zwiedzo-maniacy.pl 1

zwiedzo-maniacy.pl 1

1. Zawartość 2. Legenda... 4 3. Historia Aten... 5 4. Akropol... 7 4.1. Propyleje... 8 4.2. Świątynia Ateny Nike... 9 4.3. Pomnik Agryppy... 10 4.4. Partenon... 11 4.5. Erechtejon... 13 4.6. Wschodnia część Akropolu... 15 4.7. Teatr Dionizosa... 16 4.8. Stoa Eumenesa... 17 4.9. Odeon Hadriana... 17 4.10. Brama Beulego... 18 5. Muzeum Akropolu... 19 6. Ancient Agora... 21 6.1. Kościół Świętych Apostołów... 23 6.2. Mennica... 24 6.3. Studnia... 24 6.4. Stoa Południowa I na Ancient Agorze... 24 6.5. Stoa Południowa II na Agorze w Atenach... 24 6. 6. Budynek Wschodni Agory Ateńskiej... 25 6.7. Mur obronny na Agorze... 25 6.8. Biblioteka Pantainosa na Agorze... 25 6.9. Aiakeion - Agora... 25 6. 10. Budynek z fontanną na Ancient Agorze... 26 6.11. Stoa Środkowa... 26 6.12. Dom Szymona Maczeta... 26 6.13. Granica Agory... 26 6.14. Tholos na Agorze... 27 6.15. Matroon... 27 6.16. Nowy Bouleterion na Ateńskiej Agorze... 27 6.17. Pomnik Bohaterów na Ancient Agorze... 27 6.18. Hefaisteion na Agorze w Atenach... 28 6.19. Royal Stoa... 29 6.20. Stoa Zeusa... 29 6.21. Świątynia Apollina Patroosa... 29 6.22. Ołtarz Dwunastu Bogów... 29 6.23. Świątynia Aresa... 29 zwiedzo-maniacy.pl 2

6.24. Odeon Agryppy na Ateńskiej Agorze... 30 6.25. Droga Panatenajska prowadząca z Keramejkos na Akropol... 30 6.26. Budynek Sądu... 30 6.27. Stoa Attalosa... 31 6.28. Południowo - zachodni plac... 32 6.29. Ateńska demokracja... 32 7. Roman Agora... 33 7.1. Wieża wiatrów... 34 7.2. Szalet miejski... 35 7.3. Medresa... 35 8. Biblioteka Hadriana... 35 9. Świątynia Zeusa Olimpijskiego... 37 10. Łuk Hadriana... 38 11. Zappejon... 38 12. Ogrody narodowe... 39 13. Parlament i Grób Nieznanego Żołnierza... 39 14. Stadion Panatenajski... 40 15. Keramejkos... 43 16. Muzeum Narodowe... 45 17. Akademia, Uniwersytet i Biblioteka Ateńska... 50 18. Punkty widokowe... 52 18.1. Areopag... 52 18.2. Wzgórze Filopapposa... 55 18.3. Wzgórze Likavitos... 57 zwiedzo-maniacy.pl 3

2. Legenda Bardzo, bardzo dawno temu, gdy Kronos zajęty był władaniem niebem i ziemią, jego żona, Gaja leżąc u wybrzeży Attyki, bardzo się nudziła. A ponieważ była boginią, z własnej woli, poczęła dziecko. Urodziła dziwnego stwora, pół-człowieka, pół-węża. Nadała mu imię Kekrops. Pokochała go całym sercem i wychowała na walecznego i mądrego myśliwego. Niestety, nie była w stanie wciąż bronić go przed ludźmi, którzy widzieli w nim dziwnego stwora i bardzo z niego szydzili i poniewierali. Lata mijały i Kekrops zapragnął żony która by go kochała jak wcześniej matka. Ulepił z gliny kobietę. Dzięki możliwości magii, którą odziedziczył, tchnął w nią duszę. Żona urodziła mu trzy córki i jednego syna. Kochała swego męża i przekonała ludność, że Kekrops to dobry i mądry człowiek. Wkrótce zaczęto słuchać jego nauk: że warto żyć w monogamii, że warto uczyć się pisma, że warto grzebać zmarłych... I tak zjednał sobie przychylność wielu mieszkańców, którzy wkrótce wybrali go na swego króla. Pod rządami mądrego władcy miasto stawało się coraz bogatsze i silniejsze. W efekcie zainteresowało się miastem dwoje bogów: Posejdon i Atena. Kekrops orzekł, iż odda miasto temu z bogów, który da cenniejszy dar. Posejdon, jako władca mórz, uderzył trójzębem w skałę, z której popłynęła morska woda. To nie bardzo ucieszyło króla, gdyż wokół Attyki morza jest w bród. fragment repliki panteonu na Partenonie Poczekał więc na dar od Ateny. przedstawiający walkę Ateny z Posejdonem Ta natomiast uderzyła włócznią w ziemię i natychmiast wyrosło drzewo oliwne. Był to był dar, na który czekała ludność! Nie dość, że od bogini, która znana jest z mądrości i sprawiedliwej wojny, to dała miastu coś bardzo cennego. Oliwki wszak do dziś doceniają wszyscy. Legenda głosi, że drzewo, które zrodziła sama Atena, to wciąż to samo, które rośnie przy Erechthejonie na Akropolu. zwiedzo-maniacy.pl 4

3. Historia Aten Mitycznym założycielem Aten (Athina) był Kekrops. Ślady wskazują, że już 6 tys. lat temu zamieszkiwano Akropol. Było to bezpieczne miejsce, gdyż strome zbocza wzgórza zapewniały bezpieczeństwo i dobrą widoczność, natomiast liczne tu źródła wody, dawały życie. Początkowo Ateny były miastem niewiele różniącym sie od innych. Rozkwit nastąpił w VI w p.n.e., gdy zaczęto wprowadzać demokrację. A gdy w V w p.n.e. Ateny pokonały Persów pod Maratonem i Salaminą, nastąpił złoty wiek Aten. Stały się potęgą na cały rejon morza śródziemnego. Perykles, ateński polityk, retor, reformator ateńskiej demokracji, znacznie przyczynił się do zmniejszenia różnic społecznych oraz ogromnej rozbudowy miasta. Powstał Akropol jako miejsce kultu greckich bogów. W tym czasie żyli tu słynni myśliciele; Ajschylos, Sofokles, Herodot, Eurypides, Sokrates i Fidiasz. Ateny podporządkowały sobie inne miasta, które musiały płacić daniny. Ogromny rozkwit polis (miasta) niepokoił Spartę. W 431 r. p.n.e. rozpoczęła się wojna peloponeska, która trwała prawie 30 lat. Zakończyła się porażką dla Ateńczyków. Długie lata wojny spowodowały ogromne zniszczenia. Miasto nie odzyskało już dawnej potęgi. Nadal jednak było symbolem stolicy kultury. Działały tu bowiem szkoły filozoficzne założone przez Platona, Arystotelesa, Epikura. Ich uczniami byli nie tylko Grecy. Przyjeżdżali tu Rzymianie by pobierać nauki. W 86 r. p.n.e. miasto splądrował Sulla, który wywiózł do Rzymu ogrom dzieł sztuki, zburzył i spalił wiele zabytków. Dopiero Hadrian, który bardzo interesował się kulturą grecką, rozbudował miasto. Dokończył Świątynię Zeusa Olimpijskiego, postawił obok Łuk, który nazwał swoim imieniem, wyznaczając tym samym granicę między miastem greckim i rzymskim. W I w. n.e., za sprawą św. Pawła z Tarsu, dotarło tu chrześcijaństwo. Przywiązanie Greków do dawnych bogów było silne, dlatego musiało minąć kilka stuleci by zaczęły powstawać kościoły chrześcijańskie. W V w. n.e. Partenon przekształcono w kościół. Podobnie postąpiono z innymi miejscami kultu starożytnych bogów. Wiele zabytków zostało rozebranych by pozyskany materiał budowlany użyć przy powstawaniu świątyń chrześcijańskich. W 267 r. miasto najechało i splądrowało germańskie plemię Herulów. Rola Aten osłabła jeszcze mocniej w czasach bizantyjskich. Centrum kultury stał się Konstantynopol. Wywiezionych tam zostało wiele dzieł sztuki. zwiedzo-maniacy.pl 5

W 1204 r. podczas IV krucjaty, Ateny przeszły pod rządy władców katolickich. Chrześcijanie albo przysposobili pozostałe jeszcze świeckie świątynie na kościoły lub użyli jako budulca na nowe kościoły i katedry. W 1456 r. miasto zajęli Osmanowie tureccy, którzy władali tu do XIX w. Ci znowu niszczyli wszystko co chrześcijańskie. U podnóża Akropolu pojawiły się typowe dla Turcji dzielnice. Partenon został zamieniony w meczet. W 1687 r. miasto zaatakowali Wenecjanie. Ostrzeliwali miasto tak mocno, że jeden z pocisków trafił w Partenon, w którym składowany był proch. Potężna eksplozja w znacznym stopniu uszkodziła budowlę. Zniszczenie to było najgorsze w skutkach dla świątyni Ateny. W 1829 r. wybuchło powstanie, w którym Grecy obronili się przed tureckim panowaniem. Nowy król, Otton I, postanowił przywrócić świetność Atenom i właśnie to miasto wybrał na stolicę. Wreszcie, po prawie 400 latach niewoli, w 1834 r., Turcy opuścili miasto. Ateny były wtedy nic nie znaczącą mieściną, w której było ok. 160 domów z 5 000 mieszkańców. Młody władca z wielkim impetem wziął się za odbudowę miasta, zabytków, wzniósł budynki użyteczności publicznej, place, restauracje. W 1896 r. zorganizowano, na Stadionie Panatenajskim, pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie. W 1923 r. Ateny stoczyły bitwę z Turcją, którą Grecy przegrali. Nastąpiła wymiana ludności. Powstały nowe, biedne dzielnice na przedmieściach Aten. Współczesne Ateny to dla jednych miasto chaotyczne i z męczącym smogiem w powietrzu. Dla innych to miasto westchnień i marzeń. Jedno jest pewne, Ateny można "zaliczyć" albo się w nich zakochać. zwiedzo-maniacy.pl 6

