Koncept kompartmentalizacji.

Koncept kompartmentalizacji. KONCEPT Racjonale uzasadnienie do ustalenia "regionów" i "stref" handlowych opierając się na zasadach nauki epidemiologicznej i analizy ryzyka, oceny i zarządzania ryzykiem choroby zwierząt tak aby zapewnić bezpieczeństwo handlu. Jednakże geograficzne granice regionów i stref mogą łatwo być naruszone poprzez liczne szlaki epidemiologiczne. Koncept "kompartmentu" rozszeża stosowanie "granicy ryzyka" poza strefę geograficzną i bierze pod uwagę wszytkie faktory epidemiologiczne co pozwala na stworzenie skutecznej granicy. Podstawowym wymogiem dla wdrożenia któregoś z konceptów (regiony/strefy lub kompartment) jest to aby populacja brana pod uwagę do handlu była w obrębie granic organizacyjnych lub geograficznych, które pozwolą na czysty epidemiologicznie podział na te zwierzęta a otaczającą je populację zwierząt wyższego ryzyka. Jest siedem czynników, które kraj eksportujący może użyć do prowadzenia identyfikacji i dokumentacji kompartmentu. Dodatkowo są przeanalizowane kroki do podjęcia celem wdrożenia handlu opartego na zasadach kompartmentalizacji. KLUCZOWE SŁOWA Kompartment Kompatmentalizacja Obca choroba zwierzęca Region Ocena ryzyka Ryzyko handlowe Strefa WSTĘP Celem tego dokumentu jest opis konceptu kompartmentu oraz stworzenie kryteriów i zasad działania do wdrożenia tego konceptu jak określa Światowa Organizacja Zdrowia Zwierząt (OIE) w Kodeksie Zdrowia Zwierząt Lądowych - aby ułatwić handel zwierzętami i produktami pochodzenia zwierzęcego. Osiągnięcie i utrzymanie statusu kraju wolnego od chorób jest trudne, zwłaszcza w przypadku kiedy choroba z łatwością może przedostać się przez granice kraju. Dla wielu chorób kraje członkowskie OIE tradycyjnie stosują koncept stref w celu utrzymania podpopulacji zwierząt o różnym statusie zdrowotnym w obrębie granic danego kraju. Ostatnio koncept kompartmentalizacji został przedstawiony w Kodeksie Zdrowia Zwierząt Lądowych i OIE Kodeksie Zdrowia Zwierząt Wodnych jako alternatywa w zarządzaniu chorobą i patogenami w populacji zwierząt bez niepotrzebnego zakłócania handlu zwierzętami. Regionalizacja/strefy opierają się na rozpoznaniu podpopulacji zwierząt o innym statusie zdrowotnym w obrębie granic geograficznych, natomiast kompartmentalizacja jest oparta głównie na zasadach zarządzania i bioasekuracji. Jednakże względy przestrzenne i dobre praktyki w zarządzaniu 1

odgrywają duża rolę w obu konceptach. Kompartmetalizacja nie jest nowym konceptem dla Służb Weterynaryjnych; w rzeczywistości był wdrażany od dłuższego czasu w wielu programach kontroli choroby, które opierały się na koncepcie stad wolnych od choroby. Programy takie zostały wdrożone dla takich chorób jak gruźlica, bruceloza czy choroba Aujeszkie'ego. Intencją tego dokumentu jest zapewnienie ram dla wdrożenia kompartmentu w krajach lub w strefach. Podstawowym wymogiem do wdrożenia któregoś z konceptów jest ustalenie granic organizacyjnych lub geograficznych, które utworzą funkcjonalną separację i pozwolą na czysty epidemiologicznie podział wśród populacji o różnym statusie zdrowotnym. Na przykład, operacja ograniczenia w stosunku do drobiu lub świń, które mają wysoki poziom bioasekuracji i organizację działania praktycznie niwelujące ryzyko choroby lub jej czynniki w konkretnych strefach geograficznych. Z drugiej strony geograficznie wyizolowana populacja zwierząt może być znacznie zagrożona