PRZEPISY PRAWNE NA RZECZ RÓWNOŚCI PŁCI W UNII EUROPEJSKIEJ

PRZEPISY PRAWNE NA RZECZ RÓWNOŚCI PŁCI W UNII EUROPEJSKIEJ Komisja Europejska

Komisja Europejska, ani żadna osoba działająca w imieniu Komisji, nie odpowiada za sposób wykorzystania informacji zawartych w niniejszej publikacji. Europe Direct to serwis, który pomoże Państwu znaleźć odpowiedź na pytania dotyczące Unii Europejskiej. Oto numer bezpłatny (*): 00 800 6 7 8 9 10 11 * Niektórzy operatorzy telefonii komórkowej nie udostępniają połączeń z numerami 00 800 lub pobierają za nie opłaty. Wiele informacji o Unii Europejskiej można znaleźć w Internecie w portalu Europa (http://europa.eu). Dane katalogowe znajdują się na końcu niniejszej publikacji. Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, 2008 Wspólnoty Europejskie, 2007 Powielanie materiałów dozwolone pod warunkiem podania źródła. Printed in Belgium Wydrukowano na papierze białym bezchlorowym

PRZEPISY PRAWNE NA RZECZ RÓWNOŚCI PŁCI w Unii Europejskiej 50 LAT PRZEPISÓW PRAWNYCH NA RZECZ RÓWNOŚCI PŁCI W EUROPIE Unia Europejska od pięćdziesięciu lat dąży do zapewnienia równego traktowania kobiet i mężczyzn. Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, podpisany przez sześć państw, które założyły Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) w Rzymie w 1957 r., potwierdzał prawo kobiet i mężczyzn do równej płacy za jednakową pracę. Z czasem EWG przekształciła się w Unię Europejską, w skład której wchodzi 27 państw. Zmiany nie ominęły również praw kobiet i mężczyzn do równego traktowania oraz zakazu dyskryminacji. 1 Wspólnotowe przepisy prawne na rzecz równości płci stanowią dziś podstawowy element polityki równych szans w Europie. Równe prawa kobiet i mężczyzn są przedmiotem 13 dyrektyw europejskich. Dyrektywy te są wiążące prawnie dla państw członkowskich UE, które są zobowiązane do wdrożenia tych przepisów wspólnotowych w swoim prawie krajowym. Przepisy prawne obejmują różne zagadnienia, od dostępu do zatrudnienia, warunków pracy i wynagrodzenia po systemy zabezpieczenia społecznego, pracę na własny rachunek i ochronę kobiet w ciąży oraz kobiet, które niedawno rodziły. Łącznie instrumenty te dają solidne i szerokie podstawy do zapewnienia poszanowania zasady braku dyskryminacji. Dzięki nim obywatel, który uzna, że naruszono jego prawa, może w swoim kraju wnieść sprawę do sądu. Aby zwiększyć przejrzystość, jasność i spójność prawa w 2006 r. przyjęto dyrektywę, która łączy obowiązujące postanowienia dotyczące równego wynagrodzenia, systemów zatrudnienia i ciężaru dowodu.

DYREKTYWY EUROPEJSKIE NA RZECZ RÓWNOŚCI PŁCI Od momentu podpisania traktatu WE w Rzymie w 1957 r. Unia Europejska przyjęła 13 dyrektyw związanych z równością płci. Dotyczą one prawa kobiet i mężczyzn do równego traktowania w odniesieniu do pracy, wynagrodzenia i zabezpieczenia społecznego, a także dostępu do towarów i usług. Zapewniają specjalną ochronę kobietom w ciąży i kobietom, które niedawno urodziły, a także próbują ustanowić jednakowe standardy dla kobiet, które pracują na własny rachunek lub zajmują się domem. Równe traktowanie w pracy 2 Kobietom i mężczyznom przysługuje prawo do równego wynagrodzenia za tę samą pracę lub pracę o równej wartości. Zasadę tę ustanowiono w art. 141 traktatu WE z 1957 r., a następnie wdrożono dyrektywą 75/117/EWG. Termin równa płaca obejmuje świadczenia z tytułu zabezpieczenia społecznego związane z systemami zatrudnienia. Prawo do równego dostępu i wypłaty tych świadczeń jest przedmiotem dyrektywy 86/378/EWG zmienionej dyrektywą 96/97/WE. Traktat WE zapewnia również podstawę dla przepisów prawnych dotyczących równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy. Tym zagadnieniem zajmuje się dyrektywa 76/207/EWG (zmieniona w 2002 r.), która wdrożyła zasadę równego traktowania w odniesieniu do warunków pracy i dostępu do zatrudnienia, pracy na własny rachunek i szkolenia zawodowego. W 2006 r. przyjęto nową dyrektywę, która skonsolidowała i uprościła wszystkie powyższe dyrektywy. Nowa dyrektywa wejdzie w życie 15 sierpnia 2009 r. Z tym dniem uchylone zostaną dyrektywy 75/117/EWG, 76/207/EWG, 86/378/EWG i 97/80/WE.