4. Akropol cena biletu: 20 - bilet normalny, 10 - bilet ulgowy, dla osób powyżej 65 roku życia, za darmo - dzieci i studenci, za okazaniem ważnej legitymacji 30 - karnet na 6 zabytków, ważny 5 dni 15 - karnet ulgowy na 6 zabytków, ważny 5 dni Uwaga: w sezonie zimowym (1.XI. 31.III.) ceny biletów jednorazowych są niższe o 50%, nie opłaca się więc kupować karnetów 5 - dniowych zamknięte: 6.III., 18.IV., 18.V., 28.X., ostatni weekend września, każda pierwsza niedziela miesiąca od 1.XI. do 31.III. godz. otwarcia: latem 8:00 20:00 zimą 8:00 17:00 - zmienne, ustalane indywidualnie na dany rok ostatni turyści wpuszczani są 0,5 godz. przed zamknięciem Akropol widziany ze wzgórza Filopapposa Akropol nie jest jedynym zabytkiem w Atenach, ale z całą pewnością najpopularniejszym. Przed wejściem zawsze tworzą się spore kolejki, w których czasem trzeba odstać nawet przeszło godzinę. Nic dziwnego, jego świetność, wiele, wiele wieków wcześniej przewidziała wyrocznia delficka. Początki Akropolu sięgają drugiego tysiąclecia p.n.e., kiedy postawiono na wzgórzu zamek warowny, wokół którego zamieszkała ludność. Z czasem ludności przybywało, miasto rozrastało się, powstała agora (miejsce handlu, spotkań) i mury obronne miasta. W VI w. p.n.e. Ateny stały się głównym miastem Attyki i wtedy też wzgórze zaczęło przemieniać się w miejsce kultu. Niestety, w 480 r. p.n.e., w czasie wojem perskich, wszystkie budowle uległy zniszczeniu. Perykles zadbał o odbudowę, i tak w 449 r. p.n.e. przystąpiono do budowy nowych świątyń. Pod kierunkiem zwiedzo-maniacy.pl 7

słynnego Fidiasza powstał Partenon, Erechtejon, świątynia Ateny Nike, świątynia Artemidy oraz Propyleje. Ciekawostką jest fakt, iż ze wzgórza zrzucano do rozpadliny (na tyłach Akropolu, po wschodniej stronie) skazanych na śmierć przestępców. Część budowli wciąż możemy podziwiać. Jednak należy wiedzieć, iż to, co dziś oglądamy mało ma wspólnego z wcześniejszą rzeczywistością. Obecne budowle są dziełem archeologów i historyków. Ateńczycy kochali kolory, dominował kolor niebieski, czerwony i czarny w połączeniu ze złotym. 4.1. Propyleje Wg wikipedii; cyt: "Propyleje w architekturze starożytnej Grecji, to monumentalna budowla, budynek bramy na planie prostokąta z kolumnami, prowadzący zwykle do wielkich świątyń, np. do temenosu świętego miejsca." Budowę rozpoczęto w 437 r. p.n.e. wg projektu Mnesiklesa. Dokończono je jednak dopiero po zakończeniu wojny peloponeskiej, na przełomie V i IV w. p.n.e. Propyleje to nie tylko długie i rozległe schody. Budynek uwzględniał różnicę poziomów między fasadami. Architekt zaprojektował więc dwie fasady na różnych poziomach, które łączyła ściana. Zewnętrzną tworzyło sześć kolumn w stylu doryckim, przy czym dwie środkowe były szerzej rozstawione. Tędy bowiem prowadziła Święta Droga, którą wchodziła na Akropol procesja panatenajska. Takie same kolumny stały w fasadzie wewnętrznej, od strony wzgórza. zwiedzo-maniacy.pl 8

Propyleje mają dwa skrzydła. Po lewej stronie pielgrzymi mogli odpocząć i skryć się przed słońcem. Jego wnętrze prawdopodobnie zdobiły obrazy Polignota z Tazos i Tymajnetosa. Prawe skrzydło prawdopodobnie nie zostało ukończone. Domniemuje się, że służyło do przechowywania darów składanych Atenie. Sklepienie nad Propylejami było kasetonowe, dziś białe, w czasach starożytnych w kolorze niebieskim ze złotymi gwiazdami. W IX w., w czasach cesarstwa bizantyjskiego, urządzono tu siedzibę biskupa. W XIII w., w czasie krucjat, władca Aten zaadoptował Propyleje na ufortyfikowaną rezydencję. Pod koniec XIV w. pomiędzy Propylejami a stojącą obok niewielką Świątynią Nike, postawiono wieżę obronną. W czasach okupacji Turków Osmańskich, stacjonowało tu tureckie wojsko. Było to miejsce burzliwych walk Greków z Turkami w trakcie wojny wyzwoleńczej. Po odzyskaniu niepodległości, Grecy zadbali o własne dziedzictwo kulturowe. Za sprawą króla Ottona Bawarskiego, wyburzono budowle fortyfikacyjne. Ciekawostką jest fakt, że bardzo podobne konstrukcje bramy wejściowej do świątyni odnaleziono w płacach w Knossos i Fajstos na Krecie. Tam powstały przeszło 1000 lat wcześniej niż te w Atenach. 4.2. Świątynia Ateny Nike Wchodząc Propylejami, po prawej stronie znajduje się maleńka świątynia Ateny Nike. Dla Greków "Nike" nie stanowiła osobnej bogini, była to Atena Nike czyli Atena Zwycięska. Z czasem zaczęto ją nazywać Nike Apteros, czyli Nike Bezskrzydłą. Była bowiem "ulotna", dlatego mieszkańcy pozbawili ją skrzydeł, by zatrzymać u siebie. Pierwsza budowla pochodzi z XIII w. p.n.e. i był to bastion mykeński. Dopiero ok. 550 r. p.n.e., za czasów Pizystrata, wzniesiono tu skromne sanktuarium poświęcone Atenie Zwycięskiej. Niestety, podczas oblężenia Persów, w 480 r. p.n.e. zostało zburzone. Do odbudowy przystąpiono już dwa lata później, w 478 r. p.n.e. Jednak niewiele postawiono, praktycznie ołtarz i cypel na którym miała stać świątynia. Przeniesiono bowiem wszystkie wysiłki na budowę Partenonu i Propylejów. Budowę świątyni wznowiono w 432 r. p.n.e., a zakończono po 11 latach. Prace zdobnicze zajęły kolejne 8 lat. zwiedzo-maniacy.pl 9

Świątynia składa się z dwóch portyków w stylu jońskim i celli (pomieszczenia) w której znajdował się posąg Nike Bezskrzydłej. Cała wybudowana z marmuru pentelickiego. Stylobat (górna płaszczyzna podstawy) ma wymiary 8,27 m x 5,64 m, cella natomiast 3,26 m x 4,19 m. Wejście do celi było zamykane. W celli znajdował się posąg Ateny Nike, trzymała w prawej ręce owoc granatu, w lewej zaś hełm. Wokół świątyni znajdował się fryz przedstawiający Atenę w otoczeniu bogów i zwycięstwo Ateńczyków nad Persami. świątynia Nike Apteros 4.3. Pomnik Agryppy Wchodząc Propylejami, po lewej stronie znajduje się wysoki, marmurowy cokół, pomnik Agryppy. W II w. p.n.e. ustawiono tu rzeźbę z brązu przedstawiającą króla Eumenesa II i jego brata Attalosa na rydwanie. Dwaj bracia przyjechali do Aten pobierać nauki. Eumenes II ufundował Stoę wzdłuż stoku Akropolu, prowadzącą do Odeonu Hadriana. Attalos ufundował Stoę na Greckiej Agorze. Obaj byli zwycięzcami wyścigu zorganizowanego w czasie Wielkich Panatenajów. W 27 r. cokół ozdobiono posągiem rzymskiego polityka, Marka Agryppy. Prawdopodobnie rzeźba została później wywieziona do Konstantynopola. zwiedzo-maniacy.pl 10

4.4. Partenon Serce całej Grecji, znajduje się w najwyższym punkcie wzgórza. Stanowi symbol bogactwa, potęgi Aten oraz kunsztu architektów i artystów. Budowę świątyni rozpoczęto w 447 r. p.n.e. (wcześniejszą zburzyli Persowie) i trwała 9 lat. Architektami byli słynni architekci: Iktinos i Kallikrates. Fidiasz na dekoracje potrzebował jeszcze sześciu lat. Nazwa świątyni pochodzi od Ateny Partenos (Ateny Dziewicy), której 11 - metrowy posąg stał w naos (głównym pomieszczeniu budynku). Wyprostowana i dumna bogini miała na głowie hełm, w prawej ręce trzymała 2 - metrową Nike a lewą wspierała na włóczni. Rzeźba wykonana była ze złota i kości słoniowej. Była dziełem słynnego Fidiasza. Składała się z kilku nałożonych na siebie części. Co jakiś czas każda część była ważona. Zresztą posąg Ateny Partenos był symbolem potęgi i bogactwa Aten. Partenon był dobrze strzeżonym skarbcem miasta. Niestety, nie zachowała się do dzisiejszych czasów. Pomniejszoną replikę obejrzeć można w Muzeum Narodowym w Atenach (zdjęcie powyżej). Zdjęcie tablicy informacyjnej na Akropolu przedstawiające Partenon zwiedzo-maniacy.pl 11

Partenon na Akropolu Fakty dotyczące budowli i kunsztu architektów: dla wyrównania podłoża, całą budowlę postawiono na trójstopniowym, prostokątnym podwyższeniu - stylobacie, zewnętrzny obrys budynku stanowiło 17 kolumn wzdłuż i 8 kolumn w poprzek świątyni, wszystkie kolumny reprezentowały styl dorycki, dalej, za sześcioma kolumnami był pronaos, przedsionek przed częścią główną świątyni - naos, na zwieńczeniu ścian celli Fidiasz umieścił fryz ciągły z procesją panatenajską, płaskorzeźby były wysokości 1 m i łącznej długości 60 m, płaskorzeźby nie były białe lecz niebiesko czerwone ze złotymi akcentami, za pronaosem znajdował się naos, to tam, na podium znajdował się posąg Ateny, wnętrze naosu, z trzech stron, otaczała dwupoziomowa kolumnada zewnętrzny obrys świątyni otaczał fryz (składający się na przemian z metopów i triglifów) o długości 160 metrów z procesją panatenajską o wysokości 1 m, tympanon wschodni (wejściowy) nawiązuje do narodzin Ateny, zachodni (tylny) do sporu pomiędzy Ateną i Posejdonem. zwiedzo-maniacy.pl 12

Architekci Itkinos i Kallikrates, przy budowie świątyni, wykazali kunszt i umiejętność wprowadzania złudzeń optycznych. Bowiem tej wielkości budowla, gdyby wykonana była wg linii prostych, stwarzałaby przytłaczające wrażenie, kolumny wydawałyby się wykrzywione na zewnątrz i o różnych grubościach a podłoga i dach wyglądałyby jakby się zapadały. Architekci wykazali się niezwykłą wiedzą aby budowla wyglądała idealnie: zewnętrzne kolumny lekko odchylone były od pionu do wewnątrz, eliminowało to wrażenie rozjeżdżania się budowli u góry, narożne kolumny miały większe średnice od pozostałych, były także bliżej rozstawione, gdyby tego nie wykonano, wydawałyby się cieńsze, wszystkie kolumny były jakby wybrzuszone i zwężały się ku górze, dzięki czemu wydawały się smuklejsze, stopnie po bokach świątyni i podłoga były wybrzuszone, dzięki czemu zniwelowane było wrażenie zapadania się, podobnie postąpiono z dachem, co dodatkowo pomogło przy odprowadzeniu wody opadowej. 4.5. Erechtejon Wg legendy odbyła się tu rozgrywka między Ateną i Posejdonem o opiekę nad polis. Wbrew dzisiejszemu przeświadczeniu, nie Partenon był najsłynniejszą świątynią Akropolu. Erechtejon był najbardziej efektowną i okazałą budowlą wzgórza. Świątynia została wzniesiona na cześć Erechteusza (syna Ateny), jednego z pierwszych władców Aten. Zgodnie z legendą budowla stoi w miejscu jego śmierci. Tu bowiem został rażony gromem Zeusa. Prawdopodobnie znajdują się tu dwa groby: Erechteusza i Kekropsa, założyciela Aten. W świątyni czczono wielu bogów, Atenę, Posejdona, Zeusa i Hefajstosa, każdy miał swoją oddzielną cellę. Po zniszczeniu, podczas wojen perskich, ponownie wybudowana w latach 421-406 p.n.e. przez architekta Mnesiklesa (jego dziełem są także Propyleje). Nazwiska wszystkich budowniczych, a było ich 86, w tym 40 cudzoziemców, 26 niewolników i 20 wolnych mieszkańców Aten, rodzaj ich pracy, razem z pochodzeniem a nawet zwiedzo-maniacy.pl 13

