PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Petycji 27.05.2014 KOMUNIKAT DLA POSŁÓW Przedmiot: Petycja 0742/2007, którą złożył Andreas Varnakiotis (Grecja), w sprawie umiejscowienia składowiska odpadów w prefekturze Achaja (Grecja) 1. Streszczenie petycji Składający petycję, burmistrz Erineo w prefekturze Achaja, zgłasza skargę w związku z podjętą przez władze prefektury decyzją o usytuowaniu składowiska odpadów w bezpośrednim sąsiedztwie źródeł wody pitnej, zabytków archeologicznych i obszarów o szczególnych walorach naturalnych. Składający petycję twierdzi, że przedmiotowe przedsięwzięcie jest sprzeczne z przepisami UE w sprawie odpadów oraz z prawodawstwem dotyczącym jakości wody pitnej, ochrony siedlisk przyrodniczych, dzikiej fauny i flory, a także z dyrektywą w sprawie oceny oddziaływania na środowisko naturalne. 2. Dopuszczalność Petycja uznana została za dopuszczalną dnia 20 grudnia 2007 r. Zwrócono się do Komisji o przekazanie informacji (art. 192 ust. 4 Regulaminu). 3. Odpowiedź Komisji otrzymana dnia 17 kwietnia 2008 r. Na terytorium Grecji znajduje się wiele nielegalnych i niepoddawanych kontroli składowisk odpadów. W następstwie skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego skierowanej przez Komisję Trybunał orzekł 1, że Grecja uchybiła zobowiązaniom wynikającym z art. 4, 8 i 9 dyrektywy 2006/12/WE 2. Zgodnie z art. 228 1 Wyrok z dnia 6 października 2005 r. w sprawie C-502/03. 2 Dz.U. L 114 z 27.4.2006, s. 9. CM\1029809.doc PE405.830v06-00 Zjednoczona w różnorodności
traktatu WE Grecja zobowiązana jest przedsięwziąć wszelkie środki, które zapewnią wykonanie wyroku, przez zamknięcie składowisk niepoddawanych kontroli i stworzenie stosownych miejsc do usuwania odpadów. W celu rozwiązania tego problemu władze greckie uaktualniły regionalne plany gospodarowania odpadami, zmierzające do zamknięcia nielegalnych i niepoddawanych kontroli składowisk do końca 2008 r. oraz do zastąpienia ich odpowiednimi zakładami gospodarowania odpadami, w szczególności składowiskami. Składowanie jest jedną z metod gospodarowania odpadami i podlega przepisom dyrektywy 99/31/WE 1 (zezwolenie, przyjmowanie odpadów, kontrola i monitorowanie w trakcie fazy działania, zamknięcie i poeksploatacyjny nadzór nad składowiskiem odpadów). Jednocześnie tworzenie składowisk musi być przedmiotem oceny środowiskowej zgodnie z dyrektywą 85/337/EWG 2. Dyrektywa nie zezwala jednak Komisji na interwencję dotyczącą wyboru projektu czy lokalizacji składowiska ani na kontrolowanie przebiegu badania oddziaływania na środowisko czy też przyjętych warunków środowiskowych (z wyjątkiem przypadku oczywistego błędu w ocenie ze strony państwa członkowskiego). Odpowiedzialność za te kwestie spoczywa na władzach państw członkowskich. Należy zauważyć, że zgodnie z dyrektywą 2006/12/WE decyzja dotycząca szczebla planowania gospodarki odpadami (krajowego, departamentalnego czy regionalnego) należy do władz krajowych, które mają też pole manewru w wyborze metod i miejsc usuwania odpadów. Kwestie te nie podlegają kontroli ze strony Komisji. Należy zauważyć, że władze greckie przyjęły wymagane ramy prawne w decyzjach międzyresortowych 69728/824/1996, 113944/1997, 114218/1997, 19396/1546/1997, 14312/1302/2000 i 50910/2727/2003. Jeżeli chodzi o ogólne stwierdzenia składającego petycję dotyczące ryzyka związanego z utworzeniem i funkcjonowaniem obiektu (np. zanieczyszczenia źródeł wody), ewentualne naruszenie dyrektyw w sprawie gospodarki odpadami lub ochrony wód zależeć będzie od tego, czy przedsięwzięcie funkcjonować będzie zgodnie z odpowiednimi przepisami wspólnotowymi w dziedzinie środowiska