W JAKI SPOSÓB PRAWO WSPÓLNOTOWE DEFINIUJE DYSKRYMINACJĘ I MOLESTOWANIE? Wspólnotowe przepisy na rzecz równości kobiet i mężczyzn rozróżniają dyskryminację bezpośrednią i pośrednią, molestowanie oraz molestowanie seksualne. Dyskryminacja bezpośrednia Oznacza sytuację, w której dana osoba traktowana jest mniej korzystnie z powodu swojej płci niż inna osoba w podobnej sytuacji. Przykładem dyskryminacji bezpośredniej jest odmowa zatrudnienia kobiety z powodu jej ciąży. Dyskryminacja pośrednia Dyskryminacja pośrednia występuje wówczas, gdy pozornie neutralne warunki, kryteria lub praktyki będą niekorzystne dla osób jednej płci w porównaniu z osobami innej płci, o ile takie warunki, kryteria lub praktyki nie są obiektywnie uzasadnione zgodnym z prawem celem, a sposoby osiągnięcia tego celu są odpowiednie i niezbędne. Na przykład wymaganie, aby osoba starająca się o pracę miała przynajmniej 170 cm wzrostu, uznane zostanie za dyskryminację bezpośrednią, ponieważ taka zasada miałaby negatywny wypływ na o wiele większą liczbę kobiet niż mężczyzn. Molestowanie Molestowanie to niepożądane zachowanie dotyczące płci danej osoby, które ma na celu lub powoduje naruszenie godności tej osoby i stworzenie zastraszającego, wrogiego, degradującego, upokarzającego lub obelżywego środowiska. Przykładem molestowania są powtarzające się obraźliwe lub pogardliwe uwagi dotyczące płci danej osoby. Molestowanie seksualne Molestowanie seksualne to każda forma niepożądanego kontaktu fizycznego, werbalnego lub niewerbalnego o charakterze seksualnym, która narusza godność danej osoby, w szczególności tworząc zastraszające, wrogie, degradujące, upokarzające lub obelżywe środowisko. Przykładem molestowania seksualnego są niepożądane sugestie lub żądania o charakterze seksualnym pochodzące od przełożonego lub współpracowników. 3

Zestawienie dyrektyw dotyczących równego traktowania płci 1957 1970 4 Traktat WE określa prawo do równego wynagrodzenia dla kobiet i mężczyzn i stanowi podstawę przepisów prawnych zabraniających dyskryminacji w odniesieniu do pracy lub zatrudnienia, a także do dostępu do towarów i usług. Dyrektywa 75/117/EWG dotycząca stosowania zasady równości wynagrodzeń dla mężczyzn i kobiet Dyrektywa 76/207/EWG w sprawie równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy (zmieniona w 2002 r.) Dyrektywa 79/7/EWG w sprawie równego traktowania kobiet i mężczyzn w odniesieniu do zabezpieczenia społecznego

1970 1980 1990 Od 2000 Dyrektywa 86/378/EWG Dyrektywa 92/85/EWG Dyrektywa 2004/113/WE w sprawie równego w sprawie dotycząca dostępu do traktowania wprowadzenia środków towarów i usług oraz w systemach służących wspieraniu dostarczania towarów zabezpieczenia poprawy w miejscu i usług społecznego pracy bezpieczeństwa pracowników i zdrowia pracownic Dyrektywa 2006/54 WE (zmieniona w 1996 r.) w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości 5 Dyrektywa 86/613/EWG w sprawie stosowania zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn pracujących na własny rachunek oraz w sprawie ochrony kobiet pracujących na własny rachunek w okresie ciąży i macierzyństwa i pracownic karmiących piersią Dyrektywa 96/34/WE dotycząca porozumienia ramowego na temat urlopu rodzicielskiego Dyrektywa 97/80/WE dotycząca ciężaru dowodu w sprawach dyskryminacji ze względu na płeć szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy (wersja przeredagowana)

PRACOWNICE W CIĄŻY I PRACOWNICE NA URLOPIE MACIERZYŃSKIM Pracownice w ciąży, pracownice, które niedawno rodziły, oraz pracownice karmiące piersią objęte są specjalną ochroną w ramach dyrektywy 92/85/EWG; przedmiotem jej są również urlop macierzyński i dyskryminacja w miejscu pracy. Dodatkowa ochrona przed dyskryminacją z powodu ciąży wynika z przepisów prawnych dotyczących równego traktowania w dziedzinie zatrudnienia i pracy. 6 Dyrektywa 96/34/WE rozszerza prawa rodziców przez określenie minimalnych wymagań dotyczących urlopu rodzicielskiego dla mężczyzn i kobiet, a także powiązanej ochrony zatrudnienia. Celem dyrektywy jest wspieranie pracujących rodziców w godzeniu pracy i życia rodzinnego, a także promowanie równych szans i równego traktowania kobiet i mężczyzn. RÓWNE TRAKTOWANIE W DZIEDZINIE OBOWIĄZKOWEGO ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO Dyrektywa 79/7/EWG zobowiązuje państwa członkowskie do wprowadzenia zakazu dyskryminacji bezpośredniej i pośredniej ze względu na płeć w obowiązkowych systemach zabezpieczenia społecznego. Dotyczy ona zarówno systemów dla osób zatrudnionych, jak i systemu emerytur i ubezpieczenia rentowego dla pracowników.