pozycją społeczną, spisane zostały na marmurowym głazie, który jest w posiadaniu Muzeum Akropolu. W VI w. świątynię zamieniono na kościół chrześcijański. Później Turcy mieli tu harem. W XVIII - XIX w. budynek popadł w ruinę. W latach 1902-1909 zrekonstruowano budowlę. Erechtejon jest osiągnięciem architektury jońskiej. Nierówne ukształtowanie terenu wymusiło czteropoziomowy układ świątyni. Cała budowla złożona jest z trzech połączonych ze sobą brył, zbudowanych na planie prostokąta. Do każdej z nich prowadziło osobne wejście. Główny, środkowy budynek to świątynia z fasadą zwrócona w kierunku wschodnim. Przed fasadą umieszczono sześć jońskich kolumn. Od strony północnej znajdował się duży portyk otoczony z trzech stron jońską kolumnadą. Zadaszenie mniejszego, południowego portyku oparto na sześciu kariatydach. Portyki przykryto stropem ozdobionym kasetonami. Ściany zewnętrzne zdobił ciągły fryz wykonany z sinoniebieskiego wapienia i marmuru. Technika wykonania fryzu polegała na wycięciu konturów postaci w wapieniu i osadzeniu w nim marmurowych postaci. Dało to ciekawy efekt kolorystyczny. Erechtejon uważany jest za jedną z najpiękniejszych świątyń Attyki. Zdjęcie tablicy informacyjnej na Akropolu, przedstawiające zachodni portyk Erechtejonu zwiedzo-maniacy.pl 14

Widoczne na zdjęciu Kariatydy to repliki. Oryginalnych pięć (jedna jest w muzeum brytyjskim) znajduje się w Muzeum Akropolu. Nazwa "kariatyda" nawiązuje do mieszkanki Karyai, wioski na płw. Peloponeskim. Mieszkańcy, podczas wojny z Persją około 480 r. p.n.e., opowiedzieli się po stronie wroga. Po zwyciężeniu przez Grecję, teren został zrównany z ziemią. Wymordowano wszystkich mężczyzn, kobiety natomiast oddano w niewolę. Kolumna - kariatyda ma służyć przestrodze przed zdradą. Kariatydy w Erechtejonie nazywane są Korami, czyli dziewczętami. Uroczyście ubrane, wg legendy, czuwają przy grobie legendarnego założyciela Aten i pierwszego króla, Kekropsa. Tutaj bowiem miał stać mykeński pałac w którym mieszkał i został pochowany, król, pół człowiek - pół wąż. 4.6. Wschodnia część Akropolu Stało tu kilka świątyń po których nie ma już nawet śladu. Znajdował się tu ołtarz Ateny Polias, sanktuarium Zeusa, sanktuarium ojca króla Erechteusza, Pandiona oraz rzymska świątynia Romy i Augustusa. Obecnie znajduje się tu punkt widokowy, z którego można podziwiać panoramę Aten. Warto się zatrzymać i spróbować znaleźć Świątynię Zeusa Olimpijskiego, czy budynek Parlamentu. Każdego ranka, przed otwarciem Akropolu dla zwiedzających, gwardziści wznoszą tu na maszcie, grecką flagę. zwiedzo-maniacy.pl 15

widok na Akropol na którym powiewa grecka flaga 4.7. Teatr Dionizosa Na południowym zboczu znajduje się Teatr Dionizosa. Pierwotny, najstarszy ateński z VI w. p.n.e. mieścił się w naturalnym zagłębieniu wzgórza. Publiczność siedziała na zboczu, a przedstawienie odbywało się na niewielkiej drewnianej scenie. Teatr był pomysłem Pizystrata, który wprowadził do miasta kult Dionizosa. W IV w. p.n.e. teatr uległ całkowitej przebudowie. Powstała kamienna widownia, w której pomieścić się mogło 17 tys. widzów. Powstał też sceniczny budynek. Pomysł był pierwowzorem, który później kopiowano we wszystkich greckich teatrach. Swoje sztuki wystawiali tu wielcy dramatopisarze: Sofokles, Eurypides, Arystoteles czy Ajschylos. Z tego powodu obiekt uważany jest za miejsce narodzin współczesnego teatru. Dziś Teatr Dionizosa nie wygląda zbyt efektownie, warto jednak zatrzymać sie tu na chwilę. zwiedzo-maniacy.pl 16

4.8. Stoa Eumenesa Dwupoziomowy, przestronny 160 metrowy, portyk spacerowy z II w. p.n.e. zbudowany został by dać schronienie przed słońcem i deszczem dla przybywających do Odeonu Hadriana. Ufundował ją Eumenes II, król Pergamonu, który kształcił się tu ze swym bratem Attalosem (ten ufundował Stoę na Agorze). Niestety portyk został zburzony prawdopodobnie przez Herulów w III w. n.e. Do dziś zachował się tylko mur z rzędem przypór opartych o wzgórze. Stoa Eumenesa 4.9. Odeon Hadriana Odeon Hadriana to teatr muzyczny, który robi wrażenie, może dlatego, że stosunkowo dobrze go odnowiono. Ufundowany został w 161 r. n.e. przez Heroda Attyka (za czasów panowania cesarza Hadriana - Rzymianina) na cześć jego zmarłej żony. Po swoim ojcu odziedziczył on bowiem ogromny majątek, który w znacznej części przeznaczył na cele publiczne. Odeon wzniesiono w stylu teatrów rzymskich. Amfiteatralna widownia, która mieściła 5 tys. widzów, została wkomponowana w zbocza Akropolu. Na samym dole znajdowała się półokrągła orchestra, pokryta białym i czarnym marmurem. Całość oddzielał od miasta czterokondygnacyjny mur sceniczny, także pokryty marmurem. Łukowe otwory wypełnione były posągami. Prawdopodobnie odeon przykryty był także dachem z drewna cedrowego. zwiedzo-maniacy.pl 17

W XX w został odrestaurowany. Do dziś wystawiane są tu spektakle i koncerty z najznakomitszymi tego świata. Odeon Hadriana widziany z Akropolu Odeon Hadriana widziany z placu przed Akropolem 4.10. Brama Beulego Wzniesiona w 267 r. n.e. jako część murów miejskich. Nazwa bramy pochodzi od nazwiska odkrywcy, francuskiego archeologa, który odkrył jej pozostałości w XIX w. Dziś tędy turyści opuszczają Akropol. zwiedzo-maniacy.pl 18

5. Muzeum Akropolu cena biletu 5 - bilet normalny, za darmo - dzieci i studenci, za okazaniem ważnej legitymacji zamknięte: 6.III., 25.III., 18.V., 28.X., 1. IV. 31. X. 1. XI. 31. III. godz. otwarcia latem: poniedziałek 8:00 16:00 9:00 17:00 wtorek, środa, czwartek 8:00 20:00 9:00 17:00 piątek 8:00 22:00 9:00 22:00 sobota, niedziela 8:00 20:00 9:00 20:00 dodatkowo: Wigilia Bożego Narodzenia i Nowy rok, godz. otwarcia 9:00 15:00 w dniu Europejskiej Nocy Muzeum otwarte do 24:00 Uwaga: ostatnio osoba wpuszczana jest pół godziny przed zamknięciem muzeum. muzeum zamknięte jest: 1 stycznia, Niedzielę Wielkanocną, 1 maja, 25 i 26 grudnia Jak nazwa wskazuje, jest to muzeum odnoszące się do Akropolu i w jego pobliżu się znajduje. Otwarte 20. VI. 2009 r. wg projektu francuskiego architekta Bernarda Tschumi. Ponieważ budynek stoi na pozostałościach antycznych Aten, zastosowano szklane podłogi, pod którymi można oglądać starożytne miasto. Faktycznie, robi to niesamowite wrażenie, gdy ma się świadomość iż całkiem realnie stąpa się po starożytnych mieszkaniach, łaźniach, sklepach, warsztatach, ale także i dzbanach, narzędziach, przedmiotach codziennego użytku. W muzeum jest wiele do zwiedzania, gdyż 14 000 m 2 to część muzealna. Zbiory sięgają VI w. p.n.e. zebrane z Akropolu i jego najbliższego otoczenia. Wiele okazów tu dopiero ujrzało po raz pierwszy zwiedzających, gdyż w starym Muzeum Narodowym nie było miejsca na ich wystawienie. Budynek ma bardzo ciekawą konstrukcję, choć z pozoru jako bryła prostokątna, jest bardzo niepozorna. W trakcie budowy okryto pozostałości starożytnego miasta. Zaniechano budowy wg projektu na zwiedzo-maniacy.pl 19

tradycyjnych fundamentach. Ogłoszono nowy konkurs na projekt, który uwzględniłby postawienie muzeum bez ingerowania w odkryte pozostałości archeologiczne. Dzisiejsze muzeum ma lekką konstrukcję która nie obciąża podłoża, co więcej, eksponuje ruiny starożytnego miasta. Szklana fasada ukazuje pobliski Partenon, do którego budynek muzeum jest idealnie równoległy i proporcjonalny. Nie jest to przypadkowe. Ateńczycy wierzą, że nowe muzeum pomoże w odzyskaniu dzieł sztuki, których jest w posiadaniu muzeum brytyjskie. Bowiem w XIX w. brytyjski ambasador, lord Elgin, odkupił je od Turcji za bardzo małe pieniądze. Następnie sprzedał je do muzeum brytyjskiego. Od tego czasu zwane są "marmurami Elgina". Do czasu otwarcia nowego muzeum, Anglicy tłumaczyli, że Grecja nie ma godnego miejsca na wystawienie tak cennych zabytków. Na uroczyste otwarcie przyjechało wielu znakomitych gości z całego świata, zabrakło jedynie królowej Elżbiety, księcia Filipa oraz premiera Angli. pięć oryginalnych Kariatyd (szósta jest w muzeum brytyjskim) z Erechtejonu na Akropolu Ostatnie piętro poświęcone jest fryzom Partenonu. Umieszczono tu oryginalne metopy oraz fragmenty fryzu przedstawiającego procesję panatenajską. Po prawej stronie, przy oknie, znajduje się Akroterion z kalenicy Partenonu (ciemniejsze części są oryginalne) zwiedzo-maniacy.pl 20