przez osoby podróżujące, turystów lub inne daleko sięgające linki epidemioloczne. A zatem koncept kompartmentu wydłuża wprowadzone granice ryzyka poza te geograficzne i rozważa wszystkie czynniki epidemiologiczne, które pomogą wyznaczyć efektywne granice. Głównym kryterium kompartmentu jest fakt, że zwierzęta w nim istniejące są czytelnie rozpoznawalne jako element wyjątkowej podpopulacji z ograniczonymi lub bez linków epidemiologicznych z inną populacją zagrożoną. Środki podjęte by zapewnić zwierzętom podpopulacji pełną identyfikację oraz uznanie i utrzymanie statusu zdrowotnego powinny być szczegółowo udokumentowane i muszą brać pod uwagę epidemiologiczną charakterystykę choroby. W strategi kontroli choroby kompartmenty powinny być ustalone przed pojawieniem się ogniska choroby. Po wybuchu choroby kompartmentalizacja może ułatwić kontrolę nad chorobą mając na uwadze prawdopodobieństwo pojawienia się choroby w związku z jej ogniskiem. Ze względów na handel międzynarodowy kompartmenty muszą być pod kontrolą i odpowiedzialnością Administracji Weterynaryjnej w kraju. DEFINICJE Poniższe definicje zostały zatwierdzone w Kodeksie Zdrowia Zwierząt Lądowych (definicje w Kodeksie Zdrowia Zwierząt Wodnych są bardzo podobne): - Strefa/Region: oznacza jasno określoną część kraju w której są zwierzęta podpopulacji o odmiennym statusie zdrowotnym w związku z określoną 2

chorobą wymagającą obserwacji, kontroli i środków bioasekuracyjnych wdrażanych celem spełnienia wymagań w handlu międzynarodowym. - Kompartment: oznacza jeden lub więcej obiektów o tym samym systemie bioasekuracji mającymi zwierzęta podpopulacji o odmiennym statusie zdrowotnym w związku z określoną chorobą wymagającą obserwacji, kontroli i środków bioasekuracyjnych wdrażanych celem spełnienia wymagań w handlu międzynarodowym. - Obiekt: oznacza miejsce, w którym są trzymane zwierzęta. SIEDEM CZYNNIKÓW DO UTWORZENIA I UZNANIA KOMPARTMENTU Definicja kompartmentu. Kompartment jest to podpopulacja z określonym statusem w stosunku do stanu interesów, geograficznej tożsamości i spójności w utrzymaniu swoich czlonków i statusu. Kompartment musi być jasno określony, wykazując powiązania wszystkich jego członków i ich wkład w utrzymanie granicy epidemiologicznej pomiędzy zwierzętami z kompatmentu a populacją o odmiennym statusie zdrowotnym. Definicja kompartmentu może dotyczyć właścicieli zwierząt lub zarządców, członków spółdzielni, mieć znaczenie w planach rozwojowych przemysłu lub hodowli zarodowych z nakazanymi zasadami bioasekuracji lub podobnie funkcjonującymi podziałami. Kompartment może również być określony przez charakterystyczne dla choroby czynniki. Na przykład, obiekt dla bydła może być zdefiniowany jako kompartment wolny od BSE w głównej mierze dzięki starannej dokumentacji historycznej źródeł paszy, przemieszczeń zwierząt i identyfikowalności. Alternatywnie, proces ograniczeń w trzodzie może być określony jako zdolność wyeliminowania źródeł zagrożenia chorobą w planie bioasekuracji w trakcie codziennych działań. W drobiu kompartment może być określony na poziomie ubojni, do której dostarczane są z obiektów zwierzęta jak również te obiekty/instytucje/firmy które są pionowo zintegrowane z operacją. Ogólnie, kompartment jest określony przez czynniki wspólne dla populacji, które zapewniają wyraźne oddzielenie ryzyka choroby od zwierząt lub ptaków o wyższym ryzyku określonej choroby. 3