naturalnego. Składający petycję zwracał się już do Komisji w tej sprawie. Komentarze przytoczone wyżej zostały mu przekazane w piśmie z dnia 11 lipca 2007 r. w ramach wymiany korespondencji między nim a służbami Komisji. Zwrócono się do składającego petycję o dostarczenie informacji, które mogłyby świadczyć o istnieniu naruszenia. Składający petycję nie odpowiedział jednak na to pismo. Wobec braku wystarczających informacji na poparcie twierdzeń składającego petycję nie jest możliwe stwierdzenie naruszenia przepisów wspólnotowych w dziedzinie środowiska naturalnego. 4. Odpowiedź Komisji otrzymana dnia 26 października 2009 r. Petycja wskazuje na możliwe naruszenie prawodawstwa wspólnotowego w związku z wydaniem zezwolenia na nowe składowisko odpadów w Achai. Według składających petycję składowisko powstanie na terenie zamieszkanym, będącym stanowiskiem 1 Dz.U. L 182 z 16.7.1999, s. 1. 2 Dz.U. L 175 z 5.7.1985, s. 40. PE405.830v06-00 2/7 CM\1029809.doc
archeologicznym, o wyjątkowych walorach przyrodniczych, w bliskości źródeł wody pitnej i na obszarze, na którym występują okresowo wstrząsy sejsmiczne. Komisja chce potwierdzić swoje początkowe stanowisko i uzupełnić je na podstawie nowych dokumentów przekazanych Parlamentowi Europejskiemu przez składającego petycję, w szczególności jeżeli chodzi o badanie przeprowadzone przez niezależnych konsultantów. Komisja chce na wstępie zaprzeczyć z gruntu niedokładnym twierdzeniom składającego petycję, jakoby UE zakazała tworzenia składowisk odpadów (XYTA). Na terytorium Grecji znajduje się wiele nielegalnych i niepoddawanych kontroli składowisk odpadów. W następstwie skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego skierowanej przez Komisję Trybunał orzekł 1, że Grecja uchybiła zobowiązaniom wynikającym z art. 4, 8 i 9 dyrektywy 2006/12/WE 2. Zgodnie z art. 228 traktatu WE Grecja zobowiązana jest przedsięwziąć wszelkie środki, które zapewnią wykonanie wyroku, przez zamknięcie składowisk niepodlegających kontroli i stworzenie stosownych miejsc do usuwania odpadów. W celu rozwiązania tego problemu władze greckie uaktualniły regionalne plany gospodarowania odpadami, zmierzające do zamknięcia nielegalnych i niepoddawanych kontroli składowisk do końca 2008 r. oraz do zastąpienia ich odpowiednimi zakładami gospodarowania odpadami, w szczególności składowiskami (XYTA). Ponieważ Grecja nie zastosowała się w pełni do wyroku Trybunału i nie zamknęła wszystkich nielegalnych składowisk, Komisja zdecydowała, że wystosuje wezwanie do usunięcia uchybienia (dnia 15 kwietnia 2009 r.). Składowanie jest jedną z metod gospodarowania odpadami i podlega przepisom dyrektywy 99/31/WE 3 (zezwolenie, przyjmowanie odpadów, kontrola i monitorowanie w trakcie fazy działania, zamknięcie i poeksploatacyjny nadzór nad składowiskiem odpadów). Jednocześnie tworzenie składowisk musi być przedmiotem oceny środowiskowej zgodnie z dyrektywą 85/337/EWG 4. W dyrektywie nie zezwala się jednak Komisji na interwencję dotyczącą wyboru projektu czy lokalizacji składowiska ani na kontrolowanie przebiegu badania oddziaływania na środowisko czy też przyjętych warunków środowiskowych (z wyjątkiem przypadku oczywistego błędu w ocenie ze strony państwa członkowskiego 5 ). Odpowiedzialność za te kwestie spoczywa na władzach państw członkowskich. Należy zauważyć, że jeżeli chodzi o planowanie gospodarki odpadami, zgodnie z dyrektywą 2006/12/WE decyzja dotycząca podziału kompetencji na szczeblu krajowym należy do państw członkowskich. Władze krajowe mają ponadto pole manewru w wyborze metod i miejsc usuwania odpadów. W związku z tym decyzje te nie mogą podlegać kontroli ze strony Komisji, jeśli tylko podejmowane są w poszanowaniu prawa wspólnotowego. Należy zauważyć, że władze greckie przyjęły wymagane ramy prawne w decyzjach międzyresortowych 69728/824/1996, 113944/1997, 114218/1997, 19396/1546/1997, 14312/1302/2000 i 50910/2727/2003. 