6. Ancient Agora cena biletu 8 - bilet normalny (1.XI. 31.III cena sezonowa, obniżona o 50%), 4 - bilet ulgowy, dla osób powyżej 65 roku życia (1.XI. 31.III cena sezonowa, obniżona), za darmo - dzieci i studenci, za okazaniem ważnej legitymacji jest jednym z miejsc archeologicznych do zwiedzania 5 - dniowego karnetu zamknięte: 6 marca, 18kwietnia, 18 maja, 28 października, ostatni weekend września, każda pierwsza niedziela miesiąca od 1.XI. do 31.III. godz. otwarcia: latem 8:00 20:00 zimą 8:00 17:00 - zmienne, ustalane indywidualnie na dany rok w poniedziałki muzeum otwarte od godz. 10:00 Agora to plac w którym mieściły się budynki użyteczności publicznej. Gromadzili się tu mieszczanie aby rozmawiać o sprawach miasta. Było to też miejsce handlu, spotkań, dyskusji czy modlitw przed ołtarzem lub w świątyni. Odbywały się tu uroczystości publiczne. Nie przychodziły tu jednak kobiety. Jeśli chciały coś kupić, przysyłały mężczyzn - niewolników. Ancient Agora sięga VII w p.n.e. a więc czasów mykeńskich. W VI w p.n.e. Solon przekształcił teren w Agorę. W 399 r. p.n.e. osądzono tu Sokratesa. Za nieoddawanie czci bogom oraz nawoływanie młodzieży do wstrzemięźliwości seksualnej został skazany na śmierć. Wprawdzie ateński sąd ludowy proponował filozofowi "przyznanie się do winy" i odbycie kary, którą sam miał sobie zaproponować, ten jednak był nieprzejednany. Osadzono go więc w więzieniu, gdzie mógł spotykać się ze swoimi uczniami, z którymi toczył zaciekłe dyskusje. Po 30 dniach został stracony przez wypicie cykuty. Do dzisiejszych czasów niewiele zostało z budynków na Agorze: mały, bizantyjski kościółek, Hefajstejon oraz Stoa Attalosa. zwiedzo-maniacy.pl 21

zwiedzo-maniacy.pl 22

6.1. Kościół Świętych Apostołów W X w. n.e. wzniesiono tu kościółek na fundamentach antycznej świątyni nimf. Jest to jeden z najstarszych kościołów w Atenach. Wybudowano go na planie krzyża greckiego. Każde z ramion zakończono absydą. Niewielka kopuła, bo i kościółek jest mały, opiera się na okrągłym bębnie z wąskimi oknami. Takie rozwiązanie konstrukcyjne po raz pierwszy zastosowano właśnie tutaj, które później wielokrotnie kopiowano. Wewnątrz znajdują się ciekawe fragmenty fresków z XVII i XVIII w., dziś mocno zniszczone, cały czas jednak przyciągające uwagę. widok z aeropagu na kościółek freski wewnątrz kościółka zwiedzo-maniacy.pl 23

6.2. Mennica Wybudowany w IV w. p.n.e. budynek przeznaczony był na mennicę, w której wybijano monety z brązu aż do II w. p.n.e. Niestety, do dzisiejszych czasów praktycznie nic nie zostało. Tym bardziej, że zdecydowana jego część znajduje się pod Kościołem Świętych Apostołów. 6.3. Studnia W miejscu tym odkryto terakotowy rurociąg, którego powstanie datuje się na VI w. p.n.e. Archeolodzy przypuszczają, że było tu pomieszczenie mogące pomieścić dużą liczbę osób. Było to o tyle ważne, że na Agorę przyjeżdżali kupcy z bardzo odległych stron. Mogli się wiec tu odświeżyć, szczególnie gdy mocno dokuczał upał. 6.4. Stoa Południowa I na Ancient Agorze Zbudowana w V w. p.n.e., poza centrum Agory. Stoa była budynkiem długości 80 m, z portykiem z podwójnymi kolumnami. Mieściło się tu 16 pokoi. Prawdopodobnie mieszkali tu sędziowie i urzędnicy państwowi. Przy wejściu do jednego z pomieszczeń, znajdowała się tabliczka z napisem informującym, że mieszka tu urzędnik odpowiedzialny za finanse państwa. Znaleziono tu liczne monety, które potwierdzają komercję budynku. W II w. p.n.e. budynek został rozebrany, gdyż obok postawiono nowocześniejszy. 6.5. Stoa Południowa II na Agorze w Atenach Postawiona w drugiej połowie II w. p.n.e. Zastępowała Stoę Południową I. Charakteryzowała się prostotą, z pojedynczą kolumnadą wapienną w stylu doryckim. Jedyną ozdobą budynku była mała fontanna w tylnej ścianie. zwiedzo-maniacy.pl 24

6. 6. Budynek Wschodni Agory Ateńskiej We wschodniej części budynku znajdowała się długa hala z marmurową posadzką i kamiennymi płytami, do których przymocowane były drewniane meble. Przypuszcza się że urzędowali tu bankierzy. W zachodniej części były cztery pokoje oraz klatka schodowa prowadząca na niższy poziom. 6.7. Mur obronny na Agorze W 267 r. Herulowie napadli na Ateny, doszczętnie je plądrując. Rzymianie postawili więc mury obronne, które zaczynały się na Akropolu, biegły przez Stoę Attalosa, dalej zakręcając już do Biblioteki Hadriana. Stara, grecka Agora, została całkowicie pominięta. Rzymianie w ten sposób wyznaczyli nowe miasto. Mur nie był w całości wykonany z jednego materiału; postawiono dwie ściany z bloków marmurowych, części kolumn, pomników, które zostały zniszczone przez Herulów, a wnętrze wypełniono gruzem pozostałym po zniszczeniach wojennych. 6.8. Biblioteka Pantainosa na Agorze Około 100 r. n.e. Rzymianin, Tytus Flawiusz Pantainos, syn szkoły filozoficznej, ufundował bibliotekę. Poświęcił ją bogini Atenie, panującemu tu cesarzowi Trajanowi i ludowi ateńskiemu. Budynek stanowił kulturalne i edukacyjne centrum Aten, jako głównego uniwersyteckiego miasta rzymskiego. Nad wejściem do biblioteki widniał napis: "Nie wolno zabierać książki, ponieważ biblioteka ma być otwarta od pierwszej do szóstej". Znaczy to, że księgi nie były wypożyczane, to tu należało spędzać czas na czytaniu, rozmyślaniu i dyskutowaniu. 6.9. Aiakeion - Agora Na początku V w. n.e. postawiono tu budowlę o boku 30 m. Przechowywano tu zboże. Budowla poświęcona była Aiakowi, mitologicznemu królowi wyspy Egina. zwiedzo-maniacy.pl 25

6. 10. Budynek z fontanną na Ancient Agorze W IV w. funkcjonowała tu zabudowana fontanna. Budynek był w kształcie litery L. Podwójna kolumnada tworzyła portyk, w którym można było schronić się przed słońcem. Dalej niski parapet oddzielał już tylko od fontanny. Wodę dostarczały kanały ułożone na grubości ściany. Była to największa fontanna, w tym czasie, w całym mieście. 6.11. Stoa Środkowa W II w. Agora została mocno przebudowana. Jednym z przedsięwzięć było włączenie Aiakeionu oraz fontanny obok do nowo-powstałej Stoa Środkowej. Zburzeniu uległa Stoa Południowa gdyż teren wykorzystano na nowy kompleks. W ten sposób powstał największy budynek na Agorze, długości 150 m, z kolumnadami. 6.12. Dom Szymona Maczeta W IV w. p.n.e. w Atenach, nauczał Sokrates, uważany za największego filozofa starożytności. Już za życia miał wielu uczniów, często bardzo jeszcze młodych. Agora natomiast była dostępna tylko dla mężczyzn pełnoletnich. Nauczyciel spotykał się więc z młodymi uczniami, w domu szewca o imieniu Szymon. Dowodzi się, że znaleziono tu nieformalne sale lekcyjne. 6.13. Granica Agory Agora miała granice bardzo formalnie wytyczone. Było to ważne, gdyż mieli tu wstęp tylko dorośli mężczyźni oraz nieskazani za niektóre przestępstwa, np. za złe traktowanie rodziców, nieobecność w służbie wojskowej, czy bezbożność. Dodatkowo granica wyznaczała terytorium publiczne, którego tereny nie mogły podlegać sprzedaży dla prywatnych osób. zwiedzo-maniacy.pl 26

6.14. Tholos na Agorze Tholos należy do jednego z budynków administracji państwa. Wybudowany około 470 r. p.n.e. Okrągły kształt krył, sześć wewnętrznych kolumn podtrzymujących stożkowy dach. Nie znaleziono wewnątrz ścian, co świadczy iż było tu jedno, okrągłe pomieszczenie. Domniema się, że grecki zwyczaj jedzenia na leżąco nie był tu możliwy do spełnienia. Były tu tylko ławeczki dla urzędników, co wymuszało spożywanie posiłków w pozycji siedzącej. Nie mniej jednak budynek był bardzo ważny dla społeczności ateńskiej, to tu obradowała Rada Pięciuset (tzw. Bule). Urzędnicy ci wybierani byli raz na rok. Blue opracowywała wnioski Zgromadzenia Ludowego, jednak ostateczne decyzje podejmowało Zgromadzenie. Z Rady Pięciuset wybierano Kolegium 50 Prytanów, którzy przez miesiąc kierowali pracami Rady. Raz na dobę wybierany był przewodniczący, Prytan, który pełnił rolę głowy Państwa. W Tholos senatorowie pełnili prace urzędnicze. Nawet w nocy przebywało tu 17 osób, by mogli radzić w sytuacjach nadzwyczajnych. 6.15. Matroon W Metroon przechowywano oficjalne, urzędowe pisma wagi państwowej. Miał tez inne przeznaczenie, otóż poświęcony był Matce Boskiej. Przyjmuje się jego powstanie na połowę II w. n.e. Znaleziono tu szczątki poprzedniej budowli, pełniącej rolę Starego Bouleuterion. 6.16. Nowy Bouleterion na Ateńskiej Agorze Nowy Bouleterion powstał w zamian starego. Nazwę swą wziął od Bule, Rady Pięciuset. Co roku nowi obywatele polis, przez rok, pełnili funkcje urzędnicze i decyzyjne. W tym budynku spotykali się codziennie by obradować. Wyjątkiem były świeta państwowe i przygotowania do nich. 6.17. Pomnik Bohaterów na Ancient Agorze Gdy około 508 r. p.n.e. stworzono demokrację, podzielono Ateńczyków na 10 nowoutowrzonych prytanii. Każda z nich miała nieprzypadkowe imię. Otóż zwiedzo-maniacy.pl 27

wysłano do delfickiej wyroczni imiona 100 bohaterów, z których proszono o wybranie dziesięciu. Obywateli Aten podzielono na 10 plemion, święta każdego z nich odbywały się na cześć bohatera. Podział i punkt "Pomnik bohaterów" były niezwykle ważne. Otóż w dobie, gdy nie istniał komputer i telewizja, to tu wywieszano informacje dla danej części obywateli. 6.18. Hefaisteion na Agorze w Atenach Hephaisteion wyróżnia się na całej Agorze, widoczny szczególnie nocą gdy pięknie podświetlony zachwyca z daleka. Świątynia ku czci Hefajstosa i Ateny, bogato dekorowana, jest najlepiej zachowanym przykładem budowli doryckiej. Metopy świątyni stanowiły ilustrację bohaterstwa Tezeusza, dlatego świątynię nazywano wówczas Tezejonem. Budynek z zewnątrz otoczony jest kolumnadą. Wybudowana została w drugiej połowie VI w. p.n.e. To, że tak pięknie zachowała się do dnia dzisiejszego zawdzięcza dwóm przypadkom. Gdy nastało chrześcijaństwo i związane z tym powszechne budowanie kościołów, do których jako budulec wykorzystywano elementy świątyń pogańskich bogów, Hephaisteion przekształcono w świątynię chrześcijańską. Także z tego powodu, że nawet po opanowaniu miasta przez Turków, zachowano rolę budynku, choć mszę odprawiano tu tylko raz w roku. W 1834 r. gdy sprowadził się do miasta Otton I, odprawiono tu nabożeństwo na jego cześć. Była to ostatnia ceremonia, gdyż król nakazał przekształcić kościół w zabytek kultury. Hefajstejon szczególnie pięknie prezentuje się nocą np. z pobliskiego Aeropagu zwiedzo-maniacy.pl 28