EPIDEMIOLOGICZNA SEPARACJA KOMPARTMENTU OD POTENCJALNEGO ŹRÓDŁA INFEKCJI Parametry epidemiologiczne stanowią większą część definiujących kompartment kryteriów. Czynniki te korelują z drogami przenoszenia się choroby, łagodzenia ryzyka w celu zapobieżenia narażeniu, konkretnym czynnikiem choroby i czynnikami środowiskowymi, które mają wpływ na narażenie się i namnażanie czynnika chorobotwórczego. BIOASEKURACJA W ODNIESIENIU DO PROBELMÓW ZWIĄZANYCH ZE ZDROWIEM. Plan bioasekuracji powinien być ustalany pod kątem możliwych dróg przedostania się choroby i szerzenia infekcji w kompartmencie. Dodatkowo do określenia dróg przenoszenia się choroby plan bioasekuracyjny powinie zawierać standardowe procedury operacyjne mające na celu złagodzenie ryzyka narażenia się na chorobę z każdej z możliwych dróg jej przedostania się i określić oraz monitorować zgodność z procedurami. Na koniec plan powinien zawierać środki do edukacji i szkoleń pracowników co zapewni, że wszystkie osoby odpowiedzialne za bioasekurację posiadają odpowiednią wiedzę i są poinformowane (Tabela I). FIZYCZNE, PRZESTRZENNE I LOKALIZACYJNE CZYNNIKI MAJĄCE WPŁYW NA STATUS BIOASEKURACJI W KOMPARTMENCIE. Podczas gdy kompartment jest głównie oparty na bioasekuracji, recenzja czynników geograficznych jest niezbędna aby zapewnić funkcjonalnośc granic odpowiedniej separacji w kompartmencie od sąsiadujących populacji zwierząt o różnym statusie zdrowotnym. Następujące czynniki są brane pod uwagę w połączeniu z zasadami bioasekuracji, i w niektórych instytucjach, mogą spowodować zmianę stopnia zaufania osiągniętego przez podstawowe zasady bioasekuracji i monitoringu: choroby i szkodników w przylegającym do kompartmentu obszarze; lokalizacja najbliższego stada. Czy obiekty w obrębie kompartmentu przylegają bezpośrednio do stad o innym statusie zdrowotnym lub czy jest strefa buforowa która zapobiegłaby kontaktowi bezpośredniemu lub zakażeniu drogą powietrzną? branie pod uwagę warunków środowiskowych mających wpływ na rozprzestrzenienie się choroby. Czy drogi powietrzne są czynnikiem transmisji choroby? Czy warunki klimatyczne mają wpływ na przetrwanie czynnika chorobotwórczego zmniejszając lub zwiększając możliwości jego przetrwania? W każdym razie wystarczające dowody powinny być dostarczone w celu 4

określenia efektywności planu bioasekuracyjnego w odniesieniu do każdej możliwej drogi przenoszenia choroby. Ryzyko poziomu bioasekuracji w kompartmencie powinno być okresowo poddane ocenie poprzez formalne procedury używając instrumentów mających na celu identyfikację potencjalnych obszarów i aktywności wysokiego ryzyka. Na podstawie wyników konkretne i udokumentowane środki łagodzenia ryzyka zakażenia powinny być wdrożone celem zmniejszenia obszarów i aktywności wysokiego ryzyka przedostania się czynnika chorobotwórczego. IDENTYFIKACJA I REJESTRACJA Warunkiem wstępnym zostania częścią integralna kompartmentu jest posiadanie ważnego systemu identyfikowalności. Wszystkie zwierzęta w obrębie kompartmentu powinny być tak oznaczone, żeby można było prześledzić jego indywidualną historie pochodzenia. W zależnosci od systemu produkcji, identyfikacji może podlegać całe stado, partia lub indywidualne zwierzę. Wszelkie przemieszczenia zwierząt do lub poza kompartment muszą być szczegółowo udokumentowane, kontrolowane i nadzorowane przez Służby Weterynaryjne. DOKUMENTACJA CZYNNIKÓW KRYTYCZNYCH DLA ZDEFINIOWANIA KOMPARTMENTU