 2013 r. Kontroler Jerzy Bielak główny specjalista kontroli państwowej Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Lublinie Dyrektor Adam Pęzioł 14 Dz. U. z 2012 r., poz. 82., ze zm. 12