6.19. Royal Stoa Budynek Royal Stoa powstał w VI w. p.n.e. i był siedzibą króla Archona oraz Rady Areopagu, która odpowiadała za sprawy religijne i przestępczość. Przed budynkiem Royal Stoa stał pomnik Themis, który reprezentował sprawiedliwość. 6.20. Stoa Zeusa Budynek powstał jako wotum dziękczynne za wygraną wojnę z Persami pod Platejami w 479 r. p.n.e. Nazwano Stoa Zeusa Wolności. Nie przypomina świątyni tylko stoę, a więc budynek z portykiem czyli zadaszeniem z rzędem kolumn. 6.21. Świątynia Apollina Patroosa Świątynia Apollo powstała w drugiej połowie IV w. p.n.e. Świątynia poświęcona była Apollo Patroos, co znaczy Ojcowski. Wewnątrz budynku stał posąg Apollo. 6.22. Ołtarz Dwunastu Bogów Było to centralne miejsce starożytnych Aten. To z tego punktu mierzono wszystkie odległości. Zabytek został częściowo odkryty, w 1891 r., podczas budowy linii kolejowej. Nie przypuszczano wtedy jak wielkie jest to odkrycie. Dopiero wykopaliska w 1994 r, pozwoliły odnaleźć większą cześć ołtarza i go zidentyfikować. Spór o możliwość przeprowadzenia dalszych prac jest tematem ciągłych sporów gdyż wstrzymałoby to renowację linii kolejowej, która jest tu dla mieszkańców bardzo ważnym środkiem komunikacyjnym. 6.23. Świątynia Aresa Fundamenty, które tu odnaleziono pochodzą z wczesnych czasów rzymskich. Sama budowla jednak datowana jest na V w. p.n.e. Świadczy to, że staro-grecka świątynia została przeniesiona i postawiona tu na "nowych" fundamentach. zwiedzo-maniacy.pl 29

6.24. Odeon Agryppy na Ateńskiej Agorze Około 15 r. p.n.e. Marek Agryppa postawił na Agorze Agryppejon - Odeon, miał to być dar dla mieszkańców Aten. Budynek był rozległym, dwupoziomowym kompleksem w którym była sala wykładowa, koncertowa i teatralna. Orchestra była wyłożona marmurem, miała podnoszoną scenę, a widownia w kształcie półokręgu mieściła 1000 osób w 19 rzędach. Niestety, widownia szeroka na 25 m, bez pośrednich podpór, okazała się zbyt duża. Około 150 r. n.e. zawalił się dach niszcząc budynek. Odbudowując, zmniejszono widownię o połowę. Wejście oparto na ogromnych, rzeźbionych filarach. Przypuszcza się, że utrata tak wielkiej sali koncertowej spowodowała, że na stoku Akropolu, Herod Attyka postawił słynny Odeon Hadriana. 6.25. Droga Panatenajska prowadząca z Keramejkos na Akropol Przez Agorę biegły liczne drogi, ale jedna z nich była najważniejsza, zwana Dromod lub Panathenaic. Była to Święta Droga, której początek był w Keramejkos, a dokładnie w bramie zwanej Dipylonem, a która kończyła się na Akropolu. Tędy szła parada w trakcie Świąt Wielkich Panatenajów (co cztery lata), lub Małych Panatenajów (każdego roku). Koniec drogi, gdzie zaczyna się strome zbocze Akropolu, miało wybrukowane podłoże dużymi kamiennymi płytami. Ulica wykorzystywana była także do wyścigów rydwanowych czy jako plac treningowy dla młodych rekrutów ateńskiej kawalerii. Otwarte, kamienne rynny prawdopodobnie dostarczały wodę dla zwierząt. 6.26. Budynek Sądu W 594 r. p.n.e. Solon, dzięki reformom, wprowadził demokrację w Atenach. Powstał wtedy Sąd Ludowy tzw. Heliaja, jako jeden z najważniejszych organów państwa. Zbierał się na placu pod gołym niebem (z czasem zyskał budynek). Był sądem odwoławczym gdyż pozwalał odwołać się od decyzji urzędników. Z czasem kompetencje sądu ludowego poszerzyły się, stał się bowiem najwyższą instancją w Atenach. Najsłynniejszym procesem był związany z Sokratesem. Filozof został, w tym miejscu, sądzony za nieoddawanie czci bogom i nawoływanie młodzieży do wstrzemięźliwości seksualnej. Wprawdzie miał zwiedzo-maniacy.pl 30

możliwość wymierzenia kary samemu sobie, wskazane było wygnanie na 10 lat, jednak Sokrates nie przystał na tą karę. W efekcie, podczas ponownej rozprawy został skazany na śmierć przez wypicie sykuty. 6.27. Stoa Attalosa Została ufundowana przez króla Attalosa w II w. p.n.e. gdy w Atenach pobierał nauki. Podwójne kolumnady, na dwóch kondygnacjach, tworzyły przestronne i zacienione miejsce bardzo przydatne do handlu i schronienia przed upałem i deszczem. Przez wiele lat było to główne centrum handlowe Aten. Wystawiano tu najbardziej ekskluzywne i eleganckie towary. W XX w odrestaurowano budynek i od tego czasu mieści się tu muzeum. Wystawione są tu okazy zebrane z Agory. Najstarsze eksponaty sięgają trzeciego tysiąclecia p.n.e. Stoa Attalosa tak wyglądała Stoa Attalosa w 1952 r. zwiedzo-maniacy.pl 31

6.28. Południowo - zachodni plac Kierując się z Agory w stronę dzielnicy Pnyx, mieszkańcy Aten mieli swoje mieszkania i warsztaty. Wykonywali tu wyroby z metalu, figurki z terakoty oraz rzeźby z marmuru i wszelakiego kamienia. Były to małe budynki, których ściany, postawione na kamiennych fundamentach, wykonane były z suszonych na słońcu borowinów. Posadzki, w większości były gliniane, tylko niektóre zdobione mozaikami. Odkryto tu jedną większą budowlę, której długi korytarz otoczony był małymi, kwadratowymi pokojami, a na tyłach było małe podwórko. Przypuszcza się, że było to więzienie dla skazanych za przestępstwa polityczne. Nie ma jednak dowodu na to przypuszczenie. 6.29. Ateńska demokracja Warto w tym miejscu, gdy mowa jest o Agorze, miejscu sądów i zgromadzeń publicznych, wspomnieć o ateńskiej demokracji, która w obiegowej opinii stanowi pierwowzór demokracji. W początkowym okresie miasto zarządzane było przez króla. Władza była dziedziczona. Jak wiadomo ma to swoje wady. Dzięki sprzyjającym splotom okoliczności, władza króla ustępowała powoli na rzecz najpierw arystokratycznej oligarchii, później tyrani. Każda jednak z form nadal ograniczała swobodę obywateli. W końcu, w VI w p.n.e. zmiany społeczne i reformy doprowadziły do narodzin demokracji. O losach polis (miasta) decydowali pełnoletni mężczyźni. Nadal jednak istniało niewolnictwo. Nie mieli oni prawa decydowania o sobie. Kobiety także nie mogły brać czynnego udziału w życiu politycznym. O losie miasta decydowało więc około 20 % mieszkańców. Najważniejsze decyzje podejmowano w trakcie Zgromadzenia Ludowego, w którym mogli brać udział wszyscy uprawnieni. Zgromadzenia odbywały się 40 razy w roku, najpierw na Agorze, gdy miasto jednak zaczęło się mocno zaludniać, zgromadzenia przeniesiono na Pnyks, a później do teatru Dionizosa. Mężczyźni w Atenach mieli też prawo piastować urzędy publiczne w ramach tzw. Rady Pięciuset. Rada uchwalała porządek obrad Zgromadzenia Ludowego oraz przygotowywała propozycje uchwał, które później poddano pod głosowanie. Miała też uprawnienia do kontrolowania urzędów i finansów miasta. Kadencja trwała jeden rok i można w niej było być tylko przez jedną kadencję. zwiedzo-maniacy.pl 32

Członkowie nie byli wybierani, lecz losowani. Pracami Rady kierowali zmieniający się prytani. Zasada ta eliminowała jakąkolwiek korupcję. Sądy ludowe składały się z 6 tys. członków losowanych na roczną kadencję. Spośród nich losowano konkretne osoby do konkretnej sprawy. Trybunały były liczne, składały się z 501 sędziów lub np. 1501 sędziów. Wykluczało to korupcję. Najważniejsze rozprawy przeprowadzała Rada Aeropagu. 7. Roman Agora cena biletu 6 - bilet normalny, 3 - bilet ulgowy, dla osób powyżej 65 roku życia, za darmo - dzieci i studenci, za okazaniem ważnej legitymacji jest jednym z miejsc archeologicznych w ramach 5 - dniowego karnetu uwaga: w okresie zimowym (1.XI. 31.III. bilety pojedyncze są tańsze o 50%) zamknięte: 6 marca, 18kwietnia, 18 maja, 28 października, ostatni weekend września, każda pierwsza niedziela miesiąca od 1.XI. do 31.III. godz. otwarcia: latem 8:00 17:00 zimą 8:00 15:00 - zmienne, ustalane indywidualnie na dany rok Gdy Rzymianie zdobyli Ateny, jedną z pierwszych inwestycji było wybudowanie Agory - Roman Agory w I w. p.n.e. Miała ona zdecydowanie charakter komercyjny. Służyła przede wszystkim handlowi. Wejście było przez bramę, która zwiedzo-maniacy.pl 33

zachowała się do dzisiaj. Do dzisiaj także można tu wyczytać edykt Hadriana regulujący podatek od sprzedanej oliwy. 7.1. Wieża wiatrów Ośmioboczna budowla z ok. 40 r. p.n.e. ufundowana przez astronoma i matematyka Andronikosa z Kyrros. Było to obserwatorium astronomiczne, wskazywało kierunek wiatru, był tu zegar wodny, który wskazywał upływ czasu poprzez zmianę poziomu wody w cylindrze. Poniżej przekrycia na ścianach wieży umieszczono płaskorzeźby przedstawiające bóstwa wiatru: Boreasza dmącego w muszlę, Kajkiasza pozbywającego się gradu z tarczy, Apeliotesa niosącego pszenicę i owoce, Eurosa przyzywającego huragan, Notosa odwracającego urnę i przyzywającego deszcz, Lipsa dmuchającego w żagle statku, Zefira rozrzucającego kwiaty, Skirona niosącego naczynie z węglem drzewnym. Pod każdą postacią dodatkowo znajdował się zegar słoneczny. W czasach późniejszych wieża pełniła rolę dzwonnicy i była mieszkaniem dla tańczących derwiszów. wieża wiatrów zwiedzo-maniacy.pl 34