Standardowe procedury operacyjne powinny funkcjonować i być udokumentowane w kompartmencie. Dokumentacja musi dostarczyć dowodów na to, ze bioasekuracja, monitoring, identyfikowalność i praktyki operacyjne spełniają kryteria dla określonego kompartmentu. Dodatkowo oprócz informacji o przemieszczeniach niezbędna dokumentacja powinna zawierać wyniki produkcyjne stada, źródło paszy, testy monitoringu, rejestr narodzin i upadków, książka wizyt, historia chorób, książka leczenia i szczepień, plan bioasekuracyjny, dokumentacja szkoleń i wszelkie inne niezbędne kryteria w razie potrzeby aby ocenić wykluczenie choroby. Historia statusu zdrowotnego kompartmentu musi być udokumentowana, zawierać daty wystąpienia ostatnich chorób (jeżeli były), ilość wystąpień i zastosowane metody zwalczenia choroby. Status szczepień należy rozpatrywać pod względem możliwości monitowania informacji. Typ szczepionki i częstość jej zadawania jest w wielu przypadkach wymagany aby móc ocenić jej wyniki i określić ryzyko wystąpienia choroby w stadzie. Dlatego też okres przechowywania dokumentacji związanej ze szczepieniami musi zostać zachowany w zależności od choroby, rodzaju szczepienia i cyklu produkcyjnego. Informacja zawarta w rejestrach będzie się różnić w zależności od gatunku i choroby(ób) pod nadzorem. Na przykład w przypadku BSE, która jest 5

przenoszona z pokarmem i ma długi czak inkubacji pełne rejestry źródła pochodzenia pokarmu dotyczy kilku lat i byłby wymagalny w momencie rozważenia kompartmentu wolnego od BSE. Z kolei takie rejestry miałyby niewielką wartość w odniesieniu do tak wysoko zakaźnej choroby jak ptasia grypa. NADZÓR I KONTROLA KOMPARTMENTU Władze, organizacja i inrfastruktura Służb Weterynaryjnych, włączając w to laboratoria, muszą być szczegółowo udokumentowane zgodnie z rozdziałem o Służbie Weterynaryjne OIE Kodeksu Zdrowia Zwierząt Lądowych, w celu zapewnienia zaufania do integralności kompartmentu. Oficjalny nadzór nad bioasekuracją i monitoringiem jest niezbędnym elementem kompartmentalizacji. Nadzór nad czynnikami krytycznymi w zarządzaniu statusem kompartmentu powinien być sprawowany wspólnie zarówno przez weterynarię przemysłową jak i rządowe Służby Weterynaryjne, ale ostateczny autorytet dla celów krajowego i międzynarodowego handlu leży po stronie Służby Weterynaryjnej. Cała produkcja w obrębie kompartmentu powinna być prowadzona według tych samych standardów. Służby Weterynaryjne ponoszą odpowiedzialność za wystawianie certyfikatów do handlu międzynarodowego, przeprowadzają okresowe inspekcje obiektów, określają zasady bioasekuracji i procedury pobierania prób, prowadzą rejestry i wdrażają zasady monitoringu. Służby Weterynaryjne powinny prowadzić nadzór i próby i powinny przeprowadzić lub nadzorować laboratoryjne badania diagnostyczne. Zasięg nadzoru i częstotliwość inspekcji musi być adekwatny do zapewnienia rozsądnego zaufania wobec partnerów handlowych dla których mają znaczenie zasady kompartmentu i są wdrażane w sposób spełniający oczekiwania kraju importującego odnośnie odpowiedniego poziomu zabezpieczenia. MONITOROWANIE CZYNNIKA LUB CHOROBY Monitorowanie powinno zawierać zbieranie i analizę informacji odnośnie chorób/infekcji w taki sposób, aby Służby Weterynaryjne miały pewność, że zwierzęta w tym obiekcie spełniają zasady kompartmentu. System monitorowania, który jest w stanie wykryć szybko przypadek przedostania się czynnika chorobotwórczego do obiektu jest podstawą. System taki powinien spełniać określone w Kodeksie Zdrowia zasady monitoringu i szczegółowe wytyczne odnośnie konkretnej choroby. W zależności od choroby są dostępne różne metody testów i monitorowania, które można wdrożyć, aby osiągnąć pewność wolności od choroby. Metodologia 6