OSOBY PRACUJĄCE NA WŁASNY RACHUNEK I ICH MAŁŻONKOWIE Dyrektywa 86/613/EWG dotyczy osób pracujących na własny rachunek i ich małżonków, którzy pomagają im swoją pracą, ale nie są zatrudnieni jako pracownicy i nie są wspólnikami. Dyrektywa obejmuje szeroki zakres zagadnień w tym obszarze, od rozpoczęcia działalności po udział małżonków wspierających w systemie zabezpieczenia społecznego. Uzupełnia ona oddzielne przepisy prawne dotyczące równego traktowania w dziedzinie zatrudnienia i pracy, systemów zabezpieczenia społecznego pracowników i obowiązkowego zabezpieczenia społecznego. DOSTĘP DO TOWARÓW I USŁUG 7 Dyskryminacja lub nierówne traktowanie nie ogranicza się do świata pracy, ale dotyczy również wielu sfer codziennego życia, takich jak dostawa towarów lub dostęp do usług. Artykuł 13 ust. 1 traktatu WE zapewnia możliwość wprowadzenia unijnych przepisów prawnych zabraniających dyskryminacji ze względu na płeć poza obszarem zatrudnienia. Tym zagadnieniem zajęto się w grudniu 2004 r. w dyrektywie 2004/113/WE dotyczącej dostępu do towarów i usług, które są ogólnodostępne i które są oferowane poza obszarem życia prywatnego i rodzinnego. Dyrektywa dotyczy istotnych usług niezbędnych w codziennym życiu, takich jak udostępnienie zamieszkania, bankowość i ubezpieczenia. Państwa członkowskie są zobowiązane do zastosowania tej dyrektywy w przepisach krajowych do grudnia 2007 r.

Czy wiesz, że Kobiety w Unii Europejskiej zarabiają średnio 15% mniej niż mężczyźni za taką samą pracę, mimo lepszego wykształcenia (źródło: Eurostat). W 2006 r. wskaźnik zatrudnienia dla osób w wieku od 15 do 64 lat w 27 obecnych państwach UE wynosił 57,2% dla kobiet i 71,6% dla mężczyzn (źródło: Eurostat). 8 Badanie Eurobarometer opublikowane w 2004 r. ujawniło, że chociaż 75% mężczyzn wiedziało o przysługującym im prawie do urlopu rodzicielskiego, 84% potwierdziło, że nie korzystało z tego urlopu ani nie rozważa wykorzystania go w przyszłości. Informacje dodatkowe Komisja Europejska zajmuje się zagadnieniami prawnymi związanymi z równymi prawami kobiet i mężczyzn. Jednostka G.2 monitoruje wdrażanie dyrektyw wspólnotowych w obszarze równych szans i braku dyskryminacji do krajowych przepisów prawnych, a także zastosowanie tych przepisów w praktyce. Zarządza ona procedurami stosowanymi w wypadku niespełnienia przez państwa członkowskie zobowiązań i w razie potrzeby inicjuje nowe propozycje legislacyjne. Kontakt Komisja Europejska Dyrekcja Generalna ds. Zatrudnienia, Spraw Socjalnych i Równości Szans Jednostka G.2: Równość, przeciwdziałanie dyskryminacji: zagadnienia prawne B-1049 Bruksela Poczta elektroniczna empl-info@ec.europa.eu Strona internetowa http://ec.europa.eu/employment_social/gender_equality/legislation/index_en.html

Komisja Europejska Przepisy prawne na rzecz równości płci w Unii Europejskiej Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich 2008 8 str. 14,8 21 cm

KE-78-07-349-PL-D Jeśli są Państwo zainteresowani publikacjami Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szans, są one dostępne do pobrania na stronie: http://ec.europa.eu/employment_social/emplweb/publications/index_en.cfm Można je także zaprenumerować bezpłatnie przez Internet: http://ec.europa.eu/employment_social/sagaplink/dspsubscribe.do?lang=en ESmail, elektroniczny biuletyn informacyjny Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szans, można zaprenumerować przez Internet: http://ec.europa.eu/employment_social/emplweb/news/esmail_en.cfm http://ec.europa.eu/employment_social/index_en.html