7.2. Szalet miejski Znajdował się tu największy w Atenach szalet publiczny, mogący pomieścić jednocześnie 70 osób. Został zbudowany dla kupców przyjeżdżających z dalekich stron. Budynek składał się z poczekalni i obszernego pomieszczenia. Wzdłuż ścian budynku ustawiono marmurowe siedziska, pod którymi biegł kanał odprowadzający ścieki. 7.3. Medresa Na terenie Roman Agory, w 1721 r. została założona Muzułmańska szkoła teologiczna. Studenci zgłębiali tu nauki Koranu. Po wybuchu powstania greckiego, medresa została przekształcona w wyjątkowo surowe więzienie. Rosnące tu drzewo wykorzystywane było do wieszania skazańców. W XX w budynek został zburzony, została po nim tylko samotna ozdobna brama. 8. Biblioteka Hadriana cena biletu 4 - bilet normalny (1.XI. 31.III cena sezonowa), 2 - bilet ulgowy, dla osób powyżej 65 roku życia (1.XI. 31.III cena sezonowa), za darmo - dzieci i studenci, za okazaniem ważnej legitymacji jest jednym z miejsc archeologicznych do zwiedzania w ramach karnetu 5 - dniowego, uwaga: w okresie zimowym 1.XI. 31.III. bilety pojedyncze maja obniżoną cenę o 50% zamknięte: 6 marca, 18 kwietnia, 18 maja, 28 października, ostatni weekend września, każda pierwsza niedziela miesiąca od 1.XI. do 31.III. godz. otwarcia: latem 8:00 15:00 zwiedzo-maniacy.pl 35

Model Biblioteki Hadriana Gmach powstał w 132 r. n.e. Był to bardzo luksusowy zespół architektoniczny miasta, stanowił symbol kulturalnej potęgi. Wewnątrz znajdował się ogród z basenem otoczonym portykiem z ponad stoma kolumnami. W budynku przechowywano ponad 17 tysięcy zwojów, były tu czytelnie, pomieszczenia do dyskusji oraz ćwiczeń z retoryki. Gruby mur chronił przed hałasem z zewnątrz. Niestety w 267 r. podczas najazdu Herulów, budynek został poważnie uszkodzony. W V w n.e., na dziedzińcu, wybudowano kościół chrześcijański. Sama biblioteka popadła w ruinę, na domiar złego budynek przekształcono w bazar. W XIX w. mieściły się tu wojskowe koszary, a pod koniec wieku wybuchł tu wielki pożar, który strawił prawie wszystko. O byłej świetności biblioteki świadczy kawałek zachowanej ściany zwiedzo-maniacy.pl 36

9. Świątynia Zeusa Olimpijskiego cena biletu 6 - bilet normalny, 3 - bilet ulgowy, dla osób powyżej 65 roku życia, za darmo - dzieci i studenci, za okazaniem ważnej legitymacji jest jednym z miejsc archeologicznych do zwiedzania w ramach karnetu 5 - dniowego uwaga: w okresie zimowym 1.XI. 31.III. bilety pojedyncze maja obniżoną cenę o 50% godz. otwarcia: latem 8:00 20:00 Budowę świątyni rozpoczęto w VI w p.n.e. jednak nie została wtedy ukończona. Budowę wznowiono w II w p.n.e. Jednak dopiero Hadrian dokończył dzieło w 131 r. n.e. Nakazał też, w celli, centralnym miejscu świątyni, ustawić obok posągu Zeusa, także swój, choć odrobinę mniejszy. W V i VI w n.e. kamienne bloki wykorzystywano do budowy pobliskiego kościoła. Rozbiórkę świątyni dokonywano aż do XVIII w. Z pierwotnych 104 kolumn, do dziś pozostało jedynie 16, a i tak robi ogromne wrażenie. zwiedzo-maniacy.pl 37

10. Łuk Hadriana nie potrzeba kupować biletu Powstał w 131 r. jako symboliczna granica między Atenami greckimi i rzymskimi. Ponad bramą umieszczono napisy: po stronie greckiej: "To są Ateny, miasto Tezeusza", po stronie rzymskiej: "To miasto Hadriana, nie Tezeusza". 11. Zappejon Wybudowany w drugiej połowie XIX. Miała tu być jedna z aren pierwszych igrzysk olimpijskich. Faktycznie, służyła jako hala walk szermierczych. Dziś nie ma stałego przeznaczenia. Organizowane są tu konferencje i wydarzenia państwowe. Budynek znajduje się w zadbanym ogrodzie. Zappejon zwiedzo-maniacy.pl 38

12. Ogrody narodowe Powstały w XIX w na polecenie żony Ottona I. Był to elegancki park w stylu romantycznym z roślinami zwożonymi z odległych krajów. Teren przylegał do pałacu, więc mieszczanie nie mieli do niego dostępu. W 1974 r., gdy monarchia grecka upadła, park udostępniono wszystkim. Dziś jest to sympatycznie miejsce ciszy i schronienia przed upalnym słońcem. 13. Parlament i Grób Nieznanego Żołnierza Na placu Sindagma znajduje się dawny Pałac Królewski, który jest obecnie siedzibą parlamentu. Prace nad jego budową rozpoczęto w 1836 r. gdy przybył tu młody Otton I. W 1909 r. pożar strawił znaczną część budynku. Ze względu na sytuację międzynarodową i problemy budżetowe nie podjęto się wtedy odbudowy. W 1924 r. budynek stał się siedzibą parlamentu. Przed gmachem parlamentu znajduje się Grób Nieznanego Żołnierza. Pomnik wykonano w latach 1929-1930. W samym centrum ukazana jest postać leżącego hoplity. Po bokach widnieją cytaty z mowy pogrzebowej Peryklesa. Dalej ukazane są brązowe tarcze z nazwami miejscowości, które upamiętniają miejsca walk Greków. Wartę honorową, przez całą dobę, pełnią gwardziści zwani ewzonami. Co godzinę, przez całą dobę odbywa się bardzo uroczysta zmiana warty. W niedzielę o 11:00 jest wyjątkowo uroczysta, bierze w niej udział mały pododdział i orkiestra wojskowa. Tradycyjny strój ewzonów jest warty zwrócenia uwagi. Plisowane krótkie spódniczki, z jednego kawałka materiału o długości 30 m, tzw. fustanelle zaprasowane są w 400 fałd upamiętniających 400 lat niewoli tureckiej. Na głowie noszą czerwone czapki z frędzlami na wzór turecki. Na nogach mają założone białe getry z doczepionymi za kolanami pomponami. Pompony zdobią również zwiedzo-maniacy.pl 39

caruchi, podkute czerwone trzewiki, każdy o wadze ok. 1,5 kg, podkuty 60 gwoździami. Ważnym elementem ich ubioru są szerokie skórzane pasy. Przypominają, że w górach pas to symbol męskości, jednocześnie pełnił funkcję schowka na pieniądze, do niego przypinano szablę i za niego wtykano pistolety. Według tradycji fustanelle z wszytymi w nie blachami pełniły niegdyś rolę elastycznego pancerza. Nie krępowały przy tym ruchów w górskim otoczeniu. Taki bojowy ubiór i wyposażenie ważyły wtedy ok. 30 kg. zmiana warty przed Grobem Nieznanego Żołnierza 14. Stadion Panatenajski cena biletu 5 - bilet normalny (1.XI. 31.III cena sezonowa) 2,5 - bilet ulgowy, dla uczniów, studentów i osób powyżej 65 roku życia, za darmo - osoby niepełnosprawne i im towarzyszące, dzieci do 6 roku życia, za okazaniem ważnej legitymacji godz. otwarcia: poniedziałek - piątek 7:30 14:30 Stadion wybudowano w IV w p.n.e. pomiędzy dwoma wzgórzami. W zboczach wzniesień znajdowały się siedzenia dla widowni. Rozgrywano tu, w czasach Grecji Starożytnej, zawody sportowe podczas Wielkich Panatenajów, natomiast w czasach rzymskich, na arenie walczyli gladiatorzy. W latach 140 144 Herod Attyk przebudował widownię, wznosząc ją z marmuru. zwiedzo-maniacy.pl 40

W czasach nowożytnych, zrekonstruowano stadion z powodu igrzysk w 1896 r. Może pomieścić nawet 60 tys. widzów. W czasie igrzysk w 2004 r. zorganizowano tu tylko zawody łucznicze oraz finały chodu i biegu maratońskiego. Warto kupić bilet i zwiedzić obiekt. Przejść się tunelem, którym wchodzili na arenę zawodnicy. W małym muzeum znajdują się okazy związane ze stadionem. A ze szczytu widowni rozpościera się piękny widok na okolicę. Ciekawostka: Na Stadionie Panatenajskim kończą się biegi maratońskie w Atenach, w których każdy może uczestniczyć. Nazwa "maraton" pochodzi od miejscowości Maraton w Grecji. To tam, w 490 r p.n.e. odbyła się zwycięska dla Greków, bitwa z Persami. 9 000 Ateńczyków i 600 Platejczyków stanęło przeciwko 25 000 piechoty perskiej i 1 000 jazdy konnej. W bitwie zginęło 6400 wojowników po stronie perskiej a tylko 192 Ateńczyków. Po przegranej bitwie, armia perska wyruszyła w kierunku bezbronnych Aten. Aby zapobiec katastrofie, hoplita Filippides pobiegł, w pełnym rynsztunku ważącym ok. 30 kg, by ostrzec miasto przed grożącym niebezpieczeństwem. Wg podań pokonał dystans 42 km i 192 m, dokładnie tyle, ile mierzy dzisiejszy bieg maratoński. Posłaniec, po wykonaniu zadania, padł martwy z wycieńczenia. Michel Bréal, francuski filolog, zainspirowany historią marszu zasugerował Pierre'owi de Coubertinowi, by włączył bieg na zwiedzo-maniacy.pl 41

dystansie odpowiadającym odległości z Maratonu do Aten, do programu pierwszych nowożytnych igrzysk olimpijskich w Atenach. Dziś bieg maratoński odbywa się na całym świecie. trasa maratonu zaczyna się w miejscu, gdzie odbyła się bitwa pod Maratonem na trasie maratonu, co kilometr, znajduje się tablica ukazująca kolejny kilometr zwiedzo-maniacy.pl 42

15. Keramejkos cena biletu 8 - bilet normalny (1.XI. 31.III cena sezonowa) 4 - bilet ulgowy, dla osób powyżej 65 roku życia (1.XI. 31.III cena sezonowa), za darmo - dzieci i studenci, za okazaniem ważnej legitymacji jest jednym z miejsc archeologicznych do zwiedzania w ramach karnetu 5 - dniowego uwaga: w okresie zimowym 1.XI. 31.III. bilety pojedyncze maja obniżoną cenę o 50% godz. otwarcia: latem 8:00 20:00 Nazwa dzielnicy pochodzi od Keramejkosa, patrona garncarzy. W czasach antycznych była to dobrze opłacana profesja. W V w p.n.e. postawiono tu mury miejskie, za którym był cmentarz dla najbogatszych mieszczan. Najbardziej wyszukane groby rozlokowane były wzdłuż Alei Grobowców, zarezerwowane dla wybitnych Ateńczyków. Pochowano tu m.in. Peryklesa (polityk, reformator ateńskiej demokracji), Solona (ateński mąż stanu, znacząco przyczynił sie do ateńskiej demokracji), czy Demostenesa (słynny mówca grecki, zażarty przeciwnik dominacji greckiej). Pojedyncze mogiły można oglądać także w miejscowym muzeum. pomniki wzdłuż Alei Grobowców W Keramejkos początek miała Święta Droga którą podążała Procesja Panatenajska w czasie świąt Wielkich Panatenajów. Panatenaje to święto upamiętniające narodziny Ateny. Pizystrat uczynił je naczelną uroczystością ateńską w VI w. p.n.e. Święto obchodzono co roku jako Małe Panatenaje, a co cztery lata jako szczególnie uroczyste Wielkie Panatenaje. Przedstawione jest na fryzie w świątyni Partenon. zwiedzo-maniacy.pl 43