monitorowania będzie zazwyczaj zgodna z wytycznymi OIE lub może wykorzystać równoważną metodę. Na podstawie określenia czynników ryzyka kraj może zdecydować o pobieraniu prób bardziej intensywnie w rejonach podwyższonego ryzyka a mniej intensywnie w rejonach, gdzie udokumentowany jest niższy poziom ryzyka. Podsumowując odpowiednie połączenie metod aktywnych (częste badania laboratoryjne) i pasywnych (dobrowolne raportowanie lub testy) jest niezbędne do uzyskania wyżej wymienionych celów monitoringu. System raportowania wyników monitoringu musi zostać stworzony w ten sposób, aby weterynaria i partnerzy handlowi mogli być informowani o pozytywnych testach, odbiegającym od normy zachowaniu i obserwacjach produkcji, które są zapisane w strategi monitoringu. Informacje z monitoringu muszą być niezwłocznie przesłane do Służb Weterynaryjnych przez kierownika kompartmentu i lekarza obsługującego obiekt. ZDOLNOŚCI DIAGNOSTYCZNE Oficjalnie wyznaczone laboratoria zgodnie ze standardami OIE, określonymi w Wytycznych do Diagnostyki Laboratoryjnej i Szczepień dla Zdrowia Zwierząt Lądowych i Wodnych, powinny być dostępne do przeprowadzenia badań. Wszystkie badania laboratoryjne i procedury powinny być audytowane przez administrację krajową. W szczególności laboratoria i personel przeprowadzający badania powinien być przeszkolony i certyfikowany przez krajowe laboratorium referencyjne celem uzyskania kompetencji. Okresowo laboratoria i personel powinny ukończyć test sprawności by zweryfikować kontynuację kompetencji. Raportowanie wyników badań powinno być przejrzyste. REAGOWANIE KRYZYSOWE, KONTROLE I ZDOLNOŚCI POWIADAMIANIA Szybka dignoza, raportowanie i powiadamianie o chorobie są krytyczne dla zminimalizowania ryzyka wybuchu ogniska choroby. Struktura kompartmentu musi być taka, aby producenci i ich pracownicy byli zaznajomieni z chorobami, które należy zgłaszać i procedurami raportowania. Tak samo każde laboratorium przeprowadzające badania monitorujące musi mieć wdrożone systematyczne procedury nagłego raportowania o chorobach do władz rządowych. Zatem Służby Weterynaryjne muszą posiadać standardowe procedury operacyjne do informowania OIE a w razie potrzeby też inne organy międzynarodowe. 7

SEKWENCJA KROKÓW JAKIE NALEŻY PODJĄĆ W DEFINIOWANIU KOMPARTMENTU Nie ma jednej określonej sekwencji kroków, które należy podjąć przy określaniu stref czy kompartmentu. Kroki, których zdecyduje się użyć Weterynaria kraju importującego i eksportującego będą ogólnie zależały od okoliczności powstałych w danym kraju i na jego granicach. Wg Kodeksu Zdrowia Zwierząt Lądowych rekomendowane kroki to: a) na podstawie rozmów z istotnym przedsiębiorstwem/przemysłem kraj eksportujący identyfikuje na swoim obszarze jeden lub więcej obiektów lub inne tereny będące własnością przedsiębiorstwa(przedsiębiorstw), które działają w obrębie jednego systemu bioasekuracji i uważa się że utrzymują zwierzęta podpopulacji o odmiennym statusie zdrowotnym niż specyficzna choroba/choroby b) na podstawie formalnego procesu kraj eksportujący ocenia zgodność z siedmioma czynnikami opisanymi