1 Wyrok z dnia 6 października 2005 r. w sprawie C-502/03. 2 Dz.U. L 114 z 27.4.2006, s. 9. 3 Dz.U. L 182 z 16.7.1999, s. 1. 4 Dz.U. L 175 z 5.7.1985, s. 40. 5 Istnienie badań, z których płyną inne wnioski dotyczące możliwych skutków danego projektu dla środowiska niż wnioski sformułowane w badaniu oddziaływania na środowisko, nie stanowi oczywistego błędu w ocenie. CM\1029809.doc 3/7 PE405.830v06-00
Jeżeli chodzi o ogólne stwierdzenia składającego petycję dotyczące ryzyka związanego z utworzeniem i funkcjonowaniem obiektu (np. zanieczyszczenia źródeł wody), ewentualne naruszenie dyrektyw w sprawie gospodarki odpadami lub ochrony wód zależeć będzie od tego, czy przedsięwzięcie funkcjonować będzie zgodnie z odpowiednimi przepisami wspólnotowymi w dziedzinie środowiska naturalnego. Składający petycję zwracał się już do Komisji w tej sprawie. Komentarze przytoczone wyżej zostały mu przekazane w piśmie z dnia 11 lipca 2007 r. w ramach wymiany korespondencji między nim a służbami Komisji. Zwrócono się do składającego petycję o dostarczenie informacji, które mogłyby świadczyć o istnieniu naruszenia. Składający petycję nie odpowiedział jednak na to pismo. Wobec braku wystarczających informacji na poparcie twierdzeń składającego petycję wciąż nie jest możliwe stwierdzenie naruszenia przepisów wspólnotowych w dziedzinie środowiska naturalnego. 5. Odpowiedź Komisji (REV.II) otrzymana dnia 10 czerwca 2011 r. Nowe informacje przekazane przez składających petycję nie pozwalają na stwierdzenie jakiegokolwiek naruszenia prawa UE w dziedzinie ochrony środowiska i odnoszą się głównie do kwestii wchodzących w zakres prawa krajowego. Dlatego też nie można przyjąć uzasadnienia, zgodnie z którym składowisko nie może powstać w regionie należącym do sieci Natura 2000. W dyrektywie Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory 1 nie wprowadzono bowiem tego rodzaju ogólnego zakazu. W art. 6 ust. 3 zaznaczono jedynie, co następuje: Każdy plan lub przedsięwzięcie, które nie jest bezpośrednio związane lub konieczne do zagospodarowania terenu, ale które może na nie w istotny sposób oddziaływać, zarówno oddzielnie, jak i w połączeniu z innymi planami lub przedsięwzięciami, podlega odpowiedniej ocenie jego skutków dla danego terenu z punktu widzenia założeń jego ochrony. W świetle wniosków wynikających z tej oceny oraz bez uszczerbku dla przepisów ust. 4 właściwe władze krajowe wyrażają zgodę na ten plan lub przedsięwzięcie dopiero po upewnieniu się, że nie wpłynie on niekorzystnie na dany teren oraz, w stosownych przypadkach, po uzyskaniu opinii całego społeczeństwa. Niemniej jednak władze greckie poinformowały Komisję, że władze gminne i liczni mieszkańcy złożyli skargę do greckiej Rady Państwa. Skarga ta ma na celu unieważnienie decyzji ministerialnej, w której zostały zatwierdzone warunki przedmiotowego przedsięwzięcia dotyczące ochrony środowiska. Przed zajęciem stanowiska co do meritum Komisja zaczeka, aż sąd wyda decyzję. Należy przypomnieć, że sądy krajowe są również uprawnione do interpretowania prawa krajowego w świetle prawa Unii Europejskiej, w celu stosowania prawa UE, co wielokrotnie potwierdzał Trybunał (np. w wyroku z dnia 19 stycznia 2010 r. w sprawie C-555/07, pkt 48): 1 Dz.U. L 206 z 22.7.1992, s. 7 50. PE405.830v06-00 4/7 CM\1029809.doc