Małe Panatenaje były świętem jednodniowym. Posągom Ateny w mieście zakładano wówczas nowe szaty zwane peplos oraz składano ofiary. Potem następowały konkursy taneczne. Wielkie Panatenaje były najbardziej uroczystszym świętem w starożytnych Atenach. Rozpoczynały się całonocnym czuwaniem przed właściwymi obchodami. Rankiem młodzieńcy ateńscy ścigali się z pochodniami, biegnąc z gaju za murami miasta na szczyt Akropolu. Następnie rozpoczynała się procesja całej społeczności Aten spod Bramy Dipylońskiej w Keramejkos aż do Partenonu, gdzie składano bogate ofiary, natomiast samemu posągowi Ateny zakładano peplos. Szaty te szyte były przez dziewczęta z najzamożniejszych rodzin, a podczas procesji niesione były na maszcie zamontowanym na rydwanie w kształcie statku. Materiał peplos robiony był z wełny, miał żółtą barwę i pokryty był wzorami. W dalszej kolejności odbywały się wyścigi rydwanów, gonitwy koni, zawody lekkoatletyczne i konkursy muzyczne, trwające przez kilka dni. Zwycięzcy otrzymywali w nagrodę amfory z oliwą ze świętych gajów oliwnych, tzw. amfory panatenajskie. Obchody obejmowały też taniec nagich mężczyzn, mających tylko hełm i tarczę, dla upamiętnienia zwycięstwa Ateny nad gigantami. W trakcie badań archeologicznych odkryto dwie bramy. Pierwsza, Święta Brama, stała na drodze w kierunku Eleusis, zwanej Świętą Bramą. Tędy podążała Procesja Panatenajska na Akropol. Ponieważ z czasem stawała się zbyt wąska, obok zbudowano szerszą, podwójną, tzw. Dipylon. Na początku IV w p.n.e. wzniesiono Pompejon - prostokątny dziedziniec otoczony kolumnadą. Tu przygotowywano procesję. Wybrani obywatele, wysocy urzędnicy i kapłani uczestniczyli w organizowanej tu uczcie, w trakcie której spożywali mięso ze złożonych ofiar. rycina znajdująca się nad wejściem w miejscowym muzeum zwiedzo-maniacy.pl 44

16. Muzeum Narodowe cena biletu 10 - bilet normalny, 5 - bilet ulgowy, dla osób powyżej 65 roku życia, za darmo - dzieci i studenci, za okazaniem ważnej legitymacji godz. otwarcia: 8:00 20:00 zamknięte: 1 stycznia, 6 marca, 21 marca, 16 kwietnia, 1 maja, 18 maja, 28 października, 25-26 grudnia, ostatni weekend września, każda pierwsza niedziela miesiąca od 1. XI. do 31. III. Narodowe Muzeum Archeologiczne jest największym greckim muzeum. Jego pierwotnym założeniem miało być zabezpieczenie wszystkich znalezisk archeologicznych z najbliższej okolicy. Gdy bowiem w XIX w. zaczęto archiwizować znaleziska, szybko okazało się, że Ateny to miejsce szczególne. Miejsce stopniowo stawało się głównym Państwowym Muzeum Archeologicznym i wzbogacane o znaleziska z całej Grecji. Obecnie znajduje się tu ponad 20 000 eksponatów od początku prehistorii do późnej starożytności. Historia Narodowego Muzeum Archeologicznego Pierwsze Narodowe Muzeum Archeologiczne w Grecji powstało w 1829 w sierocińcu Aigina.. W kolejnych latach zbiory archeologiczne były przenoszone do różnych sal wystawowych aż do roku 1858, kiedy to został ogłoszony międzynarodowy konkurs na lokalizację i opracowanie koncepcji architektonicznej nowego muzeum. Budowa obecnego muzeum rozpoczęła się w 1866 roku i została zakończona w 1889. Sfinansowano ją ze środków rządu greckiego, Greckiego Towarzystwa Archeologicznego i Nikolaos Vernardakis, bogatego emigranta z Rosji. Początkowo muzeum nosiło nazwę Muzeum Centralne. Nazwa została zmieniona na obecną w 1881 roku przez premiera Grecji Charilaosa Trikupisa. Podczas II wojny światowej muzeum zamknięto. Eksponaty umieszczono w opieczętowanych skrzyniach i zakopano lub ukryto w grotach skalnych, w celu uniknięcia ich zniszczenia i grabieży. Pod koniec wojny dyrektor muzeum Christos Karouzos podjął się ponownej ekspozycji zabytków, a architekt P. Karantinos przebudował przestrzeń wystawienniczą. Narodowe Muzeum Archeologiczne dzisiaj Muzeum to ogromna przestrzeń wystawiennicza; liczne galerie na każdym piętrze, liczą łącznie 8 000 m² powierzchni, na których rozmieszczonych jest ponad 20 000 eksponatów. Najstarsze zabytki sięgają szóstego tysiąclecia p.n.e. zwiedzo-maniacy.pl 45

Przybywa tu codzienne ogrom turystów indywidualnych lub w zorganizowanych wycieczkach. Przykładowe eksponaty: 1) Maska Agamemnona Maska Agamemnona, która znaleziona została przez Heinricha Schliemanna, w jednym z grobów znajdujących się w Mykenach. Archeolog uznał, że odkryty przedmiot pochodzi z grobu wielkiego wojownika, Agamemnona. Wykonana ze złotej blachy, przedstawia twarz mężczyzny z brodą i wąsami. Hipoteza ta jednak jest dziś szeroko kwestionowana. Jej powstanie bowiem datuje się na około 1 500 r. p.n.e., co świadczy, że jest starsza niż okres panowania i data śmierci króla Myken. Z całą pewnością jednak bogactwo maski i grobu w którym ją znaleziono, świadczy o królewskim przeznaczeniu grobowca. Od połowy XX w. bada się i analizuje pochodzenie eksponatu. domniemana maska Agamemnona z Myken z ok. 1500 r. p.n.e. 2) freski ścienne z Akrotiri Jedyne malowidło ścienne z Akrotiri (dziś znane jako Santorini), które zostało znalezione na miejscu, obejmujące trzy ściany tego samego pokoju. Ukazuje krajobraz skalistego terenu przed erupcją wulkaniczną. Czerwone lilie z żółtymi łodygami dominują. w formacjach wulkanicznych czerwonych i grafitowych. Przelatujące górą jaskółki samotne lub w parach symbolicznie ogłaszają coroczne odrodzenie natury zwiedzo-maniacy.pl 46

Pokój miał półkę na ścianie i otwór na komunikację z mniejszym pokojem malunki ścienne na Santorini 3) Kuros Kuros to szczególny typ posągu, charakterystycny dla sztuki greckiej z okresu 640 630 r. p.n.e. Zawsze przedstawia nagiego, młodego mężczyznę z rozpuszczonymi, falowanymi włosami i z rękoma luźno opuszczonymi wzdłuż ciała. Młodzieniec ma zagadkowy, tzw. archaiczny uśmiech. Prezentowany w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach duży posąg (mierzy 281 cm), nieznanego autora, pochodzi z około 590 580 r. p.n.e.. Znaleziony został w świątyni Posejdona na przylądku Sunion. W posągu zrekonstruowano lewą stronę sylwetki; część twarzy, ramienia i nogi. Anatomia młodzieńca wskazuje na ogromny wpływ sztuki egipskiej w okresie powstania kurosa. Kuros z około 590 r. p.n.e., odnaleziony w świątyni na płw. Sunion zwiedzo-maniacy.pl 47

4) Atena Mitologiczna Atena była dla starożytnych mieszkańców Polis najważniejszą boginią. To jej poświęcili Partenon, świątynię w której stał jedenasto - metrowy posąg z kości słoniowej i złota. To ona była opiekunką państwa - miasta. To jej święto, Wielkie bądź Małe Panatenaje, było najbardziej uroczystym, do którego przygotowywali się wszyscy na wiele miesięcy przed obchodami. To jej powierzali swoje troski i radości i do niej składali modły o wygraną walkę. Nic dziwnego, Atena znana jest jako bogini mądrości i mądrej, sprawiedliwej walki. Do dziś, w całej Grecji, podziwiać możemy pozostałości świątyń i posągów. w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach, bogini ma swój pokój W muzeum podziwiać możemy posąg Ateny z marrmuru pendelickiego. Statua znaleziona została w pobliżu szkoły Warwakion, dlatego nazwano ją "Atena z Warwakion". Jest to statuetka najlepiej obrazująca oryginalny kultowy posąg Ateny, który stał niegdyś w Partenonie (dłuta Fidiasza), a który był około dwunastokrotnie większy niż kopia. Nagie części ciała były wykonane z kości słoniowej, podczas gdy reszta posągu była złota. Istniejąca kopia pochodzi z pierwszej połowy trzeciego wieku. To jak wielkie znaczenie miała bogini dla miasta przedstawia zdjęcie po prawej. Nawet w Narodowym Muzeum Archeologicznym Atena ma swój pokój. zwiedzo-maniacy.pl 48