powyżej c) kraj eksportujący identyfikuje takie przedsiębiorstwa jako wolne kompartmenty, zgodnie z zawartymi wytycznymi w Kodeksie Zdrowia Zwierząt Lądowych i Wodnych d) informację taką kraj eksportujący przekazuje do kraju importującego i proponuje dane przedsiębiorstwa do traktowania jako epidemiologicznie odseparowany kompartment do celów handlu międzynarodowego e) kraj importujący określa czy może zaakceptowac takie przedsiębiorstwa jako kompartment w celu importu zwierząt i produktów pochodzenia zwierzęcego, uwzględniając: ocenę Służb Weterynaryjnych lub innych organów rządowych kraju eksportującego, w zgodzie z Kodeksami OIE Swoją własną sytuację w zakresie zdrowia zwierzęcego w odniesieniu do danej choroby inne istotne standardy OIE f) kraj importujący powiadamia kraj eksportujący o swojej decyzji (i o powodach takiej właśnie decyzji) w rozsądnym czasie (max 60 dni), będąca: uznanie kompartmentu; w tym przypadku kraj importujący i eksportujący mogą podpisać formalne porozumienie definiujące kompartment prośba o udzielenie kolejnych inforacji odrzucenie takich przedsiębiorstw kompartmentu do celów handlu międzynarodowego. 8

OFICJALNE UZNANIE STATUSU ZDROWOTNEGO ZWIERZĄT OIE jest zobowiązane do rozpatrzenia wniosku jednego z Krajów Członkowskich w celu uznania jego roszczenia wobec jednej z czterech chorób na liście OIE: pryszczycy, pomór bydła, zarazy płucnej bydła i BSE. OIE rutynowo nie klasyfikuje Krajów Członkowskich względem innych chorób. Procedury wymagają aby Kraj Członkowski dostarczył dowodów, że spełnia określone w Kodeksach przepisy, które są wymagane aby kraj lub jego strefy były wolne od danej choroby. Jeżeli w danym momencie ustalenie statusu wolnego od choroby jest ograniczone do kraju i stref, tak użycie konceptu kompartmentalizacji może poszerzyć obszar zgodnie z Kodeksami, oficjalne uznanie wniosku o kompartment wolny od choroby zostanie przyjęty. Procedura podsumowuje oficjalne zatwierdzenie przez OIE statusu Kraju Członkowskiego odnośnie danej choroby (poprzez formalną rezolucję Komitetu Międzynarodowego OIE), inne Kraje Członkowskie mają w obowiązku wziąć pod uwagę tą rezolucję ustalając z danym krajem środki ochrony zdrowia podczas importu surowców z tego kraju. WNIOSKI Kraje Członkowskie OIE dążą do ułatwienia handlu obarczonego ryzykiem w okresie wyzwań przed jakimi stawiają nas stale rozpowszechniające w żywym inwentarzu i drobiu choroby. W ostatnich latach regionalizacja/strefy były wdrożone jako środek pozwalający na handel z częścią zainfekowanego chorobą kraju. To wymusza na Służbach Weterynaryjnych wdrażanie nadzwyczajnych środków kontroli dla regionów/stref na poziomie równym lub wyższym niż te stosowane dla reszty kraju. Kompartmentalizacja jest narzędziem mogącym ułatwić handel zwierzętami i ich produktami. Fundamentalne dla jej wdrożenia jest kontrola Służb Weterynaryjnych nad kompartmentem i swobodny przepływ informacji koniecznej do przekonania kraju importującego, że ryzyku przedostania się choroby z towarami zostało zminimalizowane. Dlatego też procedury praktykowane w handlu z regionami/strefami powinny być podobnie ustalone dla kompartmentalizacji. Wszystkie działania podejmowane w celu kontroli choroby są połączeniem wysiłków Służb Weterynaryjnych i indywidualnego producenta. Kompartmentalizacja wymaga relatywnie wyższych kosztów na sztukę 9