Z powyższego wynika, że stosując prawo krajowe, sąd krajowy dokonując interpretacji tego prawa powinien w najszerszym możliwym zakresie dokonywać jej w świetle treści i celów dyrektywy w celu osiągnięcia zamierzonego przez nią skutku, postępując tym samym zgodnie z art. 288 akapit trzeci TFUE (zob. podobnie ww. wyroki: w sprawie Colson i Kamann, pkt 26; w sprawie Marleasing, pkt 8; w sprawie Faccini Dori, pkt 26; w sprawie Pfeiffer i in., pkt 113). Wymóg dokonywania wykładni zgodnej prawa krajowego jest nierozłącznie związany z systemem traktatu, gdyż zezwala sądowi krajowemu na zapewnienie, w ramach jego właściwości, pełnej skuteczności prawa Unii przy rozpoznawaniu zawisłego przed nim sporu (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Pfeiffer i in., pkt 114) (pkt 48 wyżej wymienionego wyroku). Ogólnie rzecz biorąc, należy podkreślić, że Komisja nie uważa się za uprawnioną do zastępowania sędziego krajowego, który jest zobowiązany zapewniać należyte wdrażanie prawa Unii Europejskiej. W tym kontekście Komisja zauważa, że jej stanowisko wyjściowe jest tożsame ze stanowiskiem przyjętym przez Parlament Europejski, wyrażonym w rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia 6 lipca 2010 r. w sprawie obrad Komisji Petycji w roku 2009 (2009/2139(INI)), której motyw K stanowi, co następuje: mając na uwadze, że obywatele powinni mieć świadomość, że zgodnie z uznaną przez Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich decyzją z grudnia 2009 r. zamykającą postępowanie w sprawie skargi 822/2009/BU wniesionej przeciwko Komisji Europejskiej postępowania toczące się przed sądami krajowymi stanowią część procesu wdrażania europejskiego prawodawstwa w państwach członkowskich oraz że Komisja Petycji nie może zajmować się sprawami podlegającymi sądom krajowym ani dokonywać przeglądu wyników takich postępowań. Wobec braku wystarczających informacji na poparcie twierdzeń składającego petycję nie jest możliwe stwierdzenie naruszenia prawodawstwa UE w dziedzinie ochrony środowiska. Komisja poczeka na wydanie decyzji sądowej, zanim wypowie się szerzej co do meritum, jeżeli okaże się to konieczne. 6. Odpowiedź Komisji (REV.III) otrzymana dnia 28 sierpnia 2013 r. Komisja nie otrzymała żadnych nowych informacji od składającego petycję od czasu ostatniego komunikatu skierowanego do Komisji Petycji w czerwcu 2011 r. Jednakże z informacji, którymi Komisja dysponuje, wynika, że sąd pierwszej instancji ( Πρωτοδικείο ) w Aigio w listopadzie 2012 r. odmówił wydania nakazu wstrzymania budowy składowiska, gdyż składowisko jeszcze nie funkcjonowało, a zatem nie mogło stanowić na tym etapie zagrożenia dla środowiska. Komisja zauważa również, że zostały już wniesione trzy inne skargi dotyczące tego projektu, które oczekują na wyrok: jedna do wspomnianego sądu w składzie kolegialnym ( Πολυμελές Πρωτοδικείο ), mająca na celu zakazanie budowy składowiska, i dwie do Rady Państwa, mające na celu odpowiednio uzyskanie zawieszenia i anulowania decyzji ministerialnej, która CM\1029809.doc 5/7 PE405.830v06-00
umożliwia finansowanie projektu z funduszu inwestycji publicznych ( Ταμείο Δημοσίων Επενδύσεων ). Komisja zaczeka, aż zostaną zakończone postępowania odwoławcze przed sądami krajowymi, zanim podejmie ewentualne niezbędne działania. O ile okaże się, że przeprowadzona ocena oddziaływania na środowisko nie dotyczy omawianego projektu składowiska, lecz innego regionu, będzie można stwierdzić, iż wystąpił oczywisty błąd w ocenie. 