5) Nike Posąg Nike z marmuru pentelicznego. Posąg stanowił centralny akroterion na zachodnim szczycie świątyni poświęconej Asklepiosowi. Rzeźba przedstawia Nike w trakcie lotu, z rozwianą na wietrze szatą. W prawej ręce trzyma kuropatwę, symbol uzdrawiającej mocy Asklepiosa. Pochodzi z około około 380 r. p.n.e. 6) Zeus lub Posejdon - nie wiadomo Brązowy posąg Zeusa lub Posejdona. Znaleziony w morzu, w okolicy północnej części wyspy Eubea. Bóg, stojący w wielkim kroku, przedłuża lewą rękę, natomiast w lewej prawdopodobnie trzyma piorun lub trójząb. Identyfikacja czy to Zeus czy Posejdon jest kontrowersyjna. Z całą pewnością jest to jedna z niewielu zachowanych oryginalnych posągów z wczesnego okresu klasycznego, datuje się bowiem powstanie na około 460 r. p.n.e. Posąg wyróżnia się znakomitym rytmem ruchu i anatomii. Jest to z pewnością dzieło wielkiego rzeźbiarza. 7) Dżokej na koniu Rzeźbę, w kawałkach wydobyto z wraku statku leżącego u wybrzeży wyspy Eubea, w latach dwudziestych XX w. Odkryte części udało się połączyć w całość w 1971 r. Niestety brakuje kilku części; np. wodzy, które trzymał chłopiec lewą ręką podczas jazdy, brakuje także bata którym, prawą ręką, okładał zwierzę. Mimo wszystko eksponat jest bardzo cenny, ze względu zwiedzo-maniacy.pl 49

chociażby na jego dynamikę. Bruzdy na czole chłopca świadczą o jego ogromnym wysiłku. Powstanie zabytku datuje się na około 140 r. p.n.e. Dżokej na koniu to powstał około 140 r. p.n.e. chłopiec 17. Akademia, Uniwersytet i Biblioteka Ateńska Jedną z głównych ulic Aten jest Panepistimiou (tj. Uniwersytet). Zaczyna się na placu Syntagma i kończy na placu Omonoia. Otoczona jest ciekawymi budynkami o przeznaczeniu gospodarczym i kulturalnym, jak np. Arsakeion (Centralne Sądy Prawne), Biblioteka Narodowa, Uniwersytet, Akademia, Szpital Kliniczny, Katedra Rzymskokatolicka St. Denise czy Bank Grecji. Akademia Ateńska, wraz z Uniwersytetem i Biblioteką Narodową powstały w pierwszej połowie XX w. Wszystkie trzy budynki zaprojektowane zostały przez tego samego architekta, duńczyka Theofila Freiherr von Hansen. 2 lipca 1839 r. Król Otton I położył kamień węgielny pod pierwszym z trzech klejnotów neoklasycznej architektury w Atenach - Uniwersytetem. Budynek został zaprojektowany przez Christiana Hansena, a budowla została ukończona w 1860 r. Uniwersytet i dwa inne budynki, które go później otoczyły, Biblioteka Narodowa i Akademia Ateny, stanowią obecnie trylogię neoklasycystycznych Aten. Budynek Uniwersytecki choć jest prosty, to zarazem majestatyczny. W planie prostokątnym jego fasada składa się z portyku z prostokątnymi filarami i proponolem z centralnym czołem. Wnętrze portyku ozdobione jest murem autorstwa Karla Rahla, symbolizującym renesans sztuki i nauki w Grecji. Przed Uniwersytetem stoją portretowe statuetki; narodowego męczennika Rigasa Feraiosa, patriarchy Gregory V, greckiego językonawcy zwiedzo-maniacy.pl 50

Adamantiora Koraisa oraz pierwszego gubernatora niezależnej Grecji Ioannisa Capodistriasa. Uniwersytet Narodowy, formalnie istniejący od 1837 r. W obecnym budynku od 1841 r. Akademia stanowi drugą z trylogii neoklasycystycznych budynków. Budowa rozpoczęła się w 1859 wg planów młodszego brata Teofilusa, architekta Uniwersytetu a finansowana przez barona Szymona Sinasa. Budowa trwała z przerwami prawie 30 lat. W międzyczasie budynek wykorzystywano jako muzea. Dopiero w 1926 r. stworzono tu Akademię. Wykonana jest prawie całkowicie z marmuru pentelickiego. Część centralna jest w formie świątyni Partenonu z elementami jońskimi. Na teren Akademii prowadzą schody, na których witają posągi Patona i Socratesa. Przed wejściem do Akademii stoją dwie wysokie kolumny w stylu jońskim, na szczytach których znajdują się postacie Apolla i Ateny. Wszystkie prace są dziełem rzeźbiarza Leonidasa OSIS Budynek Akademii zaczął powstawać jeszcze za panowania króla Ottona I (1859 r.). zwiedzo-maniacy.pl 51

Trzeci i ostatni budynek tzw. Trylogii, to Biblioteka Narodowa, której zamysł powstał zaraz po odzyskaniu przez Grecję niepodległości. Pierwotnie mieściła się na wyspie Egina, ale w 1834 r. została przeniesiona do Aten. Budowa obecnego budynku trwała od 1887 do 1902 roku. Była finansowana przez braci Vagliano oraz emigrantów greckich żyjących w Rosji. Jak poprzednie budynki ten również, w dużej części wykonany jest z marmuru pantelickiego. Jest tu propylon w porządku doryckim, do którego prowadzą dwie półkoliste schody dwuskrzydłowe. W Bibliotece Narodowej znajduje się ponad 3 000 000 książek na mapach, grafikach, kolekcjach gazet, kodeksów rękopisów w języku greckim i w innych językach, począwszy od IX w. do XX w. Jest to obecnie największa na świecie kolekcja greckich manuskryptów. Biblioteka Narodowa, której zamysł powstał zaraz po odzyskaniu przez Grecję niepodległości 18. Punkty widokowe 18.1. Areopag Wzgórze Aresa, w skrócie nazywane Areopagiem. Wg greckiej mitologii odbył się tu sąd bogów greckich nad bogiem wojny, Aresem za zabicie syna Posejdona, Halirrhothiosa. Ten udowodnił jednak, że morderstwo było odwetem za uprowadzenie i zgwałcenie mu córki. zwiedzo-maniacy.pl 52

Na tym samym wzgórzu odbył się także sąd nad Orestesem, synem Agamemnona i Klitajmestry (ich ciekawa ale i straszna historia opowiedziana jest w innym przewodniku o Mykenach). Orestes zabił swą matkę, która wcześniej zamordowała znienawidzonego męża. Wg obowiązującego prawa była to najcięższa zbrodnia. Pradawne boginie zemsty, Erynie, o wężowych włosach, prześladowały go. Matkobójca wszędzie widział jej skrwawioną twarz. Owładnięty szałem dotarł do Aten, by stanąć przed sądem. Głosowanie nad losem obwinionego, wykazało równowagę głosów za uniewinnieniem jak i karą. Orestesa uratowały dodatkowe głosy Apollina i Ateny. Dla bogów matkobójstwo nie jest tak straszną zbrodnią jak ojcobójstwo. Jako przykład Atena opowiedziała o sobie, iż to Zeus dał jej życie, matki nigdy nie miała. Słowa te zaważyły nad losem oskarżonego, został uniewinniony. Orestes jednak nie zginął śmiercią naturalną: umarł od ukąszenia żmii. Historia pokazała, że "Hekate, potężna bogini pradawnych mocy, nie wybacza nigdy". Opisane wydarzenia zdecydowały, że na tej skale obradowała Najwyższa Rada zwana Areopagiem. Sprawowała ona najwyższą władzę polityczną i sądowniczą w polis, czyli Atenach. Kontrolowała wszystkie urzędy. Na wzgórzu tym odbywały się przede wszystkim sądy, zapadały wyroki za największe przewinienia, za zabójstwo. Było to także miejsce publicznych zgromadzeń. Było tu bowiem o wiele spokojniej niż na Agorze, gdzie nawoływania kupców zagłuszały myśli. W 49 r. n.e. przemawiał tu, nikomu nie znany, niewielkiego wzrostu Żyd z Tarsu zwany Pawłem. Burzył się na widok miasta pełnego bożków. Codziennie spotykał się na Areopagu z filozofami, myślicielami ale także z najzwyklejszymi mieszczanami. Niestety, gdy opowiadał o Zmartwychwstaniu Pańskim, został wyśmiany, choć byli i tacy, którzy uwierzyli. Historia ta spisana jest w Dziejach Apostolskich. Wydarzenie to upamiętnia, umieszczona w 1938 r., brązowa tablica zawierająca grecki tekst mowy Apostoła. Przy tej tablicy 4.III.2001 r., podczas pielgrzymki do Aten, spotkał się Jan Paweł II z prawosławnym patriarchą Kościoła greckiego, Arcybiskupem Aten i całej Grecji. Obaj wspólnie modlili się w tym miejscu o pojednanie wśród chrześcijan i o pokój na całym świecie. zwiedzo-maniacy.pl 53

wejście na Areopag nocą rozpościera się stąd piękny widok na Akropol nocą rozpościera się stąd piękna panorama miasta (tu Hefajstejon na Agorze) zwiedzo-maniacy.pl 54

18.2. Wzgórze Filopapposa To popularna nazwa wzgórza Mouseion (147 m n.p.m.), znajdującego się blisko Akropolu. Na samym szczycie jest monumentalny pomnik nagrobny, ufundowany, w latach 114-116 n.e., przez mieszkańców, dla Filopapposa (Gajusza Juliusza Antiocha Epifanesa Filopapposa, wnuka króla Kommageny Antiocha IV), syryjskiego księcia. Zasłużył się bowiem jako dobroczyńca miasta. W 1687 roku, podczas oblężenia Aten przez Wenecjan, pomnik został uszkodzony przez turecki pocisk. W XIX i XX wieku przeprowadzono prace archeologiczne w pobliżu monumentu, a sam zabytek został poddany szeregowi prac renowacyjnych. Pomnik składa się z mauzoleum w formie sześcianu oraz wieńczącej go potężnej, dwupiętrowej fasady. Dolną część fasady zdobi płaskorzeźba przedstawiająca uroczystą procesję, w której Filopappos, w stroju konsularnym, jedzie w czterokonnym rydwanie. W części górnej znajdują się nisze z posągami Filopapposa i jego dziadka Antiocha IV. Nie zachowała się prawa część fasady, w której znajdował się posąg Seleukosa I NIkatora. Na wzgórzu znajduje się "więzienie Sokratesa". Jest to wykuty w skale kompleks trzech pomieszczeń oraz zbiornika na wodę. Niektóre podania mówią, że była tu antyczna łaźnia. Faktem natomiast jest, iż na czas II wojny światowej, schowano tu antyki z Akropolu, by tym samych uchronić przed grabieżą i zniszczeniem. zwiedzo-maniacy.pl 55

domniemane "więzienie Sokratesa" ze wzgórza rozpościera się piękny widok na Akropol Na dole wzgórza, od strony Akropolu znajduje się niepozorny mały kościółek św. Dymitra Loumbardiarisa. 26. X. 1656 r., w przeddzień święta św. Dymitra, turecki dowódca, którego celem było zniszczenie wszystkiego co chrześcijańskie, ustawił na Akropolu potężne działa, tzw. Loumbarda. Gdy przygotowany do uderzenia czekał, w Akropol uderzył piorun, wysadzając w powietrze działa, wraz z całym magazynem prochu. Zginęli tureccy żołnierze wraz ze swym dowódcą i jego rodziną. Kościółek św. Dymitra pochodzi z IX w. Odnowiony został w 1955 r. Odkryto freski, częściowo zniszczone i pozakrywane nowszymi ozdobieniami. W trakcie prac konserwatorskich odkryto stare malowidła. zwiedzo-maniacy.pl 56

kościółek św. Dymitra 18.3. Wzgórze Likavitos Wzgórze Likavitos jest doskonałym miejscem do podziwiania Akropolu, stadionu Panatenajskiego i miasta. Ma 277 m wysokości, więc na Akropol patrzy się z góry. widok ze wzgórza Na szczycie znajduje się kaplica św. Jerzego, teatr, w którym odbywają się koncerty i różne imprezy, kawiarnia i restauracja. Dostać się tu można na dwa sposoby, wjeżdżając samochodem od strony dzielnicy Neapoli na niewielki parking, dalej kawałek pieszo. Można też wjechać kolejką torową z drugiej strony wzgórza. Kolejka kursuje od rana do późnych godzin nocnych co 30 minut. Przejazd w obie strony kosztuje 8. zwiedzo-maniacy.pl 57