poniesionych przez producenta a także Usług Weterynaryjnych w obrębie programu zwalczania choroby. Kompartment jest analogiczny do pierwszej fazy tradycyjnych krajowych programów zwalczania chorób (gruźlicy, brucelozy czy choroby Aujeszki'ego) w których to producent, pod kontrolą Weterynaryjną, decydował ze względu na możliwości handlowe wyodrębnić status zdrowotny swojego stada wyższy od tego ogólnego dla populacji. Poprzednie wytyczne dostarczają podstaw do ustanowienia, oceny i wymiany informacji o zwierzętach z kompartmetnu w interesie handlu międzynarodowego. Tak jak w przypadku krajowego lub strefowego/regionalnego wniosku, odpiwednie decyzje handlowe ustala ostatecznie kraj importujący oszacowując (mając na uwadze jakiekolwiek rekomendacje OIE) czy poziom ryzyka jest akceptowalny podczas transakcji handlowej. 10

TABELA I Potencjalne drogi zakażenia KOMPARTMENT ENDEMICZNY DZIKA POPULACJA Przykłady łagodzenia ryzyka przeniesienia choroby Zakaz interakcji z kompartmentem endemicznym. Praktyki bioasekuracji, które zabezpieczają przed sąsiednimi stadami (patrz róznież zasady pracownika) Zwierzęta w wolnym od choroby kompartmencie powinny znajdować się w pomieszczeniach zabezpieczających je przed kontaktem ze zwierzętami z dzikiej populacji potencjalnie przenoszącymi chorobę (np. dziki lub ptaki) PRACOWNICY SEKTOR SERWISOWY (np łapanie/ szczepienia/ ekipa sprzątająca/ dostawy paszy/ personel serwisowy) ODBIÓR CHORYCH / PADŁYCH ZWIERZĄT Polityka wobec pracowników zakazująca im kontaktu ze zwierzętami wysokiego ryzyka, np. w hodowli drobiu zakaz trzymania lub opiekowania się ptactwem poza fermą lub zakaz uczestniczenia w pokazach/wystawach. Prysznice, odzież robocza/obuwie. Szkolenie w zakresie bioasekuracji i zapobieganiu pojawienia się choroby. Używanie odzieży ochronnej jednorazowej lub specjalnie do tego przeznaczonej i obuwia. Upewniać się, że pracownicy nie byli tego samego dnia na innej fermie. Mycie i dezynfekcja pojazdów wjeżdżających na fermę. Kompost, spalanie lub pogrzebanie chorych zwierząt, np drób, martwe ptaki mogą być umieszczone w workach i umieszczone w przykrywanej beczce na granicy posesji RUCH POJAZDÓW GOŚCIE Parkować tylko z dala od budynków inwentarskich, preferowane parkowanie poza fermą. Pozwalać tylko niezbędnym pojazdom na wjazd na posesję (np paszowóz). Zapewnić obiekty do dezynfekcji na wjeździe dla pojazdów pracowników i gości. Zabrania się wpuszczania gości do obiektów ze zwierzętami. Używać płotów, ogrodzeń, zamkniętych bra lub ochrony by zniechęcić do wstępu. DZIKIE ZWIERZĘTA LUB PUPILE DOMOWE ZAKAŻENIE DROGĄ POWIETRZNĄ PASZA WEKTORY WYPOSAŻENIE PRZESTÓJ Kontrola gryzoni, płoty, sprzaątanie elementów wabiących (np kosze na śmieci), zwierzęta domowe w domu, nie wpuszczać pupili do budynków inwentarskich. Zapobieganie prawdopodobieństwu pokazania się choroby przenoszone drogą powietrzną poprzez odpowiednią odległość lub specjanle środki ostrożności np system filtracji powietrza. Obróbka, obchodzenie się z paszą i składowanie jej w taki sposób by uniknąć zakażenia lub wprowadzen ia czynnika chorobotwórczego. Pomieszczenia inwetarskie oporne na wektory. Weryfikowanie osłon regularnie. Nie pożyczanie sprzętu, nwet w obrębie tej samej firmy. Używanie dedykowanych regałów, pomieszczeń (oznakowanie kolorystyczne) w pełni czystych i zdezynfekowanych po każdym użyciu Wydłużyć okres przestoju pomiędzy kolejnymi rzutami. Czyszczenie i dezynfekcja. Podnoszenie częstości wywozu śmieci. 11