7. Odpowiedź Komisji (REV.IV) otrzymana dnia 31 stycznia 2014 r. Komisja chce potwierdzić uprzednie uwagi sformułowane na użytek Komisji Petycji: w dyrektywie 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych nie zakazuje się budowy składowisk w regionach należących do sieci Natura 2000, lecz wymaga się odpowiedniej procedury oceny skutków. Ponadto dyrektywa 2011/92/UE w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko ma charakter proceduralny, przez co państwa dysponują szerokim marginesem swobody w kwestii wyboru miejsc składowania odpadów. Ponadto Komisja może kontrolować przebieg oceny oddziaływania na środowisko i przyjęte warunki środowiskowe tylko w przypadku oczywistego błędu w ocenie po stronie władz krajowych. Istnienie sprawozdania, z którego płyną inne wnioski niż wnioski sformułowane w ocenie oddziaływania na środowisko, nie stanowi oczywistego błędu w ocenie. Należy przypomnieć, że w piśmie z dnia 3 sierpnia 2011 r. składający petycję oświadczył, iż Rada Państwa nie wypowiedziała się jeszcze na temat złożonego odwołania, które miało na celu unieważnienie decyzji ministerialnej zatwierdzającej warunki środowiskowe przedsięwzięcia. Składający petycję stwierdził ponadto, że podczas rozprawy przed Radą Państwa wykazano, iż ocena oddziaływania na środowisko przeprowadzona dla omawianego składowiska w rzeczywistości dotyczy innego regionu niż ten, w którym przedsięwzięcie miało być zrealizowane. Potwierdzenie tej informacji pozwoli wykazać oczywisty błąd w ocenie. Komisja nie otrzymała jednak żadnych nowych informacji od składającego petycję od czasu ostatniego komunikatu skierowanego do Komisji Petycji i nie może zapoznać się z dalszym przebiegiem postępowania odwoławczego przed sądami greckimi. Jednak rzadko zdarza się, by składający petycję informował Komisję o odrzuceniu swojej skargi przez sąd krajowy. Komisja będzie oczekiwać na wszelkie nowe komunikaty ze strony składającego petycję i jeżeli Rada Państwa unieważni decyzję ministerialną, ponieważ okaże się, że ocena oddziaływania na środowisko wykonana dla omawianego składowiska dotyczy innego regionu podejmie wszelkie środki, które uzna za niezbędne. O ile okaże się, że przeprowadzona ocena oddziaływania na środowisko nie dotyczy omawianego przedsięwzięcia budowy składowiska, lecz innego regionu, będzie można stwierdzić, iż wystąpił oczywisty błąd w ocenie. 8. Odpowiedź Komisji (REV.V) otrzymana dnia 27 maja 2014 r. W uzupełnieniu uwag sformułowanych w odpowiedzi ze stycznia 2014 r. oraz po uzyskaniu nowych informacji od składającego petycję Komisja chce zauważyć, że Rada Państwa odrzuciła odwołanie mające na celu uzyskanie unieważnienia decyzji ministerialnej, w której PE405.830v06-00 6/7 CM\1029809.doc
zatwierdzono warunki środowiskowe przedsięwzięcia. Rada Państwa uznała, że wybór lokalizacji składowiska nie narusza greckiego prawa, a w warunkach środowiskowych i decyzji ministerialnej uwzględniono stan wód gruntowych i powierzchniowych, występowanie gruntów rolnych i warunki sejsmiczne w regionie oraz przyjęto wszelkie środki niezbędne, by zminimalizować zagrożenia związane z wymienionymi elementami środowiska. W sprawozdaniach z inspekcji przekazanych przez składającego petycję podkreślono, że na etapie budowy składowiska występują pewne problemy, którym trzeba będzie zaradzić, by zapewnić zgodność budowy z warunkami środowiskowymi. Wniosek Analiza decyzji Rady Państwa nie wykazała rażących błędów w ocenie ze strony władz greckich. Zadaniem władz krajowych jest dopilnowanie, by składowisko zbudowano z poszanowaniem warunków środowiskowych zatwierdzonych w akcie prawa krajowego, oraz przyjęcie wszelkich środków niezbędnych do zaradzenia ewentualnym uchybieniom. Na tej podstawie Komisja podjęła decyzję o zamknięciu postępowania w tej sprawie. CM\1029809.doc 7/7 PE405.830v06-00